CC BY
2УДК:617-089.844
ДИАФРАГМАНЬЩ 0ЦЕШТ1К ТЕС1Г1НЩ ЖАРЫГЫН ХИРУРГИЯЛЫЦ ЭД1СПЕН ЕМДЕУ ЖОЛДАРЫ (эдеби шолу)
АБУОВ САПАРБАЙ МАХАНБЕТОВИЧ
С.Ж.Асфендияров атындагы ^аз¥МУ "№1 Хирургиялык аурулар" кафедрасыньщ
профессоры, Алматы, ^азакстан
ДАУРЕНОВ УЛЫКБЕК ЕРГЕШБАЕВИЧ
С.Ж.Асфендияров атындагы ^аз¥МУ "№1 Хирургиялык аурулар" кафедрасыныц
резидентi, Алматы, ^азакстан
ЖЕТКЕРГЕН Н¥РБОЛАТ ЕД1ЛХАН¥ЛЫ
С.Ж.Асфендияров атындагы ^аз¥МУ "№1 Хирургиялык аурулар" кафедрасыныц
резидент^ Алматы, ^азакстан
взекттт. Гастроэнтерологиялыц тэжгрибеде вцеш жарыгыныц житт 30%-дан 50%-га дешн кездесед1. Ецбекке цаб1летт1 халыц арасында бул аурудыц жогары децгеш адам ресурстарыныц сапасыныц твмендеуте экелетт себептердщ 6ipi болып табылады, бул проблема денсаулыц сацтау ЖYйесiнде гана емес, сонымен цатар Казацстан халцыныц элеуметтж-экономикалыц саласында да мацызы зор.
Зерттеу мацсаты. Оцеш жарыгыныц хирургиялыц емшц тимдытн талдау, сонымен цатар лапароскопиялыц, лапаротомиялыц жэне басца да ТМД (ТэуелЫз Мемлекеттер Достастыгы) елдерi мен Еуропа елдерi арасында вцеш жарыгын емдеудщ артыцшылыцтары мен экономикалыц тимдшгт аныцтау жэне салыстыру.
Материал жэне эд^тер1 PubMed, Google Scholar, Ref list, Embase, Scientific Reports, Oxford
Academic гылыми деректемелердi пайдалана отырып, терецдт 10 жылдыц эдебиеттт шолу ЖYргiзiлдi.
Нэтижелерь Лапароскопиялыц фундопликация жылына АКШ-та - 363, Сербияда - 200,
¥лыбританияда - 362, Озбекстанда - 60, Казацстанда - зерттеу кезещнде орта есеппен 150 науцасца жасалынады.
Нэтижелердi талцылау. Бул операция штщ кебу синдромын, цан кету цаутн азайтады, асцазанныц цышцылдыгын цалыпца келтiредi жэне минималды диссекция арцылы вцештщ асцазанга шру бурышын сацтайды, осылайша операциядан ^rn^i асцынулардыц квпшiлiгiн жояды.
Цорытынды. Хирургиялыц емдеудщ лапароскопиялыц эдш асцыну цаутн азайтады, ауруханада болу узацтыгын цысцартады жэне басца эд^термен салыстырганда экономикалыц
тимдшкке ие.
^ei-jei свздер: вцеш жарыгы, диафрагманыц вцеш сацылауыныц жарыгы, хирургиялыц
ем.
ХИРУРГИЧЕСКОЕ ЛЕЧЕНИЕ ГРЫЖИ ПИЩЕВОДНОГО ОТВЕРСТИЯ ДИАФРАГМЫ (обзор литературы)
Aкmуальносmь. Чaстотa гpыжи nищeвоàного отвepстия àиaфpaгмы встpeчaются в npeàeлax от 30% àо 50% в гaстpоэнтepологичeской npaктикe. Высотя зaболeвaeмость этим зaболeвaниeм cpeàu paботaющeго нaсeлeния являeтся оàной из npичин, npивоàящиx к снижeнию кaчeствa чeловeчeскиx peсуpсов, что àeлaeт эту npоблeму знйчимой ж только в
системе здра-воохранения, но и в социально-экономической сфере среди населения Казахстана.
Цель исследования. Литературный анализ эффективности хирургического лечения грыжи пищеводного отверстия диафрагмы, а также выявление и сравнение преимущества, экономической эффективности лапароскопической, лапаротомической и других техник лечения ГПОД среди стран СНГ и Европы.
Материал и методы. Был проведен литературный обзор глубиной 10 лет, с научных доказательных баз PubMed, Google Scholar, Ref list, Embase, Scientific Reports, Oxford Academic.
Результаты исследования. Лапароскопической фундопликации подвергаются: в США -363, Сербии - 200, Великобритании - 362, Узбекистане - 60, Казахстане - 150 пациентов в среднем за исследуемый период.
Обсуждение. Данная операция снижает синдром вздутия, риск возникновения кровотечений, нормализует кислотность желудка и с минимальным рассечением сохраняет угол вхождения пищевода в желудок, таким образом исключая большинство послеоперационных осложнений.
Выводы. Лапароскопический метод хирургического лечения снижает риски возникновения осложнений, сокращает срок нахождения в стационаре и имеет экономическую выгоду по сравнению с другими методами.
Ключевые слова: грыжа пищеводного отверстия диафрагмы, хиатальные грыжи, оперативное вмешательство.
Relevance. The frequency of hiatal hernia occurs in the range from 30% to 50% in gastroenterological practice. The high incidence of this disease among the working population is one of the reasons leading to a decrease in the quality of human resources, which makes this problem significant not only in the healthcare system, but also in the socio-economic sphere among the population of Kazakhstan.
Research Objective. To conduct a literature analysis on the effectiveness of surgical treatment for hiatal hernias, including the identification and comparison of the advantages and economic efficiency of laparoscopic, laparotomic, and other treatment techniques for gastrosophageal junction hernias (GJH) among CIS and European countries.
Material and methods. A 10-year literature review was conducted using scientific evidence
bases
PubMed, Google Scholar, Ref list, Embase, Scientific Reports, Oxford Academic.
