CC BY
51SPRAWNO6CIOWE WZORCE DZIALAN OFENSYWNYCH I DEENSYWNYCH W GRZE W PILKE
NOZNA KOBIET
Andrzej Szwarc
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdaisku (Polska)
Adnotacja. Celem pracy bylo przedstawienie modelu odwzorowujcego sprawnosc dzialania w grze w pilk§ nozn^. kobiet na podstawie obserwacji 4 meczow turnieju Algarve Cup odbywajcego si§ w Danii w 2007 roku. Analizowano gr§ zawodniczek zwyci^skich druzyn pocz^wszy od cwiercfinalow, a skonczywszy na meczu finalowym. Dane o grze rejestrowano na specjalnym arkuszu obserwacyjnym. Badano aktywncsc, skutecznosc i niezawodnosc poszczegolnych sposobow dzialan ofensywnych i defensywnych zmierzajcych do realizacji celow gry. Stwierdzono, ze we wspolzawodniczeniu mistrzyn najskuteczniejsze byly dzialania, kt orych celem bylo utrzymanie pilki i zdobywanie pola gry, a sprawnosc w zdobywaniu bramek byla nieco wyzsza do tej, ktor^ osi^gali m^zczyzni, finali sci turniejow najwyzszej rangi. Ponadto, w dzia laniach obronnych przeciwko rywalkom z pilk^. najlepsze pilkarki swiata wykazywaly si§ przeci^tn^. niezawodnosci^ we wszystkich kategoriach dzialan.
Slowa kluczowe: pilka nozna, kobiety, sprawnosc dzialania, model gry.
Анотація. Шварц А. Модель атакуючих і захисних дій у жіночому футболі. Мета праці полягала у визначенні (на підставі огляду 4 матчів Algarve Cup у Данії у 2007 році) моделі, яка відображає ефективність ігрових дій у жіночому футболі. Проаналізовано матчі успішно виступаючих команд, починаючи з чвертьфіналів і закінчуючи фінальними матчами. Дані щодо гри заносилися у спеціальний протокол Досліджували активність, успішність і надійність окремих атакуючих і захисних дій, які були спрямовані на реалізацію мети гри. Виявлено, що найбільш ефективними діями футболістокбули ті з них, що спрямовувалися на утримування м’яча і оволодінням ігрового простору. Ефективність дій, які були спрямовані на здобуття воріт, у жінок була вища у порівнянні з чоловіками - фіналістами турнірів найвищого рангу. Найкращі футболістки світу під час виконання захисних функцій проти суперниць з м’ячем виявили середній рівень надійності в усіх видах дій.
Ключові слова: жіночий футбол, ефективність дій, модель гри.
Аннотация. Шварц А. Модель атакующих и защитных действий в женском футболе. Цель работы состояла в определении (на основании обозрения 4 матчей турнира Algarve Cup в Дании в 2007 году) модели, воспроизводящей эффективность игровых действий в женском футболе Проанализированы игры успешно выступающих команд, начиная от чвертьфиналов и заканчивая финальными матчами. Данные об игре заносились в специальный протокол Исследовали активность, успешность и надежность отдельных атакующих и защитных действий, направленных на реализацию целей игры. Установлене, что наиболее эффективными действиями футболисток были те из них, что были направлены на удержание мяча и овладение игрового пространства. Эффективность действий, направленных на взятие ворот; у женщин была выше по сравнению с мужчинами - финалистами турниров наивысшего ранга. Лучшие футболистки мира в оборонных действиях против соперниц с мячом проявляли средний уровень надежности во всех видах действий.
Ключевые слова: женский, эффективность игры, модель игры.
Annotation. Szwarc A. A model of offensive and defensive actions in the women’s soccer.The purpose of this work was to present a model which shows the efficiency of the actions in the women’s soccer, based on observations of 4 the tournament matches during the Algarve Cup in Denmark in 2007 years. The successful teams were analyzed, from the quarterfinals to a final match. Actions, efficiency and reliability, during both offensive and defensive actions, were subject to this examination. It has been ascertained that the most effective actions are at possessing of ball and those of gaining the space; and scoring goals is higher to that which had been observed during finals in other top men’s soccer tournaments. Additionally, in the best women-players manifest average reliability in all kind of actions.
Key words: women’s soccer, efficiency of actions, model of the game.
