Научная статья на тему 'CULTURE AND POLITICAL STRUCTURE IN ANCIENT INDIA'

CULTURE AND POLITICAL STRUCTURE IN ANCIENT INDIA Текст научной статьи по специальности «Философия, этика, религиоведение»

CC BY
36
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ПАЛЕОЛИТ / ГОМИНИДЫ / ДАРГАТ / ГАНДХАРА / МАТХУРА / БУДДО / АШШОК / ИПЕРИЯ / ТЕРРИТОРИЯ / ПОЛИТИКА / ПОВЕДЕНИЕ / НАРОДНОЕ СОБРАНИЕ / СТРУКТУРА СЛОЁВ / PALEOLITH / HOMINIDS / GANDKHARA / MATKHURA / BUDDO / ASHSHOK / IPERIYA / TERRITORY / POLICY / BEHAVIOR / PEOPLE''S ASSEMBLY / STRUCTURE OF LAYERS

Аннотация научной статьи по философии, этике, религиоведению, автор научной работы — Суфиев Садриддин Насридинович

В данной статье автором предпринята попытка анализировать положение финансовой культуры и политической структуру в древней Индии. Большой акцент делается на древнеиндийских памятников «Махабхарата» и «Рамаяна», также рассмотрена система четырех умственных школ: школа Рома, Буддо, Бхагавада Гита и Арт Хашасра.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ОСМЫСЛЕНИЕ ПРОБЛЕМЫ МОРАЛЬНОЙ РЕГУЛЯЦИИ ПОЛИТИЧЕСКОГО ПОВЕДЕНИЯ В СОВРЕМЕННОЙ СОЦИАЛЬНОЙ МЫСЛИ

The author has made an attempt to analyze the position of financial culture and political structure in ancient India in this article. The ancient Indian monuments "Mahabharata" and "Ramayana" is emphasized. The system of four intellectual schools is also considered: Rohm, Buddo, Bkhagavad's school Geeta and Arth Hashasra.

Текст научной работы на тему «CULTURE AND POLITICAL STRUCTURE IN ANCIENT INDIA»

role of folk costume in customs, where its ritual function is very significant, because it is associated with various areas of the spiritual life of the people.

Key words: cloth, skullcap, fabric, Tajikistan, head cloth, costume

Сведения об авторе:

Шоназар Чавхари Муносиб - аспирант Института истории, археологии и этнографии им. А. Дониша Академии наук Республики Таджикистан. Адрес: Республики Таджикистан, г. Душанбе проспект. Рудаки 33, 734025, эл. почта: m. javhar@mail.ru телефон (+992) 501837515 (+992) 221 3 7 42.

About the author:

Shonazar Javhari Munosib - aspirant (graduate student) Institute of History, archaeology and ethnography by name A. Donish. Academy of sciences of the Republic of Tajikistan. 33, Prospect Rudaki, Dushanbe, 734025 Tajikistan. Email: m.javhar@mail.ru Телефон (+992) 501837515 (+992) 221 3 7 42.

МАДАНИЯТ ВА СОХТОРИ СИЁСИИ ^ИНДУСТОНИ КАДИМ

Суфиев С. Н.

Донишгохи давлатии Кулоб ба номи А. Рудаки

Яке аз хусусиятхои умдаи тамаддуни Динд он аст, ки ба мисли фархангхои дигари умумибашарй бефосила давом карда, то мо омада расидааст. Яъне ин тамаддун як навъ пайвандгару васлгари гузашта ва имрузаи халки Динд мебошад. Дар хакикат, Диндустон яке аз мамлакатхои кадимтарини чахон махсуб мегардад, ки анъанахои гусастнопазири маданй дорад. Ёдгорихои кадимтарини Диндустон ба хазораи 100 то милод мансубанд. Аммо Диндустон, мувофики бозёфтхои осори одамони кадим, ба минтакаи хамчун инсон ташаккул ёфтани одам дохил мегардад[1, с. 289].