Results. Laparoscopic fundoplication was performed in the USA - 363, Serbia - 200, Great Britain -
362, Uzbekistan - 60, Kazakhstan - 150 patients on average during the study period.
Discussion. This operation reduces bloating syndrome, the risk of bleeding, normalizes the acidity of the stomach and, with minimal dissection, maintains the angle of entry of the esophagus into the stomach, thus eliminating most postoperative complications.
Conclusions. The laparoscopic method of surgical treatment reduces the risk of complications, shortens the length of hospital stay and has economic benefits compared to other methods.
Keywords: hiatal hernia, gastrosophageal_ junction hernias, surgical intervention.
Kipicne. Диафрагманьщ ецештш тесшнщ жарыгы немесе ецеш жарыкктары - ш к;уысыньщ мYшелерi кекеттщ ецештш тест аркылы кеуде куысына шыгып кеткен кезде пайда болады. Эцеш жарыкктарыныц даму себептерi байламдык аппарат-тыщ шамасыздыгы, тшдердщ сертмдшпнщ артуы, ш куысы шшдеп кысымныц артуына алып келетш жагдайлар (ауыр физикалык жYктеме, семiздiк, жYктiлiк, жш артык; тамактану секiлдi тамактану бузылысы, газдалган сусындарды артык пайдалану) болып табылады. Бастапккыда ш куысынан
SURGICAL TREATMENT OF HIATAL HERNIA (literature review)
агзалардыц кеуде куысына eTyi физикалык жуктеме, жетел, кусу, артык тамак жеу секiлдi белгш факторлардыц эсершен мезгiлдi турде болады. Одан кейiн жиi жэне туракты турде бола бастайды. Асказан мен ецештщ, сондай-ак кeршi жаткан агзалардыц косылуыныц эр-тYрлi болуына байланысты бул патологияныц 4 подтипiн аныктаймыз. Кекеттщ ецештш тесiгi жарыгыныц ерекшелштершщ 6ïpî болып узак симптомсыз кезец мен кездейсок диагностика болып табылады. Осыган байланысты бул аурудыц таралуын багалау киын.
Хиатальдi жарыктыц пайда болуыныц артуы жаска немесе артык салмакка байланысты болып, бул мэселенщ кещнен таралуына себеп болып отыр.
Озектш1гь Кекеттщ ецештш тесшнщ жарыгы (хиатальды жарык) гастроэнтерологиялык тэж1рибеде жиi кездесетш аурулардыц бiрi болып саналады, халык арасында таралуы 26-50% курайды. Осы ауруды зерттеген бiркатар жумыстарда хиатальды жарыктардыц кездесу жиiлiгi жас ескен сайын артады жэне егде жастагы адамдарда шамамен 50% - га жетед^ ягни эрбiр екiншi пациентте байкалады [1]. Бул аурудыц ецбекке кабiлеттi халык арасында жогары таралуы адам ресурстарыныц сапасыныц темендеушщ себептершщ бiрi бола отырып, бул такырып Денсаулык сактау жYЙесiнде гана емес, элеуметпк-экономикалык салада да езект болып табылады. Аурудыц жогары дэрежеде таралуына карамастан, бул патология гастроэзофагеальдi рефлюкс ауруы (ГЭРА), eцештiц пептикалык жарасы, ецештщ пептикалык стриктурасы, жогаргы асказан-iшек жолдарынан кан кету, жарыктыц кысылуы сиякты аскынулар пайда болган кезде гана аныкталып жатады немесе баска жYЙелердi зерттеу кезiнде кездейсок табылады (кеуде куысыныц рентгенографиясы, ЭФГДС, диагностикалык жэне емдiк лапароскопиялык жэне лапаротомиялык операциялар).
Осыган байланысты ^азакстан бойынша ецеш жарыктары таралуыныц накты статистикасын усыну киын, бiрак ГЭРА таралуына карауымызга болады. ГЭРА клиникалык кeрiнiстерi (кYЙдiргi, кекiрy, жетел, дисфагия жэне т.б.) ^азакстанныц ересек тургындарыныц 20-40% - да аныкталады[2]. Еуропаныц ересек тургындары арасында ГЭРА белгшершщ жиiлiгi 8,8-25,9% аралыгында, СолтYCтiк жэне Ощуспк Америка сэйкесiнше 18,1-27,8% жэне 23% аралыгында, ал Шыгыс Азия галымдарыныц пiкiрiнше, бул кeрсеткiш 8, 7-ден 33,1% - га дешн жетедi [3]. Алматы каласы бойынша соцгы жаппай зерттеу 2004 жылы Аяпов Г.К. басшылыгымен жYргiзiлдi, оныц аясында ГЭРА шагымдары бар наукастар арасында эндоскопиялык тексеру жэне сауалнама жYргiзiлдi жэне ГЭРА таралу кeрсеткiшi халык арасында шамамен 30% болды [4].
Б.Б. Баймаханов авторлармен бiрлесе отырып 2018 жылы А.Н.Сызганов атындагы ¥лттык гылыми хирургия орталыгыныц асказан^шек жэне эндокриндiк агзалар хирургиясы бeлiмiнде 2006-2018 аралыгында емделген 245 ецеш жарыгы бар пациенттершщ ауру тарихына ретроспективтi талдау жYргiздi. Ерлер 90 (36,7%), эйелдер 155 (63,3%) болды. Орташа жасы -58. Тексеру кезшде кардиальды жарык (II-дэрежелi) наукастардыц 208-шде (84,9%), кардиофундальды жарык (Ш-дэрежелi) -29 наукаста (11,9%) аныкталды. Бул наукастарды рефлюкс-эзофагит кубылыстарыныц пайда болуы мазалады. Кeкiрекаралык агзаларыныц кысылуымен жYретiн субтотальды асказан жарыгы (IV дэрежелi) наукастардыц 8-шде (3,2%) аныкталды [5].
