Научная статья на тему 'COVID-19 БИЛАН КАСАЛЛАНГАН БЕМОРЛАРНИНГ БОЛАЛАРНИНГ КЛИНИК ВА ЭПИДЕМИОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ'

COVID-19 БИЛАН КАСАЛЛАНГАН БЕМОРЛАРНИНГ БОЛАЛАРНИНГ КЛИНИК ВА ЭПИДЕМИОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
412
37
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Scientific progress
Область наук
Ключевые слова
COVID-19 / эпидемиологияси / профилактикаси / инфекция / Эпштейн-Барр вируси / нафас қисилиши. / COVID-19 / epidemiology / prevention / infection / Epstein-Barr virus / shortness of breath.

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — А. И. Назаров

COVID-19 инфекциялари жуда юқумли касалликлар бўлиб, беморлар сони тез ўсиб бормоқда. Касалликнинг ўзига хос тарқалиш томонларини, епидемиологик хусусиятларини ва инфекцияли беморларни аниқлаш ва даволашнинг тегишли усулларини билиш муҳимдир. CОВИД-19 ни даволаш усуллари ҳали ҳам тўлиқ емас ва вируснинг хусусиятлари ўзгараётгани сабабли, у қарши епидемиологик, профилактик ва терапевтик тадбирларни янада такомиллаштиришни рағбатлантиради.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

CLINICAL AND EPIDEMIOLOGICAL CHARACTERISTICS OF CHILDREN WITH COVID-19

COVID-19 infections are very contagious and the number of patients is growing rapidly. It is important to know the specific prevalence aspects of the disease, epidemiological characteristics and the appropriate methods of identifying and treating infected patients. Since the methods of treating SOVID-19 are still incomplete and the characteristics of the virus are changing, it should be encouraged to further improve the preventive epidemiological, prophylactic and therapeutic measures.

Текст научной работы на тему «COVID-19 БИЛАН КАСАЛЛАНГАН БЕМОРЛАРНИНГ БОЛАЛАРНИНГ КЛИНИК ВА ЭПИДЕМИОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ»

COVID-19 БИЛАН КАСАЛЛАНГАН БЕМОРЛАРНИНГ БОЛАЛАРНИНГ КЛИНИК ВА ЭПИДЕМИОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ

А. И. Назаров

Бухоро давлат тиббиёт институти

АННОТАЦИЯ

COVID-19 инфекциялари жуда юкумли касалликлар булиб, беморлар сони тез усиб бормокда. Касалликнинг узига хос таркалиш томонларини, епидемиологик хусусиятларини ва инфекцияли беморларни аниклаш ва даволашнинг тегишли усулларини билиш мухимдир. СОВИД-19 ни даволаш усуллари хали хам тулик емас ва вируснинг хусусиятлари узгараётгани сабабли, у карши епидемиологик, профилактик ва терапевтик тадбирларни янада такомиллаштиришни рагбатлантиради.

Калит сузлар: COVID-19, эпидемиологияси, профилактикаси, инфекция, Эпштейн-Барр вируси, нафас кисилиши.

CLINICAL AND EPIDEMIOLOGICAL CHARACTERISTICS OF CHILDREN

WITH COVID-19

ABSTRACT

COVID-19 infections are very contagious and the number of patients is growing rapidly. It is important to know the specific prevalence aspects of the disease, epidemiological characteristics and the appropriate methods of identifying and treating infected patients. Since the methods of treating SOVID-19 are still incomplete and the characteristics of the virus are changing, it should be encouraged to further improve the preventive epidemiological, prophylactic and therapeutic measures.

Keywords: COVID-19, epidemiology, prevention, infection, Epstein-Barr virus, shortness of breath.

