CC BY
48AKTYWNOSC DZIALANIA PILKARZY NOZNYCH W ASPEKCIE ZMIENI4CEGO SI^ WYNIKU
WSPOLZAWODNICZENIA
Szwarc Andrzej, Dolanski Bartosz Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdansku (Polska)
Streszczenie. Celem badan bylo porownanie aktywnosci dzialania pilkarzy noznych najwyzszego poziomu zaawansowania sportowego w б meczach fazy pucharowej mistrzostw swiata 200б i mistrzostw Europy 2008 roku w aspekcie zmieniaj^cego si? wyniku rywalizacji. Dane o grze nanoszono na arkusz obserwacyjny wlasnego autorstwa. Oceniano aktywnosc poszczegolnych sposobow dzialan ofensywnych i defensywnych zmierzaj^cych do realizacji celow gry. Dzialania stosowane przez graczy porz^dkowano w dwoch kategoriach: dzialania przy wyniku korzystnym i dzialania przy wyniku niekorzystnym w danym meczu. Stwierdzono, ze aktywnosc dzialan ofensywnych i defensywnych (zarowno indywidualnych, jak i grupo-wych) nie roznicowala istotnie statystycznie obu badanych grup zawodniczych. Ponadto zauwazono, ze zawodnicy zespolow znajduj^cych si? w sytuacji korzystnego wyniku gry cz?sciej od graczy zespolow „przegrywaj^cych” stosuj^. taktyk? „defensywnej” ofensywy i aktywnego bronienia. Slowa kluczowe: pilka дозда obserwacja, mistrzostwa swiata, aktywnosc dzialania, wynik gry.
Annotation. Szwarc A., Dolanski B. The soccer player’s activity under aspect of the alteration of content results. The aim of the study was to compare activity of the top football players in б matches (semi final) during World Championships 200б and European Championships 2008 in the aspect of instant changing competition result. Al the data were put into the observation sheet of own authorship. Each ways of offensive and defensive actions which lead to game aims realization were evaluated. The actions used by players were gathered in two categories: the actions with the advantageous score and the actions with the disadvantageous score in the particular match. It was concluded that the activity of the offensive and defensive actions (individual and group as well) did not differ statistically significant between both players groups. There was also noticed that the players of the team which was in the advantageous score situation more often use “defensive” offensive tactic and active defence in comparison with the players group of the losing teams.
Keywords: football, observation, World cup, activity of actions, result of game.
Аннотация. Шварц А., Доланьски Б. Активность действий футболистов в аспекте изменяющегося результата в матче. Целью работы явилось сравнение активности действий футболистов высокой квалификации в б матчах чемпионата Мира 200б г. и чемпионата Европы 2008 г. в аспекте изменяющегося в ходе матча результата. Данные об игре заносили в обсервационный протокол авторского исполнения. Оценивали активность выполнения отдельных защитных и атакующих действий, направленных на достижение цели игры. Выполняемые действия классифицировали по двум категориям: действия при благоприятном и при неблагоприятном в ходе данного матча результате. Установлено, что разница между соревнующимися командами в активности выполнения атакующих и защитных действий (как индивидуальных, так и групповых) оказалась статистически несущественной. Отмечено также, что футболисты, находящиеся в ситуации благоприятного исхода матча, чаще по сравнению с проигрывающей командой прибегают к тактике «защитной» атаки и активной обороны. Ключевые слова: футбол, обсервация, чемпионат Мира, активность действий, результат игры.
Анотація. Шварц А., Доланьські Б. Активність дій футболістів за аспектом змінюванного результату у матчі. Метою праці стало порівняння активності дій футболістів високої кваліфікації у б матчах чемпіонату Світу 200б р. і чемпіонату Європи 2008 р. за аспектом змінюванного під час матчу результату гри. Дані про гру заносили у обсерваційний протокол авторського виконання. Оцінювали активність виконання окремих захисних і атакуючих дій, які спрямовані на досягнення мети гри. Виконувані дії оцінювали за двома категоріями: дії за сприятливим і несприятливим під час даного матчу результаті. Доведено, що різниця поміж командами, які змагаються, у активності виконання атакуючих і захисних дій (як індивідуальних, так і групових) є статистично несуттєвою. Також відмічено, що футболісти, які знаходяться в ситуації сприятливого результату матчу, у порівнянні з програючою командою частіше використовують тактику “захисної” атаки і активної оборони.
Ключові слова: футбол, обсервація, чемпіонат Світу, активність дій, результат гри.
