Научная статья на тему 'Дарсликнинг асосий функциялари: таснифи ва тавсифий жиҳатлари'

Дарсликнинг асосий функциялари: таснифи ва тавсифий жиҳатлари Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
564
91
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ўқув адабиёти / дарслик / талаб / эргономик талаб / ўқув материали / ёндашув / ўзлаштириш / восита / ўқув-услубий мажмуа / функция / дидактик функция / учебная литература / учебник / требование / эргономическое требование / учебный материал / освоение / средство / учебно-методический комплекс / функция / дидактическая функция

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Ортиқов Азизбек Улуғбекович

Мақолада дарсликларни яратишнинг назарий асослари, мактаб дарсликларини яратишга қўйиладиган талаблар, дарсликда ўқув материалларини тизимлаштириш, дарслик турлари ва уларнинг ўзига хосликлари, дарсликнинг асосий функцияларини аниқлаштиришга доир ёндашувлар, «янги авлод дарсликлари», ўқув-услубий мажмуа тизимининг шаклланиш сабаблари, компетенциявий ёндашувга асосланган дарсликларнинг функциялари ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ОСНОВНЫЕ ФУНКЦИИ УЧЕБНИКА: КЛАССИФИКАЦИЯ И ОПИСАТЕЛЬНЫЕ АСпЕКТы

В статье рассматриваются теоретические основы создания учебников, требования к созданию школьных учебников, систематизация учебных материалов в учебнике, виды учебников, подходы, выявляющие основные функции учебников, «учебники нового поколения», причины формирования системы учебно-методических комплексов, а также функции учебников, основанные на компетентностном подходе.

Текст научной работы на тему «Дарсликнинг асосий функциялари: таснифи ва тавсифий жиҳатлари»

Ортитов Азизбек У^бекович, Наманган давлат университети мустакил изланувчиси

ДАРСЛИКНИНГ АСОСИИ ФУНКЦИЯЛАРИ: ТАСНИФИ ВА ТАВСИФИИ ЖИ^АТЛАРИ

УДК: 371.031

ОРТИТОВ А.У. ДАРСЛИКНИНГ АСОСИЙ ФУНКЦИЯЛАРИ: ТАСНИФИ ВА ТАВСИФИЙ ЖИЦАТЛАРИ

Маколада дарсликларни яратишнинг назарий асослари, мактаб дарсликларини яратишга куйиладиган талаблар, дарсликда укув материалларини тизимлаштириш, дарслик турлари ва улар-нинг узига хосликлари, дарсликнинг асосий функцияларини аниклаштиришга доир ёндашувлар, «янги авлод дарсликлари», укув-услубий мажмуа тизимининг шаклланиш сабаблари, компетенция-вий ёндашувга асосланган дарсликларнинг функциялари ёритилган.

Таянч суз ва тушунчалар: укув адабиёти, дарслик, талаб, эргономик талаб, укув материали, ёнда-шув, узлаштириш, восита, укув-услубий мажмуа, функция, дидактик функция.

ОРТИКОВ А.У. ОСНОВНЫЕ ФУНКЦИИ УЧЕБНИКА: КЛАССИФИКАЦИЯ И ОПИСАТЕЛЬНЫЕ АСПЕКТЫ

В статье рассматриваются теоретические основы создания учебников, требования к созданию школьных учебников, систематизация учебных материалов в учебнике, виды учебников, подходы, выявляющие основные функции учебников, «учебники нового поколения», причины формирования системы учебно-методических комплексов, а также функции учебников, основанные на ком-петентностном подходе.

Ключевые слова и понятия: учебная литература, учебник, требование, эргономическое требование, учебный материал, освоение, средство, учебно-методический комплекс, функция, дидактическая функция.

ORTIKOV A.U. BASIC DIDACTIK FUNCTIONS OF THE TEXTBOOK: CLASSIFICATION AND CHARACTERISTIC ASPECTS

There is discussed in the article theoretical foundations of textbooks, requirements for the creating school textbooks, systematization of teaching materials in the textbook, types and specifics of the textbook, approaches to clarifying the basic functions of the textbook, «new generation textbooks», reasons of forming system of educational-methodical complexes, the functions of textbooks based on competence-based approach.

