CC BY
33
жасау мен норматива жэне каржылык камтамасыз ету жагдайына байланысты екендiгi туралы корытынды жасаган.
Prospect of remote training of public health services managers in a context of a medical education model realisation in KazNMU of S.D.Asfendiyarov
Zhaksygulova G. K. Nurpeisova A.A.
In this article the prospects for distance learning health care managers in the context of a model of medical education KazNMU them. Asfendiyarov. Identified advantages of distance learning in the modern conditions of education. Authors concluded that further development of distance learning health managers depends on the development of appropriate institutional structures and subject to regulatory and financial security.
ЦАЗАЦСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЬЩ ДЕНСАУЛЬЩ САЦТАУ ЖУЙЕСШДЕ МАРКЕТИНГТ1
ЦОЛДАНУ ПРИНЦИПТЕР1 МЕН ШАРТТАРЫ
Жаксьн^лова Г.К., Т^рсымбаева М.Ж.
С.Ж. Асфендияров атындагы Казак ^лттык медицина университетi, Алматы
Медициналыц цызметтер маркетингi бэсекелт KYpec цуралы, тутынушылардыц талгамына цызмет endipiciH бешмдеу элементi, взара байланысты MYдделер мен цажеттiлiктi ескеруге багътталаган нарьщ субъекттерШц взара цатынасы ЖYйесiн уйымдастыру цуралы болып есептеледi.
Казакстандагы нарыктык катынастын казiрri жагдайларында эрбiр адамнын денсаулыгы халык денсаулыгынын к¥рамдас бвлiгi ретшде, онын тiршiлiгiнiн толыкк¥нды багасын гана емес, сонымен катар онын мумшнджгершщ элеуетiн аныктайтын факторга айналып отар. Халык денсаулыгы жагдайынын денгейi вз кезепнде, елдiн элеуметпк-экономикалык, мэдени жэне индустриялык даму влшемiн аныктайды. Медициналык квмек кврсетудiн колжетiмдiлiгiн, уактылыгын, сапасы мен сабактастыгын камтамасыз етуге ж^мылд^1ратын элеуметтiк багдарлы жYЙенi ^сынатын денсаулык сактау саласы, халык эл-аухатынын бiркалыпты жэне теракты жаксаруы т^ргысынан алгандаРеспубликадагы негiзгi жэне басымдык берiлетiн саланын бiрi. Казакстан Республикасынын Президентi Н.Э. Назарбаевтын «Казакстан- 2030. Барлык казакстандыктардын всiп-вркендеуi, кауiпсiздiгi жэне эл-аукатын жаксарту» атты Казакстан халкына Жолдауында халыктын денсаулытын сактау денгейiн жаксарту кажет екендiгi жвнiнде «Когамымызды к¥руымызга карай азаматтарымыздын вз вмiрiнiн аягына дешн сау болуы жэне коршаган табиги ортанын таза болуы Yшiн ^ш салу керек» деп айтылган, ол медициналык жэне сол сиякты медициналык емес сипатка ие к¥рамнан тирады.
Сонгы онж^1лдыктын iшiнде Казакстанда жYрriзшп огарган денсаулык сактау саласындагы саясат экономикалык жэне саяси трансформациялардын салдары болды, сонымен бiрге денсаулык сактаудагы реформаларга квзкарас бiрнеше рет тYбегейлi взгердi. Казiргi танда Казакстаннын денсаулык сактау жYЙесi онын к¥рыл^1мдарын перспективалык максаттардын айкын кврiнiсiне, барлык секторлармен ыкпалдасгаруга негiзделген жана стратегияларды енпзе огарыш, сондай-ак дамудын казiргi замангы гылыми, элеуметтiк жэне институционалдык технологияларды колдану негiзiнде одан эрi жетiлдiрудi талап етедi.
Президент Н.Э. Назарбаев «Жана элемдеп Жана Казакстан» атты Казакстан халкына Жолдауында елiмiздiн дамуынын жана кезенiндегi мемлекеттiк саясаттын бiр багыга медициналык кызмет кврсету сапасын жаксарту жэне денсаулык сактаудын жогары технологиялык жYЙесiн дамыту болуы керек деп атап кврсеттi. Медициналык кызметтердщ сапасы кешендi тYсiнiк болып табылады жэне ол квптеген квлемдi себептерге байланысты, олардын iшiнде медициналык ^йымдардын материалдык-техникалык жабдыкталуын, кэсiби денгейiн жэне клиникалык мамандардын оны артгаруга деген уэждемесшщ болуын, медициналык квмектi ^йымдасгару мен кврсету процестерiн баскарудын казiргi замангы технологияларын енгiзудi, медициналык квмекке акы твлеудiн тиiмдi эдiстерiн енгiзудi бвлек атап вткен жвн. Казакстаннын денсаулык сактау саласын 2020 жылга дейiн стратегиялык дамыту багдарламасында медициналык кызметтердщ сапасын баскаруды жетiлдiру манызды орын алады.