Wprowadzenie
W grze w pilk§ nozn^. wyst^puj^. dwa rodzaje dzialan umozliwiaj^cych realizacji celow gry, dzialania indywidualne z pilk^. i przeciwko pilce wzgl^dnie zalezne od post^powania wspolgraczy i bezwzgl^dnie zalezne od siebie dzialania grupowe. Ich ci^gla, zobiektywizowana obserwacja dokonywana podczas gier klasyfikowanych pozwala na wyroznienie tych z nich, kt ore maj^. zasadnicze znaczenie dla osi ^gni^cia sukcesu we wspolzawodniczeniu. Pami^tac nalezy, ze warunkiem sine qua non wlasciwego szacowania sprawnosci dzialania1 graczy jest uwzgl^dnianie skomplikowania sytuacji gry, w ktirej przychodzi im dzialac. Zlozonosc sytuacji jest uzalezniona od fazy i celu gry,
W zespolowej grze sportowej sprawnosc dzialania rozumiana jest jako ogol walorow praktycznych ujawnianych podczas wspolzawodniczenia. W szczegplnosci stanowi^. o niej oceniane pozytywnie cechy tego dzidania - racjonalnosc, skutecznosc, niezawodnosc oraz aktywnosc, cennosc i ekonomicznosc. Dzialanie racjonalne to post^powanie uzasadnione poznawczo, a dzialanie skuteczne to dzialanie pozytywne w odniesieniu do realizacji celow gry. Z kolei niezawodnosc to stosunek liczby dzialan skutecznych do liczby wszystkich wykonan danego dzialania w meczu. Aktywncsc ogolna to liczba wszystkich dzialan podj^tych w grze dla realizacji zamierzen, a szczegolowa to liczba wybranych dzialan wykonanych przez graczy w meczu. Cennosc to wspolczynnik b^d^cy ocen^. oceny skutecznosci dzialania, a ekonomicznosc rozumiana jest jako stosunek szeroko rozumianych nabytkow do poniesionych kosztow - ubytkow [4].
miejsca, sposobu, czasu i warunków dzialania. Przyj§cie tej wytycznej oraz wskazanie waznosci poszczególnych dzialan w konkretnych sytuacjach gry pozwala na wyróznienie wzorów sytuacji, tzw. modeli odwzorowujcych. Modele odwzorowujce sluz^ z kolei do tworzenia modeli projektuj^cych, które pomagaje usprawniac dzialania sportowców poprzez wskazywanie sklasyfikowanych typów sytuacji i sposobów ich rozwi^zywania [7].
Wedlug R. Panfila [4], prakseologiczne modele gry sportowej obejmuj^: wzorce tabelaryczne, matematyczne (wskazniki), graficzne (planszowe lub komputerowe) oraz uproszczone modele rzeczywiste (gry male, fragmenty gry, gry zadaniowe i selekcyjne). Proste modele matematyczne zawieraj wskazniki podstawowe - skutecznosci i niezawodnosci dzialania oraz wskazniki pomocnicze - aktywnosci dzialania, aktywnosci przemieszczania si § i obci^zenia sektorów pola gry.
Cel badan
Celem niniejszej pracy bylo przedstawienie sprawnosciowego modelu dzialan ofensywnych i defensywnych w grze w pilk§ nozn^. kobiet na podstawie obserwacji gry druzyn uczestnicz^cych w turnieju Algarve Cup w 2007 roku.
Postawiono nast§puj^ce pytania badawcze:
1. Jakie dzialania podejmuje kobiety najcz§sciej podczas gry w pilk§ nozn^?
2. Jaka jest aktywnosc, skutecznosc i niezawodnosc indywidualnych i grupowych dzialan ofensywnych w zenskiej pilce noznej?
3. Jaka jest aktywnosc, skutecznosc i niezawodnosc indywidualnych i grupowych dzialan defensywnych w zenskiej pilce noznej?
Materia! i metoda badan
Material badawczy stanowily zapisy audiowizualne z 4 meczów rozegranych podczas turnieju pilkarskiego kobiet Algarve Cup’07, odbywajcego si§ corocznie w Danii. Badaniom poddano gr § zawodniczek zwyci§skich druzyn w wybranych meczach fazy koncowej rozgrywek (tab.1). Sledz^c zapis magnetowidowy meczu z wykorzystaniem funkcji stop-klatka, nanoszono dane o grze na arkusz obserwacyjny wlasnego autorstwa. Sporz^dzono go zgodnie z prakseologiczne wykladni e oceny dzialan w zespolowej grze sportowej, zaproponowan^. przez R. Panfila [3].
