Научная статья на тему 'БОЛАЛАРДА ШИФОХОНАДАН ТАШҚАРИ ПНЕВМОНИЯНИ ТАШҲИС МУОММОЛАРИ, ДАВОСИ ВА ПРОФИЛАКТИКАСИ'

БОЛАЛАРДА ШИФОХОНАДАН ТАШҚАРИ ПНЕВМОНИЯНИ ТАШҲИС МУОММОЛАРИ, ДАВОСИ ВА ПРОФИЛАКТИКАСИ Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Область наук
Ключевые слова
Шифохонадан ташқари зотилжам / болалар / профилактика. / Out-of-hospital pneumonia / children / prevention.

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Кудратова Гулсара Нажмитдиновна, Ибрагимова Юлдуз Ботировна

Амалиёт шифокорларини болаларда шифохонадан ташқари зотилжамни ҳозирги замон ташҳис қуйиш принципларини, даволаш ва профилактикаси билан, таништириш. Шифохонадан ташқари зотилжамни (ШПЗ) асосий чақирувчи бактериялар ҳисобланади, аммо охирги йилларда текширишлар натижасида зотилжамни этиологиясида вирусларни урни ҳам аҳамиятли эканлиги кўрсатилмоқда.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам о здоровье , автор научной работы — Кудратова Гулсара Нажмитдиновна, Ибрагимова Юлдуз Ботировна

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PROBLEMS OF DIAGNOSIS, TREATMENT AND PREVENTION OF OUT-OF-HOSPITAL PNEUMONIA IN CHILDREN

To acquaint practicing doctors with the principles of modern diagnosis, treatment, and prevention of out-of-hospital pneumonia in children. Bacteria are the main cause of community-acquired pneumonia (ACP), but in recent years, investigations have shown that viruses are also important in the etiology of pneumonia.

Текст научной работы на тему «БОЛАЛАРДА ШИФОХОНАДАН ТАШҚАРИ ПНЕВМОНИЯНИ ТАШҲИС МУОММОЛАРИ, ДАВОСИ ВА ПРОФИЛАКТИКАСИ»

ARTICLE

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.1 | SJIF = 7.899 www.in-academy.uz

PROBLEMS OF DIAGNOSIS, TREATMENT AND

PREVENTION OF OUT-OF-HOSPITAL PNEUMONIA IN

CHILDREN Kudratova Gulsara Najmitdinovna

Associate Professor, Department of Pediatrics, Faculty of Medicine. Ibragimova Yulduz Botyrovna Assistant of the Department of Pediatrics, Faculty of Medicine. Samarkand. Uzbekistan. https://doi.org/10.5281/zenodo.11178180

ABSTRACT

Received: 04th May 2024 Accepted: 10th May 2024 Online: 11th May 2024 KEYWORDS Out-of-hospital pneumonia, children, prevention.

To acquaint practicing doctors with the principles of modern diagnosis, treatment, and prevention of out-of-hospital pneumonia in children.

Bacteria are the main cause of community-acquired pneumonia (ACP), but in recent years, investigations have shown that viruses are also important in the etiology of pneumonia.

БОЛАЛАРДА ШИФОХОНАДАН ТАШЦАРИ ПНЕВМОНИЯНИ ТАШХ,ИС МУОММОЛАРИ, ДАВОСИ ВА ПРОФИЛАКТИКАСИ

Кудратова Гулсара Нажмитдиновна

Даволаш факультети Педиатрия кафедраси доценти. Ибрагимова Юлдуз Ботировна

Даволаш факультети Педиатрия кафедраси ассистенти. Самарканд. Узбекистон. https://doi.org/10.5281/zenodo.11178180

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Received: 04th May 2024 Accepted: 10th May 2024 Online: 11th May 2024 KEYWORDS

Шифохонадан

зотилжам,

профилактика.

ташцари болалар,

Амалиёт шифокорларини болаларда шифохонадан ташцари зотилжамни уозирги замон ташщс цуйиш принципларини, даволаш ва профилактикаси билан,таништириш.

Шифохонадан ташцари зотилжамни (ШПЗ) асосий чацирувчи бактериялар щсобланади, аммо охирги йилларда текширишлар натижасида зотилжамни этиологиясида вирусларни урни %ам ауамиятли эканлиги курсатилмоцда.

