CC BY
219CZYNNIKI WPLYWAJ4CE NA CZ^STOSC WYST^POW ANIA URAZDW UKLADU KOSTNO-MI^SNIOWEGO U ZAWODNIKOW PILKI NOZNEJ
Pop T eresa, Kultys Jacek, T?cza T eresa, T abor T omasz Instytut Fizjoterapii Uniwersytetu Rzeszowskiego
Annotation. Pop Teresa, Kultys Yacek, Tucha Teresa, Tubor Tomash. The factors having an influence on frequency of occurrence osteo-muscular system injuries in football players. The football is the most popular sport discipline. Social phenomenon its popularity associate with this, that football has thought for a relatively safe sport. However a mass practice, cause that number injuries associate with this sport discipline estimate for about 50%-60% of all “sport injuries”, with this 3% require hospitalization. The aim of this study was evaluation frequency and quality of injuries of motor system, which occur in players playing football, comparison injuries occur in younger players (“junior players”) with injuries occur in older players (“seniors”) and analysis of injuries frequency with regard for age of player. The research group consisted of 40 football players of 4th league football club. “Junior players” were accounted for 50% of respondents. “Seniors” were the same number. It was used questionnaire including 18 questions. The questions concerned frequency and type of injuries. It was asked players about rehabilitation period after injury, and degree of recovered efficiency.
Key words: football, injuries, motor system.
Анотація. Поп Тереса, Култис Яцек, Тевча Тереса, Табор Томаш. Чинники, які впливають на частоту травматизації кістково-м’язової системи у футболістів. Футбол є найпопулярнішим видом спорту Соціальний феномен його популярності обумовлений також тим, що цей вид спорту вважається безпечним. Поряд з цим, масовість футболу призводить до збільшення кількості спричинених ним травм, які складають біля 50-60% всіх спортивних травм, причому 3% з них потребують госпіталізації. Метою роботи була оцінка частоти і видів уражень опорно-рухового апарату, яких зазнали футболісти, порівняння травм у молодих футболістів (юніорів) з травмами у футболістів старшого віку (сеньйорів). Тобто, аналізували залежність частоти травм від віку футболістів. Досліджувана група включала 40 футболістів спортивного клубу IV ліги. Група містила порівну «юніорів» та «сеньйорів». У дослідженні застосували анкету, які містила 18 запитань. Запитання стосувались частоти і типів травм опорно-рухового апарату Футболісти опитані про спосіб реабілітації після травми і ступінь функціонального відновлення.
Ключові слова: футбол, травми, кістково-м’язова система.
Аннотация. Поп Тереса, Култис Яцек, Тевча Тереса, Табор Томаш. Факторы, влияющие на частоту травматизации костно-мышечной системы у футболистов. Футбол является самым популярным видом спорта. Социальный феномен его популярности обусловлен также тем, что этот вид спорта считается безопасным. Рядом с этим, массовость футбола приводит к увеличению количества вызванных им травм, которые составляют около 50-60% всех спортивных травм, причем 3% из них нуждаются в госпитализации. Целью работы была оценка частоты и видов поражений опорно-двигательного аппарата у футболистов, сравнение травм у молодых футболистов (юниоров) с травмами у футболистов старшего возраста (сеньйоров). То есть, анализировали зависимость частоты травм от возраста футболистов. Исследуемая группа включала 40 футболистов спортивного клуба IV лиги. Группа содержала поровну «юниоров» и «сеньйоров». В исследовании применили анкету, которая содержала 18 вопросов. Вопросы касались частоты и типов травм опорно-двигательного аппарата. Футболисты опрошены о способе реабилитации после травмы и степени функционального восстановления.
Ключевые слова: футбол, травмы, костно-мышечная система.
Wst^p.
Pilka nozna, pod wzgl?dem popularnosci oraz masowego uprawiania, niepodzielnie zajmuje pierwsze miejsce wsrod wszystkich dyscyplin sportowych. Dziaianie prozdrowotne sportu jest jednoznaczne, jednak nierozwazne zachowania podczas treningu i zawod ow stanowi^. zagrozenie dla zdrowia, powoduj^c wypadki i urazy. Spoleczny fenomen popularnosci pilki noznej jest zwi^zany z masowym uprawianiem tej dyscypliny sportu, co l^czy si? z duz^. urazowosci^. Liczba urazow jest szacowana na okolo 50-60% wszystkich „urazow sportowych”, z czego 3% przypadkow wymaga hospitalizacji [1]. Termin „uraz sportowy” jest wspoln^. nazw^. dla wszystkich rodzajow urazow, doznawanych w trakcie aktywnosci sportowej. Liczba nowych kontuzji w jednostce czasu okresla ich cz?stosc. Rada Europy proponuje definicj? urazu sportowego, jako wyniku konsekwencji brania udzialu w zaj?ciach sportowych [2].
