Научная статья на тему 'ДИАБЕТИК ТОВОН СИНДРОМИНИНГ ЙИРИНГЛИ-НЕКРОТИК АСОРАТЛАРИ МАВЖУД БЕМОРЛАРДА ТОМИР ЭНДОТЕЛИЙ КЎPCAТКИЧЛAPИНИНГ XУCУCИЯТЛAPИ'

ДИАБЕТИК ТОВОН СИНДРОМИНИНГ ЙИРИНГЛИ-НЕКРОТИК АСОРАТЛАРИ МАВЖУД БЕМОРЛАРДА ТОМИР ЭНДОТЕЛИЙ КЎPCAТКИЧЛAPИНИНГ XУCУCИЯТЛAPИ Текст научной статьи по специальности «Медицинские науки и общественное здравоохранение»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Қандли диабет / диабетик ретинопатия / полинейроангиопатия / нефропатия / гипергликемия / атеросклероз / Diabetes / diabetic retinopathy / polyneuroangiopathy / nephropathy / hyperglycemia / atherosclerosis

Аннотация научной статьи по медицинским наукам и общественному здравоохранению, автор научной работы — Ҳамдамовбахтиёр Зарипович, Рахимов Aбдурасул Шарифович

Ушбу мақолада қандли диабетнинг кенг тарқалганлиги, диабетик товон синдроми касаллигининг эпидемиявий кўлами, беморлар сонининг аҳамиятли ўсиши, даволашнинг самарали воситалари ва усулларининг яратилиши оқибатида қандли диабет мавжуд беморлар ҳаёти давомийлигининг узайиши, касалликнинг кечки асоратлари сонининг ортиши, беморларнинг ногирон бўлиши муаммолари, даволашнинг мақбул усуллари ёритилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по медицинским наукам и общественному здравоохранению , автор научной работы — Ҳамдамовбахтиёр Зарипович, Рахимов Aбдурасул Шарифович

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PATIENTS WITH DIABETIC HEEL SYNDROME PURULOUS-NECROTIC COMPLICATIONS OF VASCULAR ENDOTHELIAL PROLIFERATION IN PATIENTS

This article describes the prevalence of diabetes, the epidemic scale of the diabetic foot syndrome, the significant increase in the number of patients, the increase in the life expectancy of patients with diabetes due to the creation of effective means and methods of treatment,the increase in the number of late complications of the disease, the problems of disability of patients, optimal methods of treatment.

Текст научной работы на тему «ДИАБЕТИК ТОВОН СИНДРОМИНИНГ ЙИРИНГЛИ-НЕКРОТИК АСОРАТЛАРИ МАВЖУД БЕМОРЛАРДА ТОМИР ЭНДОТЕЛИЙ КЎPCAТКИЧЛAPИНИНГ XУCУCИЯТЛAPИ»

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.921 www.in-academy.uz

PATIENTS WITH DIABETIC HEEL SYNDROME PURULOUS-NECROTIC COMPLICATIONS OF VASCULAR ENDOTHELIAL PROLIFERATION IN PATIENTS Hamdamov Bakhtiyor Zaripovich

Doctor of medical sciences, prof., Rakhimov Abdurasul Sharifovich

Bukhara State Medical Institute, Uzbekistan https://doi.org/10.5281/zenodo.10947174

ARTICLE INFO

Received: 02nd April 2024 Accepted: 08th April 2024 Online: 09th April 2024

KEYWORDS Diabetes, diabetic retinopathy, polyneuroangiopathy, nephropathy, hyperglycemia, atherosclerosis.

ABSTRACT

This article describes the prevalence of diabetes, the epidemic scale of the diabetic foot syndrome, the significant increase in the number of patients, the increase in the life expectancy of patients with diabetes due to the creation of effective means and methods of treatment, the increase in the number of late complications of the disease, the problems of disability of patients, optimal methods of treatment.