Keywords: educational material, textbook, demand, ergonomic requirement, study material, approach, mastering, tool, educational-methodical complex, function, didactic function.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 11(84)

Кириш. Халкимиз маданиятининг ривожланиш тарихида педагогик фикрлар тараккиёти, жумла-дан дидактик воситаларининг мазмунан ва шаклан такомиллашуви мух,им ах,амият касб этиб, бунинг-сиз таълим-тарбия сох,асидаги маданий-маърифий ривожланишни аник тасаввур килиб булмайди. Дарслик - ДТС, укув дастурлари, методик ва дидактик талаблар асосида белгиланган, миллий Fоя сингдирилган, муайян укув фанининг мав-зулари тулик ёритилган, тегишли фаннинг асос-ларини мукаммал узлаштирилишига каратилган давлат нашридир.

Хар бир таълим турининг максад ва вазифала-рини камраб олган, таълим олувчиларнинг ёши ва педагогик-психологик хусусиятларини х,исобга олган уз дарсликлари мавжуд булади. Одатда, дарслик укув фанининг номи билан юритилади. Дарсликда назарий маълумотлардан ташкари, амалий-тажриба ва синов машклари буйича зарур курсатмалар берилади.

Куплаб тадкикотларда «дарслик» тушунчасига хилма-хил таърифлар берилган:

«Дарслик - Давлат таълим стандартлари, таълим дастурлари ва режаларига мувофик, таълим олувчилар томонидан узлаштирилиши лозим булган таянч билимлар ва укув материаллари тизимли баён этилган маълум бир фанни укитиш учун китоб»1.

«Дарслик - педагогик тизимнинг турт элементи

- таълим максади, мазмуни, дидактик жараён-лар, укитиш шакллари ва уларни амалиётга жорий этишга имкон берувчи комплекс информацион модел»2.

«Дарслик - укувчиларнинг ёш ва бошка хусусиятларини х,исобга олган х,олда укувчилар узлаштириши шарт булган мактаб дастури учун мулжалланган фан мазмунини баён этувчи ва маълум бир фаолият турини аниклаштирувчи оммавий укув адабиёти»3.

«Дарслик - таълим жараёни сценарийси»4.

1 Абылкасымова А. Е. Вопросы создания современного школьного учебника: научно-методическое издание. -Алматы: Атамура, 2010. - С.12.

2 Беспалько В. П. Теория учебника: Дидактический аспект / В. П. Беспалько. - М.: Педагогика, 1998. - С.18.

3 Зуев Д. Д. Школьный учебник. - Ереван: ЛУИС, 1997.

- С.9.

4 К,учкорова Ф.М. Янги авлод дарсликларида такдим

этиладиган укув материалларини концентризм асосида структуралаштиришнинг дидактик параметрлари: педа-

гогика фанлари буйича фалсафа доктори(РЬЮ)... дис. - Т., 2018. - Б.32.

Максад. Амалиётчи-укитувчиларнинг фикрича, янги авлод дарсликлари укитувчи «кайта тар-жима» килиб бермаслиги учун мактаб укувчисига тушунарли тилда ёзилган булиши, билимларни мустакил узлаштириш ва мустакил билим олишга ургатиши, баркарор фойдаланишга мулжалланган булиши керак. Энг асосийси, дарслик узлуксиз таълим тизимининг алох,ида турлари уртасидаги узвийликни таъминлаши лозим.

Функция укув адабиётларига куйилган тала-бларни аниклаб беради, унинг мазмуни, тузилмаси ва воситаларни танлаб олишга таъсир курсатади. Шунинг учун дарсликни лойих,алаш унинг бажа-радиган функциялари аник булган х,олатда муваффакиятли амалга ошади. И.П.Товпинецнинг фикрича, «максад функциялар мазмуни ва тарки-бини аниклашда мух,им урин тутади: функция таъ-лимнинг лойих,алаштириладиган максади сифа-тида талкин килинади... Функцияни дарсликни моделлаштириш ва ундан фойдаланиш, унинг максадга мувофиклиги ва таълим жараёнини амалга ошириш воситаларини аниклаб берувчи умумий талаби сифатида караш лозим»5.

