ДӘРІЛІК ЗАТТАРДЫҢ ӘСЕРІНІҢ АҒЗАНЫҢ ҚАСИЕТІНЕ ТӘУЕЛДІЛІГІ Текст научной статьи по специальности «Ветеринарные науки»

УДК 1

Имашева А.С.

Провизор-фармацевт Караганды облысы бойынша КР ¥К КД Медицина бeлiмi

ДЭР1Л1К ЗАТТАРДЫЦ ЭСЕР1Н1Ц АГЗАНЫЦ КАСИЕТ1НЕ ТЭУЕЛД1Л1Г1

Аннотация: мацалада автор дэршк заттардыц эсерлер1 олардыц агзамен взара эсерлесугнгц нэтижесг болып табыладыгын аныцтап кврсеткен. Осыган байланысты дэршк заттыц физиологиялыц белсендшгт аныцтайтын нег1зг1 цасиеттерг, сонымен цатар эсердщ жагдайга, бершген заттыц цолданылуына жэне олардыц эсер1 багытталган агзаныц жагдайына тэуелдттн айцындаган.

Ключевые слова: Дэршк зат, медицина, науцас, ретроспективтж зерттеулердщ.

Дэршк зат- емдш немесе алдын ала емдеу максатында колланылатын заттар немесе олардыц коспасы. Дэрьдэрмектер олардын адамдарга психикалык немесе физикалык эсер ету кабшет аркасында ерекше мацызга ие .

Дэршк заттардыц эсерлерi олардыц агзамен езара эсерлесуiнiц нэтижесi болып табылады. Осыган байланысты дэршк заттыц физиологиялык белсендшпн аныктайтын негiзгi касиеттерi, сонымен катар эсердщ жагдайга, бершген заттыц колданылуына жэне олардыц эсерi багытталган агзаныц жагдайына тэуелдг

Дэрiлiк заттардыц касиеттерi кеп дэрежеде, оладрыц химилялык к¥рылысына, функционалдык белсендi топтастардыц бар болуына, олардыц молекуласыныц калыбына, eлшемiне, мелшерше байланысты болып келедi.

Сонымен катар медицина практикасында бiрнеше дэрiлiк заттарды бiр уакытта жиi колданады. Б^ндай жагдайда, олар негiзгi эсердiц айкындыгы мен сипатын жэне оныц ^зактыгын езгерте отырып, сонымен катар жанама жэне уытты ыкпалдарын кYшейте немесе элшрете отырып, бiр-бiрiмен езара эсерлесуi мYмкiн.

Наукас жагдайы ауыр болган сайын сэйкесшше кабылдайтын дэршер саны кеп болады жэне олардыц керi эсершщ катерлш дэрежес де есед^ Егер госпитализацияланган наукас 6 препараттан кем препарат кабылдаса, онда терю эсер болу мYмкiндiгi 5 % тец; ал 15 препараттан кеп болса,онда 40% тец. Ретроспективтiк зерттеулердщ нэтижесi бойынша амбулаторлык наукастар ушш бул сан 20% тец, ягни дэрiлiк заттардыц керi iсерлерiнiц керсетк^ жоFары.дэрiлiк заттардыц терiс эсерлерiнен уланFандарFа терапиялык жэне педиатриялык белiмшедегi барлык жаFдайлардыц 2-5 % тиесiлi. Дэршк аскынулар мен госпитализацияланFан наукастар арасында летальдык 2-12 % тец. Жуктшк кезiнде жэне босану кезiнде дэршк препараттарды колдану урык жэне нэрестенщ елiмiне алып келуi мYмкiн.

а) Дэршк заттардыц керi эсерлерiнiц непзп себептерi.Кебiнесе, дэрiлiк заттардыц керi эсерлершщ алдын алуFа болады. Бiрак сощы зерттеулер бойынша бул кателiктер дэр^ерлердщ дэрi дэрмектердiц керi эсерлерi мен кай кезде колдануFа болмайтынымен толык таныс еместiгiнен екенi керiнiп отыр. Муныц да ез актауы бар, казiргi кезде дэрi дэрмек шь^аратын фирмалар ете кебейiп кеткен жэне кептеген дэршердщ рецептурасы жок. ТаFы да кептеген себептер бар. Мысалы: ел арасында дэрiлердi кабылдаудыц кебешп кетуiнен; дэрiлердi жецiл табудан адамдардыц езiн езi емдеудiц кец тарап кетушен; дэрiлердiц жаFымсыз эсерлерi туралы ел арасында медициналык акпараттардыц болмауы немесе тым аз болуынан; ауруларды емдеу Yшiн кептеген дэрiлердi орынсыз таFайындаудан. Керi эсерлердiц 2 титн аныктауFа болады:

I типтегiлер (жш болатындар) - бул препараттарFа деген кетерщю реакция. Ал II типке дэршк препараттыц негiзгi фармакологиялык эсерше катысты емес керi эсерлер жатады. Олар кутпеген жаFдайдан пайда болады жэне ауыр турде етедi. Кейде олардыц механизмдерi белгiсiз болып калады. Керi эсерлердiц негiзгi себептерiнiц бiрi - рецепторлар аймаFында препарат концентрациясыныц ете жоFары болуы. Бул фармакокинетикалык касиеттермен сипатталады. ЯFни, таралудын дурыс етпеуi, дэрiнiц организмде жинакталып калуы, метаболизм жылдамды^ы жэне экскреция.

б) Дэршердщ жаFымсыз эсерлерiнiц жiктемелерi.

Дэршердщ жаFымсыз эсерлерiн бiрнеше турлерге белед^ Оларды жiктеу эр

тYрлi непздерде болады. Пайда болу сипатына карай: тшелей^ршшшк) жэне

236

салдарлык(артынан дамитын) жаFымсыз юер деп белед^ Тiкелей жаFымсыз эсерлер дэршердщ жасушалар мен жасуша шшк курылымдарFа тiкелей бYлiндiргiш эсерлерiнен бiрден дамиды. Мэселен, кальций хлоридiнiц гипертониялык ерiтiндiсi терi астына енгiзiлуден шелмайдыц бiрден елеттенуi болады. Салдарлык немесе артынан дамитын, жаFымсыз эсерлер дэршердщ салдарынан дамитын екiншiлiк кубылыстардыц нэтижесшде артынан байкалады. Мэселен, антибиотиктермен емдеуден шектерде дисбактериоз дамуы артынан шек карын жэне ет жолдарыныц кызметтерш бузады. Антрациклиндiк антибиотиктердiц эсерлерiнен жYрек ет жасушаларыныц мембраналарында май кышкылдарыныц аскын тотыFуы кардиомиоциттердiц кызметтерш бузады.

Дорыта айтатын болсак, дэрiлiк заттардыц химялык курамы кYPделi, эрi биологиялык жYйелерге-тутас аFзадан жеке жасушаларFа, жасушаFа дейiнгi курылымдарFа, рецепторларFа жэне ферменттерге эсерлерi де сан алуан. Химиялык заттардыц эсерiнен биологиялык жYЙелердiц биологоялык эсер керiнiсi де тYрлi болады. Сол себепт дэрiлердi таFайындаFанда, емдеу максатында колданFанда дэрiнiц химиялык, физико-химиялык курамын, эсер ету механизмiмен катар аFзаныц жаFдайын, адамныц жасын, жынысын, генетикалык ерекшелiгiн ескерген жен.

СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ:

А.Харкинс "Пропедевтика внутренних болезней" 2005 год Д.А.Харкевич "Фармакология" Алматы 2004 жыл Э.Нурмухамбетулы "Патофизиология" Алматы 2007 жыл