Жогарыда кврсетiлгендерге сэйкес, сондай-ак халык денсаулыгынын казiргi замангы жагдайына жэне Казакстан Республикасынын денсаулык сактау жYЙесiне жYргiзiлген талдау непзщде Казакстан Республикасынын денсаулык сактау саласын дамытудын 2011 - 2015 жылдарга арналган «Салауатты Казакстан» мемлекеттiк багдарламасынын (б^дан эрi - Багдарлама) стратегиялык басым багыттары жэне iске асыфу тетiктерi аныкталган.
Багдарламада ведомствоаралык жэне сектораралык ыкпалдастыкты ескере огарып, жоспарланган к-шараларды орындауды заннамалык, инвестициялык, к¥рылымдык, экономикалык жэне кадрлык камтамасыз ету жвншдеп шаралар квзделген. Саланын нарыктык катынастарга бейiмдеу квзделген: меншж нысандарынын квпт^рпаттылыгын дамыту, медициналык кызметтердщ нарыгын к¥ру, медициналык ^йымдардын арасындагы бэсекелестiк катынастар.
Денсаульщ сактау саласында нарыктык экономиканын eHyi «медициналык нарыктын» теориялык категориясы репнде жэне айналым сферасы ретiнде колданылуын бiлдiредi. Сондай-ак медициналык кызметтер нарыгын ^йымдастыру тутынатын кызметгердiн сапасына толык канагаттануы мен кврсетiлетiн кызметтерге ж^мсалатын шыгындарды тиiмдiлiгiн арттыруды камтамасыз етедг
Казакстанда денсаулык сактау саласын кайта к¥ру медициналык кызметтер нарыгын, вндiрyшiлер, медициналык кызметп тутынушылар Yшiн медициналык кызметтердщ сапасын жаксарту жэне ресурстарды тиiмдi пайдалану максатында экономикалык ынталаландыруды енгiзyдi талап етедi.
Медициналык кызметтер нарыгын калыптастыру кажеттiлiгi элемдiк экономиканын даму YPДiсiне сай келедi. Денсаулык сактау саласында нарыктык экономиканын енyi «медициналык нарыктын» теориялык категориясы репнде жэне айналым сферасы ретiнде колданылуын бiлдiредi. Сондай-ак медициналык кызметтер нарыгын ^йымдастыру тутынатын кызметтердiн сапасына толык канагаттануы мен кврсетшетш кызметтерге ж^мсалатын шыгындарды тиiмдiлiгiн арттыруды камтамасыз етедг
Нарыктык катынастар денсаулык сактау саласын баскаруда орталыктандырылмаган жYЙенi калыптастырады. Квптеген баскарудын функциялары жеке меншiк шаруашылыктагы медициналык мекемелерге ауысады. Б^л вз кезепнде медициналык кызметтердi тутынушы пациенттердщ денсаулыгына жаyапкершiлiктi кYшейтедi, практикалык шешiмдердi кабылдауда дербестiк пен тэyелсiз болуды карастырады.
Нарыктык катынастардын объективтi сипаты акылы кызметтердiн ^лгаюы, маркетинггiк зерттеулердщ дамуы, кэсiпкерлiктiн тYрлi формаларын енпзу болып табылады. Дегенмен, нарыктык элементтердi енгiзy терiс жагдайларды туындатуда. Ашык формалды емес экономиканын болуы, «калтадан» медициналык кызметтерге тiкелей твленетiн сома, денсаулык сактау саласына ж^мсалатын шыгындардын 1/3-iн к¥райды. Сондай- ак тагы бiр кайшылык кврсетiлетiн кызметтщ сапа жуйес мен кызметтiн тиiмдiлiгi тугынушылардын талгамына сай емес. Б^нын себептерг медициналык кызметтердi вндiрyшiлердiн к¥кыктык жэне каржылык турактылыгын жасау багыттары бойынша реформалардын ^йымдык жагынан аякталмауы, нарыкты баскару эдiстерiнiн элсiз дамуы, кызметтердщ енжар тутынылуы.