Илмий адабиётларда дарсликнинг 40 дан ортик функциялари келтириб утилган. Маколада мактаб дарсликларини тавсифлашга доир турлича ёндашувларни куриб чикамиз ва муаллифлик ёндашуви асосида замонавий дарсликларнинг функцияларини ёритиб берамиз.

Мавзу буйича бошца олимлар илмий асар-лари к,иск,ача та^лили. И.П.Подласый дарсликнинг учта дидактик функциясини кайд этиб утади:

- мотивацион. У билишга кизикишни ошириш учун зарур;

- ахборот. У кулай усуллар оркали янги билимларни узалштириш учун зарур;

- назорат-коррекцион. У фанга доир малака-ларни эгаллаш учун зарур6.

М.Бауманнинг тадкикотларида дарсликнинг куйидаги функциялари тах,лил килинган:

- информацион функция - укув фани мазму-нини ёритиб бериш;

5 Товпинец И.П. Концепция учебника и его структура: Материалы Всесоюзной конференции «Теория и практика создания школьных учебников» / И. П. Товпинец; составитель Г. А. Молчанова // Проблемы школьного учебника. - М.: Просвещение, 1991. - Вып. № 20. - С.34.

6 Подласый, И. П. Педагогика: учеб. для студентов педвузов / И. П. Подласый. - М.:ВЛАДОС, 1996. - С.140

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 11(84)

1-расм. Янги авлод дарсликларининг асосий функциялари1.

- бошкариш функцияси укув дастурларини аниклаштириш, укув жараёнининг узини режа-лаштиришни таъминлайди;

- рагбатлантириш функцияси укувчиларнинг урганилаётган материалга кизикишини мустах-камлашга хизмат килади;

- натижаларни рагбатлантириш функцияси таркиб топтирилган билимларнинг мустахкам узлаштирилишини таъминлаш;

- мувофиклаштириш функцияси фанлараро алокадорликни таъминлашда уз ифодасини топади2.

2000 йилдан сунг «янги авлод дарсликлари» тушунчасининг пайдо булиши билан дарсликлар-нинг функцияларини белгилашга доир ёндашув-лар узгаришга учради. Жумладан, Т.С.Назарова ва Ю.П.Господарик томонидан янги авлод дарсликлари бажариши лозим булган катор функ-циялар аниклаштирилган. Олиманинг фикрича, янги авлод дарсликлари мустакил таълим олиш куникма ва малакаларини шакллантиришнинг

1 Макола муаллифининг ишланмалари асосида тузилган.

2 Бауман М. Доступность учебных текстов, факторы, затрудняющие понимание и их устранение / М. Бауман,

Г. Гийтлинг, К. Неспер // Проблемы школьного учебника. - М.: Просвещение, 1991. - Вып. 18. - С. 248.

асоси, укувчиларнинг билиш фаолиятини ташкил этиш, янги методика ва технологияларни куллаш, укитишнинг шахсий услуби ва кобилиятлар таби-ати хакидаги маълумотларга асосланиб укишга раFбат уЙFотиш воситаси булиши керак. Дарслик мустакил билим олиш, ижодий тафаккурни ривожлантириш учун замин яратиши, зарурий табакалаштирилган ёндашувни таъминлаши керак. Дарслик укувчиларга табиат конунлари, олам ва жамиятнинг мураккаб тузилишини очиб берувчи фанлараро алокадорликларни тушуниш, интеллектуал ва амалий куникмаларни шакллантириш, муваффакият сари интилиш учун бошланFич асос булиб хизмат киладиган фундаментал билимларга йуналтирилган тарзда яратилиши лозим3.

Мацоланинг илмий мо^ияти.