Эцеш жарыгын консервативтi емдеу оц нэтиже бермейдi жэне ол тек симптоматикалык емдеу болып табылады, ецеш жарыгы жэне оныц аскынуларын емдеyдiц оцтайлы эдiсi хирургиялык жол болып есептеледт SAGES (американдык гастроинтестинальды жэне эндоскопиялык хирургтар когамы) нускауларында ецеш жарыгын хирургиялык емдеудщ "алтын стандарты" Ниссен мен Тупе бойынша лапароскопиялык фундопликация болып табылады. ^аз1рп уакытта ^азакстанда ецеш жарыгын хирургиялык емдеу Yшiн келесi операция тYрлерi колданылады: Ниссен бойынша ашык жэне лапароскопиялык крурорафиямен фундопликация; floppy-Ниссен бойынша лапароскопиялык крурорафиямен фундопликация; Тупе бойынша лапароскопиялык крурорафиямен фундопликация[6].
Максаты
Эцеш жарыгын емдеудщ лапароскопиялыц эдiстерiне арналган кол жетiмдi отандык жэне шетелдiк медициналык эдебиеттерге шолу жасау. Лапаротомиялык жэне лапароскопиялык эдiстермен ецеш жарыгын хирургиялык емдеу эдютершщ тиiмдiлiгiн талдау, сондай-ак Еуропа мен ТМД елдерi арасында ецеш жарыгын емдеудщ лапароскопиялык эдютершщ артьщшыльщтарын аныктау жэне салыстыру. Операциядан кешнп кезецнiц узактыгын жэне эртYрлi хирургиялык емдеу эдiстерi жасалган наукастарда оцалту узактыгын салыстырмалы талдау, ецеш жарыгын емдеу шыгындарын есептеп хирургиялык емдеу эдютершщ ец тиiмдiсiн аныктау.
Материалдар мен эдктер
Бiз ецеш жарыгын емдеудщ лапаротомиялык жэне лапароскопиялык эдютерше арналган гылыми эдебиеттерге шолу жасадык. Эдебиеттерге шолу PubMed, Google Scholar, Ref list, Embase, Scientific Reports, Oxford Academic дереккорларын пайдалана отырып жYргiзiлдi, iздеу терецдiгi 10 жыл. ^осу критерийлерi: макалалар 2014 жылдан ерте емес. Зерттеу ецеш жарыгы бойынша лапароскопиялык ем жYргiзiлген жагдайларга, наукастардыц стационарда болу узактыгын, ота узактыгын, интраоперационды жэне операциядан кешнп аскынуларды керсете отырып жасалды. Алып тастау критерийлерi: 2014 жылга дейiн жарияланган макалалар. Сондай-ак, ецеш жарыгын емдеудщ ашык эдiстерi гана жYргiзiлген зерттеулер. "Эцеш жарыгы", "ецеш жарыгын емдеу", "хиатальды жарыкты лапароскопиялык емдеу эдiсi","гастроэзофагеальдi рефлюкс ауруы","ецеш жарыгын емдеудщ лапароскопиялык эдютерГ' кiлт сездерш колдану аркылы iздеу жYргiзiлдi. 1здеу 2010 жылдыц кацтары мен 2024 жылдыц акпаны аралыгында жарияланган казак, орыс жэне агылшын тiлдерiндегi макалалар бойынша жасалды. 1здеу тек адам популяциясымен шектелдi. ЖYЙелi шолу жэне мета-талдау болып табылмайтын баска да макалалар мен зерттеуге косылган жок. Клиникалык жYЙелi шолулар AMSTAR жэне PRISMA чек парактарын колдану аркылы сыни багалаудан еттi. Сапаны багалаудагы кез келген сэйкессiздiктер талкылау аркылы шешшдь
¥сынылган эдеби шолу Yшiн бiз 2014 жылдан 2024 жылга дешн жарияланган дереккездердi колдандык. Бул зерттеулер ¥лыбритания, ^азакстан, Ресей, ТYркия, Сербия, А^Ш, Эзбекстан сиякты елдердщ ашык жарияланымдарынан алынды. Бiрiншi кезецде 60 макала тацдалды. ^орытынды шолу жэне мета талдау Yшiн косу жэне алып тастау критерийлерше сэйкес 25 макала тацдалды.
Талданган автор Р.Е. Хасеновтщ 2009 ж. диссертациясында лапароскопиялык эдiспен ота жасалган ецеш жарыгы бар пациенттершщ екi тобын салыстыруды усынды. Екi топка белу жарык сацылауыныц елшемдерiне негiзделдi: бiрiншi топка кiшi жэне орташа ецеш жарыгы, екiншiсiне Yлкен жэне алып тYрлерi кiрдi. Сондай-ак, емдеудiц ец оцтайлы эдiсiн тацдауга мYмкiндiк беретш ецеш жарыгыныц авторлык интраоперациялык классификациясын колдану усынылды (крурорафияны бекiту Yшiн торлы эксплантерлердiц оцтайлы елшемдерiн тацдау жэне Yлкен жэне алып ецеш жарыгы кезшде хиатальдi акауга кершмейтш аллопластика орындау Yшiн) [7].
Автор лапароскопиялык эдю эртYрлi диаметрлi жарыктарда бiрдей тиiмдi деген корытындыга келед^ операция узактыгында, эртYрлi эдiстердi колдануда (торлы аллопротездi колдану) айырмашылыктар бар, ал калпына келу кезецi жэне аскынулар дэрежесi екi топта да шамамен тец. Хирургиялык емдеуден кешн узак уакыт еткен соц ею топ бойынша сэйкесiнше 57% жэне 71% жаксыы нэтижеге, ал 43% жэне 29% канагаттанарлык нэтижелерге кол жетюзшдь ^анагаттанарлыксыз нэтижелер аныкталган жок. Макала авторлары [4,5,8,9,10] Ниссен бойынша лапароскопиялык фундопликация "алтын стандарт" болып кала бередi жэне ГЭРА бар наукастарды емдеудеп рефлюкске карсы эдюте тацдау операциясы болып табылады деген корытындыга келдь Ашык эдiспен жасалатын отамен салыстырганда лапароскопиялык операциялар наукастыц ауруханада болу уакытын кыскартуга жэне пациенттердщ емiр CYPУ сапасын узак мерзiмдi айтарлыктай жаксартуга мYмкiндiк береди Екiншi топка авторлар К.У. Эбшовтыц [11] жэне К.Г. Аяповтыц [4] 2 диссертациясы жэне автор И.С. Волчковтыц[12]
Нэтижелер
макаласы алынды. Бул жумыстар ГЭРА ерте диагностикасын оцтайландыру жэне емдеудщ тиiмдiлiгiн арттыру, аскынулардыц дамуын болдырмауды карастырган. ГЭРА ецеш жарыгы кезшде жш дамитындыктан, бул сурактар да бiздiц такырып Yшiн езектi болып табылады.
