Научная статья на тему 'Давлат таълим стандартлари асосида бошланғич таълимни ташкил этиш'

Давлат таълим стандартлари асосида бошланғич таълимни ташкил этиш Текст научной статьи по специальности «Строительство и архитектура»

CC BY
457
22
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по строительству и архитектуре , автор научной работы — Маматова Гулнора Эргашевна, Мелиқулова Гулбахор Айматовна, Жумаева Матлуба Қурбоновна, Йўлдошева Ойқиз Саломовна

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Давлат таълим стандартлари асосида бошланғич таълимни ташкил этиш»

Давлат таълим стандартлари асосида бошлангич таълимни

ташкил этиш

Маматова Гулнора Эргашевна

Денов тумани 6-умумий урта таълим мактаби укитувчиси,

Меликулова Гулбахор Айматовна

Олтинсой 58-умумий урта таълим мактаби укитувчиси,

Жумаева Мат луба Курбоновна

Олтинсой тумани 52-умумий урта таълим мактаби укитувчиси,

Йулдошева Ойкиз Саломовна

Сариосиё тумани 35-умумий урта таълим мактаби укитувчиси

Давлат таълим стандартлари асосида бошлангич таълимни ташкил этиш Мустакил давлатнинг таълим тизими тараккиёти ва такомиллашувига кулай шароит яратиш борасидаги энг мух,им кадамлардан бири «Таълим тугрисида» ги конун (1997) га алох,ида 7-модданинг киритилиши булди . Унда жахон тажрибасининг тегишли мезонлари мос келадиган давлат таълим стандартларини белгилаш зарурлиги таъкидланган.

Шу уринда давлат таълим стандартларининг асосий максади —хусусийлик барча укув муассасаларида булиши билан биргаликда уларда ДТСнинг бажарилиши мажбурийлиги белгилаб куйилган.

Таълим тугрисидаги конуннинг 3- модда таълим сох,асидаги давлат сиесатининг асосий принциплари келтирилганига алох,ида эътибор бериш зарур. Булардан куйидагилар давлат таълим стандартларини яратишда мух,им ах,амиятга эгадир:

• давлат таълим стандартлари доирисида таълим олишнинг х,амма учун очиклиги;

• таълим дастурларини танлашга ягона ва табакалаштирилгани ендашув;

Маълумки, х,ар кандай юксак маданиятли жамиятда таълим тизими фаолияти Конституция ва тегишли меъёрий хужжатлар, хусусан, "Таълим тугрисида«ги конун билан бошкарилади.

Шу уринда таъкидлаш лозимки, Конституция х,ам, конун х,ам «таълим жараёнида юзага келган факат умумий принцип ва муносабатларни белгилайди холос». ^онуннинг бошка коидаларини амалга ошириш ва бунда укув-тарбия жараёни иштирокчилари манфаатини саклаш учун алох,ида таълим стандартларини яратиш керак булади .

«Стандарт» тушунчаси чет тиллар лугатида (инглизча «стандарт») изохланиб, «норма», «намуна», «меъёр» тарзида талкин килинади. Бинобарин, стандарт бу муайян объектга (бизнинг ишда таълим жараёнига) нисбатан комплекс нормалар, коидалар, талаблар белгилайдиган меъёрий хужжат. «Стандартлаштириш» атамаси остида эса барча манфаатдор томонлар фойдасига ва улар иштирокида таълим сох,асидаги фаолиятни тартибга солиш максадида маълум нормалар, коида ва меъёрларни эталон сифатида белгилаш ва куллаш тушунилади.

Маълумки, таълим жараёнида мактаб, укувчи, ота-она, давлат ва умуман жамият манфаати тукнаш келади. Шундай килиб, давлат таълим стандарти уз мох,иятига кура барча иштирокчилари томонидан ижтимоий эх,тиёжлар, ижтимоий-иктисодий асослар ва жамиятда унинг тарихий тараккиётининг х,озирги боскичида реал ва объектив мавжуд булган ушбу асосларни жорий этишга доир методологик мулжаллар нуктаи назаридан тушуниладиган таълим жараёнини тартибга солиш ва кутилаётган натижага эришиш куроли булиб хизмат килади.

Бошкача килиб айтганда, таълим стандарти таълим олганликнинг давлат меъёри (улчови, эталони) сифатида караладиган таълим жараёнинг асосий таркибий жих,атларини ташкил этувчи

мажмуа тушунилади. Бинобарин, стандартда кайд этилган таълим нормаси узида ижтимоий идеални акс эттиради, шунингдек таълим олувчининг реал шахсий имкониятларигина эмас, балки ана шу идеални эгаллашга доир таълим тизимининг х,ам имкониятларини х,исобга олади.