Wprowadzenie
Wsrod teoretykow i praktykow gier sportowych istnieje duza zbieznosc opinii dotycz^cych wplywu poszczegolnych czynnikow warunkuj^cych sprawnosc dzialania zawodnika, a wskazywane odmiennosci odnosz^. si? jedynie do liczby i rodzaju poszczegolnych dyspozycji. Z reguly, obok uzdolnien do uprawiania gier sportowych, wymienia si?: stan zdrowia, wskazniki antropometrycz-ne, kondycyjne i koordynacyjne zdolnosci motoryczne, umiej?tnosci ruchowe, czynniki poznawczo-decyzyjne (antycypacja, postrzeganie, percepcja, wlasciwosci uwa-gi, myslenie) i emocjonalno-motywacyjne (cechy osobo-wosci i temperamentu, stan pobudzenia) oraz staz i do-swiadczenia zawodnicze (Szwarc, 2007).
Bezposrednia zaleznosc, scisly zwi^zek cech so-matycznych, zdolnosci i umiej?tnosci motorycznych z procesami poznawczo-decyzyjnymi znajduje uzasadnie-nie na gruncie prakseologii gry sportowej. W jej uj?ciu najistotniejsze jest rozpatrywanie stosunku mi?dzy sta-nem organizmu (cech% zdolnosci^) a realnym dzialaniem. Jesli mi?dzy nimi zauwaza si? rzeczywiste powi^zanie to te stany, cechy, czy tez zdolnosci s^. uwazane za dyspozy-cje do gry.
Panfil (200б) wsrod dyspozycji do gry wyroznia cechy umyslowe, koordynacyjne i kondycyjne zdolnosci motoryczne, cechy konstytucjonalne, stany psychiczne oraz cechy pro-spoleczne i pro-organizacyjne. Zauwaza,
© Szwarc Andrzej, Dolanski Bartosz, 2009
ze ze wzgl?du na specyfik? poszczegolnych gier sporto-wych, wyzej wymienione wlasciwosci uscisla si?, albo poszukuje si? powi^zan mi?dzy nimi. Wzajemne zalez-nosci mi?dzy poszczegolnymi dyspozycjami stanowi^. o nowej jakosci - tworz^. tzw. interdyspozycj?, ktorej nie mozna traktowac jako prostej sumy poziomu dyspozycji j^. tworz^cych. Dzialanie indywidualne i wspoldzialanie w zespolowej grze sportowej s^. determinowane efektami synergicznymi omawianych dyspozycji.
Roztrz^saj^c kwesti? synergii wewn?trznej dyspozycji osobniczych gracza, dostrzega, ze jej struktura „zmienia si? w czasie i wynika z aktualnej konfiguracji elementow organizmu umozliwiaj^cych dzialanie i obej-muj^cych uklady - pokarmowy, sercowo-naczyniowy, mi?sniowo-szkieletowy, oddechowy, motywacyjno-de-cyzyjny” (ibid., s. 54). Wsrod dyspozycji osobniczych wskazuje katalizatory synergii wewn?trznej - stany emo-cjonalne zawodnikow, ich aktywnosc treningow^. i me-czow^, wypoczynek psychofizyczny oraz preferowane przez zawodnikow wartosci etyczne i estetyczne.
Synergi? zewn?trzn^. w zespolowej grze sportowej definiuje jako ekwifinalny uklad zaleznych efektow ula-twiaj^cych i umozliwiaj^cych realizacj? celow gry. Przy czym efekt wspoldzialania, zaliczany do grupy efektow organizacyjnych, umozliwia sprawne osi^ganie celow gry, a efekty spoleczno-emocjonalny (publicznosci, obec-nosci spersonifikowanej i spojnosci) oraz organizacyjny (asystencji rzeczowej i organizacyjny) ulatwiaj^. osi^ga-
Dyspozycje
umystowe
motoryczne
konstytucjonalne
psychiczne
pro-spoteczne
pro-organizacyjne
Sytuacja dziatania
(poziom sportowy, zachowania partnerow i przeciwnikow, reguty gry, zadania w grze, aktualny wynik i czas gry)
Dziatanie indywidualne - wspotdziatanie
Kompletna moznosc dziatania gracza
Rys. 1. Kompletna moznosc dziaiania uczestnika zespoiowej gry sportowej (Szwarc, 2008a, s. 14)
nie zamierzen.