Автор К.У Абиловтыц диссертациясы ГЭРА емдеуге, оныц эндоскопиялык диагностикасы мен хирургиялык емдеу эдютерш жетiлдiруге багытталган. Автор келесщей мацызды тужырымдарга келдi: - ГЭРА емдеуде лапароскопиялык хирургиялык эдют колдану Баррет ецешiнiц морфологиялык кершюшщ регрессиясына кол жеткiзуге жэне ецеш катерлi iсiгiнiц профилактикасы болып табылатын жасушалык метаплазияныц алдын алуга мYмкiндiк бередi;
- ашык лапаротомиялык отамен салыстырганда рефлюкске карсы лапароскопиялык ота наукасты ауруханага жаткызу узактыгын едэуiр кыскартуга, отадан кейiнгi кезецнiц жецш етуiне, емiр сапасын жаксартуга мYмкiндiк бередi;
-лапароскопиялык хирургиялык емдеу эдютершщ медициналык-экономикалык тиiмдiлiгi ГЭРА-ны консервативтi емдеу тактикасынан 10 есе жогары[4].
Автор Г.К. Аяповтыц диссертациясы [4] жумыстыц езектiлiгiне байланысты Алматы каласы бойынша езшщ статистикалык деректерiмен езектi болды. Сондай-ак, ецештiк жэне ецештiк емес (аурудыц жYрек жэне тыныс алу ауруларыныц келецкесiнде етуi) ГЭРА кершютершщ белгiлерiн камтитын сауалнаманы колдана отырып, ГЭРА ерте диагностикасында рентгенологиялык, эндоскопиялык зерттеу эдютерш пайдалану ерте жэне утымды диагностика жасауга жэне ауыр аскынуларды коррекциялауга мYмкiндiк бередi.
Волчков И.С.[12] лапараскопиялык емдеудiц тиiмдiлiгiн келес критерийлер бойынша багалады:
GERD-HRQL мамандандырылган сауалнамасыныц бланкiсiнде жазбаша тYPде керсетшген рефлюкс-эзофагит керiнiстерiнен емделудi пациенттiц езi операциядан кейiнгi субъективтi багалау жэне дэрьдэрмекпен емдеудi жалгастыру кажеттiлiгi;
объективт деректер: рентгенологиялык тексеру, DeMeester жалпыланган керсеткiшiнiц деректерi, рефлюкске карсы терапияныц жай-кYЙi туралы ецеш манометриясы жэне баска да анатомиялык-функционалдык кYЙ керсетюштерге байланысты. Лапароскопиялык рефлюкске карсы оталар отадан кешнп дисфагия жиiлiгiн 1 айда 42,8% -дан 6,6%-га дешн, 3 ай iшiнде: 30,9%-дан 3,3% - га дешн, 6 ай мерзiмде: 9,5% - дан 0% - га дешн темендетедi деген шешiмге келдi (Р<0,05). Зерттелетiн жумыстардыц Yшiншi тобын ецеш жарыгын робот-лапароскопиялык эдiс аркылы отаны карапайым бейнелапароскопиялык эдiспен салыстырган.
Бул топка Ерин С.А. диссертациясы жэне CHIGOZIRIM N.EKEKE [13] макаласы кiрдi.
Ерин С.А. стандартты лапароскопиялык эдiс пен робот-кемекшi курал DaVinci курылгысымен салсыртырды. Робот-кемекшi курылгы мен стандартты лапароскопиялык фундопликация ГЭРА жэне ецеш жарыгы бар наукастарды емдеуде жогары эффективтшп аныкталды. Бул эдютер операциядан кешнп аскынулардыц темен пайызын, ауырсынудыц тез жойылуын, сондай-ак стационарлык емдеудiц кыска мерзiмдерiн камтамасыз етедi [13].
Бiз бiрiктiрген макалалардыц тертiншi тобы ецеш жарьщтары лапароскопиялык тYзетудiц эртYрлi эдютерше, колданылатын материалдарды салыстыруга арналды, ецеш жарыктарын хирургиялык тYзетудi орындау кезшде оцтайлы жэне тиiмдi эдiстер, олар наукас Yшiн кауiптiц аз болуы, рецидивтердiц аз болуы жэне емiр сапасын жаксартуга негiзделуi кажет. Оган келесi авторлардыц макалалары кiрдi: Гринцов А. Г. [14], Оскретков В. И. [15], Раджевсатасивам [16], Ф. Кокерлинг[17], Чжи Чжэн [18], L. Matthijs Van Den Dop [19], Луиз Роберто Лопес [20], Джурбенко Г. А. [21].
