Диалогтік оқыту студенттердщ функционалды сауаттылығын дамытудың факторы және білім сапасын арттыру қуралы ретінде Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

ш

Вестник «Qp.fiey»-kst

ИННОВАЦИОННЫЕ ПРОЦЕССЫ В ОБРАЗОВАНИИ

А. К. А бжан ова,

преподаватель кафедры дошкольного воспитания, Костанайский педагогический колледж

He?ii?i свздер: дналогтт /с j -зыретптт, эцгтелесу к\ ра:к)а-ры, дналогтт оцыту, эд\с-тэс\л-дер.

Ключевые слова: диалоговое компетентность, средства бесе-^ ды,диалоговое обучение,методы К и приемы. ю

О Keywords: dialogical ability, < tools of speech, dialogical learning, § methods and techniques.

ДИАЛОГТ1К ОЦЫТУ СТУДЕНТТЕРДЩ ФУНКЦИОНАЛДЫ САУАТТЫЛЫГЫН ДАМЫТУДЫЦ ФАКТОРЫ ЖЭНЕ Б1Л1М САПАСЫН АРТТЫРУ ЦУРАЛЫ РЕТ1НДЕ

Ацдатпа

Макалада диалогпк окыту тэсшдерш кол да ну жешнде карастырылады,диалогпк окыту студенттердщ ашылуы-на, ойын жетюзуше, сездш корынын молаюына кемекте-сед1 жэне педагогикальщ колледжде окыту урдАсшде са-бак; барысында колдану женшде керсетшген.

Аннотация

В статье рассматривается прием диалогического обучения, который способствует раскрытию творческих способностей обучающихся, а также умению выражать свою мысль, обогащению словарного запаса; описано применение диалогового обучения в образовательном процессе педагогического колледжа.

Annotation

The article reveals the method of dialogical training that helps to disclosure the students'creative abilities and the skill to express the thoughts, enrich the students' vocabulary, describes using dialogical training in educational process of pedagogical college.

Заман езгеред1, уакыт та алга жылжып, бшм ордала-рында, ошактарында езгерютер, жанашылдыктар болып жатыр. «Заманауи элемде елдщ куаты ен алдымен азамат-тарыньщ бш!упмен елшенед1» деп Елбасымыз жастарга арнап айткан енегел1 сездер1нен, заман 6ip орында тур-майды, ол алга карай жылжиды, заман талабына сай жастарымыз 61л1мд1, уш т1лд1 менгерген азаматтар болып шыгуы керек. Бул жагдайда уйрене б1лу жэне уйренуге умтылу басты кагида болуы керек. Бупнп 61л1м жуйес1шц непзп мэселелер1: «Уйрену мен уйрету тек езара белсен-д1 эрекеттерге непзделген карым-катынас аркылы жузеге асыру» Бупнп жаЬандану заманда жас урпакка элемд1к стандартка сэйкес 61л1м беру мэселес1 республикамызда гылыми педагогикальщ тургыда ¡зден1спен элемдж жи-накталган тэж1рибеге отандьщ кол жеткен табыстарды са-ралай, улттьщ ерекшел1ктерд1 ескере отырып 61л1м беру жуйесш жанаша уйымдастыру кекейтест1 мэселе болып отыр.

Вестник «Орлеу»-!^

®

К^аз1рп тацда бшм берудщ непзп талап-тарыньщ 61 р! бшмд1 узд1кс1з жетшд1ру жэне окыту урД'с'н дамыту болып табылады.Му-ньщ нэтижеа бшмдерд1 терец жэне жога-ры мэдениетп,гылым мен техниканьщ жана жепспктерш игерген азаматтарды тэрбиеле-умен тыгыз байланыстыДогамга адам калай керек болса, адамга да карым-катынас сон-ша денгейде кажет екеш белгш. Эйткеш кез келген эрекет пшр алмасудан, ой бел1 суден, ортак 61 р шеиимге келуден куралады. Ал ди-алотк окытуда карым-катынас жан-жакты дамиды. Ол студенттердщ тшдш карым-ка-тынастарын ныгайта тусед1. Сез саптау, ойды эсерл1, керкем жетюзумен катар дайындьщ-сыз сейлеу дагдыларын дамытады.Диалотк тэсшдщ студенттердщ ашылуына, ойын жет-юзуше, сездш корынын молаюына кемекте-сед1 [1, 26бет.].