Zjawisko synergii wewn?trznej wraz z dzialania-mi zaleznymi - synergic zewn?trzn% determmj spraw-ne dzialanie i wspoldzialanie uczestnika gry sportowej, wyznaczaj^c ostatecznie poziom jego kompletnych moz-liwosci dzialania.
O kompletnej moznosci dzialania gracza stanowi^. jego mozliwosci dyspozycyjne i sytuacyjne (rys. 1). Moz-liwosci dyspozycyjne to potencjal zawodnika okreslony stanem wlasciwosci umyslowych, sprawnosci^. procesow poznawczo-decyzyjnych, poziomem ogolnych i specy-ficznych zdolnosci motorycznych oraz osobowosci^. i budow^. somatyczn^. Moznosc sytuacyjne determinuj^ okolicznosci dzialania uczestnika gry, w szczegolnosci: kompetencje zawodnika i wyznaczone mu do realizacji zadania, reguly gry, poziom sportowy wspoluczestnikow gry oraz tlo rywalizacji (stawka o jak^ toczy si? gra, reak-cje s?dziow i publicznosci, warunki atmosferyczne zma-gan, biez^cy wynik i czas gry).
Jesli uznajemy, ze gra jest ci^giem „jednoczes-nych lub nast?puj^cych po sobie sytuacji uzaleznio-nych od umiej?tnosci dzialania i wspoldzialania graczy” (Panfil, 200б, s. 83) to podejscie sytuacyjne do analizy zespolowej gry sportowej wydaje si? nieuniknione. In-nymi slowy, respektuj^c sytuacyjnosc gry nalezy zawsze wyrozniac i opisywac jej skladowe - dzialania graczy i zaleznosci mi?dzy nimi, a przy szacowaniu dzialan brac pod uwag? okolicznosci wspolzawodniczenia - kompe-tencje przeciwnika, czas gry, aktualny wynik, miejsce dzialania, zachowania s?dziow i widowni, warunki me-teorologiczne. Zatem i ewaluacja dzialania zawodnikow w sytuacjach korzystnego lub niekorzystnego wyniku rywalizacji pozwala na wskazanie tych dzialan, ktore determimj sukces wspolzawodniczenia w zespolowej grze sportowej. Ocena aktywnosci i klasyfikacja rodza-jow wykonywanych dzialan musi odbywac si? na podsta-wie obserwacji gier rzeczywistych (klasyfikowanych), w ktorych uczestnicz^ zawodnicy reprezentuj^cy najwyzszy poziom sportowy.
Celem niniejszych badan bylo porownanie aktyw-nosci dzialania pilkarzy najwyzszego poziomu zaawanso-wania sportowego w aspekcie zmieniaj^cego si? wyniku rywalizacji w meczach fazy pucharowej mistrzostw swia-
ta 200б i mistrzostw Europy 2008 roku.
Postawiono nast?puj^ce pytania badawcze:
1) Jaka byla aktywnosc poszczegolnych dzia-lan indywidualnych i grupowych uczestnikow gry w sytuacjach korzystnego i niekorzystnego rezultatu wspolzawodniczenia?
2) Czy cz?stosc dzialan indywidualnych i gru-powych, rozpatrywanych w aspekcie realizowa-nych celow gry, roznila si? istotnie w sytuacjach korzystnego i niekorzystnego wyniku rywaliza-cji?
Material i metoda
W badaniach zastosowano metod? obserwacji. Analizowano spotkania fazy pucharowej turnieju finalo-wego mistrzostw swiata 200б roku i mistrzostw Europy 2008 roku (tab. 1). Ze wzgl?du na przyj?te kryterium
- organizacja dzialan w systemie 1-4-2-3-1 analizowano tylko gr? zespolow graj^cych w takim ustawieniu. L^cz-nie oceniono dzialania zawodnikow 8 zespolow.
