Научная статья на тему 'Демографик жараёнлар ва уларнинг аҳоли бандлигига таъсири'

Демографик жараёнлар ва уларнинг аҳоли бандлигига таъсири Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
1940
196
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
аҳолининг демографик ўсиши / механик ҳаракатчанлик / аҳолининг меҳнат билан бандлиги / янги иш жойлари / demography / growth of the population / mechanical movement / employment rate / new jobs / labor force.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Толаметова З. А.

Мазкур мақола аҳолининг демографик ўсиши юқори бўлган Ўзбекистон Республикасида аҳолини меҳнат билан бандлигини таъминлашнинг муҳим йўналишлари, жумладан, янги иш жойларини яратиш масалаларига бағишланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

DEMOGRAPHIC TRENDS AND THESE INFLUENCE TO THE LABOR FORCE EMPLOYMENT RATE

There is discussed in the article the issues of creation of new jobs in the conditions of demographic growth of population.

Текст научной работы на тему «Демографик жараёнлар ва уларнинг аҳоли бандлигига таъсири»

Толаметова З.А.

Узбекистон Миллий университети "Ик,тисодиёт назарияси" кафедраси доценти, и.ф.н.

ДЕМОГРАФИК ЖАРАЁНЛАР ВА УЛАРНИНГ А^ОЛИ БАНДЛИГИГА ТАЪСИРИ

ТОЛАМЕТОВА З.А. ДЕМОГРАФИК ЖАРАЁНЛАР ВА УЛАРНИНГ АЦОЛИ БАНДЛИГИГА ТАЪСИРИ

Мазкур макола ах,олининг демографик усиши юкори булган Узбекистон Республикасида ах,олини мех,нат билан бандлигини таъминлашнинг мух,им йуналишлари, жумладан, янги иш жойларини яратиш масалаларига баFишланган.

Таянч иборалар: ах,олининг демографик усиши, механик х,аракатчанлик, ах,олининг мех,нат билан бандлиги, янги иш жойлари.

ТОЛАМЕТОВА З.А. ДЕМОГРАФИЧЕСКИЕ ПРОЦЕССЫ И ИХ ВЛИЯНИЕ НА ЗАНЯТОСТЬ НАСЕЛЕНИЯ

В данной статье рассказывается о роли новых рабочих мест и путей повышения занятости в процессе демографического роста населения в Республике Узбекистан.

Ключевые слова: демографический рост населения, механическое движение, занятость населения, новые рабочие места.

TOLAMETOVA Z.A. DEMOGRAPHIC TRENDS AND THESE INFLUENCE TO THE LABOR FORCE EMPLOYMENT RATE.

There is discussed in the article the issues of creation of new jobs in the conditions of demographic growth of population.

Keywords: demography, growth of the population, mechanical movement, employment rate, new jobs, labor force.

Узбекистонда олиб борилаётган ицтисодий ислоцотлар натижасида ижтимоий йуналтирилган бозор ицтисодиёти шакллантирилди. Мамлакатда мавжуд булган мецнат салоциятидан самарали фойдаланиш бу мацсадга эришиш-ни таъминловчи муцим омиллардан биридир.

Ах,олининг табиий х,аракатланиши, унинг такрор яратилиши купгина х,олатлар билан мамлакатнинг индустриал тараккиёти, урбанизация даражаси, ижтимоий-иктисодий шарт-шароитлар, маданият ва маиший тур-муш анъаналари, миллий-тарихий омиллар билан белгиланади. Улар ах,олининг тугилиш даражаси ва уртача умр куриш ёшига тур-лича таъсир курсатади, бу эса мамлакатда-

ги мех,натга лаёкатли ах,оли микдоридаги узгаришларни вужудга келтиради.