Аз кабатхои мадании ёдгорихои давраи палеолит олотхои дагалтарини сангии бурранда дарёфт шудаанд, ки ба ёдгорихои Аврупо ва Осиё монанд мебошанд. Ин олотхо ба гоминидхои кадимтарин хосанд. Усули коркарди олотхои сангии кисми шимолии Диндустон аз чануби он фарк мекунад. Диндустон яке аз гахворахои пайдоиши инсони хозира мебошад, ки он олотхои маданият ва маишати худро такмил медод. Дануз дар хамон вакт одамон коркарди микролитхоро ёд мегиранд. Тиру камон ва дигар ярокхо ихтироъ мешаванд, ки аз онхо бисёриашон дастраси археологхо гаштаанд. Дар баъзе чойхои Декан дар катори микролитхо табархои сангин суфта низ дарёфт гардидаанд.

Дар хазорахои V-IV то милод дар Диндустон дигаргунихои бузург ба амал меоянд. Дар ин вакт дар минтакахои на чандон баланди кухй дар канори гарбии водии Динд бошишгоххои аввалини зироаткорон ва чорводорони мукимй пайдо мешаванд. Дар хдзораи IV пеш аз милод онхо заминхои водии руди Диндро аз худ мекунанд. Бад-ин васила, зироаткории обй ва нахрхои сунъй тавлид гардида, дарготу хавзхо сохта мешаванд. Дар истехсолот филиз, чархи кулолй васеъ чорй мегардад. Нимахои дуюми хазораи III пеш аз милод дар ин чо чамъияти барвактаи синфй шакл мегирад, ки шартан тамаддуни «тоориёнй», «хараппа» ё «хиндй» номида мешавад ва солхои 23001700 то милодро дар бар мегирад. Ин маданият хамсинни тамаддунхои Миср ва Байнаннахрайни кадим буд. Дар ин давра шахрхо пайдо мешаванд, ки марказхои иттиходияхои сиёсии начандон калон махсуб мегаштанд. Калонтарини онхо 2, 3 км2, масохат дошту дар он такрибан 30 хазор ахолй истикомат менамуд. Маркази ин шахрхоро каср ва анбори галла ташкил мекард.

Кучахои онхо хамдигарро бо хати рост бурида мегузаштанд ва шахрхо бо деворхои пуркувват ихота гардида буданд. Дар шахрхо бинохо аз хишти хому пухта сохта мешуданд. Онхо хеле обод ва бо кубурхои обпартою хавзхо таъмин буданд. Шахр бинои махсуси бозор дошт, ки бомаш пушида буд. Анборхои галлаи шахрхо якчанд хазор тонна галларо мегунчониданд. Ин анборхо дар болои тахкурсихои махсус бардошта мешуданд, то ки обу намй ба онхо зарар оварда, галларо нобуд насозад. Дар наздикии анборхои галла барои коркунони он бинохои истикоматй ва осиёбхо сохта

мешуданд. Ачаб нест, ки хануз дар хамон вадт устохонахои киштисозй ба вучуд омада бошанд. Хонахои истидоматй ду ё серошёна сохта мешуданд ва аз чихати меъморй хеле хуштарх буданд.

Асоси хочагии ахолии дадимтарини Осиёи Чднубиро дар ин давра зироаткории обй ва лалмй ташкил менамуд. Дехдонони хинду чав, гандум, нахуд, шолй ва загир кишт карда, пахта низ меруёниданд, матоъхои пахтагинро ба мамлакатхои дигар мебурданд. Дамзамон чорводорй хам тараддй карда, гов, говмеш, гусфанд, буз, хук ва маркабхо парвою парвариш меёфтанд. Паррандапарварй, аз он чумла, мургпарварй хеле ривоч ёфта буд. Косибй хам тараддй карда буд. Аз биринчй шамшер, корд, пайкони найза ва тир, оина, табар, поку, искана, арра ва зарфхо месохтанд. Сохахои дигари косибй хам хеле пеш рафта буданд. Махсулоти зиёди дигаре аз ашёи беруна тайёр карда мешуд. Ин шаходат медихад, ки дар байни ахолии онвадтаи водии руди Динд ва дисмхои дигари Диндустон ва олами беруна алодахои наздики тичоратй вучуд дошт. Мису дигар филизхои ранга, тилло, нудра ва сангхои димматбахо ба доираи ин гуна ашёхо дохил мешуданд. Онхо гарави мавчудияти робитахои тичоратии ахолии онвадта бо Диндустони Чднубй, Балучистон, Афгонистон, Чднуби Осиёи Марказй ва Байнаннахрайн мебошанд.