Badano aktywnosc, skutecznosc i niezawodnosc poszczególnych sposobów dzialan ofensywnych i defensywnych (zarówno indywidualnych, jak i grupowych) zmierzaj^cych do realizacji celów gry. W atakowaniu oceniano sprawnosc dzialan zmierzaj^cych do zdobycia bramki, stworzenia sytuacji do jej uzyskania, zdobycia pola i utrzymania pi lki, za s w bronieniu sprawnosc dzialan zapobiegaj^cych zdobywaniu bramek, tworzeniu sytuacji do ich zdobycia, zdobyciu pola i utrzymaniu pilki. Na tej podstawie stworzono proste modele matematyczne odwzorowujce sprawnosc dzialania w grze w pilk§ nozn^ kobiet.
Tabela 1.
Wykaz obserwowanych spotkcn wraz z wynikiem rywalizacji
Lp. Rywalizujce zespoly Faza turnieju Wynik meczu
1 USA-Szwecja grupowa 3:2
2 Dania-Niemcy grupowa 0:3
3 Francja-Szwecja o 3 miejsce 1:3
4 USA-Dania final 2:0
Wyniki badan i ich omówienie
Atakowanie
Z danych przedstawionych w tab. 2 wynika, ze w rywalizacji najlepszych zespolów kobiecych turnieju Algarve Cup’07 dominowaly dzialania, których celem bylo zdobycie pola gry (60%) i utrzymanie pilki (26%). Stwarzanie sytuacji do zdobycia bramek ich zdobywanie stanowio, odpowiednio, 10% i 4% calosci dzialan wykonywanych przez badane pilkarki.
Tabela 2.
Tabelaryczny model odwzorowuj\cy sprawnosc dzialania w atakowaniu
Wskazniki Rodzaj dzialan Liczba dzialan Liczba dzialan skutecznych Niezawodnosc dzialan Odsetek wszystkich dzialan Srednia liczba dzialan w meczu
Utrzymuj^ce pilk§ 499 431 0,86 0,26 124,75
Zdobywajce pole 1153 815 0,71 0,60 288,25
Stwarzaj^ce sytuacje bramkowe 189 102 0,54 0,10 47,25
Zdobywajce bramk§ 80 11 0,14 0,04 20,00
Najlepsze pilkarki dunskiego turnieju byly najskuteczniejsze w utrzymywaniu pilki (srednio 125 dzialan w meczu z 86% niezawodnosci^) oraz w zdobywaniu pola gry (srednio okolo 288 dzialan w jednym spotkaniu z 71% niezawodnosci^).
W jednym meczu stwarzaly przeci§tnie 47 sytuacji do zdobycia bramki, z tego prawie 26 skutecznych. Ze 80 szans na zdobycie bramki wykorzystaly 11 sytuacji. 14% niezawodnosc badanych zawodniczek w zdobywaniu bramek
byla nieco wyzsza od tej, któr^ stwierdzono u mçzczyzn, finalistów turniejów o mistrzostwo swiata i kontynentu [5].
Ze szczególowych modeli odwzorowujcych sprawnosc dzialan utrzymujqcych pilkç wynika (tab. 3 i ryc. 1), ze w grze pilkarek o najwyzszej kompetencji sportowej przewazaly dzialania grupowe (wspóldzialanie).
Tabela 3.