COVID-19 - купрок пастки нафас йулларининг зарарланиши билан кечувчи уткир респиратор вирусли инфекциясидир. Касаллик енгил уткир респиратор вирусли инфекция шаклида ёки огир пневмония, уткир респиратор дистресс синдроми (УРДС), сепсис ва септик шокни ривожланиши билан огир ва ута-огир кечиши мумкин. COVID-19 симптомлари носпецифик ва хар кандай ёшда иситма (83-99%), йутал (59- 82%), чарчок (44-70%), анорексия (40-84%), нафас кисилиши (31-40%) миалгия (11-35%) шунингдек, масалан томок огриги, бурун битиши, бош огриги, диарея, кунгил айниши ёки кайт килиш каби носпецифик белгилар булиши мумкин. Катталарда респиратор белгилар пайдо булишидан олдин хидни

(аносмия) ёки таъм сезишни йукотиш (агевзия) хам учрайди. Болаларда COVID-19 клиникаси турли хил булишига карамай иситма ва йутал симптомлари, энг куп учрайди. АКЩда кузатувларда (2020 йил 30 майгача) 0-9 ёшгача болаларнинг 5188 нафарида ва 10-19 ёшгача болаларнинг 12 689 нафарида симптомлари хакида маълумотлар мавжуд булган.

Болалар ва хомиладор аёллар каби ахолининг махсус гурухларида COVID-19 нинг клиник куринишлари хакида маълумот куп эмас. Хрзирда хомиладор аёллар ва репродуктив ёшдаги хомиладор булмаган аёлларда COVID-19 клиник куринишлари уртасида маълум фарк йук . Бу хавфли касаллик булиб, у уткир енгил респиратор вирусли инфекция куринишида кечиши, хам узига хос асорати вирусли пневмония булган, унинг окибатида уткир респиратор дистрсс-синдром ёки нафас етишмовчилиги натижасида улим хавфи билан асоратланадиган огир куринишда кечиши мумкин. Хрзирча касалликка карши специфик вирусга карши даво ёки олдини олувчи дори воситаси мавжуд эмас. Аксарият холларда (тахминан 80%), специфик даво талаб этилмайди, согайиш уз-узидан келиб чикади. Касалликнинг огир шакллари кекса одамларда ва баъзи бир касалликлар, астма, диабет ва юрак хасталиклари мавжуд беморларда, купрок ривожланиши мумкин. Огир холатларда хаётий мухим органларнинг фаолиятларини саклаб колишга каратилган дори воситалари кулланилади. Тадкикот максади. COVID-19 билан касалланган беморларнинг клиник ва эпидемиологик хусусиятларини урганиш. Мавжуд маълумотларга кура, болалар камрок касал булиб, клиник белгилари камрок намоён булади, касалхонага ёткизилиши камрок талаб килинади, уларда касаллик енгилрок кечади, аммо бу огир кечиш холатларини истисно килмайди. Янги тугилган чакалокларда COVID-19 холатлари хакида маълумотлар мавжуд. Янги тугилган чакалокларда касаллик анча кам учрайди, бунда инфекцияни хомила ичи юкиш йули исботланмаган. Нафас кисилиши -янги тугилган чаколокларда энг куп учрайдиган белгидир. Касаллик одатда енгил шаклда кечсада, лекин кечки неонатал сепсис ва энцефалит каби огир шакллари хам ривожланиши мумкин. Каттарок болаларга караганда янги тугилган чакалокларда касаллик огир утиши бироз купрок учрайди. COVID-19 инфекциясининг клиник белгилари, айникса муддатга етмай тугилган чакалокларда носпецификдир. Хдроратнинг лабиллиги кайд этилади; респиратор симптомларга тахипноэ, ихраган нафас, бурун канотларининг керилиши, ёрдамчи нафас олиш мушакларининг иштирок этиши, нафас кисилиши, йутал ва тахикардия киритилиши мумкин. Баъзида заиф эмиш, сустлик, регургитация, диарея, коринни дам булиши кузатилади. Болаларда хамрох инфекцияларни тез-тез учраб туриши хам характерлидир. А^Ш ва Италияда утказилган тадкикотларда болаларнинг 6% коинфекция кайд этилган булиб, уларнинг энг куп таркалган патогенлари респиратор синтициал вирус, риновируслар, Эпштейн-

Барр вируси, энтеровируслар, А гриппи, SARSra тегишли булмаган коронавирус ва Streptococcus pneumoniae.