Ах,олининг табиий усиши маълум вакт оралиFида тугилганлар (N) ва улганлар (М) сони уртасидаги фаркни билдиради:

Тусиш = N - M

Агар тугилганлар сони улганлар сонидан куп булса, ах,оли табиий купайган булади. Ах,олининг механик х,аракатчанлиги - мам-

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2014, 3

Марказий Осиё мамлакатларида демографик курсаткичлар (2012 йил 1 январь х,олатига кура)

Ахоли сони (минг киши) Шахар ахолиси улуши 2006-2011 й.да ахоли сонининг усиш суръатлари Ахоли зичлиги (1 км2 киши)

жами шахар жами шахар

KоЗOFИCTOH 16675,4 9114,6 54,7 1,70 1,01 6,1

KирFИЗИCTOH 5551,9 1884,4 33,9 1,14 0,86 27,8

Тожикистон 7800,5 2063,3 26,5 2,00 2,12 54,5

Туркманистон 5054,8 2527,4 50,0 1,14 2,20 10,4

Узбекистон 29559,1 15069,6 51,0 1,96 9,11 66,1

Марказий Осиё 64641,7 30659,3 47,4 1,59 3,06 16,1

лакатга бошка жойлардан кучиб келиш ва мамлакатдан кучиб кетишни билдиради. 2012 йилда Марказий Осиёнинг 5 давлатида-ги умумий ахолининг сони 64,6 миллион ки-шини ташкил этиб, ундан шахар ахолиси 30,7 миллион кишини, яъни умумий ахолининг 47,4 фоизини ташкил этган. 2007-2012 йил-ларда Марказий Осиёда ахолининг уртача йиллик усиши 1,6 фоизга тенг булган1.

БМТ прогнозларининг курсатишича, 2050 йилда Марказий Осиёдаги умумий ахоли сони 82 миллион кишига етиб, ундан 55,2 фо-изи шахарларда яшайди. Охирги 20 йил ичи-да Узбекистонда шахар ахолиси 10,2 фоизга, KозоFистонда 5 фоизга, Туркманистонда 2 фоизга усган булса, KирFИзистонда 2 фоизга, Тожикистонда 9 фоизга к,иск,арган. Бу-нинг асосий сабаби - K1ирFизистон, Тожикистонда деурбанизация жараёни, яъни кишлок ахолисининг купайиши кузатил-ган булиб, шахар ахолиси 38,2 фоиздан 33,9 фоизга кискарган. Иктисодиётдаги тарки-бий узгаришлар натижаси бунга асосий са-баб булиб, бу давлатларда саноатнинг кискариши, аграр секторининг усиши хам бандлик билан боFлик муаммоларнинг келиб чикишига сабабчи булмокда. Хозирги кунда дунё микёсида 600 та йирик шахарлар мав-жуд булиб, унда сайёрамиздаги ахолининг 5 дан 1 кисми яшайди, дунё микёсида ишлаб чикилган ЯИМ нинг 50 фоизи шу шахарлар хиссасига туFри келади2. Республикамиз-даги демографик вазиятга назар соладиган булсак, давлатимиз нафакат Марказий Осиёда, колаверса, дунёнинг бошка давлатлари уртасида хам ахолисининг жадал усиб бора-

1 www.unescap.org - Урбанизация в Центральной Азии: вызовы, проблемы, переспективы. Аналитический доклад. 2013.03. Доклад Центр экон. исслед. - Т., 2013.

2 Уша жойда.

ётганлиги билан ажралиб туради. Хуллас, ре-спубликамизда ахолининг табиий усиш суръ-ати юкори булиб, Узбекистон, ахолисининг сони буйича, МДХ мамлакатлари ичида 3-уринда ва Марказий Осиё мамлакатлари ичида 1-уринда туради.

Узбекистон ахолисининг сони 1990-2012 йиллар мобайнида 20,5 миллион кишидан 29,5 миллион кишигача купайди. 2012 йилда ахоли зичлиги 1 км2 га 66,5 кишини ташкил этгани холда, охирги 30 йил ичида 2 баравар-га усган3.

2011 йилда Узбекистон ахолиси сони 29123,4 минг кишини, ундан шахар ахолиси 14897 минг кишини, кишлок ахолиси 14226,0 минг кишини ташкил этган. 2012 йилда эса ахоли сони республикада 29555 минг кишини, ундан шахар ахолиси 15143,2 минг кишини, яъни 51,2 фоизни, кишлок ахолиси эса 14412,2 минг кишини, яъни 48,8 фоизни ташкил этди4. Бу эса шахар ахолиси сони-нинг ошиб бораётганлигини курсатади. 2013 йилда Узбекистон Республикаси ахолисининг сони карийб 30,5 миллион кишини ташкил этди. Ахолининг деморафик усиши натижа-сида мехнат ресурсларининг сони купаяди. Айрим х,удудларда мехнат ресурсларининг микдорига ахолининг кучиши, яъни миграция жараёнлари хам сезиларли таъсир курсатади. Ахолининг табиий харакатчанлиги узгариши, туFилишнинг юкорилиги ва ахолининг механик харакатчанлиги, яъни миграция жараёнлари мехнатга лаёкатли ва мехнатга лаёкатсиз ёшдагилар микдори уртасидаги фаркни кел-тириб чикаради.