Тахлиллар шуни курсатадики, дарслик функциялари таснифида такрорланишларнинг мавжуд-лигини хисобга олмаганда, умумий узига хослик-лар мавжуд. Мавжуд кулга киритилган натижалар ва дарслик функцияларига доир тадкикотларга таянган холда, биз уларни ахамиятига кура асо-

3 Назарова Т.С., Ю.П.Господарик Стратегия развития учебной книги / Т.С.Назарова, Ю.П.Господарик // Педагогика. - 2005. - № 3. - С.15.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 11(84)

2-расм. Дарсликдаги ук,ув материаллари мазмунида тарбиявий ва ривожлантирувчи элементларнинг акс этиши1.

Дарсликдаги укув материапларида тарбиявий ва ривожлантирувчи

элементларни лойи^алаш

сий ва кушимча функцияларга ажратишни таклиф этдик.

Дарсликнинг асосий функциялари таълимнинг укитиш, тарбиялаш ва ривожлантириш функция-ларини хал этиш хисобланади. Уларни амалга ошириш учун кушимча функцияларга зарурият юзага келади (1-расмга каранг).

Дарсликнинг анъанавий функцияси - ахбо-ротни тизимлаштириш. Мазкур функция укув материалини такдим этиш тизими сифатида хизмат килади, фаннинг мантикий тузилмасини аниклаб беради, укувчиларнинг билиш фаолиятини ривожлантириш конунияти тарзида намоён булади. Шу билан бирга, мазкур функция укувчиларда илмий ва мантикий фикрлашни шакллантиришга таъсир курсатади.

Шу билан бирга, мактаб дарслигининг асосий максади укув матнлари ёрдамида укувчиларга мустакил билим олиш шаклларининг имкони-ятларини курсатиб бериш хисобланади. Шунинг учун дарсликнинг мухим функцияларидан бири укувчиларнинг билиш фаолиятини ривожлантириш хисобланади. Таълимнинг турли боскичларида укувчилар укув материалини урганиш оркали тарбияланади ва ривожланади2.

1 Макола муаллифининг ишланмалари асосида тузилган.

2 Гельфман Э.Г. Психодидактика школьного учебника. Интеллектуальное воспитание учащихся. - М.: Питер, 2006. - С. 185.

Н.И.Зильбербергнинг кайд этишича, дарсликнинг вазифаларидан бири укувчиларнинг тадкикотчилик куникмаларини ривожлантириш учун зарур шарт-шароит яратишдан иборат3. Худди шундай фикрни А.Г.Мордкович хам куллаб-кувватлайди. У «дарслик нафакат тайёр билим-ларни узлаштиришга йуналган булиши, шунингдек, янги билимларни излаб топишга имкон бериши лозим», деб хисоблайди4.

Дарсликдаги укув материалларининг тарбиявий ва ривожлантирувчи элементлари 2-расмда уз аксини топган.

Дарслик маълум бир таълимий-тарбиявий функцияларни бажаради, шунинг учун мазкур функцияларни режалаштириш ва тизимлаштириш таълимнинг психологик-педагогик жихатларини хисобга олган холда амалга оширилади. Дарслик энг аввало, укувчиларнинг укув фаолиятидаги узига хосликларни хисобга олган холда ярати-лиши лозим. Ана шу сабабли дарсликни яратишда психологик аспектлар биринчи уринда хисобга олиниши зарур.

Яна шуни алохида таъкидлаб утиш жоизки, дарсликнинг таркибий асосларини тубдан

3 Зильберберг Н.И. Приобщение к математическому творчеству / Н. И. Зильберберг. - Уфа: Башк. кн. изд-во, 1998. - С. 68.