ДИАБЕТИК ТОВОН СИНДРОМИНИНГ ИИРИНГЛИ-НЕКРОТИК АСОРАТЛАРИ МАВЖУД БЕМОРЛАРДА ТОМИР ЭНДОТЕЛИИ КУPCAТКИЧЛAPИНИНГ XУCУCИЯТЛAPИ

Хамдамов Бахтиёр Зарипович

Тиббиёт фанлари доктори, проф., Рахимов Абдурасул Шарифович

Бухоро давлат тиббиёт институти, Узбекистон https://doi.org/10.5281/zenodo.10947174

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Received: 02nd April 2024 Accepted: 08th April 2024 Online: 09th April 2024 KEYWORDS

К,андли диабет, диабетик ретинопатия, полинейроангиопатия, нефропатия, гипергликемия, атеросклероз.

Ушбу мацолада цандли диабетнинг кенг тарцалганлиги, диабетик товон синдроми касаллигининг эпидемиявий кулами, беморлар сонининг ауамиятли усиши, даволашнинг самарали воситалари ва усулларининг яратилиши оцибатида цандли диабет мавжуд беморлар уаёти давомийлигининг узайиши, касалликнинг кечки асоратлари сонининг ортиши, беморларнинг ногирон булиши муаммолари, даволашнинг мацбул усуллари ёритилган.

Диабетик товон синдромининг йирингли-некротик асоратлари ривожланишининг асоси сифатида диабетик ангиопатия ва антимикроб иммунитет депрессиясининг шаклланиш механизмларида иммунипатологик механизмларнинг ах,амиятига ургу берган х,олда, куплаб тад;и;отчилар касаллик ривожланишининг

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.921 www.in-academy.uz

эрта боскичларида организмнинг иммун тизимига таъсир килиш воситаларини куллашни максадга мувофик деб хисоблашади.

Диабетик товон синдроми холатида мавжуд иккиламчи иммунитет етишмаслигини тузатиш максадида дори препаратларидан фойдаланиш купинча кутилган самарани бермайди. Бу холатлар диабетик товон синдромининг йирингли-некротик асоратлари мавжуд беморларда иммун статуснинг узига хосликларини чукур урганишни хамда тукималар ишемияси репарациянинг иммунитет билан боглик жараёнлари фаоллашувини бартараф этишга йуналтирилган жаррохлик амалиёти усулларининг самарадорлигини бахолашни талаб этади.

Клиник иммунологиянинг ривожланиши турли хилдаги этиологияли касалликлар патогенезини тушуниш учун катта ахамиятга эга булди. Касаллик патогенезини билиш эса унинг эрта ташхиси ва уз вактида утказиладиган давосини таъминлайди, тиббий, ижтимоий ва иктисодий самарадорликни оширади. Юцоридагилардан келиб чиккан холда, хар бир нозологик бирликнинг беморларда томир эндотелий курсаткичларининг жихатларини урганиш мухимдир.

Бугунги кунда диабетик товон синдромининг йирингли-некротик асоратлари мавжуд беморлар турли нозологик бирликларда организм хужайравий иммунитетининг микдорий ва сифатий курсаткичларига таъсири, улардаги узгаришлар даражаси етарлича, урганилган ва хусусиятлари аникланган, аммо беморларда томир эндотелий курсаткичларининг ва цитокинлар концентрациялари узгаришлар даражалари охиригача аникланмаган ва уз ечимини кутмокда.

Биз тадкикотимиз давомида клиник иммунологияда диабетик товон синдромининг йирингли-некротик жараёнларнинг кечиши ва якуни истикболини белгилашдаги ахамиятини урганиш учун, ушбу касаллик ташхисланган беморларда томир эндотелий курсаткичларининг параметрлари ва цитокин статусини аниклаш ва бахолашни максад килиб куйдик.

Бунинг учун диабетик товон синдромининг йирингли-некротик жараёнларнинг ташхиси верификация килинган (18-69 ёш) беморлар кон зардоби олиниб, ундаги томир эндотелий курсаткичларининг параметрлари ва цитокин статусига бахо берилди.

Тадкикотлар натижаларини киёсий тахлил килиш осон булиши учун дастлабки боскичда диабетик товон синдромининг йирингли-некротик асоратлари мавжуд беморларнинг умумий курсаткичлари назорат гурухи билан солиштирган холда келтирилди. Олинган натижалар шуни курсатдики, барча урганилган беморлар томир эндотелий курсаткичларининг бемор кон зардобидаги концентрациялари кузатув гурухларида ва назорат гурухига нисбатан ишонарли даражада юкори булгани аникланди ва 4.1-жадвал куринишида келтирилди.