3 Узбекистан в цифрах 2012. Государственный Комитет Республики Узбекистан по статистике. - Т., 2012. -С. 17.

4 Уша жойда, 38-б.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2014, 3

мех,натга лаёкатли ешдан кичиклар ■ ме^натга лаецатли ешдагилар ме^напа лаё^пли ёшдан ка11алар

1-диаграмма. Узбекистан Республикасида ах,олининг ёш буйича гурух,ланиши (фоизларда)

Узбекистонда х,ар йили 300 минг киши мех,натга лаёкатли ёшга кириб, 100 минг киши мех,натга лаёкатли ёшдан чикиб кета-ди. Натижада республикамизда мех,нат ре-сурслари х,ар йили 210-220 минг кишига купаймокда. Мех,нат ресурсларининг орти-ши ах,олининг иш билан бандлигини таъмин-лаш, мех,нат бозорини тартибга солиш зару-риятини юзага келтиради. 2007-2012 йил-лар давомида мех,нат ресурслари сонининг уртача йиллик усиш суръати 2,5 фоизни таш-кил килган. Курилаётган даврда мех,нат ресурслари сонининг усиш суръати республика х,удудларида бир меъёрда кечмаган. Жумладан, бу курсаткич Андижон, Жиззах, Кашкадарё, Наманган, Самарканд, Сурхон-дарё ва ФарFона вилоятларида республи-кадаги уртача курсаткичдан юкори, колган барча х,удудлар - КоракалпоFистон Респу-бликаси, Бухоро, Навоий, Сирдарё, Хоразм вилоятлари ва Тошкент шах,рида эса паст булган. 2012 йилда мех,натга лаёкатли ёшга-ча булганлар 30,6 фоизни, мех,натга лаёкатли ёшдагилар 61,5 фоизни, мех,натга лаёкатли ёшдан юкорилар 7,9 фоизни ташкил этган. Юкоридаги курсаткичлар демографик жара-ёнлар натижасида мех,нат ресурсларининг ошиб борганлигини, бу эса, уз навбатида,

ах,оли бандлигини таъминлаш долзарб маса-лалардан эканлигини курсатади.

Ах,оли ва мех,нат ресурсларининг усиши юкори булган республикамизда ах,олининг иш билан бандлигини таъминлашнинг са-марали усулларидан бири янги иш жойлари-ни яратишдир. Республикада янги иш жой-ларининг карийб ярми кичик корхоналар, микрофирмалар томонидан, якка тартиб-даги тадбиркорликни, хизмат курсатиш ва сервис сох,асини янада ривожлантириш, пу-драт асосидаги курилиш, шу жумладан, уй-жойларни таъмирлаш ва реконструкция килиш ишлари куламини кенгайтириш х,исобидан яратилмокда.

Узбекистон Республикасида янги иш жой-ларини яратишнинг йуналишларидан бири касаначилик мех,натини ривожлантириш булиб, уларга яратилаётган имтиёзлар, яъни касаначиларга буюртмаларни, ускуналар-ни, хом ашёни, асбоб ва жих,озларни имти-ёзли равишда бериш шартлари, касаначи-нинг уйдаги ишлаб чикариш билан боFлик харажатларини коплаш, корхоналарни касаначиларга туланадиган маблаF микдоридаги иш х,аки жамFармасидан ягона ижтимо-ий туловдан озод этишни кузда тутадиган ^укукий ва норматив база яратилгани ту-файли 2012 йилда кушимча 191,9 мингта иш ИК.ТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2014, 3

жойи ташкил этилди. Касаначилар билан иш-лаб чикариш ва мехнат муносабатларига са-ноат, курилиш, транспорт, алока, хизмат курсатиш сохасидаги 5,4 мингдан ортик кор-хона жалб этилган булиб, уларда касаначилар билан кооперация асосида мехнат шар-тномалари буйича 55,8 минг кишининг банд-лиги таъминланди.