Dane epidemiologiczne wskazuj^. na urazowy charakter wi ?kszosci kontuzji. Zmiany przeci^zeniowe wyst?puj^ tylko u 9-34% zawodnikow [2]. W pilce noznej u doroslych zawodnikow, najcz?stszym urazem s^. skr?cenia stawow (28-35%), naci^gni?cia mi?sni (10-47%) i stluczenia (8,3-21,3%). Inaczej sytuacja wygl^da u mlodych zawodnikow, gdzie najcz?sciej wyst?puj^. stluczenia (32,9-47%), a skr ?cenia znajduj^. si? na 2 miejscu [2]. Urazy cz?sciej dotycz^ konczyny dolnej (75-93% wszystkich urazow u zawodnikow pilki noznej) i s^. to najcz?sciej urazy stawu kolanowego, skokowego i stopy [3, 4, 5, 6, 7]. Drugie miejsce zajmuje urazy glowy, szyi i ki?goslupa, trzecie miejsce - urazy konczyny gornej. W edlug danych z W ielkiej Brytanii 67% kontuzji pilkarskich wyst?puj e podczas zawodow.
Nieprawidlowe lub pozno postawione rozpoznanie jest powodem podj?cia niewlasciwego leczenia, zmniejszenia szans na szybki powrot do aktywnosci fizycznej a cz?sto powstania powaznego i trwalego zaburzenia funkcji uszkodzonego stawu. W pozniejszych latach moze to skutkowac niestabilnosci^ funkcjonaln^. i mechaniczn ц stawu, a w konsekwencji rozwojem zmian zwyrodnieniowo - znieksztalcaj^cych. Wnikliwa i wczesna diagnostyka oraz
prawidlowe leczenie z wykorzystaniem mozliwosci jakimi dysponuje wspolczesna rehabilitacja s^. warunkiem powrotu zawodnika do pelnej aktywnosci fizycznej.
Cel pracy
Celem pracy jest analiza czynnikow wplywaj^cych na cz?stosc i rodzaj uraz ow u chlopcow graj^cych w pilk?
nozn^.
Material i metoda
Grup? badan^. stanowilo 40 zawodnikow IV ligowego klubu sportowego „Siarka” w Tarnobrzegu. Zawodnicy pomi?dzy 10-12 rokiem zycia tzw „mlodzicy” stanowili polow? badanej grupy (grupa I). Drug^. polow? stanowili „seniorzy”, czyli zawodnicy maj^cy z reguly wi?cej niz 21 lat (grupa II). W grupie „senior ow” istniej^. odst?pstwa od przyj?tych norm wiekowych, gdyz zdarza si ?, ze mlodsi (ponizej 21 roku zycia) bardziej uzdolnieni zawodnicy, s dopuszczani do gry w skladzie pierwszej druzyny. Dlatego tez, w grupie badanych „seniorow” znalazlo si? 6 zawodnikow, ktorzy mieli mniej niz 21 lat, jednak ze nie mniej niz 18 lat. Nie jest to znacz ^cym uchybieniem w doborze grupy z uwagi na inne czynniki (wytrenowanie, charakter treningu i zawod ow).
Badanie mialo charakter nieinwazyjny i zostalo przeprowadzone w formie ankiety. Odpowiedzi bjly uzupelniane o dodatkowe informacje uzyskane z dokumentacji lekarza klubowego. Ankieta zawierala 18 pytan, ktore dotyczyly charakterystyki badanych, cz?stosci i typow doznawanych urazow podczas treningu i zawodow, wiedzy dotycz^cej prawidlowej rozgrzewki, czasu trwania przerwy w treningach z powodu urazu, okolicy urazu, stosowanej, b^dz braku rehabilitacji, sprawno sci po przebytym urazie.
Wyniki i omowienie
Wi?kszosc badanych zawodnikow okreslila swoj^. sprawnosc fizyczn^. i umiej?tnosci pilkarskie na dobrym, b^dz tez bardzo dobrym poziomie. Sredni czas pilkarskiej kariery w grupie „mlodzikow” wyniosl 3,5 roku. Natomiast w grupie seniorow okres aktywnosci sportowej wynosil srednio 10 lat.
W grupie I najcz?sciej wyst?powaly stluczenia, i otarcia. Urazy mi ?sni i sci?gien stanowily 10% wszystkich urazow (ryc.1).