Ин тамаддун дорои хат буд. Намунахои асархои хаттии ин давра хангоми хафриётхои бостоншиносй пайдо гардидаанд ва холо муайян кардаанд, ки ин хат 400 аломат дошт. Аммо, мутаассифона, то хануз олимон забони ин хатро муайян накардаанд. Дангоми кофтуковхои бостоншиносй аз харобахо тасвирхои сафолини модар-олихахо ёфт шудаанд. Маълум мегардад, ки хиндуён баъзе хайвоноту растанихоро мепарастидаанд, вале то хол дар ягон ёдгории ин тамаддун осори чой доштани маъбадхо пайдо нагардидаанд. Чунонки аз таърихи давлатхои дигари Шард маълум мегардад, асоси ин тамаддунхоро маъбад ташкил мекард. Вале чамъият сохиби ин тамаддун, чамъияти синфй-гуломдорй махсуб мегашт, ки дар он тадсимоти молумулкии ичтимой ва синфй вучуд дошт.

Мехнати гуломон дар устохонахои хиштрезй, сохтмони шахр ва анборхои галла, корхои хонагй, бандархо ва амсоли инхо истифода карда мешуданд. Аз афташ, дар сари давлатхо ва ё давлати водии Динд хокимоне меистоданд, ки ба хокимияти мустабид ва дастгохи бюрократии хизматчиёни давлатй такя менамуданд. Дар ин чамъият бодимондахои сохти чамоаи ибтидой хеле пурзур буданд. Ин чамъият маданияти баланде ба вучуд меоварад, ки дар он донишхои адлонй, санъати тасвирй ва меъморй хеле пеш мераванд. Хусусан комёбихои ин тамаддун дар хайкалтарошй, коропластика ва глиптика барин сохахои мухими санъат равшан ба назар мерасанд. Дар санъати меъморй бинохои маъмурй ва чамъиятй мавдеи муайянро ишгол менамуданд. Онхо бо завду табъи баланд, аз руйи надшахои пешакй мохирона ва санъаткорона бунёд мегардиданд. Пеш аз хама, ба ободонии шахрхо диддати чиддй дода мешуд. Дамаи ин муваффадиятхо, албатта, ба дигар манотиди Диндустон, хусусан ба дабилахое, ки дар дисми марказии он сукунат доштанд, таъсири судбахш мерасонид.

Дар миёнахои хазорахои II то милод ин тамаддун ру ба индироз менихад. Шароиту сабабхои пастравии он хануз пурра муайян карда нашудаанд, дар ин бора дар илм адидахои мухталиф чой доранд. Аксари олимон чунин мешуморанд, ки гуё сабаби таназзули он ба водии руди Динд зада даромадани дабилахои ачнабй бошад, дигарон ивазшавии идлим, сеюмихо сабабхои ичтимоиву сиёсиро пеш меоранд. Аммо индирози ин тамаддун яку якбора не, балки батадрич сурат мегирад. Аз ин ру, бо итминони комил метавон гуфт, ки хар се сабаб хам боиси пастравию футури ин маданият гардидаанд.

Халдхои Диндустони дадим ба хазинаи тамаддуни чахонй сахми нихоят калон гузоштаанд. Дар ин чо илм, санъати меъморию тасвирй, адабиёт, фалсафа ва дин хеле барвадт инкишоф меёбад. Диндуён дар сохаи илми риёзиёт муваффадиятхои калон ба даст оварда буданд. Онхо системаи дахии позитсионии хисобкуниро ба нул ба вучуд оварданд. Радамхои арабй пахн мешавад, агарчи онхо ихтирои хиндуён бошанд хам. Риёзидонон аз решаи квадратй ва кубй баровардани радам, халли муодилахои квадратй, муодилахои дарачаи якуми дуномаълума барин хисобхоро медонистанд, аз чадвали синусхо истифода менамуданд. Дар ситорашиносй адидаи курашаклии Замин,

чархзании он дар гирди тири худ васеъ пахн гашта 6уд. Дар механика, кимиё, тибб барин сохахои илм хам баъзе комёбихо мушохида мешаванд.