Dane o grze nanoszono na arkusz obserwacyjny, sledz^c zapis audiowizualny z wykorzystaniem funk-cji „stop-klatka”. Wykorzystano arkusz obserwacyjny Szwarca (2008a), ktory uwzgl?dnial prakseologiczn^ wy-kladni? oceny dzialan w zespolowej grze sportowej za-proponowan^. przez Panfila (200б). Oceniano aktywnosc poszczegolnych sposobow dzialan ofensywnych i defen-sywnych zmierzaj^cych do realizacji celow gry. W atako-waniu szacowano aktywnosc dzialan zmierzaj^cych do zdobycia bramki, stworzenia sytuacji do jej uzyskania, zdobycia pola i utrzymania pilki, zas w bronieniu cz?stosc dzialan zapobiegaj^cych zdobywaniu bramek, tworzeniu sytuacji do ich zdobycia, zdobyciu pola i utrzymaniu pilki. Poszczegolne dzialania stosowane przez graczy po-rz^dkowano w dwoch kategoriach: dzialania przy wyni-ku korzystnym i dzialania przy wyniku niekorzystnym. L^cznie, we wszystkich analizowanych spotkaniach, zespoly badane dzialaly w sytuacji wyniku korzystnego przez 10б minut rywalizacji, a w okolicznosciach wyniku niekorzystnego przez 135 minut wspolzawodniczenia. W celu klarownej prezentacji danych dokonano interpolacji wynikow badan, przyjmuj^c za punkt odniesienia 90-mi-nutowy, standardowy czas gry (dzialania zawodnikow w trakcie jednego meczu). Poszczegolne rodzaje dzia-
Wykaz analizowanych spotkan turnieju finaiowego mistrzostw swiata 2006 roku i mistrzostw Europy 2008 roku.
Spotkanie (rodzaj imprezy) Faza rywalizacji Wynik koncowy meczu Zespoly badane Czas gry przy wyniku korzystnym [min] Czas gry przy wyniku niekorzystnym [min]
Francja- Portugalia (MS 200б) polfinal 1:0 Francja Portugalia 57 33
Niemcy- Portugalia (MS 200б) mecz o III miejsce 3:1 Portugalia - 32
Wlochy- Francja (MS 200б) final 1:1 Wlochy Francja 12 12
Niemcy- Turcja (ME 2008) polfinal 3:2 Niemcy 7 3
Hiszpania- Rosja (ME 2008) polfinal 3:0 Hiszpania 40 -
Niemcy- Hiszpania (ME 2008) final 0:1 Niemcy - 55
lan sumowano, a nast?pnie sprowadzano do wspolnego mianownika (dzialania wyniku korzystnego mnozono przez liczb? 0,849, a wyniku niekorzystnego przez liczb?
0,бб7).
Do zbadania istotnosci roznic w aktywnosci mi?-dzy zespolami, ktore dzialaly w opisanej sytuacji zastoso-wano test U Manna-Whitneya (Stanisz, 1998).
Wyniki badan wlasnych i ich omowienie
Atakowanie
Z danych przedstawionych w tab. 2 wynika, ze zawodnicy zespolow znajduj^cych si? w sytuacjach ko-rzystnego wyniku gry stosowali przede wszystkim stra-tegi? „defensywnej” ofensywy. B?d^c w posiadaniu pilki d^zyli do jej utrzymania zarowno poprzez wspoldziala-nie, jak i dzialania indywidualne.
Z kolei w zdobywaniu pola gry pilk^ (tak dzialania indywidualne, jak i grupowe) dominowali zawodnicy druzyn znajduj^cych si? w okolicznosciach niekorzystnego rezultatu gry (tab. 2). Tylko podczas wspoldzialania, ktorego celem bylo zdobycie pola gry podaniem pilki po uprzednim jej przyj?ciu zawodnicy druzyn „wygrywaj^-cych” wykazywali si? wyzsz^ aktywnosci^..
Tworzenie sytuacji do zdobycia bramek poprzez drybling, gr? 1x1, stale fragmenty gry oraz rozegranie pilki podaniem w asyscie przeciwnika bylo domen^ graczy zespolow, ktore posiadaly aktualnie korzystny wynik wspolzawodniczenia (tab. 2).
Zawodnicy druzyn „przegrywaj^cych” wykazywali si? podobn^ cz?stosci^ dzialania tylko w sytuacjach ro-zegrania pilki bez jej przyjmowania i przy wykonywaniu stalych fragmentow gry (odpowiednio: 10,0 i 10,2 oraz б,7 i б,8 dzialan w czasie 90 minut gry). Natomiast przy zdobywaniu bramek zawodnicy zarowno zespolow znaj-duj^cych si? w sytuacji korzystnego, jak i niekorzystnego wyniku gry wykazywali si? identyczn^ aktywnosci^ dzialania (srednio 12,7 sytuacji do zdobycia bramki w trakcie 90 minut wspolzawodniczenia).