Rycina 1 Najcz^stsze urazy w grupie „miodzikow” (grupa I)
W grupie II najcz?sciej wyst?powaly urazy mi?sni i sci?gien, nast?pnie skr?cenia stawow (kolanowego lub skokowego) z naci^gni?ciem wi^zadel, przeci^zenia mi?sni lub zespol bolowy w okolicy pachwinowej (zwany pubalgi^), zwichni ?cia stawow, oraz stluczenia i z lamania w obr?bie kosci podudzia (ryc.2).
Statystyka najcz k stszych urazy w w grupie senioryw
□ Urazy miKuni lub HciK gien
■ SkrK cenia stawyw z naciNgniK ciem wiK zadei
□ Przeci№ enia
□ ZwichniK cia stawyw
□ Stiuczenia
□ Ziamania kornci podudzia
Rycina 2 Najczqstsze urazy w grupie „seniorow” (grupa II)
Badani grupy I cz^sciej doznawali urazu podczas zaj?c treningowych (55%), natomiast u 45% badanych uraz wyst^pil podczas zawodow. Badani grupy II cz^sciej doznawali urazu podczas zawodow (75%), natomiast u 25% badanych uraz wyst^pil podczas zaj?c treningowych.
W grupie I, trzech zawodnik ow mialo przerw? w aktywnosci sportowej dluzsz^. niz 1 miesi^c, z czego w dwoch przypadkach powodem przerwy byl uraz doznany w czasie gry, a w jednym przypadku przerwa w treningu i zawodach byla spowodowana chorob^. Osgooda-Schlattera (aseptyczne zapalenie guzowatosci kosci piszczelowe). W grupie II u 13 zawodnikow (65%) wyst^pila dluzsza niz miesi^czna przerwa spowodowana uszkodzeniem aparatu ruchu podczas zawodow. U 9 zawodnikow powodem przerwy bjly zmiany przeci^zeniowe mi^sni lub rozlegle ich stluczenia oraz przeci^zenia okolicy pachwinowej. U 3 zawodnikow przyczyn^. przerwy bylo skr^cenie, b^dz zlamanie kosci podudzia. U j ednego zawodnika wyl^czenie z gry, na okres dluzszy niz 1 miesi^c, bylo spowodowane chorob w^troby.
Jak wynikalo z dokumentacji lekarskiej u zawodnikow obu badanych grup uszkodzenia dotyczyly stawu skokowego (45%) i stawu kolanowego (25%).
Wsrod badanych grupy I 16 osob znalo zasady wlasciwej rozgrzewki i strechingu. W grupie II wszystkie osoby znaly zasady rozgrzewki i strechingu.
Jak wynika z dokumentacji lekarskiej i z odpowiedzi zawodnikow rany, uszkodzenia naskorka i st luczenia nie wymagaly rehabilitacji. Pomoc w tych przypadkach zostala udzielona bezposrednio po urazie.
Rehabilitacji wymagaly stany po uszkodzeniach mi^sni i sci^gien, skr^ceniach stawow, przeci^zeniach struktur sci^gnistych stawu oraz stany po zlamaniach.
W grupie I 10% zawodnikow wymagaj^cych rehabilitacji uznalo, ze byla ona zakonczona zbyt wczesnie, co bylo powodem oslabienia uszkodzonej funkcji i nawrotow dolegliwosci. Rehabilitacja w grupie I trwala srednio 16 dni.
W grupie II 17% zawodnikow wymagaj^cych rehabilitacji uznalo, ze byla ona zakonczona zbyt wczesnie, co bylo powodem oslabienia uszkodzonej funkcji i nawrotow dolegliwosci. Rehabilitacja w grupie II trwala srednio 33 dni. Zaden z zawodnikow tej grupy nie uwaza, ze jego sprawnosc jest na poziomie sprawnosci sprzed urazu. U 7% powodem jest l?k przed ponownym urazem.
Dyskusja
Cz^stotliwosc uraz ow w pilce noznej jest zwi^zana z jej specyfik^. i zdecydowanie wynika z „kontaktowosci” podczas gry. Nieodzowne elementy gry wyzwalaj urazy oraz s^. przyczyn^ wielokrotnego powtorzenia [9].
Uzyskane wyniki badan w analizowanej grupie 40 zawodnikow nie odbiegaj^. od wynikow badan w wielu europejskich krajach, w tym w Szwecji, Anglii i Holandii [2]. Garrick podaje, ze 35-45% urazow sportowych u zawodnikow pilki noznej dotycz^. stawu skokowo-goleniowego [10]. Wedug Renstroma uszkodzenia stawu skokowo-goleniowego stanowi^. 31% uraz ow w pilce noznej [11,12]. Bergfeld natomiast podaje staw kolanowy jako najcz^stsze miejsce urazu [4].