Узбекистон Республикасининг "Таълим тугрисида«ги конуни (7- модда)га мувофик х,озирги пайтда таълимни стандартлаштириш жараёнларига алох,ида эътибор берилмокда. Таълимни стандартлаштириш — бу бозор икдисодиётига утиш даврининг конуний жараёнидир. Давлат таълим стандартларини ишлаб чикиш ва улардан фойдаланиш деб тушуниладиган стандартлаштириш х,ар бир фукаронинг юкори сифатли маълумот олишга булган конституцион х,укукини амалга ошириш ва шахснинг гармоник камол топиши учун барча шарт-шароитларни яратиш максадини кузлайди.

Таъкидлаш лозимки, таълимни стандартлаштириш, яъни таълим жараёнини тартибга солиш х,аракати илгари х,ам амалга оширилган. Бунга укув дастурлари ва режаларини тузиш, шунингдек таълимнинг муайян даражасини карор топтириш оркали эришилган. Аммо «стандарт» атамаси илгари таълимга нисбатан кулланилмаган, у якин-якиндангина ишлатила бошланган. Узбекистон Республикасида таълимнинг барча бугинларида уни ташкил этишдаги янги куринишларнинг юзага келишини назарда тутган "Таълим тугрисида"ги конун амал килаётган хозирги шароитда таълим мазмунинигина эмас, балки таълим жараёнининг бошка кисмларини х,ам стандартлаштириш эх,тиёжи кутилмокда.Чунончи:

1. Таълим структураси.

2. Уцув юкламасининг хажми ва уцувчилар тайёргарлиги даражаси.

3. Билим, куникма ва малакани эгаллашнинг оптимал усуллари.

4. Таълим натижаларини улчаш ва талцин цилишнинг шакл ва методлари.

5. Уцитувчи кадрларнинг касб тайёргарлиги ва малака даражасига нисбатан ягона меъёрлар белгилаш.

6. Уцув муассасаларини аккредитация ва аттестация цилиш.

7. Илмий-тадцицотларни амалиётга жорий этиш.

Таълимнинг юкорида санаб утилган ва стандартлаштиришга жалб этиладиган асосий объектларининг далолат беришича, ДТС мох,иятан "Таълим тугрисида"ги конуннинг муайян кисмини изохловчи асосий меъёрий хужжат х,исобланади. "Уз навбатида ДТС бошка меъёрий хужжатларни, жумладан дарс режалари, укув дастурлари, укув муассасаларини аккредитация килиш, кадрлар аттестациясини утказиш х,акидаги Низомларни яратиш учун асос булади.

Айни пайтда юкорида таъкидлаб утилганидек ДТСнинг жорий этилиши укув жараёнини катъий шаблонга буйсундириш керак деган маънони билдирмайди. Аксинча, стандартнинг "Таълим тугрисида"ги конунга сингдирилган х,алкчиллик гояси педагогик ижодкорликка, мажбурий асоси, яъни инвариант кисми атрофида турли таркиблар, функционал, вариатив дастурлар, таълимнинг ранг-баранг технологиялари, дарсликлар ва кулланмаларини яратиш учун кенг имкониятлар яратади.

ДТС нинг жорий этилиши таълим жараёнини ташкил этишда, ягона вазифа таълим-тарбия ва ёш авлодни камол топтириш муаммосини ечишни таъминлаийдиган илгор педагогик технология ва окилона укув воситаларини ишлаб чикиш х,амда жорий этишда ижобий узгаришлар юзага келиши учун шароит яратади.

Укув режасининг умумий тузилиши эса шахснинг мух,им жих,атлари, шаклланиш хусусиятларини акс эттиради ва таълимнинг фундаментал (умумий-илмий, умумий-маданий), технологик назарий ва амалий булиниши билан тавсифланади.

Фойдаланилган адабиётлар

1. Абдуллаева К, Сафарова Р ва бошкалар. —Бошлангич таълим стандарти// Бошлангич таълим,

6-сон. -Т.: — 1998. — Б. 9-6.

2. Абдурах,монова.Н, Жумаев.М, Уринбоева — Бошлангич синфлар учун математикадан дидактик материаллар//. Укитувчилар учун методик кулланма. —Т.: Истиклол. 2004 йил,152 бет.

3. Абдурах,монова.Н, Уринбоева.Л. — Математика 2-синф укитувчилар учун методик кулланма. Тошкент : — Узбекистон НМИУ — 2012 йил.208 бет.

4. Адизов Б.Р —Бошлангич таълимни ижодий ташкил этиш. Дис.яси. Тошкент, 2003йил.

5. Азизхужаева Н.Н. —Педагогик технология ва педагогик майорат. — Т.: ТДПУ, 2003йил.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.