0Chirchik State Pedagogical University Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics
Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik
^hjrchiqdavlat^edagogjka^niVBBiiiBti^^^^^^^Zimi
DARSLARNI DIFFERENSIATSIYALASH USULI ORQALI
TASHKILLASHTIRISH
Oltinoy Anvar qizi Maratova
Magistr, Chirchiq davlat pedagogika
universiteti, Ozbekiston E-mail: maratovaoltinoy@gmail.com Ilmiy rahbar: f.f.f.d., dots. Z.I.Sanakulov
ANNOTATSIYA
Ushbu maqolada darslarni differensiatsiyalash texnologiyalari orqali tashkillashtirish usullari va afzalliklari haqida fikr yuritiladi. Bundan tashqari darslarni differensiatsiyalash texnologiyalari orqali samarali olib borishga oid savollar ko'rib chiqiladi va takliflar keltiriladi.
Kalit so'zlar: Differensiatsiyalash texnologiyasi, shaxsga yo'naltirilgan ta'lim, o'quv jarayoni, pedogogik mahorat.
ORGANIZATION OF LESSONS BY THE METHOD OF DIFFERENTIATION
ABSRACT
This article discusses the methods and benefits of organizing lessons through differentiation technologies. In addition, questions related to the effective conduct of lessons through differentiation technologies are considered and suggestions are made.
Keywords: Differentiation technology, person-oriented education, educational process, pedagogical skill.
Bugungi kunda zamonaviy hayotni ilm-ma'rifat va ta'limning taraqqiyotisiz tasavvur etib bo'lmaydi. Jahonning yetakchi davlatlarida ta'limni rivojlantirish birinchi galdagi vazifa sifatida belgilanishi ham bejiz emas. Negaki, mamlakatning kelgusi ravnaqi aynan shu sohada qo'lga kiritgan yutuqlari bilan chambarchas bog'liqdir. Mamlakatimizda keyingi yillarda yoshlarning intellektual va ijodiy salohiyatini rivojlantirish, buning uchun zarur shart-sharoit yaratishga e'tibor yanada kuchaytirilmoqda. Zero, yurtimizning kelgusidagi jadal taraqqiyoti kelajagimiz egalari bo'lgan yosh avlodning ma'naviy yetukligiga bog'liq. Hozirgi vaqtda
April 23-24, 2024
290
Chirchik State Pedagogical University Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics
Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik
^hirchiq^avlat^edagogika^niVBBiiiBH
mamlakatimizda jahon ta'lim sohasiga kirib borishga mo'ljallangan yangi ta'lim tizimining shakllanish jarayoni kechmoqda. Ushbu davr o'quv-tarbiya jarayonining pedagogik nazariya va amaliyotida jiddiy o'zgarishlar bilan kechmoqda: o'qitishning mazmuni o'zgaryapti, bilim berish jarayoniga boshqa yondashuv taklif etilyapti, boshqacha munosabatlar va o'zini tutish tamoyillari shakllanyapti. Bularning barchasini bizning davrimiz - XXI asr - yangi texnologiyalar va insonlar o'rtasidagi yangicha munosabatlar asri taqozo etmoqda. Shular qatoriga albatta darslarni differensiatsiyalash texnologiyalari orqali o'rgatish ham kiradi. O'qitishning zamonaviy texnologiyalarini qo'llash, o'qitish jarayonini yagona shaklga keltirish va yuqori samaradorlikka erishishga imkon yaratadi. Endi differensiatsiyalash texnologiyalarning nima uchun bugungi kunda dolzarb bo'lib borayotganligi, nima uchun mazkur texnologiyalar ta'limning hozirgi kuni, kelajagi bo'lib qolganligi hamda ularning mohiyati haqida qisqacha to'xtalamiz.