Дар Хиндустон дар нимаи дуюми хазораи I то милод ва нимаи аввали хазораи I милодй низ инкишофи меъморй ба назар мерасад. Сараввал пеш аз иншоотхои динй касрхо бино мегарданд. Сонй маъбаду даирхои буддой, сутуну иншоотхои эътикодии гунбазшакл пайдо мешаванд[2, с. 3G2]. Дар замони сулолаи Маурхо мо пайдоиши маъбадхои pyйизаминиpо мушохида менамоем. Санъати хайкалсозй хам хеле инкишоф меёбад. Ин намуди санъат бо дини буддой робитаи зич дошту дар он анъаноти ду мактаби махсуси пайкарасозй - Гандхара ва Матхура аз хам фарк мекарданд. Агар дар эчодиёти устоёни мактаби Матхура анъанахои хиндй зинда бошанд, дар хайкалсозии мактаби Гандхара анъанахои хиндй, эллинй ва маркази осиёй ба хам омезиш ёфтаанд. Дар асархои харду равия асосан Буддо тасвир карда мешавад. Санъати наккошии хиндуён хеле чолиб ва гуногун буда, намунахои барчастаи он аз горхо, маъбаду дайрхои Ачанта дарёфт гардидаанд.

Дар асрхои V-IV то милод коидахои забони санскрит тартиб дода мешаванд. Аммо ёдгорихои хаттие, ки пайдоишашон аник бошанд, ба давраи подшохии Ашока ба асри III пеш аз милод мансубанд. Инхо эдиктхо (фармонхо)-и Ашока мебошанд. Дар ин давра адабиёти хаттй пайдо мешавад. Дар асрхои I то милод ба забони санскрита «Махабхарата» ва «Рамаяна» китобат мешаванд, ки достонхои бузургтарини ахди дерин мебошанд. Онхо дар худ асотирхои бисёри кадим ва рисолахои фалсафиро чамъ овардаанд. Пандномахои буддой, рисолахо оид ба санъати идораи давлат «Артахшастра ва Панчатантра» («Калила ва Димна») таълиф мегарданд. Яке аз мутафаккирони машхуртарини Хинди кадим шоир ва драманавис Калидаса махсуб мегардад, ки муаллифи драмаи «Шакунтала» мебошад.

Дар хамин давра дар Хиндустон аввалин театрхо пайдо мешаванд, ки жанри алохидаи санъати нави тасвирй ба шумор мерафт. Аз асри I то милод cap карда, дар маъхазхо рочеъ ба ровиён, хунёгарон, актёрони оворагард ишорахо пайдо мешаванд. Драмахои начандон калон, ки бо суруду ракс омехта буданд, гузошта мешуданд. Дар арафаи асри I дини хиндй шакл мегирад. Ин дин бар ивази будпарастй, ки дини умумихалкй шуда натавонист, пайдо мешавад. Дини хиндй як навъ бозгашти махсус ба дини ведй мебошад. Вале дар он чихатхои нав мушохида мегардиданд, эътикоди худохои муайян - Брахма, Шива, Вишну, парастиши олихамодар, ки номхои гуногун дошт, мавкеи калонро ишгол менамуданд. Ба рух ва иблисхо бовар мекарданд, худохои хонагй, парастиши гузаштагон чой доштанд. Унсурхои эътикодхои барвактаи тотемистй, эътикоди хайвонот (гов, мори айнакдор, бузина), дарё (Ганг), кух (Химолой) хануз хам барчой буданд. Дар асри I то милод дар дини хиндй маъбад ва дайрхои аввалин пайдо мешаванд.

Таърихи афкори сиёсиву хукукии Хиндустони кадим кариб якуним хазор солро дар бар гирифта, ба давраи таназзули сохти тодавлатй ва пайдоиши нахустин давлатхо рост меояд. Дар хазорсолаи сеюми то с. м. дар ин кишвар mамаддунu Харап ташаккул меёбад. Тибки сарчашмахои хаттй бо номи ведахо, баъди омадани ориёихо дар кишвар марxluлаu ведагй огоз мегардад. Дар ин давра сохти каставии чомеа (брахманхо, кшатрийхо, вайшихо ва шудра) тахким меёбад. Пас аз таназзули мархилаи ведагй дар миёнахои хазорсолаи якуми то с. м. империяи бузурги Маурхо ташаккул меёбад. Сипас, империхои Кушонжн, Эфmалumxlо бо хам иваз мешаванд.