Tabelaryczno-matematyczny model odwzorowujqcy sprawnosc dzialañ utrzymujqcych pilkç
Postaci sprawnosci dzialania Sposób dzialania Aktywnosc Skutecznosc Niezawodnosc
Indywidualnie prowadzenie pilki 7 6 0,86
gra 1x1 32 15 0,47
drybling 22 18 0,82
zastawienie w miejscu 54 45 0,83
Wspóldzialanie rozegranie po przyjçciu pilki 269 208 0,77
rozegranie bez przyjçcia pilki 160 140 0,87
1?П
1 j jj
¡:lï
UUL
4jV
?rr
Ryc. 1. Graficzny model ilustruj qcy niezawodnosc dzialañ ofensywnych z uwzglçdnieniem celów gry i sposobów dzialania (I - indywidualne, W - wspóldzialanie, BP - bez przeciwnika, ZP - z przeszkadzajqcym
rywalem)
Dominowalo rozegranie pilki po uprzednim jej przyjçciu (77% niezawodnosc) oraz bez jej przyjmowania (87% niezawodnosc). Indywidualne dzialania utrzymujqce pilkç (zastawienie w miejscu, gra lxl, drybling, prowadzenie pilki) stosowano ponad trzykrotnie rzadziej ni z wspóldzialanie, a ich niezawodno sc wahala siç w granicach od 47% do 86%.
Z danych przedstawionych w tab. 4 i na ryc. 1 wynika, ze badane zawodniczki uzyskaly najwyzszq niezawodnosc w indywidualnych dzialaniach zmierzaj qcych do zdobycia pola gry podaniem pilki do samej siebie (100%) i prowadzeniem pi lki (92%).
Tabela 4.
Tabelaryczno-matematyczny model odwzorowujqcy sprawnosc dzialañ utrzymujqcych pilkç
Postaci sprawnosci dzialania Sposób dzialania Aktywnosc Skutecznosc Niezawodnosc
Indywidualnie prowadzenie pilki 7 6 0,86
gra 1x1 32 15 0,47
drybling 22 18 0,82
zastawienie w miejscu 54 45 0,83
Wspóldzialanie rozegranie po przyjçciu pilki 269 208 0,77
rozegranie bez przyjçcia pilki 160 140 0,87
Pozostale indywidualne sposoby zdobywania pola gry (drybling, gra1x1) bjly znacznie czçsciej nieskuteczne (odpowiednio: 64% i 44% niezawodnosc tych dzialan). We wspóldzialaniu, zar ówno rozegranie pilki po jej przyjçciu (491 dzialania, w tym 355 skuteczne), jak i bez jej przyjmowania (488 dzialan, w tym 331 skuteczne) byly wykonywane z podobn. aktywnosci^ i niezawodnosci^. W zdobywaniu pola gry w wyniku wspóldzialania mistrzynie osi^gnçly 70% niezawodnosc. Szczególowe modele sprawnosci dzialania w tworzeniu sytuacji bramkowych pokazujq (tab. 5 i ryc. 1), ze zawodniczki o najwyzszej kompetencji pilkarskiej kreowaly je czçsciej w wyniku wspóldzialania ni z
ñ
□ Dzislania пІБЕкиїесяїв
□ Dzialania skutaczna
п П
Utrzymani«nilki Zriobyciepola Tworzenie sytuacji Zdobycie bramki
w rezultacie dzialan indywidualnych.
Tabela 5.
Tabelaryczno-matematyczny model odwzorowujqcy sprawnosc dzialañ stwarzajqcych sytuacje do zdobycia bramki
Postaci sprawnosci dzialania Sposób dzialania Aktywnosc Skutecznosc Niezawodnosc
Indywidualnie prowadzenie pilki 10 6 0,60
drybling 17 12 0,70
gra 1x1 49 18 0,37
Wspóldzialanie rozegranie po przyjçciu pilki 35 15 0,43
rozegranie bez przyjçcia pilki 78 41 0,52
Ze wszystkich 113 prób stworzenia sytuacji do zdobycia bramki 55 okazalo siç skutecznych, co dalo lqcznie 47% niezawodnosc tych dzialan (rozegranie pilki bez jej przyjmowania charakteryzowalo siç 52% niezawodnosciq a rozegrania pi lki po uprzednim jej przyjçciu tylko 43% niezawodnosciq).
Indywidualne poszukiwania okazji do zdobycia bramki (gra 1x1, drybling, prowadzenie pilki) wykonywane bjly znacznie rzadziej (76), ale za to by ly bardziej niezawodne od dzialan grupowych. Wyjqtek stanowilo tworzenie sytuacji bramkowych w wyniku gry 1x1 - tylko co trzecie dziâanie konczylo siç sukcesem (z 49 dzialan tylko18 wykonano zgodnie z zamierzeniem, co dalo 37% niezawodnosc). Natomiast wysokq niezawodnosc osiqgano w efekcie dryblowania i gry jeden przeciwko jednemu (odpowiednio: 70% i 60%).