Янги иш жойларини яратиш билан бир каторда, энг мухим масалалардан яна бири бу ишламаётган, банкрот корхоналар фаоли-ятини янгидан ишга туширишдир. Масалан, 2011 йилда ишламаётган корхоналарнинг, шу жумладан, тижорат банклари баланслари-га олинган банкрот корхоналарнинг ишлаб чикариш фаолиятини тиклаш натижасида 8,3 мингта иш урни кайта тикланди. Бугунги кун-да янги иш жойларини яратишда мухим масалалардан бири иш жойларини республика-нинг ахоли демографик усиши юкори булган худудларида яратишдир. Шунинг учун респу-бликанинг худудларида иш уринларини яра-тишга алохида эътибор каратилиб, уларнинг сони йил сайин ортиб бормокда.

2011 йилда иш уринларини ташкил этиш ва ахоли бандлигини таъминлаш х,удудий да-стурларининг амалга оширилиши иш билан банд булиш эхтиёжи юкори даражада булган худудлар - Самарканд (78,3 минг), ФарFона (77,8 минг), Андижон (75,2 минг), Кашкадарё (72,6 минг), Тошкент (70,4 минг), Бухоро (59,9 минг) ва Наманган (59,4 минг) вилоятларида иш уринларининг купайийишга ёрдам берди. 8 мингдан ортик саноат, курилиш, транспорт, алока, хизмат курсатиш корхоналари касаначилар билан ишлаб чикариш ва мехнат муносабатларига киришди, бу корхоналар касаначилар билан мехнат шартномалари асосида бирлашиб, 51,6 минг кишининг банд булишини таъминлади1.

Мехнат ва ахолини ижтимоий мухофаза килиш органлари томонидан ишга жойлаш-тирилганларнинг купчилигини илк бор иш кидираётганлар, шунингдек, уз хохишига кура ва корхоналар кайта ташкил килиниши хамда тугатилиши муносабати билан ишдан бушаганлар (241,9 минг киши), касбий маълу-мотга эга булган шахслар (214,9 минг киши),

1 Узбекистан в цифрах 2012. Государственный Комитет Республики Узбекистан по Статистике. - Т., 2012. -С. 39.

30 ёшгача булган ёшлар (262,1 минг киши) ташкил этади2.

2011 йилда Худудий Бандлик дастури-ни амалга ошириш натижасида 1 миллион-та янги иш урни ташкил этилиб, унинг 68 фо-издан купроFи кишлок жойларида, 64 фоиз-дан ортиFи кичик бизнес, хусусий тадбиркор-лик ва фермерликда, 28 фоиздан ортиFи ка-саначиликнинг турли шаклларини кенгай-тириш хисобидан яратилди. 2012 йилда эса мамлакатимизда комплекс чора-тадбирлар дастурини амалга ошириш хисобидан 1 мил-лионта янги иш урни ташкил этилди. Бу иш уринларининг 62 фоизга якини кишлок жойларида яратилди. Шунингдек, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни ривожлантириш хисобига 485 минг киши, касасначиликда 218 минг киши иш билан таъминланди3.

Кичик бизнесда банд булганлар 2000 йилда умумий банд булганлар сонининг 49,7 фоизни ташкил этган булса, 2013 йилда бу курсаткич 75 фоизга етди4. Бу эса кичик бизнес субъектларининг ахоли бандлигини таъминлаш ва янги иш уринларини ташкил килишда мухим уринга эгалигини курсатади.

Кичик бизнес сохасида яратилаётган янги иш уринларининг асосий кисми хизмат курсатиш ва сервис сохаси улуши-га туFри келади. Ахолининг купайиши натижасида мехнат бозорида юзага келадиган юкори демографик босим кичик бизнеснинг янада жадал ривожланишини, айникса, хизмат курсатиш ва тайёр махсулотлар ишлаб чикариш сохаларида уларнинг фаолиятини кенгайтириш заруратини юзага келтиради.

Кайта ишлаш саноати ва хизмат курсатиш сохаларида янги иш жойларини яратиш, кичик бизнес хамда хусусий тадбиркорликни ривожлантириш ва бу йуналишларда иш жойларини яратиш кушимча иш жойларини ташкил килишда энг кам инвестицияни та-

2 Ушпа жойда, 40-б.

3 Каримов И.А. Бош максадимиз - кенг куламли ислохотлар ва модернизация йулини катъият билан да-вом эттириш. - Т.: "Узбекистон", 2013. -19-б.