Нашр этилган мета-тахлил маълумотларига кура, СОУГО-19ли болаларнинг фоиз даражаси огирлигига караб, куйидаги курсаткичлани ташкил этади:

• 36,4% болаларда касалликнинг енгил шакли.

• 45% болаларда касалликнинг урта огир кечиши.

• 3% болалар огир касалликлар билан кабул килинади

• 0,6% болалар критик касалликлар билан кабул килинади

• 16% болалар симптомсиз касаллик билан мурожат килади

Барча маълумотлар касалликни болаларда енгилрок кечиши ва енгил шаклларини купрок учрашини курсатишига карамай, болаларда мультитизимли яллигланиш синдромининг ривожланиши ташвишлидир. Сунгги пайтларда болаларда полиорган етишмовчилик ва шокка олиб келувчи уткир гиперяллигланиш синдроми ёритилган, кайсики, хозирда болалар ва усмирларда COVID-19 билан вактинча боглик мультитизимли яллигланиш синдроми (Кавасакисимон синдром) сифатида ёритилмокда. Х,али хам болалардаги асосий касалликни огир касалликлар билан боглайдиган ишончли далиллар мавжуд эмас. Лаборатор тасдикланган COVID-19 ва асосий холатлар тугрисида тулик маълумотга эга булган 345 нафар болалар орасидан 23% асосий касаллигидан ташкари сурункали упка касаллиги (шу жумладан бронхиал астма), юрак-кон томир касалликлари ва иммуносупрессияси булган.

Болалардаги COVID-19 нинг клиник белгилари бошка вируслар келтириб чикарадиган УРВИ клиник куринишига мос келади: иситма, йутал, томок огриги, аксириш, холсизлик, миалгия. Иситма реакциясининг якколлиги турлича булиши мумкин: касал болаларнинг ярмида 38°С гача булган иситма кузатилади, болаларнинг учдан бирида тана хароратининг 38,1 дан 39,0°С гача кутарилиши кайд этилади.

Коронавирус инфекциясининг клиник куринишларининг якколлиги симптомларнинг йуклигидан (симптомсиз кечиши) ёки енгил респиратор симптомлардан, огир ОУРС гача (огир уткир респиратор синдром) фарк килиб куйидаги белгилар билан кечади:

• юкори иситма;

• холатини яккол бузилишидан онг бузилишигача;

• титрок, терлаш;

• бош ва мушаклар огриги;

• курук йутал, нафас кисилиши, тез ва огир нафас олиш;

• юракнинг тез уриши. ОУРСнинг энг кенг таркалган куриниши бу УРДС ёки упка шиши билан асоратланган иккитомонлама вирусли пневмония хисобланади. Нафас тухтатиши мумкин, бу упкани сунъий вентиляциясини хамда

реанимация ва интенсив терапия булими (РИТБ) шароитида ёрдам курсатишни талаб килади. Окибати ёмон натижалар авж олиб борувчи нафас етишмовчилиги, сепсис куринишида кечувчи иккиламчи инфекцияни кушилишидан келиб чикади. Булиши мумкин булган асоратлар:

• УРДС; • уткир юрак етишмовчилиги;

• уткир буйрак етишмовчилиги;

• септик шок;

• полиорган етишмовчилиги (куплаб органлар ва тизимларнинг дисфункцияси)

COVID-19 га гумон килинган ва касалликни огир кечирган болаларнинг хаммасида хам SARS-CoV-2 вируси лаборатор аникланмади, бу клиник-эпидемиологик маълумотлар асосида касалликка гумон килинган болаларда кушимча инфекцияларни ёки бошка респиратор касалликлар борлигини истисно килмаслик кераклигини курсатади.

COVID-19 ли беморларни олиб бориш учун карор кабул килишда касалликни шакли ва огирлик даражаси катта ахамиятга эга. Купчилик давлатларда огирлик даражасини бахолашда нафас етишмовчилиги белгилари бор йуклиги, пневмония ва уткир респиратор синдром ривожланганлигига караб, симптомсиз, енгил, урта огир, огир (огир пневмония) ва критик шаклларга ажратилади.