Сарчашмахои афкори хиндии давраu ведагй бо номи «шрути» (сарчашмахои мукаддас). «смирити» (андешахои хирадмандон), ведахо маълуманд. Ведало мачмуаи дастхатхои диниву маросимй (самхитхо) буда, ба «Ригведа», «Самаведа», «Ячурведа», «Атхарведа» чудо мешаванд. «Ригведа» дар се шакл маълум аст: тафсирхои брахманхо, араняка (мусохибаи хирадмандон бо шогирдон дар чангал) ва упанишадхо (асархои диниву фалсафй). Дар «Рuгведа» назарияи Рита (конуни ягонаи кайхонй ё динии худохо ва одамон) пешкаш мешавад. Худо Варун якчоя бо Митра ичрои ин конунро бо ёрии конуни дхарма таъмин мекунанд. Дар «Упашшад^о» дхарма чун карзи маънавй, конуни ахлокй дарк мешавад[3, с. 45]. Сипас «дхармасуmра%о» ва «дхармашажра^о» (илм оид ба адолат) пайдо мешаванд. Дар «Aрmшасmраu» Кауmuля санъати шохигарй дарч меёбад. Дар асри шашум то с. м. буддтм ва цайшзм инкишоф меёбанд. Буддизм

муко6или бpахманхо, аз чумла ведало, сохти каставии чомеа, ба чонибдоpии баpобаpй баpомад мекунад.

Саpчашмаи асосии давpаи Маypхо бо номи «Артхаишетраи» Каутиля (вазиp-поягyзоpи ин импеpия) маълум аст, ки ба се rypyx^ масъалахо бахшида мешавад: фаъолият ва вазифахои шохи хиpадманд; идоpа ва хукук; масоили чанг ва дипломатия. Саpчашмаи дигаp бо номи «дастхат;ои шо;, Ашоки» (асpи сеюми то с. м. ) маълум аст, ки даp он назаpияи патеpналии давлат пешакаш шудааст.

Пас аз таназзули импеpияи Маypхо саpчашмаи дигаp - «Махабхарата» (мачм7аи достонхои назмй) пахн мешавад, ки аз ду китоб ибоpат буд: «Бхагавадгита» (саpчашмаи ташаккули индуизм) ва «Шантипареа» (бахшида ба пайдоиши хокимият, шакли идоpаи чyмхypй ва диг. ). Даp саpчашмаи дигаp бо номи «Рамаяна» шохи одил Рама таpFиб мешавад.

Сипас, «Цонун;ои Ману» («Манyсмpити» ё «Манавадхаpмаша-стpа») пахн мешаванд, ки ду хазоp сол мавpиди истифода каpоp мегиpанд. Даp он оид ба пайдоиши олам ва чомеа, ташкили ваpнахо, дхаpма, ведахо, сабабхои маpг, коидахои истеъмоли гизо, дхаpмаи занхо, дхаpмаи шохон, шохигаpй, дхаpмаи шавхаp ва зан, меpос, чазохо, каpма маълумот дода мешавад.

Даp давpаи хyкмpонии Гуптхо саpчашмахои дигаp бо номи «Яцнавалкясмрити» (вазифахои шох, вазиpон, усулхои сиёсатмадоpй), «Натисара» («Мохияти сиёсат») маълуманд.

Афкоpи сиёсиву хукукии Диндустони кадим ба як ^TOp мафхумхо такя мекунад, аз кабили «рита» - конуни табий ё илохй, таpтиботи заминиву осмонй, «дхарма» - конун, одат, заминаи маънавй, вазифа, yхдадоpй, масъулият, коидахои амали хак- «карма» -усули таъмини амали хак, инъом ё чазо баpои амали муайян.

Fояи асосии хамаи саpчашмахо ва умуман афкоpи сиёсиву хукукии Диндустони кадим - ин сохти каставии цомеа (таксими чомеа ба чоp ваpна - бpахманхо, кшатpийхо, вайшихо, шyдpахо) мебошад. Он ха^з даp «Ригведахо» ва «Ячypведахо» пешкаш шуда, сипас даp дини буддой химоя мешавад.

Масъалаи пайдоиши хокимияти сиёсй чунин тасвиp мешавад. Маpхилаи тохокимиятй ба ду давpа чудо мешавад: даp давpаи аввал хаёти хушбахтонаи одамон Xyкмфаpмо буд, сипас даp давpаи дуюм бесаpyсомонй (тибки «конуни мохихо», вакте ки мохихои калон мохихои хypдpо фypy мебаpанд) ба миён меояд. Даp маpхилаи дуюм хокимияти сиёсй бахpи химояи одамони заиф ва таъмини ичpои дхаpма таъсис мешавад.