Differensiatsiyalash texnologiyalari shaxsga yo'naltirilgan ta'lim texnologiyalari bilan chambarchas bog'liq hisoblanadi. Differentsiatsiya insonning fazilatlarini, uning qiziqishlari, moyilligini o'rganishga qaratilgan. Differentsial yondashuvda o'rganuvchilar aql-idrok, xulq-atvor, munosabatlar va yetakchi fazilatlarning shakllanish darajasidagi o'xshashlik asosida guruhlanadi. Ushbu ishning samaradorligi pedagogik kasbiylik va o'qituvchining mahorati, uning shaxsiyatini o'rganish va shu bilan birga u har doim individual ekanligini eslash qobiliyati, faqat ma'lum bir kishiga xos bo'lgan va uni boshqa odamlardan ajratib turadigan jismoniy va psixologik xususiyatlarning o'ziga xos kombinatsiyasi bilan bog'liqdir. Ularni hisobga olgan holda o'qituvchi har bir o'quvchining shaxsiga tarbiyaviy ta'sir o'tkazish usullari va shakllarini belgilaydi. Bularning barchasi o'qituvchidan nafaqat pedagogik bilimlarni, balki psixologiya, fiziologiya, diagnostika asosida ta'limning gumanistik texnologiyasini ham talab qiladi.
Differensiatsiyalash texnologiyalari ta'rifi uning sub'ektlarining xususiyatlarini hisobga olish zarurligini ta'kidlaganligi sababli, o'qituvchi uchun bolalarni farqlash muammosi dolzarb bo'lib qoladi.
An'anaga ko'ra, differentsiatsiya «ko'proq-kam» yondashuviga asoslangan bo'lib, unda o'rganuvchilarga taklif qilinadigan material miqdori oshiriladi yoki kamaytiriladi. «Kuchli» o'quvchilar topshiriqni ko'proq qabul qiladi, «zaif» o'quvchilar esa kamroq. Differentsiatsiya muammosini bunday hal qilish muammoning o'zini olib tashlamaydi va qobiliyatli bolalarning rivojlanishida kechikishlariga olib keladi va orqada qolganlar ta'lim muammolarini hal qilishda duch kelgan qiyinchiliklarni bartaraf eta olmaydi.
O'quvchi shaxsini rivojlantirish, uning o'z taqdirini o'zi belgilashi va o'zini o'zi
April 23-24, 2024
291
Chirchik State Pedagogical University Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics
Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik
Chirchiq davlat pedagogika universiteti Zamonaviy filologiya va lingvodidaktikaning dolzarb masalalari
anglashi uchun qulay pedagogik shart-sharoitlarni yaratishda quyidagi farqlash texnologiyasi yordam berdi.
Keling, farqlash usullarini umumlashtiramiz:
1. Ta'lim vazifalari mazmunini farqlash:
• ijodkorlik darajasi bo'yicha;
• qiyinchilik darajasiga ko'ra;
• hajmi bo'yicha.
2. Darsda bolalar faoliyatini tashkil etishning turli usullaridan foydalanish, shu bilan birga vazifalarning mazmuni va ish farqlanadi:
• o'rganuvchilarning mustaqillik darajasiga ko'ra;
• o'rganuvchilarga yordam ko'rsatish darajasi va xususiyati bo'yicha;
• o'quv faoliyatining tabiatiga ko'ra.
Differensial ish turlicha tashkil etiladi. Ko'pincha, muvaffaqiyat darajasi past va o'rganish darajasi past bo'lgan (maktab namunasi bo'yicha) birinchi darajali vazifalarni bajargan o'rganuvchilar dars davomida ko'rib chiqilgan namunaga asoslangan ko'nikma va vazifalarning bir qismi bo'lgan individual topshiriqlarni mashq qiladilar. O'rtacha va yuqori darajadagi muvaffaqiyat va o'rganish darajasi bo'lgan o'rganuvchilar - ijodiy (murakkab) vazifalarni bajaradilar.