4 Мордкович А.Г. Каким быть школьному учебнику? / А.Г.Мордкович, Л. В. Тарасов // Математика в школе, 2003. - № 8. - С.4.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 11(84)

1-жадвал. Вах,олаш объети сифатида танланган дарсликлар руйхати

№ Дарсликнинг номланиши Нашр йили

1. Кадимги дунё: 6 синф учун дарслик 2019

2. Жахон тарихи: 7 синф учун дарслик 2018

3. Узбекистан тарихи: 8 синф учун дарслик 2014

4. Узбекистан тарихи: 9 синф учун дарслик 2014

5. Жахон тарихи: 10 синф учун дарслик 2017

6. Жахон тарихи: 11 синф учун дарслик 2018

узгартириш психологик фанлар ютукларидан максимал фойдаланишни талаб этади. Укув ада-биёти шунчаки тушунчаларни ёдлаб олишга эмас, укув мотивлари, мустакиллик, урганишга масъулиятли ва ижодий муносабатни шакллан-тиришга йуналтирилган булиши лозим. Бу эса, фикрлаш ва шахс шаклланишининг психологик конуниятларини хисобга олган холда дарслик тузилмасини лойихалашга катъий янги ёндашув-ларни талаб этади.

Тадцицотнинг объекти сифатида тарих фани-дан яратилган дарсликлар танланиб, тажриба-синов ишларига умумий урта таълим мактаблари-нинг 200 нафар фан укитувчилари, халк таълими булимларининг 30 нафар методисти, олий таълим муассасаларининг 50 нафар мутахассис-олимлари жалб килинди.

Тадцицотда цулланилган усуллар. Тадкикотда унинг максади ва вазифаларига мувофик келувчи анализ, синтез, киёслаш, кузатиш, эксперт бахолаш, моделлаштириш, математик-статистик тахлил х,амда тажриба-синов методларидан фойдаланилди. Дарслик сифатини бахолашда муаллифлик методикасига асосланилди.

Натижалар ва амалий мисоллар. Тадкикотда дарсликлар сифатини бахолаш мезонлари улар-нинг функционал юкламасини хисобга олган холда тизимлаштирилди.

Биринчи даража - асосий матнни илмий жих,атдан бахолаш (уларнинг Давлат таълим стан-дартлари талабларига мос келиши (К0), илмий ата-маларга туFри таъриф берилганлиги (К1).

Иккинчи даража - дарслик мазмунида урганилаётган фан методологиясининг акс этти-рилганлик даражасини бахолаш (К2).

Учинчи даража - дарсликнинг тузилишини бахолаш: кушимча ва изохловчи матнлар, иллю-стратив материаллар, курсатмали тавсифга эга аппарат элементлари мазмуни (К3).

Туртинчи даража - дарсликнинг методик аппа-ратини бахолаш (К4).

Бешинчи даража - дарсликнинг дидактик ва методик таъминотини бах,олаш (К5).

Таклиф килинган методикада мезонларга мувофик даража фоизларда акс эттирилади, шунинг учун х,ар бир даража 0 дан 100гача ораликда топилади. Дарсликни бах,олашнинг максимал бали (^тах) 195 баллни (100 + 40 + 30 + 15 + 10) ташкил килади.

Тизим очик тавсифга эга: бах,олаш мезонлари микдори, мазмуни ва тартибланиши тах,лил максадини аниклаштириб беради. Масалан, агар эксперт олдида кушимча матнлар, иллюстрация-ларнинг мавжудлиги нуктаи назаридан энг яхши дарсликни танлаш вазифаси куйилса, у х,олда дарсликнинг тузилишини бах,олаш мезони биринчи даражали деб х,исобланади.

Таклиф этилган методика асосида умумий урта таълим мактабларининг турли йилларда нашр эттирилган 6-11 синф тарих дарсликлари тах,лил объекти сифатида танланди (1-жадвалга каранг).

Мезонлар буйича эксперт натижалари куйидаги куринишга эга булди (2-жадвалга каранг).