Сонымен катар, нарыктык экономика взшщ тYрлiлiгiне карамастан, мемлекетпк реттеумен толыктырылатын вз алдына элеуметпк багытталган шаруашылыкты кврсетедi. Рыноктык реформалардын жузеге асырылуына карамастан денсаулык сактау саласын мемлекетпк реттеу кажеттiлiгi бiр жагынан элеyметтiк денгейде мемлекеттiк жэне мемлекетпк емес секторлар жYЙесiн барынша тиiмдi бвлyдi сэйкестендiрy болса, екiншi жагынан олардын теракты жэне бiр калыпты болуына колдау.
Маркетинггi денсаулык сактау саласында колдану осы саланын мекемелерiнiн вз кызметтерiн рационалды жоспарлау аркылы медициналык мекемелердiн кызметiн оптимизациялауга ыкпал жасайды. Маркетинг тауар айналымына болжам жасауга, медициналык кызметтер нарыгынын кажеттiлiктерiн зерттеуге, маркетингтiк зерттеyлердiн колданылуы кызметтерге с^ранымды бiлyге, с^раныска ие тауарларга тутынушы кандай соманы твлеуге дайын екенiн бiлyге мYмкiндiк береди
Денсаулык сактау саласындагы маркетингтiн мэнш карастырган В.З. Кучеренко и В.И. Филатова (1991) ресей галымдарынын ойы бойынша денсаулык сактау саласындагы маркетинг- медициналык кызметтердi вндiрyшiлердiн ^сынысын калыптастыруга багытталган жэне тутынушылардын с^ранымын кешендi зерттеуге негiзделген эдiстер, шаралар, принциптер жиынтыгы болып табылады.
Маркетингтi денсаулык сактау саласында колдану осы саланын мекемелершн вз кызметтерш рационалды жоспарлау аркылы медициналык мекемелердщ кызметiн оптимизациялауга ыкпал жасайды.
ЖYЙелi келiс квзкарасы тургысынан маркетинг - тутынушылардын с^ранымын кэсiпорыннын кiрiсiне айналдыратын менеджменттiн интегративп функциясы.
Медициналык кызметтер маркетингi кэаби менеджменттiн бвлiгi ретiнде нарыктык катынастар жагдайында медициналык кызметтердi вндiрy мен вткiзyдi баскаруды бiлдiредi.
Медициналык кызметтер нарыгында маркетингтi колдану келесi позициялармен сипатталады:
• медициналык кызметтерге с^ранымды аныктау жэне халыктын кажеттiлiгiн зерттеу (маркетингтiк философия);
• нарыктык саясат к¥ралдарын жиынды тYPде колдану (маркетингпк саясат);
• медициналык кызметтердi рационалды сату максатымен барлык мекемелердiн кызметше жоспарлы тYзетyлер енгiзy (маркетингтiк баскару).
Халыктын кажеттшпне багдарлану (маркетингтiк философия) нарыкка вту кезенiнде калыптасады. Нарыктык саясат к¥ралдарын колдану (маркетингтiк саясат) кол жеткен позицияны сактау Yшiн нарыктык катынастардын даму кезенiнде сакталады. Ягни б^л медициналык кызметтердi сату, втшзу технологиясы мен багасынын калыптаскан жYЙесiн кврсетедi.
Казiргi уакытта квптеген зерттеушшермен маркетингтiн негiзгi принциптерi аныктаган:
• с^раным к¥рылымына, нарык талаптарына кызмет вндiрiсiн максималды бейiмдеy Yшiн жагдайлар
жасау;
• шешiмдер кабылдау Yшiн т^тынушылард^хн талгамын, с^раным жагдайы мен динамикасын, нарык конъюнктурасын есептеу;
• тутынушылар мен нарыкка ыкпал жасау, кызмет вндiрiсiн баскару формасы репнде маркетингтiк инициативанын пайда болуы.
Шартты тYPде медициналык кызметтер маркетинпнщ гылыми дамуынын Yш кезещн бвлiп кврсетуге болады: медициналык кызметтер вндiрiсiнiн факторларын аныктау; тутынушыга жэне кызметп сатуга
багдарлану; тугынушылар мен когамныц, кызметп eндiрушiлердiц м^дделерш Yйлестiруге багытгалган стратегиялык маркетинг
К^рп жагдайда медициналык кызметтер нарыгындагы бэсекеге байланысты ^сынылатын кызметтердщ сапасын жаксарту, жэне оларды eндiруде шыгындарды азайту кажеттшп туындап отыр.