Хусусан, ЭТ-1, пг/мл микдори диабетик товон синдромининг йирингли-некротик асоратлари мавжуд беморлар гурухида назорат курсаткичларига нисбатан 0,32 мартага ишонарли даражада юкори булгани аникланди - мос равишда 8,22±1,04 пг/мл га карши 2,24±0,08 пг/мл (р<0,05). Агар ЭТ-1 барча томир эндотелий курсаткичларининг 10% и булиши, унга карши бирламчи ва иккиламчи иммун жавобда иштирок этиши, махаллий иммунитетни таъминлашдаги асосий урнини

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.921 www.in-academy.uz

хисобга олсак, улар микдорий жихатдан ортишини асослаш мумкин. ЭТ-1 нинг бемор кон зардобида куп микдорда булиши шиллик кават юзасига ишлаб чикариш микдори куп булишини таъминлайди. Ушбу ЭТ-1 олиниши томир эндотелий курсаткичларининг, шу жумладан махаллий иммунитет омилларининг фаоллашгани нишонасидир.

Тадкикотдаги диабетик товон синдромининг йирингли-некротик асоратлари мавжуд беморлар кон зардобидаги N0, мкмоль/л концентрацияси хам кузатув гурухларида ошгани кузатилди - мос равишда 16,32±1,12 мкмоль/л га карши 35,02±0,09 мкмоль/л (0,15 мартага, р<0,05). Агар N0, мкмоль/л конга тушган ёт агентларга карши томир эндотелий курсаткичларининг орасида биринчи булиб ишлаб чикарилишини хисобга олсак, ушбу инфекция якинда бошланганини курсатувчи томир эндотелий курсаткичларининг белги сифатида каралиши мумкин.

Тадкикот давомида VEGF-A, пг/мл томир эндотелий курсаткичларининг 75% ини ташкил этган холда асосан иккиламчи иммун жавобни таъминлайди ва VEGF-A, пг/мл дан кейин ишлаб чикарилади, шу сабабли, ушбу томир эндотелий курсаткичларининг урни инфекцион жараён якуни истикболини белгилашда улкандир. Бизнинг фикримизча VEGF-A, пг/мл диабетик товон синдромининг йирингли-некротик асоратлари мавжуд беморларнинг назорат гурухи параметрларига нисбатан 0,80 мартага куплиги билан ишонарли равишда (р<0,05) фарк килди - мос равишда 1042,25±5 пг/мл га карши 225,02±0,21 пг/мл.

Тадкикотимиз давомида бемор кон зардобидаги TGF-p, пг/мл бошка томир эндотелий курсаткичларидан фарк килгани холда инсонларда учраши, организмга тушган антигенга (кузгатувчи) организмнинг индивидуал имун жавобини таъминлаши, маълум биологик фаолликка эга булиши (аллергия) бошка томир эндотелий курсаткичлар каби бирламчи ва иккиламчи иммун жавобларда катнашмаслиги, бемор кон зардобида жуда кам микдорда учраши (барча томир эндотелий курсаткичларининг 0,4% и) билан тавсифланиши билан исботланган. Купчилик холларда TGF-p, пг/мл хам юкори булишини инобатга олган холда клиник-лаборатор текширишлар асосида организмда бошка инфекциялар борлиги хам инкор этилди.

Олинган натижалар шуни курсатдики, беморлар кон зардобида TGF-p, пг/мл микдори назорат гурухи парамаетрларига нисбатан 6,94 мартага куплиги аникланди -мос равишда 192,78±2,5 пг/мл га карши 85,65±1,05 пг/мл (р<0,01). Шундай килиб, диабетик товон синдромининг йирингли-некротик асоратлари мавжуд беморлар кон зардобидаги асосий томир эндотелий курсаткичлари концентрациялари назорат гурухига мансуб, анамнезида ушбу патология аникланмаган соглом инсонлар параметрларга нисбатан ишонарли даражада юкорилиги билан ажралиб турди, тадкикот давомида ЭТ-1 0,32 мартага (р<0,005), N0 0,15 мартага (р<0,05), VEGF-A 0,80 мартага (р<0,01) ва TGF-p 6,94 мартага (р<0,05) ишонарли даражада куп булди. ЭТ-1, N0, УБОР-А ва TGF-p куплиги инфекцион агентга нисбатан умумий махаллий томир эндотелий курсаткичлари фаолияти кучайиши бирламчи ва иккиламчи иммун жавобнинг кучайиши билан изохланди.