REFERENCES

[1] Назаров, А. И. (2022). АУТИЗМ КАСАЛЛИКИНИ ЭРТА АНЩЛАШДА ВА ДАВОЛАШДА ДАВО ЧОРАЛАРИНИ ИШЛАБ ЧЩАРИШ ВА ДАВО САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ. Scientific progress, 3(1), 1143-1152.

[2] Nazarov, A. I. (2022). ATROF-MUHITNING INSON SALOMATLIGIGA TA'SIRI. Scientific progress, 3(1), 881-885.

[3] Nazarova, F. I. (2022). ABU ALI IBN SINONING SOG 'LOM TURMUSH TARZINI SHAKILANIRISHI HAQIDA. Scientific progress, 3(1), 1137-1142.

[4] Назарова, Ф. И. (2022). БУХОРО ВИЛОЯТИ ШАРОИТИДА ИНГИЧКА ТОЛАЛИ ГУЗА НАВЛАРИНИ ЯРАТИШ-ДАВР ТАЛАБИ. БАРЦАРОРЛИК ВА ЕТАКЧИ ТАДЦИЦОТЛАР ОНЛАЙНИЛМИЙЖУРНАЛИ, 2(2), 92-94.

[5] Nazarova, F. (2022). QARIDOSHLAR ORASIDAGI OFAT. Scientific progress, 3(1), 663-669.

[6] Джураев, А. М., & Халимов, Р. Д. (2012). Наш опыт хирургического лечения болезни Пертеса у детей. Врач-аспирант, 50(1.3), 377-383.

[7] Джураев, А., Усманов, Ш., Рахматуллаев, Х., & Халимов, Р. (2021). Наш опыт хирургического лечения врожденного возвышения лопатки у детей раннего возраста. Медицина и инновации, 1(4), 37-44.

[8] DJuraev, A. M., & Khalimov, R. J. (2020). New methods for surgical treatment of perthes disease in children. International Journal of Psychosocial Rehabilitation, 24(2), 301-307.

[9] JURAEV, A. M., & KHALIMOV, R. J. АМ ЖУРАЕВ, РД ХАЛИМОВ. ORCID ID: 0000-0002-9309-3933 Масъул котиб Маматова Нодира Мухторовна-тиббиёт фанлари доктори, Тошкент давлат стоматология институти Фармакология кафедраси мудири. ORCID ID: 0000-0003-2396-4905, 94.

[10] Рахматуллаев, Х. Р., Джураев, А. М., & Халимов, Р. Д. (2020). ХИРУРГИЧЕСКОЕ ЛЕЧЕНИЕ БОЛЕЗНИ ПЕРТЕСА У ДЕТЕЙ. ББК 54.58 Е 36, 304.

[11] Valizhanovna, K. L. (2022). RATIONAL APPLICATION OF NEW PEDAGOGICAL METHODS OF TEACHING IN A MODERN UNIVERSITY, RESULTS AND EFFECTS OF INTERACTIVE LEARNING. БАР^АРОРЛИК ВА ЕТАКЧИ ТАДЩЦОТЛАР ОНЛАЙНИЛМИЙЖУРНАЛИ, 2(2), 33-38.

[12] Кадырова, Л. В., & Рахимова, Г. Ш. (2021). Некоторые Аспекты Состояния Эндокринных Желёз Белых Крыс После Черепно-Мозговой Травмы. CENTRAL ASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES, 254-257.

[13] Abdurasulovich, S. B. (2021). Age and metastatic characteristics of mammary cancer. ResearchJet Journal of Analysis and Inventions, 2(09), 18-21.

[14] Zokirovna, O. A. (2021, July). Comparative characteristics of the morphological parameters of the liver at different periods of traumatic brain injury. In Euro-Asia Conferences (pp. 139-142).

[15] Zokirovna, O. A. (2021). Macroand microscopic structure of the liver of threemonthly white rats. Academic research in educational sciences, 2(9), 309-312.

