CC BY
12
Nc4, 2006 г.
25
УДК616.7:378.6
ДЭР1ГЕРЛ1К ТЕХНИКА ИНЖЕНЕР1Н
ДАЙЫНДАУДЫК
93EKTI М9СЕЛЕЛЕР1
Т. Аязбаева1, К- Мукашев1, O.Y. Мусабеков1, К.С. Шадинова2
Абай am. Казац улттьщ педагогикалыц университет/', Алматы к;., Казахстан1 С. Асфендияров am. Казан; улттыц медицина университетi Алматы ц., Казахстан2
Мак,алада дор1гертк техниканы, dapieep.tiK техника инженерш дайындаудыц oiexmi Moce.ie.epi кррастырылады.
В статье расматривается основные проблемы медицинской техники и подготовки медицинско технического инженера.
The article considers the essential problems of medical equipment and development of a medical technical engineer.
Fылым мен техниканьщ жепспктер1 клиникалык медицинанын дамуына, сонымен катар, дэриерлж-биологияльщ фгел! бiлiм алу юше де зор эсерш тип-зуде. Диагностикалык талдау, емдеу жэне аурудыц алдын алу секгвд мадызы орасан зор мэселелердщ тьщгылыкты турде uieiumyi spoip маманнын базалык физика-техникалык пэндерден терен. бшм корыньщ болуъш талап етед1. Сон-дыктан бугшп кундер1 алдыцгы катарлы елдердщ басым кепшшгшде денсау-льщ саклау саласын жетщщруге белшетш каржыныц вамталдыгы улггык iinid ешмнш всу каркынынан жогаргы болып калыптасуда [1].
Бул каржыны пайдаланудын тшмдшпн арттырудьщ бфден-б1р сара жолы-осы саланьщ экономикалык кврсеткилтерш аныктайтын, тшмдшш жогаргы тех-нологиялар мен жаца диагностикалык талдауларды e\iipre кещнен енпзу. Егер осы талаптар толыкканды жузеге асырылатын болса, бул салада журпзшетш зерттеу жумыстары мен конструктор лы к-жобалау эрекеттср! терендетше ту сер ед1, нэтижесшде казфп талаптарга толык жауап беретш сгтандьщ медициналык техниканьщ жада улплерш жасап шыгару мэселеа жеделдетшп шешшер едк С. Ясухиссаньщ [2] пшргнше кез-келген аурудыд алдын алудын жэне емдеудщ тосшдер! мен багыттарын аныктаудын талаптарына тек сондай техника гана
26
НАУКА И ЩЖК А-КАЗАХСТАНА
жауап бере алады. Ендеше биомедициналык техниканьщ инженерлерш одан ертерек дайындаудьщ мацыздылыгын жэне оны жаца жолга коюдьщ кажеттшгш дэлелдеп жатудьщ 63i артьщ болар [3].