ШТЗ ташх,иси клиник ва инструментал маълумотлар комбинацияси асосида ани;ланади. Кон зардобида прокальцитонин ми;дорини ани;лаш касалликни огирлик даражасини бах,олашда ва даволаш тактикасини ани;лашда ёрдам беради. ШТЗ даволашда этиотроп препаратлар (антибактериал, вирусга ;арши препаратлар) патогенетик терапиялар (муколитиклар,бронхолитиклар, яллигланишга ;арши моддалар) асосий уринни эгаллайди. Шифохонадан таш;ари зотилжамни

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.1 | SJIF = 7.899 www.in-academy.uz

профилактикасида мух,им уринни пневмококкли инфекцияга царши иммунизация утказиш х,исобланади.

Шундай цилиб, х,озирги кунларда, болаларда шифохонадан ташцари зотилжамга ташх,ис цуйишда, даволашда ва профилактика утказишда бир цанча муоммолар булиб уларни бартараф этиш учун малакали ёндошиш зарур.

Калит сузлари: шифохонадан ташцари зотилжам, болалар, антибактериал терапия, прокальцитонтин, пневмококкли инфекцияга царши вакцинация.

Шифохонадан ташцари зотилжам деб (уй ичи, амбулатор) бу зотилжам шифохонадан ташцарида ёки шифохонага ётцизилгандан кейин 72 соат ичида ривожланса айтилади. Тиббиётда куп муваффациятларга эришилганлига царамай, шифохонадан ташцари зотилжам педиатрияда актуаль муоммолардан бири х,исобланади, чунки бу касалликни куп учраши ва болалар улимини юцори даражада эканлиги эътиборга олинада.

Амалиётда мух,им муоммолардан бири болаларда шифохонадан ташцари зотилжамни эрта ташх,ислаш ва тугри аницлаб рационал терапия утказишдир.

Охирги йилларда болаларда пневмония буйича дунё мицёсидада куп тиббий текширишлар утказилди, 2013 йилда Россия соглицни сацлаш вазирлиги ташкилоти томонидан зотилжамда тиббий ёрдам курсатиш мацсадида янги стандартлар ва "Пульмонология" профили буйича ах,олига тиббий ёрдам курсатиш буйича тартиб цабул цилинди. 2014 йилдан бошлаб. профилактик эмлаш календарида пневмококк инфекциясига царши эмлаш вакцинацияси киритилди.

Шифохонадан ташцари зотилжамни этиологияси

Касалликни сабаби инфицирланиш шароитига цараб, беморни ёшига, х,амрох, касалликларни борлигига, пневмококк, гемофиль тайёцчаси, кукйутал, грипп инфекцияларига царши вакцинация утказилганига цараб аницланади. Шифохонадан ташцари зотилжамни келиб чицишига х,ар хил бактерияларни ах,амияти катта. Кичик ёшдаги болаларда шифохонадан ташцари зотилжамни келиб чицишида вирусларни ах,амияти катта. 2009-2013 йилларда бир цанча давлатларда 7 мингта болаларга текширишлар утказилиб, шифохонадан ташцари зотилжамни келиб чицишида вирусларни урни бах,оланган. Вируслар уртача 41,3% беморларда аницланган -17,9 % дан то 73,5% гача х,ар хил текширишларда.(грипп (А ва В)2-14,1%>, парагрипп - 0-17%,аденовирус-0-18%> ва х,.к).ташкил цилган.

Шифохонадан ташцари зотилжамни ташх;иси.

Зотилжам ташх,исини цуйишда клиник ва инструментал курсатгичлар комибинацияси асосий уринни эгаллайди.

Зотилжамни клиник куринишлари:

Куп учрайдиган белгиларига -иситма,ваража, иштах,ани пастлиги, йутал, тахипноэ киради. Кам учрайдиган белгиларига- кукрак цафасида ва цорин сох,асида огриц булиши, цусиш, эрта ёшдаги болаларда -талваса, хушини йуцотиши киради.Упкани перкуссия цилганда упка овозини локаль цисцариши аницланади. Упкани аускультация цилганда локал сусайган ёки бронхиал нафас, крепитация ёки кичик пуфакли намли хириллашлар, бронхофония эшитилади.

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.1 | SJIF = 7.899 www.in-academy.uz

Шифохонадан ташкари зотиложамни сабаби микоплазма булганда, купинча бронхит кузатилади, бунда диффузли асосан ассиметрик ва доимий булмаган курук ва намли хириллашлар эшитилади. ШТЗ ни сабаби хламидия булса касаллик секинлик билан ривожланади, баъзан касаллик фонида ю;ори нафас олиш йулларида яллигланиш белгилари кузатилади.