Tabela 6 pokazuje model odwzorowujqcy sprawnosc badanych pilkarek w zdobywaniu bramek. Z jej danych wynika, ze najwiçcej bramek próbowano zdobyc uderzeniem pilki nogq w asyscie utrudniajqcej dzialania rywalki (40) oraz nogq z pominiçciem fizycznego kontaktu z przeciwniczkq (27). W dalszej kolejnosci strzelano glowq przy przeszkadzajqcej rywalce (7) oraz glowq bez utrudnien ze strony przeciwniczki (4). Nie zarejestrowano zadnych strzalów sytuacyjnych.
Tabela 6.
Tabelaryczno-matematyczny model odwzorowujqcy sprawnosc dzialañ w zdobywaniu bramek
Postaci sprawnosci dzialania Sposób dzialania Aktywnosc Skutecznosc Niezawodnosc
Indywidualnie w bezposrednim kontakcie z rywalem uderzenie nogq 40 5 0,12
uderzenie glowq 7 1 0,14
uderzenie sytuacyjne - - -
Indywidualnie bez kontaktu z rywalem uderzenie nogq 27 4 0,15
uderzenie glowq 4 1 0,25
uderzenie sytuacyjne - - -
Poza wysokq, 25% niezawodnosciq strzalów glowq oddanych bez dzialan utrudniaj qcych ze strony obronczyn, w pozostalych rodzajach uderzen do bramki (strzalach nogq i glowq) badane pilkarki osiqgaly niezawodnosc w granicach od 12% do 14%.
Przeprowadzone badania postaci sprawnego dzialania ofensywnego wskazujq ze dla osiqgania zamierze n w grze w pilkç noznq kobiet decydujqce znaczenie posiadajq umiejçtnosci wspóldzialania. Z analizy wynika klarownie, ze podczas dzialan ofensywnych prowadzonych przez najlepsze pilkarki swiata dzialania grupowe przewazajq nad dzialaniami indywidualnymi. Dotyczy to tych z nich, których celem jest zdobycie pola gry, utrzymanie pilki i stworzenie sytuacji do uzyskania bramki. Zatem poglqd wybitnych teoretyków zespolowej gry sportowej, J. Czerwinskiego [1], Z. Naglaka [2], R. Panfila [4], mówiqcy o koniecznosci ograniczania do niezb çdnego minimum dzialan indywidualnych na rzecz wspóldzialania w realizacji celów w grze zespolowej, zostal potwierdzony wynikami niniejszego badania.
Bronienie
Z wzorców przedstawiajqcych sprawnosc dzialan defensywnych wynika (tab. 7 i ryc. 2), ze badane zawodniczki wykazywaly siç najwyzszq aktywnosciq w dzialaniach przeciwko zdobywaniu pola gry (srednio 94 dzialania w meczu) oraz przeciwko stwarzaniu sytuacji do zdobycia bramki (przeciçtnie prawie 32 sytuacje w jednym spotkaniu), a nastçpnie w przeciwdzialaniach utrzymaniu pi lki (srednio 21 dzialan w meczu) i zdobywaniu bramek (srednio okolo 12 dzialan w meczu). Najwyzszq, 55% niezawodnosc osiqgnçly w dzialaniach przeciwko zdobywaniu pola gry, a najnizszq w zapobieganiu tworzeniu sytuacji do zdobycia bramek (45%).
Tabela 7.
Tabelaryczny model odwzorowujqcy sprawnosc dzialañ w bronieniu
Liczba Liczba Niezawodn Odsetek Srednia liczba
Rodzaj przeciwdzialania Wskazniki dzialan dzialan skutecznych osc dzialan wszystkich dzialan dzialan w meczu
Utrzymaniu pilki 86 42 0,49 0,13 21,50
Zdobyciu pole gry 376 207 0,55 0,59 94,00
Stworzenia sytuacji do zdobycia bramki 127 57 0,45 0,20 31,75
Utracie bramki 49 25 0,51 0,08 12,25
Uzyskane wyniki pokazaly, ze grç najlepszych kobiecych zespdów turnieju Algarve Cup’G7 charakteryzowala przeciçtna niezawodnosc w stosowaniu wszystkich rodzajów dzialan defensywnych. Z dzialan przeciwko utracie bramki tylko polowa byla skutecznych, a to lokuje niezawodnosc badanych pilkarek znacznie ponizej dokonan mçzczyzn wspólzawodniczqcych w grze w pilkç noznq na najwyzszym poziomie zaawansowania sportowego [8].