Жогарыда аталган зерттеулер мен жобалаудын нэтижссшде туындайтын жана техниканьщ барлыгы сан-алуан физикальщ факторлардыц биологиялык объектшермен эсер лесине нeriздeлiп куры лады. Бугшп тавда медицинада сол физикальщ факторлардьщ Typ-Typi - электромагнитггш epicrep, ультрадыбыс толкындары, оптикалык жэне иондаушы сэулелер, гипертермия, криотехника, тагы баска кептеген кубылыстар кещнен колданылуда. Бул факторлар мен кубылыстарды сауыктыру, емдеу максаттарында еркш колдану упин, олардан агзада туындайтын алгашкы биофизикальщ процесстер мен корыткы биологиялык реакцияларды жан-жакты зерттеуден етюзл, терен тусшу кажет. Осын-дай зерттеулер мен ддешстердш нэтижеанде пол жеткен керсетюштерд1 сана-лы турде зерделеу аркылы сешмдшп мен кдушсгддшп жогаргы жана алпарат-тарды жобалауга жэне жасауга болады. Солардыц арасындагы Ka3ipri кезенде ен мацыздысы - адам агзасымен органикальщ турде сщгскен, онын Heri3ri биологиялык; курылымдарын уздшаз бакылауга алып, олардьщ кушн кажетп ба-гытта бас кару аркылы манызды функционалдык мшдетгерш орындай алатын биотехникальщ жуйелерд1 жобалау жэне жасау мэселеа алдымызда тур. Ал медицина саласын биотехникаландыру ici - инженерлис жэне медико-биология-лык пэндер арасындагы байланысты жана ынтымактаскан денгейде уйымдас-тыру аркылы meuinyi мумюн. Ендеше осы багыттагы прогресс дэртер мен инженер мамандардьщ езара бфлест эрекеттесушщ, сол аркылы инжeнepлepдi дайындаумен нгугылданатын дэcтYpлi жогаргы бшм саласын жетивдрудщ, ал болашак дор1герлерд1 медициналык техника саласында журпзтетш зерттеу-жобалау жумыстарына да араластырудьщ кажетгшгш айкындайды.
Карастырылып отырган бул мэселенщ эл1 кунге дешн жуйел1 турде шешш-Meyi aopirep мамандардьщ жана техниканы колдану барысында ж4беретш кателшнщ 20%-га дешн жетушщ 6ip ce6e6i осында болса керек. Диагностика-лык техника негурлым курдел1 болса, бул керсеткид те солгурлым арта туседг Мацызы, айрыкша бул корытындыдан мамандарды дайындау мэселесш жана жолга коюдьщ, сол ушш бешмделген оку урдюн лайыктап уйымдастырудьщ, ягни, дэр1герлер медициналык техниканын даму тенденциясымен, оларга кой-ылатьш талалтармен жаксы таныс болып, ал инженерлер медициналык бшмнен 6ipmaMa хабардар болуынын керектш байкалады. Соган байланысты дамыган, ерке-ниетп елдерде осы мэселенщ капай шешшепи туралы тэж1рибе алмасу да артык-шылык жасамайды. Мысалы, Германияда полигехникалык университегпц курамын-
V- 2Э06 Г.
27
.зг» "Этатрчсдицинатык жэне радиологиялык техника" мамандыгы бойынша дай-эолашакинженерлерге пэнаратык байланысты кушейтеттн, физика-техни-с. ^ ■ рстармен катар, биохимиялык, мадико-биологиялык, биофизикалык, эергтеу--т - ч. -изгрь радиология, клиникатык дозиметрия, радиациялык гигиена секицц кепте---- ^ наиы клрстар журпзтедо. Сонымен катар, болашак инженерлер ¡рнр1 емдеу ор-. --зрыньщ курылуымен, емдеу юн уйымдасггыру мэселеамен де жан-жакгы та-ьфылады. Бул татдаулардан медицинашк техника инженерш дайындаудын кэаби с-;»еттшк мсаелш жасаудын кажЕтплш туындайды. Осы мэселеш Абай атындагы • улттык педашгикалык университеты н физика-математика факультетшщ не-~1заие лайындалатьш "Аспап жасау" мамандыгыньщ студентгерш ахалмыш багытга '— •пндандыру максатымен темендепдей шешу кезделш отыр. Кэаби ю-эрекет модел1 алдымен оку орындарын бтруш мамандардын сапа-кандай болу керек, олар ендф1сте кандай мэселелерд1 шешумен шугылдана-ды. нен1 бЫп, менгерут тшс, оньщ кэаби ю-эрекетшщ шекаратары катай ажыра-тылады жэне т.б. сурактарга да жауал берут кажет. Сонымен катар, инженерлж :1Л1М сатасындагы кез-келген модель маманньщ кэабше койылатын талаптар-ды канагаттандыру ушш оку урднлнде жузеге асырылуы тию кандай да эталон-лык улпге сэйкес куры лады. Мамандарды даярлау эрекеттмен шутылданатын жогаргы мсктептш заман агымына байланысты езгерш туратын мшдетгер1шн арасындагы карама-кайшылыкгарды да осы модельд1 куру аркылы шешуге бо-лады. Сонда гана модельдщ ю- жузшдеп кундылыгы кэciби биим беру юшщ курдоп мэселелерш адекватты турде бейнелей атуымен кершер еда.