ШТЗ да ;онни умумий тах,лили касалликни этиологиясига богли;:

• Зотилжамни S. pneumoniae ва бош;а типик бактериялар ча;ирган булса,, нейтрофил лейкоцитоз ва ЭЧТ ошиши хос

• Зотилжамни сабаби микоплазма, хламидия ва вирус булса узгариш унча булмайди, лекин хламидияли зотилжам булганда,ю;орои лейкоцитоз кузатилади.

Огир зотилжамни сабаби бактериалар булганда, уткир фазада ;онда С-реактив о;сил ва бош;а о;силлар микдори ошади, бу билан утказилаётган терапияни эффективлигини бах,олаш мумкин.

Охирги йилларда зотилжамда ;онда прокальцитонин (ПКТ) микдорини ани;лаш натижасида маълумотларга эга булиш мумкин :

• ПКТ ни ах,амияти касалликни этиологиясига боглик, яъни даволашни танлашда ах,амияти бор : бактериал пневмонияда ПКТ курсатгичи 1 нг/мл дан ошади (пневмококклида- 2 нг/мл дан ю;ори булади), вирусли зотилжамда 1 нг/мл дан паст булади.

• ПКТ микдори касалликнит огирлик даражасини корреляция ;илади, яъни беморни реанимация булимига ёки интенсив терапияга утказишда фойдаланилади.

Пульсоксиметрия — ноинвазив усул, артериал ;онни кислород билан туйинишини ани;лаш, х,амма беморларда ани;ланади, бу усул касалликни огирлик даражасини бах,олайди ва даволашда фойдаланилади. Шифохонадан ташкари зотилжамда бронхообструктив синдром билан ташки нафас олишни бах,олашда функционал усуллар кулланилади (спирография, бронхофонография бронхолитик тест билан).

ШТЗ ни огир шаклларида шифохоналарда ёт;изилган беморларда ;онни бактериологик тах,лили утказилади.ва х,амма беморларда балгамни бактерияларга текшириб антибиотикларга сезувчанлиги ани;ланади. Ушбу усулни етишмовчилиги шундаки, тах,лилларни жавоби кеч келади (3-4 кундан кейин). Беморларни плевра бушлигидан олинган экссудатни бактериологик тах,лил килиш учун юбориш керак.

Плевра сую;лигида пневмококк антигенини ани;лаш ва ташх,ис куйиш учун Полимеразли занжирли реакция (ПЗР) сини утказиш ах,амиятга эга. Ташх,ис куйишда иммунологик усулларни куллаш, зотилжамни ча;ирувчисини антигенини ёки антителани аниклашга йуналтирилган, куллашдан максад вирусларни ва атипик чакирувчиларни аниклаш. Тахлил килиш учун шиллик каватлардан,трахеядаги аспиратлардан,балгам, кон ва х,.к суртма тайёрланади. Полимеразли занжирли реакция (ПЗР) ни камчилиги тирик чакирувчини уликдан ажратолмайди, бу беморни даволашда эффективлигини назорат килишда хатоликларга олиб келиши мумкин.

Пневмония ташх,исини цуйишда кукрак цафасини рентгенография цилиш ах,амиятга эгадир, бу билан упкани зарарланиш х,ажмини, асоратларини аницлашга ёрдам беради.

Кукрак цафасини рентгенограммасида упка туцимасида инфильтрация кузатилса ва куйидаги критериялардан иккитаси булса: . иситма 3 кун давомида 38 °С дан юцори булса; . йутал балгам билан;

• пневмонияни физикал белгилари;

• лейкоцитоз 15 х 109/л ва ундан юцори булса ва/ёки таёцчаядроли нейтрофиллар мицдори 10% юцори булса

Бу клиник белгилар асосида рентгенсиз х,ам зотилжам ташх,исини цуйиш мумкин.

Шифохонадан ташцари зотилжамни даволаш

Шифохонадан ташцари зотилжам билан болаларни купчилиги амбулатор шароитда даволаниши мумкин.

Шифохонада даволаш учун курсатма: 6 ойгача булган болалар; зотилжамни огир шакли булса,

огир х,амрох, касалликларни булиши- тугма юрак нуцсони сурункали упка касаллиги, иммунодефицит х,олат, цандли диабет; иммуносупрессив терапия утказилганда; Уйда даволаш учун шароит булмаса, АБТ дан 48 соат ичида эффективлиги аницланмаса.