4 Каримов И.А. 2014 йил юкори усиш суръатлари билан ривожланиш, барча мавжуд имкониятларни са-фарбар этиш, узини оклаган ислохотлар стратегиясини изчил давом эттириш йили булади. - Т.: "Узбекистон", 2014. -7-б.

лаб этади ва ишчи кучига талабни оширишда мухим урин эгаллайди.

Мехнат бозори сегментида ёшлар алохида уринга эгадирлар, чунки ёшлар мехнат бо-зорига илк бора кириб борадилар. Хозирги пайтда Узбекистонда ёшларни иш билан таъ-минлаш ва уларнинг тадбиркорлик фаолияти билан шугулланишларии учун кенг шароит-лар яратилмокда. Айникса, касб-хунар кол-лежлари битирувчиларини иш билан таъ-минлашга алохида эътибор каратилмокда. Коллежлар ва корхоналар уртасида бити-рувчиларнинг ишлаб чикариш амалиётини уташлари ва келажакда мазкур корхоналар-да ишга жойлашишлари буйича шартнома-лар тузиш йулга куйилди. Мазкур келишув-лар асосида 2013 йилда 530 мингдан ортик коллеж битирувчиси иш билан таъминланди.

Бирок х,удудларнинг машинасозлик ва металлга ишлов беришга ихтисослашган сохаларида кичик бизнеснинг улуши етарли даражада эмас.

Республикамиз Президенти И.А.Каримов таъкидлаганларидек, "... янги иш уринлари ташкил этиш ва мамлакатимиз ахолиси бандлигини таъминлаш 2013 йил ва ундан кейинги йилларга мулжалланган максадли вазифаларни хал килишнинг энг мухим устувор йуналиши булиб колади"1.

Иш урнига булган эхтиёж мехнат бозорида илк бор ишчи кучини таклиф киладиган шах-слар (академик лицейлар, касб-хунар кол-лежлари, олий укув юртлари ва бошка таъ-лим муассасалари битирувчилари булмиш мехнатга лаёкатли ёшлар), шунингдек, ишга жойлашишга мухтож банд булмаган ахоли (иш жойи ва даромад манбаига эга булмаганлар) хисобидан шакллантирилади.

Иш урнига булган эхтиёж мехнат бозори-даги ишчи кучига булган талаб ва таклиф ба-ланси, демографик жараёнлар тах,лили асосида аникланиши зарурдир.

Бунда иктисодиётдаги таркибий узгаришлар, ишлаб чикаришни модернизация килиш ва технологик янгилаш натижа-сида бушаб коладиган ишчи уринлар ^исоб-

1 Каримов И.А. Бош максадимиз - кенг куламли ислохотлар ва модернизация йулини катъият билан да-вом эттириш. - Т.: "Узбекистон", 2013.

китобига алохида эътибор каратилиши ке-рак.

Узбекистон Республикасида демографик жараёнларни хисобга олган холда ахолини самарали иш билан бандлигини таъминлаш учун янги иш уринларини яратиш ва бунда куйидагиларни амалга ошириш зарурдир:

1. Кичик бизнес ва хусусий тадбиркор-ликни, оилавий тадбиркорликни янада ри-вожлантириш, хизмат курсатиш ва сервис сохасини, айникса, кишлок жойларида ри-вожлантириш, касаначилик фаолиятини янада кенгайтириш, уларнинг йирик корхоналар билан биргаликда фаолият юритадиган шак-лларини купайтириш.

2. Саноат сохасида фаолият курсатаётган корхоналарни реконструкция килиш, йирик янги ишлаб чикариш объектларини ишга ту-шириш ва кенгайтириш зарур:

- янги ишлаб чикариш объектларини ишга тушириш, мавжуд кувватларидан унумли фойдаланиш, корхоналарни кенгайтириш;

- ишлаб чикариш, бозор ва ижтимоий ин-фратузилмани ривожлантириш;

- фермер ва ахоли хужаликлари имконият-ларидан кенгрок фойдаланиш, интенсив тех-нологияларни жорий этиш;

- ишламасдан турган корхоналар фаолиятини тиклаш, молиявий соFломлаштириш ва бошкалар;

- ижтимоий йуналтирилган мехнат бозори фаолиятини йилдан йилга кенгайтириб бо-риб, улар томонидан утказилаётган мехнат ярмаркаларининг мунтазам утказилишини таъминлаш зарур;