IW IW IW IW
F. utrzymaniu pil~hi P. ïdiibyciu pola P. twcrsenrngytuiicji P. brímhi
SB
□ =raedwíMalanna nieskuteczne
□ Pnechvdiislan я skLJtsczn&
В. =
Ryc.2. Graficzny model ilustrujqcy niezawodnosc dzialañ defensywnych z uwzglqdnieniem celów gry i sposobów dzialania (I - indywidualne, W- wspóldzialanie)
Przedstawiona w tab. 8 szczególowa charakterystyka liczbowa aktywnosci, skutecznosci i niezawodnosci dzialan przeciwko utrzymaniu pilki pokazuje, ze najlepsze zawodniczki dunskiego turnieju wykazywaly siç wyzszq aktywnosciq w dzialaniach indywidualnych (lqcznie 51 dzia l an we wszystkich meczach), niz we wspóldzialaniu (35 zdarzen w obserwowanych meczach). Dzialania indywidualne wykonywaly znacznie czçsciej skutecznie (niezawodnosc 60%, przy 31% niezawodnosci dzia lan grupowych).
Ze szczególowej analizy sposobów przeciwdzialania wynika, ze w dzialaniach indywidualnych przewazalo wyprzedzanie zamiar ów przeciwniczki-wybijanie pilki (14), zastawianie rywalce drogi do pi lki (13) oraz wybijanie pilki-przerywanie akcji (11). Rzadziej stosowano wyprzedzanie dzialan-przejmowanie pilki (8) i odbieranie pi lki rywalce (5). Dzialania, kt órych celem bylo wybicie-przerwanie akcji przeciwniczkom charakteryzowalo siç najwyzszq, 73% niezawodnosciq. Pozostale sposoby przeciwdzialania zarówno indywidualne, jak i grupowe wyróznialy siç przeciçtnq niezawodnosciq: wybijanie-przejçcie pilki (62%), odebranie pi lki (60%), wyprzedzenie-wybicie (tylko 43%), podwajanie i potrajanie (tylko 31%).
Tabela 8.
Tabelaryczno-matematyczny model odwzorowujqcy sprawnosc przeciwdzialania utrzymaniu pilki
Postaci sprawnosci dzialania Sposób dzialania Aktywnosc Skutecznosc Niezawodnosc
Indywidualnie wyprzedzenie-wybicie pilki 14 6 0,43
wyprzedzenie-przejçcie pilki 8 5 0,62
wybicie-przerwanie dzialan 11 8 0,73
odebranie pilki 5 3 0,60
blokowanie - - -
zastawianie 13 8 0,61
Lqcznie dzialania indywidualne 51 30 0,60
Wspóldzialanie podwajanie, potrajanie 35 11 0,31
Z dokladnego, tabelaryczno-matematycznego modelu odwzorowujqcego sprawnosc przeciwdzialania zdobywaniu pola gry wynika (tab. 9), ze pilkarki druzyn wygrywajqcych mecze w turnieju Algarve Cup’G7 wykazywaly siç równiez najwyzszq aktywnosciq indywidualnych dzialan wyprzedzajqcych zamiary rywalki (85 wybic
pilki we wszystkich meczach z 53% niezawodnosciq).
Tabela 9.
Tabelaryczno-matematyczny model odwzorowujqcy sprawnosc przeciwdziaiania zdobywaniu pola gry
Postaci sprawnosci dzialania Sposób dzialania Aktywnosc Skutecznosc Niezawodnosc
Indywidualnie wyprzedzenie-wybicie pilki 85 45 0,53
wyprzedzenie-przej^cie pilki 41 28 0,68
wybicie-przerwanie dzialan 79 43 0,54
odebranie pilki 24 15 0,62
blokowanie 19 11 0,58
zastawianie 38 30 0,79
Lqcznie dzialania indywidualne 286 172 0,60
Wspóldzialanie podwajanie, potrajanie 86 32 0,37
spalony 4 3 0,75
Równie cz^sto przeciwdzialaly zdobywaniu pola gry w wyniku wybijania plki (79 dzialan z 54% niezawodnosciq), zas znacznie rzadziej w rezultacie jej przechwytywania (28 dzia lan skutecznych z 41 pr ób przej^cia pilki; niezawodnosc 68%). Kr^powanie dzialan rywalek, odebranie pilki i jej blokowanie i stosowaly z jeszcze nizszq cz^stosciq (odpowiednio: 38, 24, 19 dzialan we wszystkich meczach, z 79%, 62% i 58% niezawodnosciq).