Сонымен казiргi заманда медициналык кызметтердi eндiру мен eткiзудi баскару, денсаулык сактау мекемелерi кызметiн медициналык кызметтер нарыгын жасауга жэне дамытуга багытгалган шаруашылык жYЙесi ретiнде керуге болады. Медициналык кызметтер маркетингi классикалык маркетинг тусштнен медициналык кызметгердiн эр тYрлi болуы мен eзiндiк сипаты болуына карай келеа ерекшелiктерi бар:
• жаца технологияларды колдану есебiнен тез кецеюц
• мемлекеттiк жэне пайда алуга ^мтылмайтын мемлекеттiк емес ^йымдардыц жеке меншж коммерциялык ^йымдармен Yйлесiмде болуы;
• медициналык кызметтердщ сатылуын катац реттеу;
• кейбiр кызметгердiн монополиялануы;
• бага саясатын жасау кYPделiлiгi, ягни медициналык кызметтер тиiмдiлiгi мен бага арасында байланыс
орнату;
• ашык лоббизм, кейiр ауруларды емдеуде накты келiстердiн болатынын ескерiп, пациентке, дэртерге багытгалган жарнаманы жасау ерекшелiгi мен киындыктардьщ болуы.
Осындай ерекшелiктерiнiн болуына карай денсаулык сактау саласындагы менеджмент пен маркетингтщ мiндеттерi келесвдей болуы тшс:
• денсаулык сактау саласыныц пайдасына карай Казакстанда элеуметтiк басымдыктарды eзгерту;
• денсаулык сактау саласыныц оптималды ^йымдык к¥рылымын талдау жэне оныц тэжiрбиесiн колдану;
• эртYрлi санаттагы тугынушылар тобына кызмет кeрсету децгешн аныктау;
• каржы жэне инвестициялык саясатты eцдеу
• импорттык техниканы сатып алуда, колдануда (кымбатка тусу^ косалкы бeлшектерiн сатып алу) пайда болатын проблемаларды шешу Yшiн eндiрiс орындарын дамыту.
• персоналдыц жаксы ж^мысын багалап, ынталандыру.
Корытындылап айтсак, медициналык кызметтер маркетингi бэсекелiк кYрес к¥рады, тугынушылардыц талгамына кызмет eндiрiсiн бейiмдеу элементi, eзара байланысты мYДделер мен кажеттшкп ескеруге багытгалаган нарык субъектiлерiнiц eзара катынасы жYЙесiн ^йымдастыру к¥рады болып есептеледi. Сэйкесiнше бiздiц пiкiрiмiзше, денсаулык сактау саласында маркетинг - eндiрушiлердiц, тугынушылардыц кажеттiлiктерiн канагаттандыратын, с^раным мен медициналык мекемелердiц мYмкiншiлiктерiн келiстiру Yшiн медицина саласында кешенд^ жан-жакты жэне максатты багытгалган кызмет .
Сонымен Казакстан Республикасыныц денсаулык сактау саласыныц жалпы ^лттык жYЙесiнiц мемлекетгiк жэне мемлекеттiк емес болып бeлiнуi жалпы жэне жеке зацдылыктарды ескеретiн рационалды баскару кажеттшпн адрсетедг
^олданылFан эдебиеттер:
1. Денсаулык сактау саласын дамытудыц 2011 - 2015 жылдарга арналган «Салауатты Казакстан» мемлекетпк багдарламасы
2. Столяров, С.А. Маркетинг как инструмент управления здравоохранением / С.А. Столяров // Экономика здравоохранения. - 2003. - N 11/12. - С. 21-24
Условия и принципы применения маркетинга в системе здравоохранения Республики Казахстан
Жаксыгулова Г.К., Турсымбаева М.Ж.
Маркетинг медицинских услуг является как инструментом конкурентной борьбы, элементом адаптации производства услуг к потребностям потребителя, так и средством организации системы взаимодействия субъектов рынка, направленным навзаимный учет интересов и потребностей.
Conditions and principles of application of marketing in system of public health services of Republic Kazakhstan
Zhaksygulova G. K., Tursimbaeva M.Zh.
Marketing of medical services is an instrument of competition, an element of adaptation of production services to the needs of consumers and a means of organizing the interaction of market participants, aimed navzaimny into account the interests and needs.