Диалотк окыту студенттердщ б1рлесш эрекет жасауга тарту гана емес, студенттердщ ойлау кабшеттершщ жогары денгейде есуше, тшдершщ байлыгы мен зияткерл1к кабшеттершщ дамуына эсерш типзед1. Студенттердщ топтьщ жумыстардагы талкыла-уга катысулары, ездершщ айткдн дэлелдерш коргап, мэселелерге сыни кезкараспен кара-уга дагдылары калыптасады. Эз зерттеулерш-де Мерсер энпмелесу окушылардьщ бшм алуында ажырамас белш деп атап керсеткен. [3, Зббет.] Эцпмелесудщ уш тур1 бар:

1. Зерттеушшк эцпме

2. Эцпме-дебет

3. Кумулятивтж эцпме

Эцпмелесу аркылы окытушы окушылардьщ о куга деген ынтасын оята алатын жаксы тэсш. Ф.Ш.Оразбаева галым сабактарда тшд1к катынастын уш турл1 жолмен немесе калып-пен юке асырылады деп керсеткен. Олар жуп-тьщ, топтьщ жэне ужымдьщ. Бул жумыстар-дыц ез1 диалотк катынаска тусуден турады. Ал менщ ойымша, диалогтщ ез1 сабактарды журпзу кезшде эр турл1 эдютер аркылы жу-зеге асады. Мысал ретшде: сурак-жауап, рел-д1к тапсырмаларды орындау, жуптьщ жумыс, топтьщ жумыстар, мэтшд1 оку т.б. Мэтш-мен жумыс жасау барысында релдерге белу тшмд1, б1рнеше студенттер камтылады. Топтьщ жумыстыц пайдасы топтьщ эцпме барысында топ мушелер1 б1рш-б1р1 тыцдап,ортак шегшмге келш отырады. Диалотк сейлесу

студенттердщ бшм алуга комакты улес коса-тын, езара ¡с-кимылдыц шын мэшндеп тшмд1 тур1 болып табылады. Сабактарда диалог-п пайдаланудыц мацызды рел аткаратынын гылыми зерттеулердщ ез1 керсетп.

Диалотк окыту кезшде Мерсер мен Лит-лтонныц [2, ПЗбет.] пайымдауынша, окушы-ныц пэнге деген кызыгушылыгы артады, оныц бшм децгешшц есуше эсер етед1, берш-ген такырыпты терещрек тусшуге, такырып-ты ашуга мумющцк бередь Л.С.Выготский-дщ усынган оку моделшщ кундылыгы диалог журпзу мумкшдш болган жагдайда, окудыц жещл болатындыгы, окушы диалог куру нэти-жесшде бшм алатындыгын ез тэж1рибемде сезшд1м. Буны «Клршш калау» стратегиясын-да студенттер б1р-б1ршен карым-катынас ор-наткан кезде байкап, жауаптарынан керд1м. Жаттыгудыц шарты:стикердщ 61 р жагына такырып бойынша сурак жазады, ал екшип жагына сол сурактыц жауабын жазып, юршш кабыргаларын курастырады. Студенттер ез-дерше мэл1меттерд1 туртш алганымен ойла-рын жетюзуге асьщты, сабакта ездершщ тео-рияльщ бшмш ю жузшде жузеге асыра 61 лд1 жэне топта белюп. Студенттер диалог эдюш колдана отырып, талкылау, бшмд1 б1рлесш куру, тусшу мен дагдыларды калыптастыру аркылы такырып максатын орындай алды. «Ойлан.Б1р1к. Жуптас» стратегиясы студенттердщ белсендшгш арттырып, б1р-б1р1мен диалогка тусш, еркш карым-катынас жасауга себепш1 болды. Студенттер такырып бойынша ойына келген идеяларды барынша кеп жазады (Ойлан). Одан кешн олар ез идеяларын эрштестер1мен б1р1кт1ред1 (Б1р1к) жэне соцын-да барльщ топ ез идеяларын талкылады (Жуптас) [2, 119бет]Будан диалотк окытудыц студентке ой салганын, эр нэрсеш ой елепнен етюзукеректшн угынганын керд1м. Диалотк окыту жаца такырыпка кызыгушыльщтарын арттырып кана коймай, олардыц бшм децгей-шщ есуше улес косты. Эйткеш студенттер еткен такырып бойынша езара пЫрлесш, тш-дес1м эрекетш ¡ске асырды. Байкаганым, олар сурактарга жауап бере отырып, б1р1-б1рш тыцдайтын болды. Ягни тыцдау жэне оларга жауап беру теориясын игергендер1 кершд1. Бурын студенттер непзшен иэ, жок, дурыс, кате деген сиякты кыска жауаптармен шек-телсе,каз1р суракка ойланып, тольщ, накты

в; х

I

<с

т

о

СП

я

ш О

и и м =г о

ос

ш

X X

о К =Г

<с

т

о к

х

^^ Вестник «<

жауап беруге, ездершщ ойларын еркш жет-к1зуге тырысады.