Przedstawione w tab. 3 rezultaty istotnosci roznic srednich arytmetycznych aktywnosci dzialan (test U Manna-Whitneya) mi?dzy zawodnikami druzyn korzystnego
i niekorzystnego rezultatu wspolzawodniczenia dowodz^ ze aktywnosc dzialania (zarowno indywidualnego, jak i grupowego) nie roznicowala istotnie statystycznie obu badanych grup zawodniczych. Najwyzsze prawdopodo-bienstwo istotnosci roznic pomi?dzy badanymi zmienny-mi stwierdzono w dzialaniach indywidualnych, ktorych celem bylo zdobywanie pole gry pilk^ (p<0,51) i tworzenie sytuacji do zdobycia bramki (p<0,51).
Podsumowuj^c aktywnosc dzialania zawodnikow najwyzszego poziomu sportowego w badanych okolicz-nosciach rywalizacji nalezy stwierdzic, ze byla ona zgod-na z ogolnymi zasadami racjonalnego post?powania (zob. Kotarbinski, 1982). D^zenie do zmiany niekorzystnego polozenia wymaga bowiem wzmozonego dzialania, w przypadku badanych przez nas zawodnikow - wyzszej aktywnosci w zdobywaniu pola gry pilk^. Konsekwenj takiego post?powania jest cz?stsze tworzenie sytuacji do zdobycia bramki przez graczy zespolow „korzystnego wyniku”, poniewaz skutecznosc jest z reguly odwrotnie proporcjonalna do aktywnosci dzialania. Innymi slowy, zawodnicy druzyn „przegrywaj^cych” dzialaj^c aktyw-niej od graczy zespolow „wygrywaj^cych” cz?sciej tracili pilk? podczas zdobywania pola gry pilk^, tym samym da-wali im wi?cej mozliwosci do tworzenia akcji kontrataku
- wyzszej aktywnosci w kreowaniu sytuacji bramkowych przez zawodnikow zespolow znajduj^cych si? w okolicz-nosciach korzystnego wyniku.
Bronienie
Wyniki badan przedstawione w tab. 4 pokazuj^ ze w dzialaniach przeciwko utrzymaniu pilki dominowali gracze druzyn znajduj^cych si? w sytuacji aktualnie korzystnego rezultatu wspolzawodniczenia (ogolna liczba przewidywanych dzialan w trakcie 90 minut rywaliza-cji wyniosla 19,5 razy, przy liczbie 18,7 interpolowanych dzialan zawodnikow zespolow „przegrywaj^cych”).
Szczegolowa analiza sposobow przeciwdzialania pokazuje jednak, ze zawodnicy druzyn b?d^cych w sytuacji korzystnego wyniku cz?sciej stosowali tylko wybicie pilki w sytuacji 1x1 i jej blokowanie, a ich rywale wy-przedzenie-przej ?cie pilki i odebranie pilki w grze 1x1.
Porownanie aktywnosci poszczegolnych dziaian ofensywnych zawodnikow badanych druzyn w sytuacji korzystnego i
niekorzystnego wyniku rywalizacji
Cel dzialania Aktywnosc dzialania przy korzystnym wyniku rywalizacji Rodzaj dzialania Aktywnosc dzialania przy niekorzystnym wyniku rywalizacji
Liczba wszystkich dzialan Przewidywana liczba dzialan w czasie 90’ gry Przewidywana liczba dzialan w czasie 90’ gry Liczba wszystkich dzialan
Utrzymanie pilki- wspoldzialanie 38 32,3 Podania pilki z przeciwnikiem po przyj?ciu 2б,0 39
23 19,5 Podania pilki z przeciwnikiem bez przyj?ciu 17,3 2б
72 б1,1 Podania pilki bez przeciwnika po przyj?ciu 48,7 73
29 24,б Podania pilki bez przeciwnika bez przyj?cia 20,0 30
Utrzymanie pilki- dzialanie indywidualne 1 0,8 Prowadzenie pilki 0,7 1
б 5,1 Drybling 2,7 4
12 10,2 1x1 б,7 10
32 27,2 Zastawienie pilki 17,3 2б
Zdobycie pola gry-wspoldzialanie 52 44,1 Podania pilki z przeciwnikiem po przyj?ciu 40,7 б1
34 28,9 Podania pilki z przeciwnikiem bez przyj?ciu 30,0 45
12б 107,0 Podania pilki bez przeciwnika po przyj?ciu 108,7 1б3
35 29,7 Podania pilki bez przeciwnika bez przyj?cia 31,3 47
Zdobycie pola gry- dzialanie indywidualne 14 11,9 Prowadzenie pilki 12,7 19
11 9,3 Drybling 10,7 1б
15 12,7 1x1 15,3 23
Tworzenie sytuacji do zdobycia bramki-wspoldzialanie 14 11,9 Podania pilki z przeciwnikiem po przyj?ciu 15,3 23
12 10,2 Podania pilki z przeciwnikiem bez przyj?cia 10,0 15
9 7,б Podania pilki bez przeciwnika po przyj?ciu 10,0 15
2 1,7 Podania pilki bez przeciwnika bez przyj?cia 1,3 2
Tworzenie sytuacji do zdobycia bramki-dzialanie indywidualne б 5,1 Drybling 4,0 б
8 б,8 1x1 4,7 7
8 б,8 Staly fragment gry б,7 10
Zdobycie bramki- z przeciwnikiem б 5,1 Nog^ б,7 10
3 2,5 Glow^ 2,0 3
0 0 Sytuacyjne 0 0
0 0 Staly fragment gry 0 0
Zdobycie bramki- bez przeciwnika 2 1,7 Nog^ 2,0 3
2 1,7 Glow^ 0 0
0 0 Sytuacyjne 0 0
2 1,7 Staly fragment gry 2,0 3
Tabela 3.