Эр тYрлi лапароскопиялык эдютер мен рецидив жагыдайларын салыстыра отырып, авторлар рецедивке ецештщ хирургиялык жолмен аныкталмаган жиырылуы жэне соган сэйкес тYзету эсер етедi деген корытындыга келдi. Лапароскопиялык эдюпен ецеш жарыктарын тYзетудiц барлык колданыстагы модификациялары дурыс орындалган кезде бiрдей нэтижелерге ие болады. Баска авторлар лапароскопиялык эдют тацдау ецеш жарыгы акауларыныц мелшерiне, белгiлi бiр наукастыц байламдык аппаратыныц ерекшелiктерiне
(^шейплген торды, пропилен таспаларын колдану, фундопликацияны езгерту) негiзделуi керек екенiн атап керсетедь Хирург кYтетiн тагы бiр аскыну кезбе жYЙкесiнiц закымдануы осы аскынуды азайту Yшiн хирургиялык лапароскопияны жалпы сол жакты колдану усынылды ол накты жэне кец колданыска ие операция, жаракаттануы аз, тез калпына келедi жэне техникалык тургыдан оцай. Ягни, операция жасаушы хирург эртYрлi эдiстердi бiлуi керек, эртYрлi материалдарды колдана бiлуi жэне сэйкес келуi керек эрбiр наукаска жэне оныц анатомиялык-физиологиялык ерекшелiктерiне, содан кейiн операцияныц сэттi етуiне, кайталану каупiн азайтуга жэне емiр CYPУ сапасын жаксартуга кепiлдiк бередi.
Сонымен, зерттелген жумыстардыц бесiншi тобына келесi авторлардыц макалалары кiредi Оскретков В. жэне [22],Dimitrios Prassas [23], Dionysios Dellaportas [24], Henriikka Hietaniemi [25], D Mayo [26].
Бул жумыстар лапароскопиялык емдеу нэтижелерш зерттеуге жэне наукастыц емiр CYPУ сапасын жаксартуга багытталган. Хирургиялык емдеуден кешн ецештщ тэулiктiк ph мэнi зерттеу кезiнде калыпты мэндерге жетп. Эзофагит белгiлерi де жойылды, Барретт ецешiнiц жаксаруы болды. Оцалту кезецiнен кейiн наукастар бiрнеше жылдар бойы кабылдаган антацидтер, ППИ сиякты дэрi-дэрмектердi Yнемi кабылдаудан бас тартты, бул жанама эсерлердiц пайда болу каутн азайтады. Лапароскопиялык тYзету эдiсi жедел стресстi жэне оцалту жылдамдыгын темендететiндiктен, бул эдiс егде жастагы наукастарда узак мерзiмдi тиiмдi жэне каушаз колданылады, бул сонымен катар ГЭРА-ны хирургиялык емдеу шецберiн кецейтп.
Эцеш жарыгы А^Ш тагы эрбiр 10 000 жагыдайда ауруханага жаткызу Yшiн 142 жагдайда ауруханага жаткызудыц негiзгi немесе кайталама себебi болып табылады. Бул диагноз ерлерге караганда эйелдерде жиi кездеседi, (53-94 жас аралыгындагы шамамен 13%), ал сол жастагы ерлерле 7%[27,28]. Иллинойс штатында биологиялык торды колдана отырып, 221 лапароскопиялык операцияга ретроспективтi зерттеу жYргiзiлдi [29].
Эзбекстанда бiр жыл шшде 27 лапароскопиялык диафрагмокрурорография жэне эзофагофундопексия, Тупе мен Ниссен бойынша 33 лапароскопиялык фундопексия жасалды[30].
Сербияда ретроспектива когорттык зерттеуге Белградтагы клиникалык орталыктыц ас корыту жYЙесiнiц минималды инвазивт хирургия белiмiнде ецеш жарыгын жоспарлы лапароскопиялык пластикасынан еткен 200 наукас катысты [31].
¥лыбританияда 2014 жылдыц казанынан 2019 жылдыц тамызына дешн асказан-шек жолдарыныц жогаргы белiмдерiнiц Yшiншi хирургия орталыгында орындалган перспективалы жиналган мэлiметтер базасы негiзiнде бiркатар жагдайларга бiр орталыкты ретроспективтi шолу жасалды. 362 наукаска ецеш жарыгына лапароскопиялык операциясы жасалды [32].
^азакстанда (Алматы к) А.Н.Сызганов атындагы ¥РХО-та асказан-шек жэне эндокриндiк хирургия белiмiнде емделген ГЭРА диагнозы бар 304 наукаска ретроспектива талдау жасалды . Ер адамдар 109 (35,8%), эйелдер 195 (64,2%), 19 бен 84 жас аралыгында болды [33].
Караганды каласында Облыстык клиникалык ауруханада лапароскопиялык фундопликация эдiсi алты жылдан астам уакыт бойы колданылып келедi. Бiр жыл шшде хирургтар шамамен 150 уксас операция жасайды. Олардыц эркайсысын телеуге медициналык сактандыру коры 600 мыц тецгеден астам каражат жумсайды. МЭМС шецбершдеп сактандырылган наукастар Yшiн операция тегш [34].
Артык дене салмагы ецеш жарыгы пайда болуыныц непзп кауiп факторларыныц бiрi болып табылады. Эцеш жарыгы операцияларында операциядан кешнп аскынулар пайда болуы мYмкiн. Статистикага сэйкес, лапароскопиялык араласулар кезiнде ш куысынан кан кету каупi 0,3-2,0%, ецештщ перфорациясы - 4%, вагус нервiнiц жаракаты - 10-41%, ерте дисфагия - 10-30% курайды. Операциядан кешн 5 жылдан кешн ГЭРА кайталануы 5-12% байкалады, ал алты айдан 10 жылга дешнп кезецде ГЭРА кайталануы 2-30% жагыдайда байкалады [35].
Аскынган жагдайларда семiздiкке шалдыккан немесе бурын эзофагэктомиядан еткен наукастарда асказанды РУ аркылы айналып ету колданылады немесе орак байламын тiгу аркылы операция жасалады [36].
НЭТИЖЕЛЕРД1 ТАЛЦЫЛАУ
Эцеш жарыгын хирургиялык емдеудщ бiрнеше тYрi бар, алайда емдеудщ алтын стандарты-лапароскопиялык операциялар: Ниссен фундопликациясы, TOUPET 270 ею жакты фундопликациясы.
