Научная статья на тему 'Давлат таълим стандартлари асосида бошланғич таълимни ташкил этиш'

Давлат таълим стандартлари асосида бошланғич таълимни ташкил этиш Текст научной статьи по специальности «Строительство и архитектура»

CC BY
51
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по строительству и архитектуре , автор научной работы — Маматова Гулнора Эргашевна, Мелиқулова Гулбахор Айматовна, Жумаева Матлуба Қурбоновна, Йўлдошева Ойқиз Саломовна

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Давлат таълим стандартлари асосида бошланғич таълимни ташкил этиш»

Давлат таълим стандартлари асосида бошлангич таълимни

ташкил этиш

Маматова Гулнора Эргашевна

Денов тумани 6-умумий урта таълим мактаби ук;итувчиси,

Меликулова Гулбахор Айматовна

Олтинсой 58-умумий урта таълим мактаби ук;итувчиси,

Жумаева Мат луба Курбоновна

Олтинсой тумани 52-умумий урта таълим мактаби ук;итувчиси,

Йулдошева Ойкиз Саломовна

Сариосиё тумани 35-умумий урта таълим мактаби ук;итувчиси

Давлат таълим стандартлари асосида бошлангич таълимни ташкил этиш Мустак;ил давлатнинг таълим тизими тарак;к;иёти ва такомиллашувига к;улай шароит яратиш борасидаги энг мух,им к;адамлардан бири «Таълим тугрисида» ги к;онун (1997) га алох,ида 7-модданинг киритилиши булди . Унда жахон тажрибасининг тегишли мезонлари мое келадиган давлат таълим стандартларини белгилаш зарурлиги таъкидланган.

Шу уринда давлат таълим стандартларининг асосий мак;сади —хусусийлик барча ук;ув муассасаларида булиши билан биргаликда уларда ДТСнинг бажарилиши мажбурийлиги белгилаб к;уйилган.

Таълим тугрисидаги к;онуннинг 3- модда таълим сох,асидаги давлат сиёсатининг асосий принциплари келтирилганига алох,ида эътибор бериш зарур. Булардан куйидагилар давлат таълим стандартларини яратишда мух,им ах,амиятга эгадир:

• давлат таълим стандартлари доирисида таълим олишнинг х,амма учун очик;лиги;

• таълим дастурларини танлашга ягона ва табак;алаштирилгани ёндашув;

Маълумки, х,ар к;андай юксак маданиятли жамиятда таълим тизими фаолияти Конституция ва тегишли меъёрий хужжатлар, хусусан, "Таълим тугрисида«ги к;онун билан бошк;арилади.

Шу уринда таъкидлаш лозимки, Конституция х,ам, к;онун х,ам «таълим жараёнида юзага келган фак;ат умумий принцип ва муносабатларни белгилайди холос». Конуннинг бошк;а к;оидаларини амалга ошириш ва бунда ук;ув-тарбия жараёни иштирокчилари манфаатини сак;лаш учун алох,ида таълим стандартларини яратиш керак булади .

«Стандарт» тушунчаси чет тиллар лугатида (инглизча «стандарт») изохланиб, «норма», «намуна», «меъёр» тарзида талк;ин к;илинади. Бинобарин, стандарт бу муайян объектга (бизнинг ишда таълим жараёнига) нисбатан комплекс нормалар, к;оидалар, талаблар белгилайдиган меъёрий хужжат. «Стандартлаштириш» атамаси остида эса барча манфаатдор томонлар фойдасига ва улар иштирокида таълим сох,асидаги фаолиятни тартибга солиш мак;садида маълум нормалар, к;оида ва меъёрларни эталон сифатида белгилаш ва к;уллаш тушунилади.

Маълумки, таълим жараёнида мактаб, ук;увчи, ота-она, давлат ва умуман жамият манфаати тук;наш келади. Шундай к;илиб, давлат таълим стандарти уз мох,иятига кура барча иштирокчилари томонидан ижтимоий эх,тиёжлар, ижтимоий-ик;тисодий асослар ва жамиятда унинг тарихий тарак;к;иётининг х,озирги боск;ичида реал ва объектив мавжуд булган ушбу асосларни жорий этишга дойр методологик мулжаллар нук;таи назаридан тушуниладиган таълим жараёнини тартибга солиш ва кутилаётган натижага эришиш к;уроли булиб хизмат к;илади.

Бошк;ача к;илиб айтганда, таълим стандарти таълим олганликнинг давлат меъёри (улчови, эталони) сифатида к;араладиган таълим жараёнинг асосий таркибий жих,атларини ташкил этувчи

мажмуа тушунилади. Бинобарин, стандартда к;айд этилган таълим нормаси узида ижтимоий идеални акс эттиради, шунингдек таълим олувчининг реал шахсий имкониятларигина эмас, балки ана шу идеални эгаллашга дойр таълим тизимининг х,ам имкониятларини х,исобга олади.