Niezawodnosc dzialan grupowych umozliwiajqcych realizaj celów gry (podwajania i potrajania oraz gry „na spalonego”) badanych pilkarek w sytuacjach przeciwko zdobywaniu pola gry (stosowanego trzykrotnie rzadziej od dzialan indywidualnych) byla zblizona do dzialan pojedynczej zawodniczki i wyniosla 56%, przy czym niezawodnosc w podwajaniu i potrajaniu byla bardzo niska (37%, przy 75% niezawodno sci gry „na spalonego”).
Szczególowa charakterystyka liczbowa sprawnosci dzialania przeciwko tworzeniu sytuacji do zdobycia bramki pokazuje (tab. 10, ryc. 2), ze aktywnosc zawodniczek uznawanych za mistrzynie byla prawie dziewi^ciokrotnie wyzsza w dzialaniach indywidualnych od cz^stosci wspólnego przeciwdzialania (odpowiednio: 132 i 15 zdarzen w analizowanych meczach). Badane osiqgn^ly 51% niezawodnosc w dzialaniach indywidualnych i 80% niezawodnosc we wspóldzialaniu. Najcz^sciej wyprzedzaly-wybijáy pilk§ (33 razy) oraz wybijaly-przerywaly akcje ofensywne przeciwniczek (30 razy). W dalszej kolejnosci stosowaly wyprzedzenie-przej^cie pilki (17 razy), zastawianie (13 razy), odbieranie pilki (12 razy) oraz blokowanie (7 razy).
Tabela 10.
Tabelaryczno-matematyczny model odwzorowujqcy sprawnosc przeciwdziaiania tworzeniu sytuacji do zdobycia bramki
Postaci sprawnosci dzialania Sposób dzialania Aktywnosc Skutecznosc Niezawodnosc
Indywidualnie wyprzedzenie-wybicie pilki 33 14 0,42
wyprzedzenie-przej^cie pilki 17 11 0,65
wybicie-przerwanie dzialan 30 20 0,66
odebranie pilki 12 6 0,50
blokowanie 7 5 0,71
zastawianie 13 11 0,85
Lqcznie dzialania indywidualne 132 67 0,51
Wspóldzialanie podwajanie, potrajanie 13 8 0,61
spalony 2 2 1,00
Badane pilkarki osiqgn^ly najwyzszq bieglosc w grze „na spalonego” i w kr ^powaniu dzialan rywalkom w wyniku zastawiania (odpowiednio: 100% i 85% niezawodnosc). Takze wysokq niezawodnosc osiqgn^ly w rezultacie blokowania pilki (71%) oraz wyprzedzania-przej^cia pilki (65%) i jej wybijania (71%).
Z danych zawartych w tab. 11 i na ryc. 2 wynika, ze badane uczestniczki turnieju w Algarve w 2007 roku wykazaly si§ lqcznq, 55% niezawodno sciq podczas indywidualnego przeciwdzialania zdobywaniu bramek i byla ona znacznie ni zsza od tej, którq stwierdzono wsród uczestników mistrzostw swiata m^zczyzn w 2006 roku [5]. Skutecznie wykonaly wszystkie dzialania, kt órych celem bylo przej^cie pilki w wyniku wyprzedzania.
Tabela11.