Эрi карай, осы лапароскопиялык араласулардыц баска эдiстермен салыстырганда артыкшылыктары карастырылады. Ниссен фундопликациясымен байланысты ашык жэне лапароскопиялык бакыланатын рандомизацияланган зерттеулер лапароскопиялык процедуралардан кешн жаксы кыска мерзiмдi нэтижелер керсетп. Минималды инвазивтi тэсiл лапаротомиялык эдiспен салыстырганда диафрагмальды ецештiц теак аймагына толык шолу жасайды жэне ауру мен елiмнiц темен децгешмен, ауруханага жаткызу кезецiнiц кыскаруымен жэне пациенттщ жогары сэйкестiгiмен байланысты. Техникалык тургыдан, лапароскопия анатомиялык курылымдарды оцай аныктауга мYмкiндiк бередi, ал аутопсия пневмоперитонеум аркылы жещлдетшедь Параэзофагеальды жарыктыц лапароскопиялык пластикасы, ецеш капшыгын кесу жэне алдыцгы фундопликация 180 градуска ашык операцияга етпестен барлык наукастар Yшiн сэттi орындалды. Операция шшк жэне операциядан кейiнгi аскынулар болган жок. Операциядан кейiнгi жаксарудыц орташа узактыгы 2 кYн болды. Бiр жылдык бакылаумен барлык пациенттерде рефлюкс немесе дисфагия кайталанбай симптомдардыц толык жойылуы байкалды
Осылайша, ецеш жарыгын тиiмдi емдеу эдiсi лапароэндоскопия деп корытынды жасауга болады:
1.Iштiц кебу синдромы немесе дисфагияны тудыруы мYмкiн емес iшiнара каптаманы жасайды;
2.ецештiц асказанга ену бурышын сактауга мYмкiндiк беред^ бул мацызды, рефлюкске карсы механизм;
3.ецештiц асказанга ену бурышын сактауга мYмкiндiк беред^ бул мацызды рефлюкске карсы механизм;
4.асказанныц канмен камтамасыз етiлуiне эсер етпейдi:
5.ретрогастральды жазыктыкты бузбай калдыратындыктан, азырак операциялык диссекцияны кажет етедi;
6. лапароскопиялык фундопликация киын болган кезде балама усынады;
7. хирургтар арасындагы езгерпштшт темендететiн кайталанатын ораманы шыгарады:
8.Sophy курылгысы кардияны орап алады, осылайша болашакта рефлюкске карсы
операция кажет болган жагдайда асказан тYбiнiц тiндерi сакталады.
9. ретрогастральды жазыктык аркылы сол аякка кол жеткiзу iсiнудi бакылау Yшiн кайта операцияныц мацызды кезещ болып табылады; бул жазыктык езгерюаз калады, бул болашакта мYмкiн болатын кайта операцияны жецiлдетедi [19-22].
Лапароскопиялык жэне ашык топтар арасындаFы емдеy шыFындарын салыстырy
келесi нэтижелердi керсеттi: Лапароскопиялык топтагы бiр жагдайга орташа тiкелей шыгындар 12 655 долларды курады, ал ашык топта олар 24 636 долларды курады.
* Лапароскопиялык топтагы операциялык белме шыгындары 3 788 долларды, ашык топта 5 547 долларды курады.
* Лапароскопиялык топтагы наукастар Yшiн аурухана белмесшщ куны 1 948 долларды, ашык топта 6 438 долларды курады.
* Тамактану шыгындары лапароскопиялык топта 4 386 доллар жэне ашык топта 5 386 доллар болды.
* Осы 3 рецидивтщ куны барлыгы 442,460 курады (2 лапароскопиялык операция Yшiн 88,408 жэне 113,518 жэне РУ бойынша эзофагостомия Yшiн 220,534) [23].
Бiр стационарлык кереуеттщ куны €300/тесек/тун. Бiр тYнде операциядан кейiн 24 сагат шшде сэттi шыгарылган 212 пациент (жоспарлы жэне жоспардан тыс) 59 айлык кезецде 63 600 фунт стерлинги, ягни жылына 12 935 фунт стерлинги болады [24].
Шетелдiк авторлар мен ТМД мамандарыныц деректерi пациенттердщ кепшiлiгiнде ецеш жарыгы Yшiн лапароскопиялык операциядан кешн емiр CYPУ сапасы жаксаратынын дэлелдедi, олар операциядан кешн шамамен бес наукастыц тертеуi Протонды помпа ингибиторларын колданбайтынын керсетедi [25].
Жарыкты емдеу кезiнде 90-95% наукастарда жаксаруын кYтуге болады, соныц шшде дисфагия, рефлюкс белгiлерi жэне регургитация жаксарады. Бул дурыс тацдалган хирургиялык лапороскапяныц нэтижесiнде кол жеткiзiледi, егер емдеу осындай операцияларды тэжiрибесi бар мамандандырылган медициналык орталыкта жYзеге асырылса
Корытынды
Фундопликациямен лапаротомдардыц элемдiк тэж1рибеа узак уакыт бойы хирургиялык емдеу эдютерш енгiзудiц ете темен жишгш керсетедi, бул классикалык жедел кол жеимдшктщ жогары жаракаттануымен жэне сэйкесшше операциядан кейiнгi кезецдегi нэтижелердiц тYсiнiксiздiгiмен байланысты болды. Бiркатар жумыстарга сэйкес рефлюкске карсы хирургиялык дэстYрлi лапаротомиялык кол жеимдшкпен жасалатын араласулар, эаресе егде жастагы жэне кэрiлiк жастагы емделушшерде, елiмге дейiнгi нэтижелерге дешн аскынулардыц жогары санына экеледi.
Бул патологияныц таралуы жогары болгандыктан, алдын алу максатында уактылы диагностика кажет. Эцеш жарыгы бар наукастарды консервативт емдеу тиiмсiз. Осыган байланысты терапевттер мен гастроэнтерологтар осы диагнозбен келген наукаска хирургиялык емдеу эдiсiн усынуы кажет, себебi ецеш жарыгы немесе гастроэзофагеальдi бурыштыц анатомиялык курылымдарын консервативт емдеу мYмкiн емес.