Дэриерлш техника маманынын кэаби ¿с-эрекеп дегешм1з - оньщ денсаулык сактау саласында колданылатын аспаптарды б»р куйден екшин куйге кешру-мен байланысты мэселелердщ шексп катарын шешу. Сол техника мен технология бупнп куш электрониканьщ жет1стисгершщ непзвде куры лады. Ал электроника - гылым мен техниканын аса бф жетекнп сатасы репнде дэриерлтк техника маманынын кэсюи ¿с-эрекетше байланысты туындайтын сол шеказ де шетсп мэселелердщ шешшш табуга мумкшдцс тутызатын манызы ерекше гылым саласы. Ендеше дэр1герл1к техника маманынын кэаби 1С-эрекеп гылы-ми-техникалык жетктистердщ синтез! болып саналатын электроника пэндерш терендете окыту аркылы шашлут мумкш. Эрине, мундай модель алдымен кэаби бЫм беру теориясы мен эдгстемеан, Казакстан Республикасынын бшм туралы Занын, бгам берудщ мемлекетпк жалпыга м1ндетп стандартын бас-шылыкка ату нелшнде, Ресей жэне баска да атдьщгы катарлы шет елдердеп осыган байланысты курылган ресми кужаттарга суйене отырып дайындала-ды. Сонымен катар, дэрнерлш техниканы пайдаланушы инженерлер мен дэр!гер-
28
НАУКА И ШШКА КАЗАХСТАНА
лердщ жумысымен танысу, осы багыттагы гылыми эдебиетгерд1 жан-жакты талдау барысында туындаган ш юр л ер де ескершедо [4-7].
Модельде маманньщ бшкгшк сипатгамасы, кэаби аясы мен нысандары, кэаби ю-эрекетшщ турлерц айрыкша М1ндеттер1 айкын керсетшп, гылыми-зерпеу жумы-сгарыньщ багыттары, ендф1сп уйымдастыру мен баскарудьщ тшмда жолдары, ендоркптк технологиялык эрекетгер, техниканы пайдалану жэне сервистж кызмет саласын жетщщру; тендрлж эрекет сеюлдд кептеген мэселелер камтылады (1-су-рет). Солардьщ нeriзiндe мамандыктын мемлекеттж стандарты дайындалды жэне модельдщ орындалу кезендер1 аныкталынады. Эрбф кезен студенттердд маман-дыкка баулута кажетп втие-пн пзндердщтурлершен жэне сол ушш белшетш \акыт мелшер1мен шектелшед1. Пэндер элеуметпк-гуманитарлык, гылыми-жаратылыс-тану, непзп жэне арнайы кэаби, т.б. больш топталады. Сонымен катар, модельдщ кэаби ю-эрекет компонентгерше жеке-дара сипатгама бершеда. Мысалы:
а) жобалау жэне конструкторльщ кызмеп - жобанын максатын, керсетклш-терш, езара байланыс курылымын, шешу жолдары мен эртурл1 улгшерш, олар-ды талдау жэне болжау мэселелерш камтиды;
э) гылыми зертгеу кызмет) - зерттеудщ эр турл1 эд1С-тэалдер1 мен жабдык-тарын кажето дэрежеде колдана отырып, зерттеу нысандарыньщ каз1рп ден-геш мен жетшу (даму) тенденциясын, олардьщ касиеттерш, кушн жэне багы-тын айкындаута багытталган, теория лык тургыдан терен талданган болжау-ларды, солардьщ непзшде зерттеу жумыстарыньщ нэтижел1 болуын камтама-сыз етулш жана куралдар мен саймандардын улпсш дайындау, зерттеу эре-кетшщ жоспары мен багдары, орындау эдгс-тэалдер1 жэне зертгеу нэтижелерш ендеуцн алгоритмдерд1 дайындау, зерттеущ журпзудщ жана жолдарын ¿здесп-ру жэне т.б. эрекетгерд1 кездейдк