Prawdopodobienstwo istotnosci roznic w aktywnosci dziaian ofensywnych zawodnikow druzyn znajdujqcych siq w sytuacji korzystnego i niekorzystnego wyniku rywalizacji z uwzglqdnieniem celow gry
Dzialania Wskazniki statystyczne
Suma rang grupa 1 Suma rang grupa 2 U poziom p
Utrzymanie pilki grupowo 20 1б б 0,5б
indywidualnie 19,5 1б,5 б,5 0,бб
Zdobycie pola gry grupowo 1б,5 19,5 б,5 0,бб
indywidualnie 9 12 3 0,51
Tworzenie sytuacji do zdobycia bramki grupowo 18 18 8 1,00
indywidualnie 12 9 3 0,51
Zdobycie bramki z przeciwnikiem 18 18 8 1,00
bez przeciwnika 17 19 7 0,77
Najcz?stszym sposobem przeciwdzialania bylo odebranie pilki przeciwnikowi w grze jeden przeciw jednemu (od-powiednio: 10,2 i 14 dzialan w trakcie 90 minut gry).
W dzialaniach przeciwko zdobywaniu pola gry pilka zarowno przez pojedynczego zawodnika, jak i po-st?powan kolektywnych wyzsza aktywnoscia (wszystkie rodzaje dzialan) wykazywali si? zawodnicy druzyn „wy-grywajacych”. W indywidualnych starciach stosowali najcz?sciej odebranie pilki i jej wybicie (odpowiednio: 17 dzialan i 10,2 podczas 90 minut rywalizacji), a podczas przeciwdzialania grupowego odebranie pilki w rezulta-cie podwojenia i potrojenia (14,4 razy w czasie 90 minut
gry).
Dokonujac interpolacji wynikow badan nalezy stwierdzic, ze zawodnicy druzyn znajdujacych si? w oko-licznosciach korzystnego rezultatu gry nieznacznie cz?s-ciej od adwersarzy dzialali przeciwko tworzeniu sytuacji do zdobycia bramki (odpowiednio: б5,2 i 55,9 razy w trakcie 90 minut gry). We wszystkich rodzajach dzialan indywidualnych (poza wybiciem pilki, ktore stosowali rzadziej) byli aktywniejsi od graczy druzyn „przegry-wajacych”. Natomiast w dzialaniu grupowym przeciwko tworzeniu sytuacji do zdobycia bramki (podwajanie, potrajanie, spalony) wyzsza aktywnoscia wykazali si? pilkarze druzyn „przegrywajacych” - przewidywana liczba ponad 15 zdarzen w spotkaniu 90-minutowym,
Tabela 4.