Асоратланмаган ШТЗ да беморларни клиник эффект кузатилса (3-4 куни шифохонада ётцизилгандан кейин) иккиламчи инфекцияни олдини олиш мацсадида даволашни уйда давом эттириш учун эрта жавоб бериш керак, касалликни белгилари унча кучли булмаса, цон тах,лилидаги ва рентгпендаги узгаришлар царши курсатма булаолмайди

Зотилжамни даволашда антибиотиклар цулланилади, албатта бактерияга булган сезувчанлигини аницлаш, беморни ёши, х,амрох, касалликларни , препаратларни токсиклигини, беморни препаратни узлаштираолишини аницлаш зарур.

ШТЗ билан бемор болаларга амбулатор шароитида ва шифохонада ётцизилган урта огир зотилжам касаллигида беморларга антибиотикотерапияни перорально бериш мацсадга муваффиц булади.Зотилжамни огир шаклида антибактериал препаратни парентерально юбориш керак,ёки зинама-зина терапия утказилади.

3 ойдан катта болаларга амоксициллин (стандарт дозаси 45-50 мг/тана вазнига кунига) берилади,чунки бу антибиотик S. Pneumoniae ва Haemophilus influenzae чацирувчига царши, стабиль юцори фаолликга эга. Агар беморларда х,амрох, касалликлар булса, ёки 3 ой олдин антибиотик олган булса, унда амоксациллин/клавуланат ёки цефуроксим аксетил берилади. .

Шифохонадан ташцари зотилжамни сабаби микоплазма ёки хламидия булса макролидлар бериш мацсадга муваффиц. Х,амрох, касали бор ёки 3 ой олдин антибиотиклар олган болалар шифохонага ётцизилганда, уларга

ингибиторх,имояланган аминопенициллин ёки цефуроксим.препаратини макролид антибиотики билан бирга парентераль юборилади. Огир зотилжам билан реанимация ва интенсив булимига ёткизилган беморларга цефалоспоринларни 3-4 авлодини ёки карбапенемларни макролидлар билар юбориш тавсия этилади.

Антибиотикларни парентерально юборганда зинама-зина терапияси- тавсия этилади. - антибиотиклар 2 этапда кулланилади, яъни антибиотикларни парентерально юбориб, х,олатида ижобий узгариш кузатилса (даволашни бошлагандан 2-3 кундан сунг), антибиотикни перорально бериш керак). Бу беморни шифохонада тушак кунини кискаришига олиб келади.Зинама-зина усулида бир хил антибиотикни икки хил шаклидан фойдаланилади (парентерально юборилади ва перорально) Эффективлиги 48 соатдан кейин бах,оланади.Антибиотикларни давомийлиги касалликни огирлик даражасига, асоратига, х,амрох, касалликларни борлигига боглик.Зотилжам типик бактериялар билан чакирилган булса, 7-10 кун, атипик бактериялар булса, -10-14 кун антибиотик берилади.

Охирги йилларда текширишлар натижалари курсатмокдаки, конда прокальцитонин (ПКТ) микдорини назорати остида антибиотикларни бериш 1,5-2 мартага кискартириш мумкин (8-10 дан 5-6 кунгача) ..

Энг куп учрайдиган ва огир кечадиган зотилжам бу грипп вирусидан кейин ривожланса. Бундай х,олларда касалликни даволашни эрта бошлаш зарур. Грипп вирусига тугридан-тугри таъсир килувчиларга нейраминидаза ингибиторлари киради.(осельтамивир, занамивир), адамантанов каторидаги препаратлар (амантадин, римантадин) ва умифеновир.

Курсатма буйича беморларга оксигенотерапия утказилади, антипиретиклар, муколитиклар, бронхолитиклар, антигистамин препаратлари ва пробиотиклар тавсия килинади.

Шифохонадан ташцари зотилжамни профилактикаси.

Шифохонадан ташкари зотилжамни профилактикасини асосий ах,амияти специфик йуналишда эканлиги - пневмококкли инфекцияга карши,гемофиль инфекцияси, кукйутал грипп ва кизамикга карши иммунизация утказилпди

Пневмококкли инфекцияни профилактикаси учун полисахаридли ва оксил билан коньюгирланган вакцина кулланилади, S. Pneumoniae ни хавфли ва кенг тарцалган серотипидан щмоялайди. Эмлашдан кейин 3 йилдан 5 йилгача иммунитет сакланади.