- ишчи кучига талаб ва таклифни тартибга солувчи бандлик хизмати ташкилотлари ти-зимини такомиллаштириш лозим;

- мехнат ресурсларининг окилона бандлигини такомиллаштириш максадида амалга оширилаётган дастурларнинг мониторинги-ни мунтазам олиб бориш лозим;

- кайта ишлаш саноати, хизмат курсатиш сохаларида янги иш жойларини яратиш ке-рак;

- ишчи кучига талабнинг ошиши ва иш-сизликнинг камайишини таъминловчи кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик фаолиятини ривожлантириш лозим;

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2014, 3

- хизмат курсатиш сохаларини самарали махаллий ва хорижий техника ва технология билан таъминлаш даркор;

- мехнат бозори, ишсизлик ва ахоли бандлиги жараёнларини тартибга солувчи ташкилий-иктисодий ва хукукий механизм-ларни такомиллаштириш лозим.

3. Хорижий инвестицияларни жалб киладиган, экспорт килувчи корхоналарнинг фаолиятини раFбатлантириш оркали ушбу йуналишда янги иш уринлари яратишни янада кенгайтириб бориш. Ишлаб чикаришни мо-дернизациялаш оркали транспорт, курилиш ёки ижтимоий инфратузилма сохаларида иш уринларини яратиш. Мазкур йуналишдаги иш уринлари ахоли зич жойлашган ФарFOна, Тошкент, Наманган вилоятлари ва Тошкент шахрида яратилиши керак.

Узок кишлок туманларида ва мехнат бо-зоридаги вазият OFир булган худудларда иш уринлари яратадиган лойихаларни молия-лаштириш учун тижорат банклари имтиёзли кредитларни ажратиб боришлари зарур. Ка-саначиликда яратилаётган иш уринларининг

асосий кисми миллий хунармандчиликнинг марказлари булган худудларда, жумладан, Наманган, ФарFOна, Андижон, Самарканд, Бу-хоро вилоятларида ташкил этилиши керак.

Иш уринлари ташкил килишнинг асосий молиявий манбалари иктисодиётнинг алохида корхоналарини куллаб-кувватлаш ва инфратузилмани ривожлантиришга йуналтириладиган Узбекистон Республи-касининг Давлат бюджети хамда бюджет-дан ташкари жамFармалар маблаFларидан, алохида мухим инвестиция лойихалари буйича Узбекистон Республикасининг Реконструкция килиш ва ривожлантириш жамFармаси маблаFларидан, корхона-лар маблаFларидан, шу жумладан, конун хужжатларида назарда тутилган соликка оид имтиёзларни куллаш натижасида коладиган маблаFлардан, ахолининг хусусий тадбир-корликни ташкил килиш ва олиб боришга мулжалланган маблаFларидан, чет эл инве-стициялари, тижорат банкларининг кредит-ларидан иборат булади.

Адабиётлар:

1. Каримов И.А. Бош максадимиз - кенг куламли ислохотлар ва модернизация йулини катъият билан давом эттириш. - Т.: "Узбекистон", 2013.

2. Каримов И.А. 2012 йил Ватанимиз тараккиётини янги боскичга кутарадиган йил булади. - Т.: "Узбекистон", 2012. -36-б.

3. Каримов И.А. Мамлакатимизда демократик ислохотларни янада чукурлаштириш ва фукаролик жамиятини ривожлантириш концепцияси. - Т.: "Узбекистон", 2011. -56-б.

4. Каримов И.А. Асосий вазифамиз - Ватанимиз тараккиёти ва халкимиз фаро-вонлигини янада юксалтиришдир. - Т.: "Узбекистон", 2010. -80-б.

5. Каримов И.А. Ватанимизнинг боскичма-боскич ва баркарор ривожланишини таъминлаш - бизнинг олий максадимиз. 17-жилд. - Т.: "Узбекистон", 2009. -280-б.

6. Каримов И.А. Жахон молиявий-иктисодий инкирози, Узбекистон шароитида уни бартараф этишнинг йуллари ва чоралари. - Т.: "Узбекистон", 2009.

7. Узбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг БМТ Мингйиллик ривожланиш максадларига баFИшланган саммити ялпи мажлисидаги нутки. // "Халк сузи", 2010 йил 22 сентябрь.

8. Узбекистан в цифрах. Статистик туплами - 2012 йил.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.