Осылайша, ецеш жарыгын лапароскопиялык емдеу "алтын стандарт " болып табылады, бул ецеш жарыгы жэне ГЭРА бар наукастарды емдеудщ непзп эдiсi. Ол келесщей артыкшылыктарга ие:
- бул эдют эр тYрлi жастагы адамдарда колдануга мYмкiндiк бередi, операциялык жYктеменi азайтады;
- кыска оцалту мерзiмi (стационарда тесек-кYндердi кыскарту, ецбекке кабiлеттiлiктi жедел калпына келтiру);
- узак мерзiмдi консервативтi терапиямен салыстырганда экономикалык тургыдан тшмдц
- ецбекке кабiлеттi халыктыц емiр CYPУ сапасын жаксарту
Ол Yшiн лапароскопиялык эдiстердi кецiнен енпзуд^ хирург-дэрiгерлердi эртYрлi эдiстермен окытуды, стационарларды кажеттi жабдыктармен, тiгiс материалдарымен, фаллопротездермен камтамасыз етудi колга алу кажет.
1. Ерин С.А. Современные технологии в оперативном лечении грыж пищеводного отверстия диафрагмы [Текст] : Автореф... канд.мед.наук / С.А. Ерин; Науч.рук.Шестаков А.Л. -Москва, 2021. -111 с
2. Абилов К.У Гастроэзофагеальная рефлюксная болезнь: усовершенствование эндоскопической диагностики, хирургической коррекции и сравнительная оценка различных методов лечения [Текст]: автореф. ... д-ра мед. наук / К.У Абилов ; Нац. науч. мед. центр МЗ РК ; науч. конс.: Доскалиев Ж.А., Оспанов О.Б. -Астана, 2010. -40с.
3. Жураев ТТТТТТ, Шекебаев АА, Имаммырзаев НЕ, Орынбасар НТ, Казахстан Х, фанатов ^М. 10-летний опыт хирургического лечения гастроэзофагеальной рефлюксной болезни. Вестник хирургии Казахстана.2020;4:32-36.
[10].
ПАЙДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР:
4. Аяпова Г.К. Гастроэзофагеальная рефлюксная болезнь у жителей г.Алматы [Текст] : Автореф... канд.мед.наук / Г.К. Аяпова ; Науч.рук.Даулетбекова М.И. -Алматы, 2004. -30 с
5. Баймаханов Б.Б., Жураев Ш.Ш., Шокебаев А.А.,. Рахимов Е.Р, ИмаммырзаевН.Е. Лапароскопическое лечение грыж пищеводного отверстия диафрагмы [Текст] / Б.Б.Баймаханов, Ш.Ш. Жураев и соавт.// Сборний тезисов. 7 съезда Казахстанской ассоциации Эндоскопических Хирургов -Актобе, 2018. -С. 19
6. Клинический протокол МЗ РК. Грыжи пищеводного отверстия диафрагмы. -2015. -14 с
7. Хасенов РЕ. Лапароскопическая хиатопластика при грыжах пищеводного отверстия диафрагмы [Текст]: автореф. дис. на соиск. учен. степ. канд. мед. наук (2009 г.)/ Хасенов Руслан Ерсайнович. -Астана, 2009. -26 с.
8. Галимов О.В., Ханов В.О.,Мамадалиев Д.З., Сайфуллин Р.Р., Сагитдинов Р.Р. Креативная хирургия грыжи пищеводного отверстия диафрагмы [Текст]/ О.В. Галимов и сооавт.// Хирургия. -2017. -No7. -С. 30-32
9. Ратчик ВМ, Пролом НВ, Шевченко БФ, Бабий АМ, Буренко АН. Опыт хирургического лечения грыж пищеводного отверстиядиафрагмы лапароскопическим доступом [Текст]/
B.М. Ратчик и сооавт.// Гастроэнтерология. -2017. -т. 51 No3. -С. 171-175.
10. Мусабаев НХ, Имантаева ГМ, Камзина ЗК, Камбаров ФТ, Абдулхамитова ЖБ, Абдиев ШГ, Абишева АК, Ибрагимов АР, Кайыржанова СА. Технологии лечения грыж пищеводного отверстия диафрагмы[Текст]/ Н.Х. Мусабаев и сооавт.// Вестник КазНМУ -2018. -No1. -
C. 245-247.
11. Абилов КУ Гастроэзофагеальная рефлюксная болезнь: усовершенствование эндоскопической диагностики, хирургической коррекции и сравнительная оценка различных методов лечения [Текст]: автореф. ... д-ра мед. наук / К.У. Абилов; Нац. науч. мед. центр МЗ РК; науч. конс.: Доскалиев Ж.А., Оспанов О.Б. -Астана, 2010. -40с.
12. Волчкова ИС. Оценка результатов лечения больных после антирефлюксных операций. Вестник хирургии Казахстана. 2010; 4: 20-21.
13. Chigozirim NE, Matthew V, Nicholas B, Inderpal Sarkaria. Surgical Techniques for Robotically-Assisted Laparoscopic Paraesophageal Hernia Repair. ThoracSurgClin. 2019.
14. Гринцов АГ, Ищенко РВ, Совпель ИВ, Совпель ОВ, Балабан ВВ. Причины неудовлетворительных результатов после лапароскопических пластик грыж пищеводного отверстия диафрагмы. Исследования и практика в медицине. 2021;8(1):40-52.
15. Оскретков ВИ, Ганков ВА, Андреасян АР, Овсепян МА. Необходимость диафрагмохиатопластики (ДХП) при антирефлюксных операциях по поводу ГЭРБ у больных аксиальными грыжами пищеводного отверстия диафрагмы (ГПОД). Эндоскопическая хирургия. 2017;4:16-19.
16. Rajeev S, Gopinath B, Yirupaiahgari V, Reece-Bolton O, Talvinder G, Anil R et al. 'Mesh hiatal hernioplasty' versus 'suture cruroplasty' in laparoscopic paraoesophageal hernia surgery; a systematic review and meta-analysis. Asian Journal of Surgery. 2019;42:53-60.