[16] Zokirovna, O. A. (2021). Macroand microscopic structure of the liver of threemonthly white rats. Academic research in educational sciences, 2(9), 309-312.

[17] Israilov, R. I., Sanoev, B. A., & Olimova, A. Z. (2020). Pathologically Undifferentiated Placental Morphology in Primary Placental Insufficiency. American Journal of Medicine and Medical Sciences, 10(9), 660-663.

[18] Zokirovna, O. A., & Abdurasulovich, S. B. (2021). Ovarian Diseases in Age of Reproductive Women: Dermoid Cyst. Ижтимоий Фанларда Инновация онлайн илмий журнали, 1(6), 154-161.

[19] Abdurasulovich, S. B., & Zokirovna, O. A. (2021). Pathology of Precancerous Conditions of the Ovaries in Women of Reproductive Age. Ижтимоий Фанларда Инновация онлайн илмий журнали, 1(6), 146-153.

[20] Abdurasulovich, S. B., & Zokirovna, O. A. (2021). Pathology of Precancerous Conditions of the Ovaries in Women of Reproductive Age. Ижтимоий Фанларда Инновация онлайн илмий журнали, 1(6), 146-153.

[21] Ilkhomovna, K. M., Eriyigitovich, I. S., & Kadyrovich, K. N. (2020). Morphological Features of microvascular Tissue of the Brain at hemorrhagic stroke. The American Journal of Medical Sciences and Pharmaceutical Research, 2(10), 53-59.

[22] Kadyrovich, K. N., Erkinovich, S. K., & Ilhomovna, K. M. (2021). Microscopic Examination Of Postcapillary Cerebral Venues In Hemorrhagic Stroke. The American Journal of Medical Sciences and Pharmaceutical Research, 3(08), 69-73.

[23] Камалова, М. И., & Хайдаров, Н. К. (2020). PREVENTION AND RISK FACTORS FOR BRAIN INFARCTION (LITERATURE REVIEW). Журнал неврологии и нейрохирургических исследований, 1(2).

[24] Kamalova, M. K., Fomenko, I. V., Dmitrienko, D. S., Matvienko, N. V., Arjenovskaya, E. N., Gevorkyan, A. G., & Maslak, E. E. (2020). Reasons for 1-17-year-old children to visit A dentist during the covid-19 pandemic. European Journal of Molecular and Clinical Medicine, 7(7), 546-558.

[25] Kamalova, M. K., Fomenko, I. V., Dmitrienko, D. S., Matvienko, N. V., Arjenovskaya, E. N., Gevorkyan, A. G., & Maslak, E. E. (2020). Reasons for 1-17-year-old children to visit A dentist during the covid-19 pandemic. European Journal of Molecular and Clinical Medicine, 7(7), 546-558.

[26] Ismoilov, O. I., Murodkosimov, S. M., Kamalova, M. I., Turaev, A. Y., & Mahmudova, S. K. (2021). The Spread Of SARS-Cov-2 Coronavirus In Uzbekistan And Current Response Measures. The American Journal of Medical Sciences and Pharmaceutical Research, 3(03), 45-50.

[27] Shomurodov, K., Khaidarov, N., & Kamalova, M. (2021). The formation and eruption of baby teeth in children. Збгрник наукових праць SCIENTIA.

[28] Azimov, A. A., Maksudova, F. K., Usmonova, M. K., & Yarkulova, Y. M. (2021). Marketing Research of the Pharmaceutical Market of Restorative Action Drugs of the Republic of Uzbekistan. European Journal of Life Safety and Stability (2660-9630), 12, 338-342.

[29] Ganijonovna, H. S. (2021). Causes of high level of anxiety in preschool children. ACADEMICIA: AN INTERNATIONAL MULTIDISCIPLINARY RESEARCH JOURNAL, 11(1), 1474-1480.

[30] Hasanova, S. G. (2019). THE SOCIO-PSYCHOLOGICAL CHARACTERISTICS OF PSYCHOLOGICAL RESEARCH OF PROBLEMS PREPARATION CHILDREN IN SCHOOLS. Theoretical & Applied Science, (11), 680-684.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.