б) уйымдастыру - бас кару саласы - технологиялык процестердщ непзп керсет-кшггерш аныктауга жэне жетиадруте кереклт материалдардьщ, куралдар мен саймандардын, турл1 программалар мен алгоритмдердщ тиьмдшгш арттыру га ба-гыттатган шараларды басшылыкка ала отырып, кабылданган шеш1мдерд1 ю-жузше асырушы, орындаушы мамандарды ¡рисгеу, дайындау жэне т.б. камтиды;
в) маманньщ вндф1спк - технологиялык ю эрекетше биомедициналык техниканы жобалау, ещцрюке енпзу, жасау процесш уйымдастыру, пайдалану эд1стср1шн нускауларын жэне баска да норматив™ кужатгарды дайындау секилдд манызды сурактарды шешу ш. жаткызуга болады;
г) дэрн-ерлж техниканы пайдалану жэне сервиспк кызмет аясына диагнос-тикалык зерттеулерд! уйымдастыруга жэне орындаута катынасу, зертгеу нэтижелерш жинактап ецдеуип программаларды дайындау, техниканын
N<24, 2006 г.
29
М\л1к1нш1л1ктер1 мен KepceTKiiiiTepi туралы акпараттар корын уйымдастыру жэне т о. кептеген мэселелердо шешуге багытталган шараларды енпзуге болады.
Медициналык техниканьщ инженер - мамандарын дайындаудыц, олардын кэсюи ic-эрекет мoдeлiнiц осындай улпа бугшп куш Абай атындагы Кдзак; улттык педагогикалык университетшщ физика-математика факультетшщ не-гганде тунгыш рет ic-жузше асырылуда.
А1ама^иьщ б(л1кт1л)к
|.И1ИГГ«Ч»С|,|
K.uiü« кызмет ЗЯсы _. ^ :
Кас1би ic-зрекет
Онд1ркгг1к
Коллану-пайлалану
, -'i , .у '.л
Маманныц кл<
к -jpcxcmi
i Ианионалнза юрлык I. «¿««(стер
Патентт*к iiaeHJcTPej».
Ж mid id»
KOIll I pt h I up ihflf
1Р1МП
t' M;i».i M и • герттеу «кумыс i ары
"ЩШ
Сервж пк AiHt т«ндг{ IWpefcC?
Внд|р1сг)к ..
Т«1Я0 логвяяы*
■вЩШШш __шт
Ьасклру ¥Й1.1«М1Г.14Р« жумыстлдь!
ЭДЕБИЕТ
1. Hutten Н. // Med. Progr. Technol. 1986. v. II, №3. P. 1-5.
2. Ясухиса С. Кэмикару эндзиниярингу. // Chem. Eng. 1986. v. 31, № 1. P. 17-21.
3. Руеяев В.Ф. Проблемы развития медицинской техники в условиях научно* технической революций // Медицинская техника. -1988 .-№4. -С. 33-39.
4. Формирования модели специалиста с высшим образованием. Томск. ТГУ, 1984.
5. О методических и методологических принципах построения модели специалиста высшей квалификации. - Томск. ТГУ: 1979.
30
НАУКА И ТЕХНИКА КАЗАХСТАНА
6. Крик Э. Введение в инженерное дело. Перев. с англ. - М: Энергия. 1970.
7. Образовательный стандарт Томского политехнического университета. -Томск. ТПУ, 2001.-31 с.