17. Kockerling F,Trommer Y,Zarras K, Adolf D, KraftB,Weyhe D,et al. What are the differences in the outcome of laparoscopic axial (I) versus paraesophageal (II-IV) hiatal hernia repair?Surg Endosc. 2017.
18. Zhi Zh, Xiaoye L, Chenglin X, Weitao Zh, Yan G, Na Z, et al. A new technique fortreating hiatal hernia withgastroesophageal refux disease: thelaparoscopic total left-side surgical approach. BMC Surg. 2021; 21.
19. Matthij s VDD,Gijs HJ, Aziz M,Johan L, Bas PL,Willem H. Use of Polypropylene Strips for Reinforcement of the Cruroplasty in Laparoscopic Paraesophageal Hernia Repair: A Retrospective Cohort Study. Digestive Surgery. 2021; 38:290-299.
20. Luiz RL, Fabio HMCh, Isabella GGS, Joao de SCN, Valdir TJr, José A Possato F, Nelson AA. Video-Laparoscopic Treatment of Intrathoracic Gastric Volvulus. JSLS. 2020;24(4).
21. Журбенко ГА, Карпицкий АС. Лапароскопическая клапанная фундопликация как метод хирургического лечения грыж пищеводного отверстия диафрагмы. Новости хирургии. 2015;23(1):23-29.
22. Оскретков В.И, Андреасян А.Р., Овсепян М.А., Климова Г.И., Ганков В.А. Значение суточной внутрипищеводной рН-метрии при оценке эффективности антирефлюксного вмешательства у больных ГЭРБ с грыжей пищеводного отверстия диафрагмы [Текст]/ В .И. Оскретков и сооавт.// ФГБОУ ВО Алтайский государственный медицинский университет Минздрава России. -2018.
23. DimitriosP, Thomas-MartenR, Franz-JosefSch. Laparoscopicrepairofgianthiatalhernia. Asinglecenterexperience. International Journal of Surgery. 2015;20:149-152.
24. Dionysios D, Ioannis P, Constantinos N, Georgios K, Theodosios Th. Large Paraesophageal Hiatus Hernia: Is Surgery Mandatory?Chirurgia. 2018;6:765-771.
25. Henriikka H, Ilkka Il, Tommi J, Juha K, Saana A, Harri S, Jari R. Health-related quality of life after laparoscopic repair of giant paraesophageal hernia: how does recurrence in CT scan compare to clinical success? BMC Surgery. 2020;20.
26. Mayo D, Darbyshire A, Mercer S, Carter N, Toh S, Somers S, et al. Technique and outcome of day case laparoscopic hiatus hernia surgery for small and large hernias: a five-yearretrospective review from a high-volume UK centre. Ann R Coll Surg Engl. 2020;102:611-615.
27. Roman S, Kahrilas PJ. The diagnosis and management of hiatus hernia // BMJ. 2014 Oct 23;349:6154. doi: 10.1136/bmj.g6154.
28. Kim J, Hiura GT, Oelsner EC, Yin X, Barr RG, Smith BM, Prince MR. Hiatal hernia prevalence and natural history on non-contrast CT in the Multi-Ethnic Study of Atherosclerosis (MESA) // BMJ Open Gastroenterol. 2021 Mar;8(1):e000565. doi: 10.1136/binjgast-2020-000565. PMID: 33731384; PMCID: PMC7978087
29. Chang CG, Thackeray L. Laparoscopic Hiatal Repair in 221 Patients: Outcomes and Experience // JSLS. 2016 Jan-Mar;20(1):2015.00104. doi: 10.4293/JSLS.2015.00104. PMID:26884676; PMCID: PMC4754198
30. ГУ «Республиканский специализированный научно-прак-тический медицинский центр хирургии им. В. Вахидова». Хи-рургическое лечение опухолей пищевода, желудка, тонкой и толстой кишки, легких, а также образований брюшной полости и забрюшинного пространства. https://www.rscs.uz/departments/otdelenie-torakoabdominalnoi-onkohirurgii/
31. Bjelovie M, Babic T, Gunjie D,Veselinovie M, Spica B.Laparoscopic repair of hiatal hernias: experience after 200 consecutive cases // Srp Arh Celok Lek. 2014 Jul-Aug;142(7-8):424-30. PMID: 25233686
32. Agha RA, Borrelli MR, Farwana R, Koshy K, Fowler AJ, Orgill DP; PROCESS Group.The PROCESS 2018 Updating Consensus Preferred Reporting Of CasE Series in Surgery (PROCESS) guidelines // Int J Surg. 2018 Dec;60:279-282. doi: 10.1016/jijsu.2018.10.031. Epub 2018 Oct 22. PMID: 30359781
33. Орынбасар Н.Т., Жураев Ш.Ш. Хирургическое лечение гастроэзофагеальной рефлюксной болезни // Universum: медицина и фармакология: электрон. научн. журн. 2020;4-5(67). URL:https:// 7universum.com/ru/med/archive/item/9322
34. Электронное Правительство Республики Казахстан. Аки-мат Карагандинской области. За счет медицинской страховки 35 карагандинцам проведены дорогостоящие операции на диафрагме
https://www.gov.kz/memleket/entities/karaganda/press/news/derails/234007?lang=ru
35. Бородкин И.Н., Демин Д.Б., Лященко С.Н., Файзули-на Р.Р., Савин Д.В. Осложнения лапароскопических вмеша-тельств при грыжах пищеводного отверстия диафрагмы // Эндоскопическая хирургия. 2022;28(1):57-64. doi: 10.17116/endoskop20222801157
36. Grossman RA, Brody FJ, Schoolfield CS, Biteman B, Zeddun S. Laparoscopic Hiatal Hernia Repair with Falciform Ligament Buttress // J Gastrointest Surg. 2018 Jul;22(7):1144-1151. doi: 10.1007/ $11605-018-3798-6. Epub 2018 May 7. PMID: 29736666