2-жадвал натижалари асосида куйидаги хуло-саларга келинди: К0 мезон буйича: барча тах,лилга тортилган дарсликлар 90 дан юкори бах,ога эга булди, яъни мазкур мезон талаблари коникарли; К1 мезон буйича хулоса: [2], [4], [5] ва [6] ракамдаги дарсликлардаги тарихий тушунчаларга аник ва туFри таъриф беришга х,аракат килинган. Мазкур дарсликлардаги туFри таъриф берилмаган деб х,исобланган тушунчаларга аниклик етишмаган-лиги асос килиб олинди. [1] ва [3] ракамдаги дарс-ликларда назарий хатоликлар сони етарлича экан-лиги аникланди. Мезон буйича мазкур дарсликлар курсаткичлари белгиланган даражадан анча паст булиб, 63,3 ва 56,7 фоизни ташкил этди; К2 мезони буйича хулоса: [1], [5] ва [6] ракамли дарсликларда

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 11(84)

2-жадвал. Мезонлар буйича дарслик сифатини бах,олаш натижалари

Мезонлар [1] [2] [3] [4] [5] [6]

К„ 92,5 1„„ 9„ 95 97,5 1„„

К1 63 97 57 9„ 97 97

К2 60,8 0,24 35,8 0,20 68,8 70,8

К, 65 65 65 65 8„ 70

К4 52 42 2„ 15 82 63

К5 4„ 2„ 3„ 4„ 8„ 5„

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

тарих фанлари методологияси матнларда юкори даражада акс эттирилган. [2], [3] ва [4] ракамли дарсликларда укув материалини баён этишда фактик материаллардан етарлича фойдаланил-маган, матнлар тавсифий характерга эга; К3 мезони буйича хулоса: [5] ракамдаги дарслик энг яхши тузилишга эга эканлиги аникланди, [6] ракамдаги дарслик иккинчи уринни эгаллади, колган дарсли-клар бир хил батога эга булди; К4 мезони буйича хулоса: методик аппаратининг шакллантирилиши буйича [5] ва [6] ракамдаги дарсликлар купрок юкори уринни эгаллади; К5 мезони буйича хулоса: дарсликнинг дидактик ва методик таъминотини бах,олаш натижалари буйича [5] ракамдаги дарслик етакчи уринни эгаллайди. [2] ва [3] ракамдаги дарсликларнинг укув-услубий мажмуаси (укитувчи учун кулланма) янгиланмаган. Компетенциявий ёндашувга асосланган дарсликлар учун алох,ида укув-услубий мажмуа талаб этилмайди. Чунки улар янги авлод дарсликларини яратиш техно-логияси асосида ишлаб чикилган.

Аниц хулоса ва таклифлар.

1. Дарсликлар куп йиллик педагогик, психологик изланишлар, илтор тажрибалар х,амда жах,он стандарти намуналари асосида тузилган булиши лозим. Хусусан, умумтаълим фанлари буйича яра-тилган дарсликларнинг тили содда, равон ва тушу-нарли, укувчи ёши х,амда психологик хусусиятига мос булиши, уларнинг нутки ва дунёкарашининг усишига ёрдам бериши керак.

2. Дарсликлардаги х,ар бир мавзу узидан олдинги мавзуни тулдириб, оддийдан мураккабга томон ривожланиб бориши зарур. У укувчиларга одоб- ахлокни ургатишга хизмат килиши, уларда она-Ватанга мех,р-мух,аббат, кишиларга тамхурлик, мех,рибонлик, илтифотлилик, мех,натсеварлик, камтарлик, виждонлилик каби ижобий фазилат-ларни тарбиялашга хизмат килиши лозим.

3. Замонавий тарих дарсликларини яратишда мавзулар буйича куйидаги компонентларнинг

мавжудлиги х,исобга олиниши лозим: (а) оддий ва аник саволларни бериш оркали урганилаётган мавзуни урганишнинг максадини аниклаштириш; (б) асосий тарихий номлар, атамалар ва сана-лар асосида тарихий вокеликни киска баён этиш; (в) кенгайтирилган шарх,лар, ахборотлар х,ажмини камайтириш учун х,ар бир укув саво-лидан кейин 5-6 тагача нарратологик (баён этиш илми) ва тасвирий манбалардан фойдаланиш; (г) мамлакат тарихида катта узгариш содир булган вокеларни батафсил куриб чикиш учун хроноло-гик жадваллар(timelines) такдим этиш; (д) мавзуга алокадор асосий атамаларнинг кискача изох,ли лутати; (е) укувчиларнинг эътиборини кизикарли ва баъзан бир-бирига зид далилларга жалб этиш учун «Бу кизик...» сарлавх,аси остида матери-аллар такдим этиш; (ж) урганилаётган мавзуни мустах,камлаш максадида укувчилар учун такдим этиладиган саволлар ва ижодий топшириклар.