Сабакта диалогтьщ манызды рел аткара-тынын гылыми зерттеулер нэтижелер1 корсета. Студенттерге диалотк тэсшмен окыту-дагы сурактардын маныздылыгын карайтын болсак, мугал1м сурактар кою аркылы: сту-денттерд1 такырып бойынша жэне сындар-лы сейлей 61 луге ынталандырады, студенттердщ шынайы кызыгушылыгы мен сешмш аньщтайды, 61 луге деген куштарлыктарын дамытады жэне зерттеуге ынталандырады, студенттердщ бшмш калыптастыруга кемектесед1, сыни тургыдан ойлауына жэне б1р-б1ршен уйренуше кемектесед1, баска да студенттердщ идеяларын курметтеуше жэне багалауына ьщпал етед1, энпмелесу жэне ой елепнен етюзу кемепмен ойын жинактауга кемегш беред1 жэне шогырландырады, окы-тудагы киындыктар мен тусшюпеушшкп аньщтайды. Осыдан бакылаганым, студенттер б1р-б1р1мен эрекеттесе отырып, бершген мате-риалды жаксырак тусшедг

Мен ез сабактарымда диалотк окыту эдюш пайдаланганнан кешн такырып мазму-нына сэйкес тужырымдамальщ карта кура-стыру эдюш колданып журемш. Тужырымдамальщ карта жасау жана такырыпты игеру, тусшу уипн тшмд1 бол ад ы. О л уипн алдын-а-ла студенттерге багалау критерийлер1 бершд1:

• Такырып мазмуныньщ ашылуы;

• Эстетикальщ талапка сай болуы;

• Тужырымдамальщ картаньщ ерекшель

х п® Тужырымдамальщ карта курастыру бары-§ сында студенттер шапшан жумыс жасап, тез <( шеипм кабылдауга дагдыланды, сейлеу мэ-^ дениетш калыптастырды, сыни ойлауга даг-¡3 дыланды.Б1р-б1р1мен жумыс барысында пшр

о алмасып, ой белюш, ортак шеипм кабылдап и

Я" уиренед1, топтьщ атынан сейлеу оларды жау-

2 апкершшкке жетелейдг

щ Корыта келе, бшм берущ н жэне бшм

^ алудьщ жана тэсшдер1 модулш сабактарды

® кещнен пайдаландым. Манызды мэселелерд1

К шешуде студенттер б1р-б1р1мен пшрлесе оты-

<! рып, ортак тужырым жасайды, ез ойын тусш-

О д1ре, олардьщ пшрш уга, тусше бшетшдшне

д кез жетк1зд1м. Окытушы жай, б1рсарынды ун-мен немесе тек ез1 сейлейтш болса студент-терде селкостьщ пайда болады.Сондьщтан

)рлеу»-кз1 -

да сабак журпзу барысында студенттердщ ездер1 ¡здент жумыс жасайтындай,ез ойын айтуга багытталган тапсырмалар усынып, оларга топтарда б1рлесе жумыс жасауга, ортак пшр шыгаруга мумющцк берш отыра-мын. Бул жумыстар барысында студенттердщ мэтшд1 окып, таныс емес сездерге мэн берш, б1р-б1рше кенес берш, одан нэтиже шыгаруы меш куантты. Ен бастысы сабакта студенттерге ой тастап, оларды такырыпты талдауга, дэлелдеуге, жауаптарын салыстыруга, непз-деуге жетелеу керек екенше кез жетк1зд1м.

Диалотк окытуды жаксарту жолдары:

• диалотк эцпмеш турлещцрш отыру;

• энпмеш сабакта тшмд1 колдану;

• жогаргы денгеГш сурактар дайындау;

• критериГшк багалауды колдану.

Диалотк окытудьщ тшмдшш:

• студенттердщ 61 р- б1рш тьщдай 61 лу1;

• сыни ойлауга кемектесед1, пшр алмаса-ды;

• 61р-б1рш окытады.

Жогарыда айтылгандарды ескере келе, оку удерюшде жанаша ¿здешс, жанаша кезкарас жалгасын тапса, студенттердщ болашак ма-ман ретшде енбек жолында жет1ст1кке же-тетшше сешмд1мш.Диалотк окытуды пай-далана отырып студент пен студент, окытушы мен студент арасындагы ынтымактастьщты жетшд1руге талпынудамын. Менщ ойым-ша, студенттер ездершщ ой- пшрлерш еркш айтып, ой туюге дагдыланып келедг Олар окытушыньщ кемегшаз ез 6еттер1мен бшм алуды, манызды мэселелерд1 шешуде студенттер 61р- б1р1мен пшрлесе отырып, ортак тужырым жасау керектшн тусшдг Коммуни-кативт1 кузыреттшш калыптаскан студенттщ болашак сапалы маман болатыны аньщ.¥стаз эр уакытта ез бшмш жетшд1ру керек, унем1 ¿здешс устшде болуы керек деген пшрд1 уста-намын.

ЭДЕБИЕТ

1. Тренерге арналган нускаульщ. «Назарбаев зияткерлш мектептерЬ) ДББ¥,2015. - 120 бет.

2. Улеспрме материалдар «Бетпе-бет» ке-зещ Астана каласы 2015.- 83 бет.

3. Студентке арналган нускаульщ. «Назарбаев зияткрл1к мектептерЬ) ДББ¥,2015. - 183 бет.