Таъсиси хокимияти сиёсй ба ду шакл чудо каpда мешаванд: 1) назаpияи таъсиси илохии хокимият (яке аз худохо шохи хамаи дигаp худохо эълон мешавад); 2) назаpияи пайдоиши табиии хокимият (зимни «Дигха Накая»), ки тибки он pаванди мазкyp якчанд давpахоpо фаpо мегиpад, аз кабили хаёти хушбахтонаи одамони бечинс; тафовути чинсии одамон даp натичаи истеъмоли биpинч; пайдоиши оилахо ва захиpаи биpинч; таксими киштзоpхои биpинчй даp натичаи кам шудани захиpаи он; азхуд намудани заминхои одамони дигаp ва ба миён омадани чахоp намудй бадй: дуздй, махкумкунй, фиpеб ва зypй; интихоби шахси мyбоpизи мукобили ин бадихо бо номи «Махасаммат» (интихобгаштаи бyзаpг), «Кхаття» (сохиби заминхо) ва <фача» (шахсе, ки тибки адолат мучозот мекунад). Тибки «Аpтхашастpа», одамон бахpи аз миён бypдани «конуни мохихо» Манypо, фаpзанди Вивасанаpо шох интихоб мекунанд, баpои y хиссаи мyайянpо аз биpинчy тилло чудо мекунанд ва шох yхдадоp мешавад амнияти сохибмyлконpо таъмин кунад.

Даp аpтхашастpахо унсурхои сиёсии чомеа чудо каpда мешаванд: шох, вазиpон, нукоти дехот, шахp, байтулмол, аpтиш ва иттифокчй. Даp байни ин хафт y^yp куфузи баландpо шох ва шохигаpй сохиб мешавад. Зеpи мафхуми шо;игари худуди муайяни ибоpат аз дехот, шахp, байтулмол фахмида мешавад, базиpонy аpтиш чун чузъи шох эътиpоф мешаванд. Шохигаpй чун yнсypи шохигаpии чахонй шинохта шуда, даp pобита бо ин тасаввypот душман ва иттифокчй чудо каpда мешаванд.

Даp афкоpи сиёсиву хукукии Диндустони кадим шакл;ои идораи шо;игари ва цумхурй («сангха», «гана», «шpени») чудо каpда мешуданд. Дамзамон сингха» ба

маънои конфедератсияи иттиходхои гайришохй ва «гана» чун давлати алохидаи гайришохй фахмида мешуданд.

Дар ибодатгоххои буддой унсурхои идораи цумуурй истифода мешуданд. Манфиатдорй дар корхои умумй, риояи анъанахо, асосхои ахлодй, интизом чун заминахои чумхурй эътироф мешуданд. Будда тарафдори даъвати мачлисхо буда, вале Бхишма дар «Шантипарва» зимни нобоварй ба халд (бино ба бесаводиаш) чонибдори супоридани хокимият ба магистратхо буд.

Вазифаи асосии шо^игари, ки бештар тахлил шудааст, дар бурдани чангхо бахри васеъ намудани худуди давлат дида мешавад. Мафхумхои «дигвицайн» ва «мандал» пайдо мешаванд, ки маънои ташкили низоми шохигарихоро тахти рохбарии як шох доштанд. Назарияи шо%и мутлац, («чакравартин») дар дини буддой низ истифода мешавад.

Ба андешаи мухаддидон, дар афкори сиёсиву худудии Диндустони дадим на шахсияти шох, балки вазифахояш мазмуни илохиро касб мекунанд. Тибди андешахои мухаддидон, хокимияти олй мансуб ба халд буда, шох нигахдорандаи он эътироф мешавад ва бар замми ин, хокимияти шохй бо мачлиси халдй, анъанахо ва дхармасутрахо махдуд карда мешуд.

Абурайхони Берунй гуяд: «Диндиён чунин мепиндоранд, ки саросари басити замин мутаалид ба онхост ва подшохонашон низ мудтадиртарин салотини руи замин мебошанд ва хамчунин дини онхо олитарин адёни руи замин аст ва илм хам мунхасир ба хамон улуми худ сахт меболанд ва онхоро дар аъмоди синахои худ мактум медоранд ва аз омухтани онхо ба гайр имсод меварзанд.