4. Узвийлик тамойилини амалга ошириш оркали замонавий дарсликларни яратиш ва таъ-лимни ахборотлаштириш шароитида ундан сама-рали фойдаланиш максадга мувофик. Замонавий дарслик узвийлик ва узлуксизликка асосланган шахсни мотивлаштиришнинг яхлит тузилмасини узида акс эттириши лозим.

5. Янги авлод дарсликларини яратиш учун бенчмаркинг-лойих,а ишлаб чикилиши лозим. Бенчмаркинг-лойих,ани тайёрлаш боскичида дарсликларни яратиш буйича энг яхши амалий таж-рибага эга давлатлар х,акида маълумот берувчи манбаларни топиш зарур. Шунингдек, танланган ёндашув ва узгартиришлар киритиш имконияти билан ботликликда бенчмаркингнинг объекти аник белгиланиши максадга мувофик.

6. Дарсликлар сифатини бах,олашда объек-тивликни таъминлайдиган янги методикаларнинг ишлаб чикилиши х,амда эксперт тах,лилнинг мун-тазам утказиб борилиши, хулосаларнинг аник ва ишонарли булишига эришиш лозим.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 11(84)

с 62 МАКТАБ ТАЪЛИМИ / ШКОЛЬНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ у

Адабиётлар руйхати:

1. Абылкасымова А.Е. Вопросы создания современного школьного учебника: научно-методическое издание. - Алматы: «Атамура», 2010. - 200 с.

2. Беспалько В. П. Теория учебника: Дидактический аспект / В. П. Беспалько. - М.: «Педагогика», 1998. - 160 с.

3. Зуев Д. Д. Школьный учебник. - Ереван: ЛУИС, 1997. - 352 с.

4. К,учк,орова Ф.М. Янги авлод дарсликларида такдим этиладиган укув материалла-рини концентризм асосида структуралаштиришнинг дидактик параметрлари: педагогика фанлари буйича фалсафа доктори(PhD)... дис. - Т., 2018. - 244 б.

5. Товпинец И.П. Концепция учебника и его структура: Материалы Всесоюзной конференции «Теория и практика создания школьных учебников» / И. П. Товпинец; составитель Г. А. Молчанова // Проблемы школьного учебника. - М.: «Просвещение», 1991. - Вып. № 20. - С.34-36.

6. Подласый, И. П. Педагогика. Учебник для студентов педвузов / И.П.Подласый. -М.:ВЛАДОС, 1996. - 432 с.

7. Бауман М. Доступность учебных текстов, факторы, затрудняющие понимание и их устранение / М. Бауман, Г. Гийтлинг, К. Неспер // Проблемы школьного учебника. -М.: «Просвещение», 1991. - Вып. 18. - С. 244-258.

8. Назарова Т.С. Стратегия развития учебной книги / Т.С. Назарова, Ю.П.Господарик // Педагогика. - 2005. - № 3. - С.10-19.

9. Гельфман Э.Г. Психодидактика школьного учебника. Интеллектуальное воспитание учащихся. - М.: «Питер», 2006. - 384 с.

10. Зильберберг Н.И. Приобщение к математическому творчеству / Н. И. Зильбер-берг. - Уфа: Башк. кн. изд-во, 1998. - 85 с.

11. Мордкович А.Г. Каким быть школьному учебнику? / А.Г.Мордкович, Л.В. Тарасов // Математика в школе, 2003. - № 8. - С.2-6.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 11(84)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.