Гриппга карши вакцинация болаларга 6 ойлигидан эпидемик сезон бошланганга кадар утказилади. Гемофиль инфекцияни иммунопрофилактикаси учун вакцина препаратлари 5 ёшгача тавсия килинади ва 3 ойлигидан бошланади. Бир ёшгача болаларга иммунизацияни схемаси 3 марта килинади (3 , 4,5 , ва 6 ойлигида) ва кукйуталга, дифтерияга, кокшолга ва полиомиелитга карши вакциналар биргаликда юборилади. Ревакцинация 18 ёки 20 ойлигида килинади. Вакцинацияни бошида бир ёшдан катта болаларга 1-2 марта эмланади, 1,5 ой интервал билан.

Хулоса

Шундай килиб, болаларда шифохонадан ташкари зотилжам болалар х,аётига хавф соладига ва кенг таркалган касаллик х,исобланади.

Зотилжамни даволашда антибактериал терапия мух,им ах,амиятга эга.Антибиотикларни танлаш касалликни этиологиясига, касалликни огирлик даражасига, препаратга аллергияси бор-йу;лигига богли;. Баъзи категориядаги беморларга вирусга ;арши терапия утказиш, бронхолитик ва муколитик препаратлар кулланилади.

Шифохонадан таш;ари зотилжамни асосий профилактикасида вакцинация мух,им уринни эгаллайди, айни;са пневмококкли инфекциясига ;арши утказиш.

References:

1. Внебольничная пневмония у детей: распространенность, диагностика, лечение, профилактика: научно-практическая программа. М.: Оригинал-макет, 2010. 64 с.

2. ВОЗ. Информационный бюллетень № 331, 2013. URL: http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs331/ru/ (дата обращения — 16.01.2015).

3. Kudratova , G. ., & Xolmuradova , Z. . (2023). ERTA YOSHDAGI BOLALARDA SHIFOXONADAN TASHQARI PNEVMONIYADA KLINIK-ANAMNESTIK O'ZGARISHLAR. Евразийский журнал академических исследований, 3(2 Part 2), 39-42.

4. Таточенко В. К. Клинические рекомендации. Педиатрия (пневмония у детей) / Под ред. А. А. Баранова. М.: ГЭОТАР-Медиа, 2005. 28 с.

5. Kudratova Gulsara Najmitdinovna, Ishkabulova Gulchehra Dzhonkhurozovna, & Kholmuradova Zilola Ergashevna. (2023). CLINICAL AND ANAMNESTIC CHARACTERISTICS OF OUT-OF-HOSPITAL ZOTILJAM IN YOUNG CHILDREN. Galaxy International Interdisciplinary Research Journal, 11(2), 129-131.

6. Esposito S., Patria M. F., Tagliabue C., Longhi B. et al. CAP in children. European Respiratory Monograph 63: Community-Acquired Pneumonia / Ed. by J. Chalmers, M. Pletz, S. Aliberti. 2014. P. 130-139.

7. Кудратова , Г., & Холмурадова , З. . (2022). ШИФОХОНАДАН ТАШКДРИ ЗОТИЛЖАМ БИЛАН КАСАЛЛАНГАН БЕМОРЛАРДА КОМОРБИД ПАТОЛОГИЯНИНГ ТУЗИЛИШИ. УТКИР ДАВРДА ЮРАК-КОН ТОМИРНИНГ УЗГАРИШИ. Евразийский журнал медицинских и естественных наук, 2(9), 11-15.

8. Kudratova Gulsara Nazhmitdinovna, Kholmuradova Zilola Ergashevna, Ishkabulova Gulchekhra Dzhonkhurozovna, & Kodirova Shahlo Salahitdinovna. (2022). Costs Syndrome in Children, Causes, Comparative Diagnosis and Rational Therapy (Review of the article). The Peerian Journal, 6, 8-13.

9. Rohde G. G. U. The role of viruses in CAP. European respiratory monograph 63: Community-acquired pneumonia / Ed. by J. Chalmers, M. Pletz, S. Aliberti. 2014. P. 74-87.

10. Najmitdinovna K. G., Ergashevna K. Z. Acute Bronchiolitis in Children //Eurasian Research Bulletin. - 2022. - Т. 12. - С. 38-42.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.