Porownanie aktywnosci poszczegolnych dziaian defensywnych zawodnikow badanych druzyn w sytuacji korzystnego
i niekorzystnego wyniku rywalizacji
Cel dzialania Aktywnosc dzialania przy wyniku korzystnym Rodzaj dzialania Aktywnosc dzialania przy wyniku niekorzystnym
Liczba wszystkich dzialan Przewidywana liczba dzialan w czasie 90’ gry Przewidywana liczba dzialan w czasie 90’ gry Liczba wszystkich dzialan
Przeciwdzialanie utrzymaniu pilki (indywidualnie i grupowo) 0 0 Wyprzedzenie- wybicie pilki 0 0
2 1,7 Wyprzedzenie- przej?cie pilki 2,0 3
0 0 Zastawienie 0,7 1
12 10,2 Odebranie pilki (takze podwajanie) 14,0 21
8 б,8 Wybicie pilki 2,0 3
1 0.8 Zablokowanie pilki 0 0
Przeciwdzialanie zdobyciu pola gry-wspoldzialanie 17 14,4 Podwojenie, potrojenie 10,7 1б
3 2,5 Spalony 0,7 1
Przeciwdzialanie zdobyciu pola gry- indywidualne 12 10,2 Wybicie pilki 8,0 12
20 17,0 Odebranie pilki 14,0 21
3 2,5 Zablokowanie pilki 2,0 3
2 1,7 Zastawienie 0 0
Przeciwdzialanie zdobyciu pola gry- indywidualne w sytuacji wyprzedzenia б 5,1 Wybicie podania dolem 2,0 3
15 12,7 Przej?cie podania dolem 12 18
18 15,3 Wybicie podania gora 11,3 17
17 14,4 Przej?cie podania gora 11,3 17
Przeciwdzialanie tworzeniu sytuacji do zdobycia bramki -wspoldzialanie б 5,1 Podwojenie, potrojenie 5,3 8
11 9,3 Spalony 10,0 15
Przeciwdzialanie tworzeniu sytuacji do zdobycia bramki -indywidualne 5 4,2 Wybicie pilki 5,3 8
9 7,б Odebranie pilki 7,3 11
8 б,8 Zablokowanie pilki 5,3 8
3 2,5 Zastawienie 1,3 2
Przeciwdzialanie tworzeniu sytuacji do zdobycia bramki - indywidualne w sytuacji wyprzedzenia б 5,1 Wybicie podania dolem 4,0 б
8 б,8 Przej?cie podania dolem 4,0 б
12 10,2 Wybicie podania gora 8,0 12
9 7,б Przej?cie podania gora 4,7 7
Przeciwdzialanie utracie bramki 3 2,5 Wybicie pilki 3,3 5
0 0 Odebranie pilki 0 0
8 б,8 Zablokowanie pilki 4,0 б
0 0 Zastawienie 0,7 1
2 1,7 Podwojenie, potrojenie 1,3 2
Prawdopodobienstwo istotnosci roznic w aktywnosci dziaian defensywnych zawodnikow druzyn znajdujqcych siq w sytuacji korzystnego i niekorzystnego wyniku rywalizacji z uwzglqdnieniem celow gry
Dzialania Wskazniki statystyczne
Suma rang grupa 1 Suma rang grupa 2 U poziom p
Przeciwdzialanie utrzymaniu pilki 28,5 7,5 4,5 0,б2
Przeciwdzialanie zdobyciu pola gry dzialania grupowe 21 15 5 0,39
indywidualne 1x1 20 1б б 0,5б
wyprzedzenie 23 13 3 0,15
Przeciwdzialanie tworzeniu sytuacji do zdobycia bramki grupowo 15 21 б 0,б5
indywidualne 1x1 19 17 7 0,77
wyprzedzenie 24 12 2 0,08
Przeciwdzialanie utracie bramki 21 15 б 0,б5
przy ponad 14 dzialaniach zawodnikow druzyn „wygry-wajacych” (tab. 4).
Z danych przedstawionych w tab. 4 wynika ponad-to, ze w dzialaniach przeciwko utracie bramki nieznacznie wyzsza aktywnoscia wykazywali si? zawodnicy druzyn znajdujacych si? w sytuacji aktualnie korzystnego wyni-ku rywalizacji. W czasie 90 minut wspolzawodniczenia przeciwdzialali 11 razy, przy 9,3 probach graczy druzyn „przegrywajacych”. Najcz?stszym sposobem zapobiega-nia utracie bramki byly blokowanie i wybicie pilki.
Przedstawione w tab. 5 rezultaty istotnosci roznic srednich arytmetycznych aktywnosci przeciwdzialania (test U Manna-Whitneya) mi?dzy zawodnikami druzyn korzystnego i niekorzystnego rezultatu wspolzawodnicze-nia dowodza, ze aktywnosc dzialania przeciwko utrzyma-niu pilki, zdobywaniu pola, tworzeniu sytuacji do zdoby-cia bramki i ich zdobywania (zarowno indywidualnego, jak i grupowego) nie roznicowala istotnie statystycznie obu badanych grup zawodniczych. Najwyzsze praw-dopodobienstwo istotnosci roznic pomi?dzy badanymi zmiennymi stwierdzono w dzialaniach indywidualnych przeciwko tworzeniu sytuacji bramkowych w rezultacie wyprzedzenia (p<0,08) i przeciwko zdobywaniu pola gry pilka takze w wyniku wyprzedzenia (p<0,15).