Ko'pgina o'qituvchilar bolalarning sinfdagi ko'rsatmalarga muvofiq qat'iy ishlashi kerak degan fikrda. Biroq, bunday texnika ishni faqat xato va chekinishlarsiz bajarishga imkon beradi, lekin bilish jarayonlarini shakllantirmaydi va o'quvchini rivojlantirmaydi, mustaqillik, tashabbuskorlik kabi fazilatlarni tarbiyalamaydi. Talabalarda ijodiy qobiliyatlar amaliy faoliyatda rivojlanadi. O'qituvchi tomonidan qo'yilgan vazifa bolalarni echimlarni izlashga undashi kerak. Ba'zi o'qituvchilar darslarni differensiatsiyalash ko'p kuch va vaqt sarflaydi, alohida materiallar va qo'llanmalar kerak deb hisoblaydi. Bu shuni anglatadiki, differensiallash usullari sezilarli darajada qo'shimcha harakatlarni talab qilmaydi. Masalan biror bir topshiriqni quyidagicha shakllantirish mumkin:
1) o'zingizning orzuyingizdagi maktabni tasvirlab bering;
2) o'zingizning orzuyingizdagi maktabni tasvirlab bering. Quyidagi jihatlarga e'tibor bering: maktab binosi, sinf xonalari, darslar, tanaffuslar;
3) o'zingizning orzuyingizdagi maktabni tasvirlab bering. Quyidagi jihatlarga e'tibor bering: maktab binosi, sinf xonalari, darslar, tanaffuslar. Quyidagi jumlalardan foydalanishingiz mumkin: mening maktabim..., mening sevimli darsim shunday..., maktab sinf xonalari...
Ushbu misol o'qitishda differsiatsiyalashning amaliy misolidir. Bir xil mavzu va
292
April 23-24, 2024
Chirchik State Pedagogical University Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Chirchiq davlat pedagogika universiteti
^edagog
Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik Zamonaviy filologiya va lingvodidaktikaning dolzarb masalalari
Я
differnsiatsiyalashgan vazifalar: ochiq topshiriq, yarim ochiq topshiriq va yopiq topshiriq ko'rinishida. Asosiysi, bu kabi metodlarni o'qituvchi sifatida hech qanday qo'shimcha kuch sarflamasdan amalga oshirish mumkin.
REFERENCES
1. Alekseev N.A. Maktabda shaxsiy yo'naltirilgan ta'lim - Rostov n / a: Feniks, 2006.-332 p.
2. A.G.Asmolov Shaxs psixologik tadqiqot predmeti sifatida. Moskva: Moskva davlat universiteti nashriyoti, 2006.107 b.
3. Bespalko V.P. Pedagogik texnologiyaning tarkibiy qismlari. - M.: Pedagogika 1999 yil. 192 s.
4. Trense, S.: Gelungene Begründungen der lernerorientierten Qualitätsentwicklung in Selbstreporten der Weiterbildungsorganisationen. Hannover: Expressum Verlag.
5. Karshiyeva, D. (2023) "THE IMPORTANCE OF PEDAGOGICAL PRACTICE IN THE FORMATION OF PROFESSIONAL COMPETENCE", Mental Enlightenment Scientific-Methodological Journal, 4(6), pp. 113-124. doi: 10.37547/mesmj-V4-I6-18.
6. Karshiyeva, D. (2021). «ШКОЛЬНЫЙ КЛАСТЕР» - КАК ИННОВАЦИОННАЯ ФОРМА ОБРАЗОВАНИЯ. АКТУАЛЬНОЕ В ФИЛОЛОГИИ, 3(3). извлечено от https: //ruslit.j dpu.uz/index.php/ruslit/article/view/1024
7. Д. Э. Каршиева (2021). ГЕРМАНИЯ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА "МАКТАБ КЛАСТЕРИ" Academic research in educational sciences, 2 (CSPI conference 1), 397-401.
8. Дилбар Каршиева (2021). "КОМПЕТЕНТЛИККА АСОСЛАНГАН ТАЪЛИМ"ДА МАЛАКАВИЙ АМАЛИЁТНИНГ АХДМИЯТИ. Scientific progress, 2 (2), 1522-1528.
2009.
293
April 23-24, 2024