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.921 www.in-academy.uz

References:

1. Аметов А.С. Сахарный диабет 2 Типа: проблемы и решения. — М.: ГЭОТАР-Медиа, 2012.

2. Майоров А.Ю., Суркова Е.В. Сахарный диабет1 Типа. — М.: Перспектива, 2007.

3. Бреговский В.Г., Зайцев А.А. Поражение нижних конечностей при сахарном диабете. — М., 2004.

4. Дедов И.И., Удовиченко О.В., Галстян Г.Р. Диабетическая стопа // Практическая медицина. — М., 2005.

5. Славин Л.Е., Годжаев Б.Н., Анчикова Л.И. Синдром диабетической стопы // Практическая медицина. — 2008. —№ 27. — С. 54-57.

6. Wagner FW. A classification and treatment program for diabetic, neuropatic and dysvascular foot problems. // In The American Academy of Ortopaedic Surgeons instructional course lectures. — St. Louis. — Mosby Year Book. — 1979. — P. 143-165.

7. Оболенский В.Н., Семенова Т.В., Леваль П.Ш., Плотникова А.А. Синдром диабетической стопы в клинической практике // Русский медицинский журнал. — 2010. — № 2. — С. 45.

8. Armstrong DG, Lavery LA, Harkless LB: Validation of a diabetic wound classification system. Diabetes Care 21: 855-859,1998.

9. Храмилин В.Н., Демидова И.Ю. Синдром диабетической стопы: Методическое пособие для самоподготовки слушателей циклов усовершенствования врачей. — М., 2004. — 54 с.

10. Российская ассоциация эндокринологов, Московская ассоциация хирургов. Синдром диабетической стопы: клинические рекомендации. — М., 2015. — 46 с.

11. Sharipova Gulnihol Idiyevna. THE EFFECTIVENESS OF THE USE OF MAGNETIC-INFRARED-LASER THERAPY IN TRAUMATIC INJURIES OF ORAL TISSUES IN PRESCHOOL CHILDREN//Academic leadership. ISSN 1533-7812 Vol:21Issue 1

12. Sharipova G. I. The use of flavonoid based medications in the treatment of inflammatory diseases in oral mucus //Asian journal of Pharmaceutical and biological research. India. -2022. - Т. 11. - №. 1. - С. 2231-2218. (Impact factor: 4.465)

13. Sharipova G. I.Changes in the content of trace elements in the saliva of patients in the treatment of patients with traumatic stomatitis with flavonoid-based drugs // Journal of research in health science. Iran. - 2022. - Т. 6. - № 1-2. - С. 23-26. (Scopus)

14. Sharipova G. I. Paediatric Lazer Dentistry //International Journal of Culture and Modernity. Spain. - 2022. - Т. 12. - С. 33-37.

15. Sharipova G. I. The effectiveness of the use of magnetic-infrared-laser therapy in traumatic injuries of oral tissues in preschool children //Journal of Academic Leadership. India. - 2022. - Т. 21. - №. 1.

16. Sharipova G. I. Discussion of results of personal studies in the use of mil therapy in the treatment of trauma to the oral mucosa //European journal of molecular medicine. Germany. - 2022. - Т. 2. - №. 2. - С. 17-21.

17. Sharipova G. I. Peculiarities of the morphological structure of the oral mucosa in young children // International journal of conference series on education and social sciences. (Online) May. Turkey. - 2022. - С. 36-37.

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.921 www.in-academy.uz

18. Sharipova G. I. Dynamics of cytological changes in the state of periodontal tissue under the influence of dental treatment prophylactic complex in young children with traumatic stomatitis // Multidiscipline Proceedings of digital fashion conference April. Korea. - 2022. -C. 103-105.

19. Sharipova G.I. Assessment of comprehensive dental treatment and prevention of dental diseases in children with traumatic stomatitis // National research in Uzbekistan: periodical conferences: Part 18. Tashkent. -2021. - S. 14-15.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.