Wedlug badan prowadzonych wsrod pilkarzy w Wielkiej Brytanii wynika, ze 22% badanych zawodnikow doznaje urazu co najmniej dwa razy w roku. Z badan 180 zawodnikow w Szwecji wynika, ze 29% zawodnikow gra z niestabilnym stawem skokowym, a u 17% wys^puj^. objawy bolowe spowodowane wczejniejszym urazem [9].
Zatrwazaj^ce s^. liczby przedstawiaj^ce odsetek trwalego inwalidztwa po urazach sportowych. Calkowity odsetek niepelnosprawnosci w tej grupie badanych przekracza 5% [13].
Kumulacja „mikrourazow” niejednokrotnie prowadzi do zmian zwyrodnieniowych w stawach lub mi?sniach. Dlatego nalezy wykorzysta nowe metody diagnostyczne pozwalajce dobrac odpowiednie srodki terapii, techniki operacyjne, ktore s^. z roku na rok udoskonalane. Sportowiec powinien mie c zapewnion^. specjalistyczn^. rehabilitacj? opart^ na zasadach fizjologii.
Znaczenie problemu urazowosci w sferze globalnej, porownywalnego z epidemic o ogromnym zasi?gu, przynosz^cego co roku ogromne straty materialne i niemozliwe do oszacowania skutki spoleczne, bylo przyczyn^, mi?dzy innymi, ogloszenia dekady 2000-2010, Dekad^. Kosci i Stawow. Dekada ma si? przyczynic do zmniejszenia chorob stawow, rowniez tych spowodowanych urazami u sportowcow [14].
Wnioski
1. Najcz?stszymi urazami w grupie „seniorow” s^. uszkodzenia aparatu sci?gnisto-mi?sniowego oraz urazy stawow skokowego i kolanowego. W grupie „niodzikow” najcz?stsze s^. stluczenia uda i podudzia oraz otarcia i rany skory.
2. Wi?kszosc urazow w grupie seniorow miala miejsce podczas zawodow sportowych. W grupie mtodzikow zawodnicy cz?sciej doznawali urazow podczas zaj?c treningowych.
3. Nalezy zwrocic uwag? na wczesn^. diagnostyk? i wczesn^. rehabilitacj? osob po urazach sportowych.
Pismiennictwo
1. Johnson D.L., Neef R.L.: Soccer: Outdoor w Manual of Sports Medicine, 604-605 pod red. Safran M.R., McKeag D.B., i Van Camp S.P, Lippincott - Raven, Philadelphia, 1998.
2. Adamczyk G.: Urazy w pilce noznej; Cz. 1. Forum Trenera. 2005, 1, 36-39.
3. Anderson S. J.: Acute injuries in young athletes. The Physician and Sports medicine 1991; 19 (11) : 69-76.
4. Bergfeld J.: Epidemiology of ankle instabilities. ISAKOS - FIMS World Consensus Conference on Ankle Instability 2005; 8-10.
5. Fallat L., Grimm D. J., Saracco J. A.: Sprained ankle syndrome: prevalence and analysis of 639 acute injuries. J. Foot Ankle Surg. 1998; 37 (4) : 280-285.
6. Karlsson J., Lofvenberg R., Eriksson B. I.: Ligament injuries of the ankle. Current opinion in Orthopedics, 1995, 6, 3, 40-46.
7. McGrew C. A., Schenck R. C.: Ankle sprains: 20 clinical pearls. Journal of Musculoskeletal Medicine 2003; January: 24-43.
8. Inklaar H., Sports Med, 18, 2, 81-93, 1994.
9. Kokosz M., Saulicz E., Plaatsman G.: Rola wybranych metod kinezyterapeutycznych w leczeniu niektorych dysfunkcji narz^du ruchu po urazach sportowych, Aktywnosc fizyczna w piel?gnowaniu zdrowia i terapii chor ob (red. Rutkowska E.), AM Lublin, 1998, str. 179-183.
10. Garrick J. M., Gordon R. B., Nishimoto D.: The Frequency of injury, mechanism of injury, and epidemiology of ankle sprains. Am. J. Sports Med. 1977 : 5 (6) : 241-242.
11. Renstrom P. A.: Acute foot and ankle injuries in soccer. U. S. Soccer Symposium on the Sport Medicine of soccer. Orlando 1994.
12. Renstrom P. A.: Persistently painful sprained ankle. J. Am. Acad. Orthop. Surg. 1994; 2: 270-280.
13. www .kulturystyka.pl
14. Brooks PM. Impact of osteoarthritis on individuals and society: how much disability? Social consequences and health economic implications. Curr Opin Rheumatol. 2002, 14(5) : 573-7.
Artykul postupil do redakcji 29.10.2008 r.