Узбекистон Республикасининг "Таълим тугрисида«ги к;онуни (7- модда)га мувофик; х,озирги пайтда таълимни стандартлаштириш жараёнларига алох,ида эътибор берилмокда. Таълимни стандартлаштириш — бу бозор икдисодиётига утиш даврининг к;онуний жараёнидир. Давлат таълим стандартларини ишлаб чик;иш ва улардан фойдаланиш деб тушуниладиган стандартлаштириш х,ар бир фук;аронинг юк;ори сифатли маълумот олишга булган конституцион х,ук;ук;ини амалга ошириш ва шахснинг гармоник камол топиши учун барча шарт-шароитларни яратиш мак;садини кузлайди.

Таъкидлаш лозимки, таълимни стандартлаштириш, яъни таълим жараёнини тартибга солиш х,аракати илгари х,ам амалга оширилган. Бунга ук;ув дастурлари ва режаларини тузиш, шунингдек таълимнинг муайян даражасини к;арор топтириш орк;али эришилган. Аммо «стандарт» атамаси илгари таълимга нисбатан кулланилмаган, у як;ин-як;индангина ишлатила бошланган. Узбекистон Республикасида таълимнинг барча бугинларида уни ташкил этишдаги янги куринишларнинг юзага келишини назарда тутган "Таълим тугрисида"ги к;онун амал к;илаётган хозирги шароитда таълим мазмунинигина эмас, балки таълим жараёнининг бонда к;исмларини х,ам стандартлаштириш эх,тиёжи кутилмовда.Чунончи:

1. Таълим структураси.

2. Ук,ув юкламасининг хажми ва щувчилар тайёргарлиги даражаси.

3. Билим, куникма ва малакани эгаллашнинг оптимал усуллари.

4. Таълим натижаларини улчаш ва талк,ин цилишнинг шакл ва методлари.

5. Уцитувчи кадрларнинг касб тайёргарлиги ва малака даражасига нисбатан ягона меъёрлар белгилаш.

6. Ук,ув муассасаларини аккредитация ва аттестация к,илиш.

7. Илмий-тадк,ик,отларни амалиётга жорий этиш.

Таълимнинг юк;орида санаб утилган ва стандартлаштиришга жалб этиладиган асосий объектларининг далолат беришича, ДТС мох,иятан "Таълим тугрисида"ги к;онуннинг муайян к;исмини изохловчи асосий меъёрий хужжат х,исобланади. "Уз навбатида ДТС бонда меъёрий хужжатларни, жумладан даре режалари, ук;ув дастурлари, ук;ув муассасаларини аккредитация к;илиш, кадрлар аттестациясини утказиш х,ак;идаги Низомларни яратиш учун асос булади.

Айни пайтда юк;орида таъкидлаб утилганидек ДТСнинг жорий этилиши ук;ув жараёнини к;атъий шаблонга буйсундириш керак деган маънони билдирмайди. Аксинча, стандартнинг "Таълим тугрисида"ги конунга сингдирилган х,алк;чиллик гояси педагогик ижодкорликка, мажбурий асоси, яъни инвариант к;исми атрофида турли таркиблар, функционал, вариатив дастурлар, таълимнинг ранг-баранг технологиялари, дареликлар ва кулланмаларини яратиш учун кенг имкониятлар яратади.

ДТС нинг жорий этилиши таълим жараёнини ташкил этишда, ягона вазифа таълим-тарбия ва ёш авлодни камол топтириш муаммосини ечишни таъминлаийдиган илгор педагогик технология ва ок;илона ук;ув воситаларини ишлаб чик;иш х,амда жорий этишда ижобий узгаришлар юзага келиши учун шароит яратади.

Ук;ув режасининг умумий тузилиши эса шахснинг мух,им жих,атлари, шаклланиш хусусиятларини акс эттиради ва таълимнинг фундаментал (умумий-илмий, умумий-маданий), технологик назарий ва амалий булиниши билан тавсифланади.

Фойдаланилган адабиётлар

1. Абдуллаева К|, Сафарова Рва бошк;алар. —Бошлангич таълим стандарти// Бошлангич таълим,

6-сон. -Т.: — 1998. — Б. 9-6.

2. Абдурах,монова.Н, Жумаев.М, Уринбоева — Бошлангич синфлар учун математикадан дидактик материаллар//. Ук;итувчилар учун методик кулланма. —Т.: Истик;лол. 2004 йил,152 бет.

3. Абдурах,монова.Н, УринбоеваЛ. — Математика 2-синф ук;итувчилар учун методик кулланма. Тошкент : — Узбекистон НМИУ — 2012 йил.208 бет.

4. Адизов Б.Р —Бошлангич таълимни ижодий ташкил этиш. Дис.яси. Тошкент, 2003йил.

5. Азизхужаева H.H.—Пед aro гик технология ва педагогик мах,орат. — Т.:ТДПУ, 2003йил.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.