Tabelaryczno-matematyczny model odwzorowujqcy sprawnosc przeciwdziaiania zdobywaniu bramek
Postaci sprawnosci dzialania Sposób dzialania Aktywnosc Skutecznosc Niezawodnosc
Indywidualnie wyprzedzenie-wybicie pilki 9 3 0,33
wyprzedzenie-przej^cie pilki 2 2 1,00
wybicie-przerwanie dzialan 12 5 0,42
odebranie pilki - - -
blokowanie 17 12 0,70
zastawianie 2 1 0,50
Lqcznie dzialania indywidualne 42 23 0,55
Wspól dzialanie podwajanie, potrajanie 7 2 0,28
W blokowaniu strzalów osiqgn?ly 70%, a w zastawianiu rywalkom drogi do pilki 50% niezawodnosc, a w i wybijaniu pilki wykazaly si? 66% niezawodnosciq. Pozostale sposoby przeciwdziáania wykonywäy znacznie cz?sciej nieskutecznie (wybicie-przerwanie dziaan 42% niezawodnosc, wyprzedzenie-wybicie pilki 33% niezawodnosc), a we wspóldzialaniu przeciwko utracie bramki (podwajanie, potrajanie) osiqgn?ly zaledwie 28% niezawodnosc (z 7 wspólnych przedsi?wzi?c tylko 2 wykonaly skutecznie).
Z modeli przedstawiajqcych niezawodnosc dzialan defensywnych uwzgl?dmajqcego cele gry i sposoby przeciwdzialania zamiarom przeciwniczek wynika (tab. 7-11, ryc. 2), ze pilkarki uznawane za mistrzynie wykazywaly si? znacznie wyzszq aktywnosciq indywidualnych dziaan przeciwko rywalkom z pilkq niz podczas wspólnego przeciwdzialania. Takze niezawodnosc dzialan indywidualnych, poza dzialaniami przeciwko stwarzaniu sytuacji bramkowych, by a wyzsza od grupowych dzia an defensywnych.
Spostrzezenia i wnioski
1. W rywalizacji badanych druzyn wspólne dzialania zmierzaj qce do utrzymania pilki, zdobycia pola gry, stworzenia sytuacji do zdobycia bramki dominowáy nad ofensywnymi dziäaniami indywidualnymi i charakteryzowaly si? zróznicowanq ale podobnq do nich niezawodnosciq.
2. Badane pilkarki wykazaly si? nieco wyzszq niezawodnosciq w zdobywaniu bramek od m^zczyzn-finalistów turniejów najwyzszej rangi.
3. W zaleznosci od realizowanych celów gry zawodniczki uznawane za mistrzynie wykorzystywa y we wspólzawodniczeniu róznorakie sposoby dziaan indywidualnych przeciwko rywalkom z pilkq i stosowaly je znacznie cz?sciej skutecznie od przeciwdzialania grupowego (podwajanie, potrajanie, gra „na spalonego”).
4. W grze defensywnej badanych pilkarek noznych wspóldzialanie byl o skuteczniejsze od zachowan indywidualnych tylko w okolicznosciach dzialan przeciwko tworzeniu sytuacji do zdobycia bramki
Pismiennictwo
1. Czerwinski J. (2004): Tendencje rozwojowe gry w plk? r?cznq. W: J. Czerwinski, H. Sozanski (red.) Wspólczesne koncepcje szkolenia w grach sportowych. AWFiS, Gdaisk, s. 167-175.
2. Naglak Z. (2005): Nauczanie i uczenie si ? wielopodmiotowej gry z pilkq. Ksztalcenie gracza na wst?pnym etapie. T.1. AWF, Wrocaw.
3. Panfil R. (2004): Prakseologiczne modele gry sportowej. W: J. Bergier (red.) Obserwacja i ocena dziáan zawodników w zespolowych grach sportowych. ZWWF AWF Warszawa, Biaa Podlaska, s. 7-19.
4. Panfil R. (2006): Prakseologia gier sportowych. AWF, Wrocaw.
5. Szwarc A. (2003): Metody oceny techniczno-taktycznych dziáan pilkarzy noznych. AWFiS, Gdansk.
6. Szwarc A. (2004): Róznice w skutecznosci gry w pilk? noznq mi?dzy druzynami o najwyzszym poziomie zaawansowania sportowego. Wychowanie Fizyczne i Sport, t. 48, nr 2, s. 141-149.
7. Szwarc A. (2007a): Sprawnosciowy model dzidania w grze w pilk? noznq kobiet i m?zczyzn. Roczniki Naukowe, AWFiS, Gdansk, s. 72-84.
8. Szwarc A. (2007b): Prakseologiczny model odwzorowania sprawnosci dzialania w grze w pilk? noznq. Sport Wyczynowy, nr 7/9, s. 25-36.
Artykul postupil do redakcji 25.02.2008 r.