Podsumowuj ac rezultaty badan nad aktywnos-cia dzialania w sytuacjach korzystnego i niekorzystne-go wyniku wspolzawodniczenia nalezy stwierdzic, ze uwiarygodniaj a one opinie eksperckie dotyczace strategii dzialania druzyn najwyzszego poziomu zaawansowania sportowego.
Otoz regula organizacji dzialania w bronieniu, szczegolnie w sytuacji aktualnie korzystnego wyniku gry, jest takie ustawienie graczy, ktore zapewnia im wlasciwe dzialanie indywidualne i wspoldzialanie. Efekt ten uzy-skuje si? poprzez zachowania odpowiednich odleglosci mi?dzy graczami obrony, aktywna stref? oraz stosowanie skracania i zaw?zania pola gry. Dzialania te umozliwiaja skuteczne przekazywanie sobie pilnowanych gry, aseku-racj?, odbieranie i wybijanie pilki, a wi?c skuteczne dzia-lania przeciwko utrzymaniu pilki, zdobywaniu pola gry i
tworzeniu sytuacji bramkowych (zob. Panfil, 200б; Czer-winski, 2007; Szwarc, 2008b).
Wyniki przedstawionych badan wlasnych sugeru-ja, ze zawodnicy uznawani za mistrzow w grze w pilk? nozna sklaniaja si? ku „ofensywnej” defensywie, tj. na-tychmiastowym dzialaniom przeciwko graczom z pilka juz w strefach obrony przeciwnika, aktywnemu post?-powaniu przeciwko zdobywaniu pola gry pilka w strefie srodkowej oraz przeciwdzialaniu tworzeniu sytuacji do zdobycia bramek w strefie zagrozenia bramki.
Wnioski
1. Zawodnicy zespolow znajdujacych si? w sytuacji korzystnego wyniku gry stosuja z reguly taktyk? „de-fensywnej” ofensywy. B?dac w posiadaniu pilki daza do jej utrzymania zarowno poprzez wspoldzialanie, jak i dzialania indywidualne. Z kolei gracze druzyn b?dacych w sytuacji niekorzystnego rezultatu rywalizacji zmierzaja do zmiany istniejacego stanu gry -cz?sciej od zawodnikow zespolow „wygrywajacych” probuj a zdobywac pole gry pilka i strzelac bramki.
2. Gracze zespolow b?dacych w okolicznosciach korzystnego wyniku gry wykorzystuja cz?sciej od zespolow „przegrywaj acych” taktyk? aktywnego bronienia. Natychmiast po stracie pilki dzialaja przeciwko zawodnikom z pilka, przeciwdzialaja zdobywaniu pola gry pilka oraz tworzeniu sytuacji do zdo-bycia bramek.
Literatura
1. Czerwinski J. (2007): Gry zespolowe jako obiekt badan naukowych. W: J. Czerwinski (red.) Kontrola treningu i walki sportowej w grach sportowych. AWFiS, s. 7-1б.
2. Kotarbinski T. (1982): Traktat o dobrej robocie. Ossolineum, Wroclaw.
3. Panfil R. (200б): Prakseologia gier sportowych. Studia i monografie 82. AWF, Wroclaw.
4. Stanisz A. (1998): Przyst?pny kurs statystyki (w oparciu o program Statistica PL na przykladach z medycyny).
5. StatSoft Polska, Krakow.Szwarc A. (2007): Sprawnosc dzialania w wybranych fragmentach zespolowej gry sportowej (na przykladzie pilki noznej). AWFiS, Gdansk.
6. Szwarc A. (2008a): Modele poznawcze odwzorowujace sprawnosc dzialania w grach w pilk? nozna. AWFiS, Gdansk.
7. Szwarc A. (2008b): Modele odwzorowujace sprawnosc dzialan in-dywidualnych i grupowych w grze w pilk? nozna. Sport Wyczyno-wy, 7/9, s. 54-б2.
Artykul postupil do redakcji 1б.07.2009 r.