Диндиён ончунон мутаваггил дар хештан хастанд, ки гумон намекунанд дар хорич аз марзубуми онхо адвоми мутамаддинаи дигаре вучуд дошта бошад ва хатто агар бишнаванд, ки дар Хуросон ва ё Форс олиме вучуд дорад, он хабарро чиддан такзиб мекунанд»[4, с. 25].

Атрофи таносуби сиёсат ва ахлоц чор мактаби фикрй чой доштанд: мактаби Рама (чонибдори ягонагии ин мафхумхо); мактаби буддой (чонибдори афзунии ахлод); мактаби «Бхагавадгита» (чонибдори донунй будани дувва, зурй); мактаби «Артхашастра» (тарафдори тобеияти воситахо ба мадсад).

Дар Диндустони дадим шахсият пурра тобеи сохти каставии чомеа буда, мавдеи шахс бо назардошти мансубияташ ба ин ё он варна муайян мешуд. Дар натича назарияи уукуцуои шахс ташаккул намеёбад, тафовути шахс ва чомеа, худуди умумй (давлатй) ва хусусй эътироф намешаванд.

АДАБИЁТ

1. Авдиев В. И. История древнего Востока. М., 1948, 1970.

2. Бонгард-Левин Г. М., Ильин Г. Ф. Древняя Индия. Ист. очерк. М., 1969.

3. Бонгард-Левин Г. М. Индия в эпоху Маурьев. М., 1973.

4. Бонград-Левин Г. М. Древнеиндийская цивилизация: Философия, наука, религия. - М., 1980.

5. Мухаммад Рашшод., Фалсафа аз огози тавърих. - Душанбе, 1990. С. 25.

6. Сотиволдиев Р. Ш., Таърихи афкори сиёсй ва худудй. -Душанбе 2012.

7. Кушматов А., Таърихи шарди дадим. - Душанбе «Эр-Граф» 2013.

ОСМЫСЛЕНИЕ ПРОБЛЕМЫ МОРАЛЬНОЙ РЕГУЛЯЦИИ ПОЛИТИЧЕСКОГО ПОВЕДЕНИЯ В СОВРЕМЕННОЙ СОЦИАЛЬНОЙ

МЫСЛИ

В данной статье автором предпринята попытка анализировать положение финансовой культуры и политической структуру в древней Индии. Большой акцент делается на древнеиндийских памятников «Махабхарата» и «Рамаяна», также рассмотрена система четырех умственных школ: школа Рома, Буддо, Бхагавада Гита и Арт Хашасра.

Ключевые слова: Палеолит, гоминиды, даргат, гандхара, матхура, Буддо, Ашшок, иперия, территория, политика, поведение, народное собрание, структура слоёв.

IN GIVEN ARTICLE IT IS A QUESTION BASICALLY OF FINANCIAL CULTURE, CULTURE AND POLITICAL STRUCTURE IN ANCIENT INDIA.

In this article the author has made an attempt to analyze position of financial culture and political structure in ancient India. The big emphasis is placed on Old Indian monuments "Mahabharata" and Ramayana, the system of four intellectual schools is also considered: Rohm, Buddo, Bkhagavad's school Geeta and Arth Hashasra.

Keywords: Paleolith, hominids, даргат, gandkhara, matkhura, Buddo, Ashshok, iperiya, territory, policy, behavior, people's assembly, structure of layers.

Сведение об авторе:

Суфиев Садриддин Насридинович - асистент кафедры истори, юрист и типологии Кулябского государственного университета имени А. Рудаки. Тел: (+992)918898485

About the autor:

Sufiev Sadriddin Nasridinovich - asistent Deportment history Lawer and Kulob state university named after Abuabdullo Rudaki Phone: (+992)918898485

ОСМЫСЛЕНИЕ ПРОБЛЕМЫ МОРАЛЬНОЙ РЕГУЛЯЦИИ ПОЛИТИЧЕСКОГО ПОВЕДЕНИЯ В СОВРЕМЕННОЙ СОЦИАЛЬНОЙ МЫСЛИ

Зувайдуллозода М. Х.

Таджикский национальный университет

Осмысление проблемы, связанной с определением роли и места этических норм в политической деятельности в современной социально-философской мысли, часто обсуждается и дискутируется учеными, придерживающихся разных направлений мысли. В современной российской социально-философской мысли обсуждение этой проблемы приобрело важное значение и оно происходит с охватом широкого круга вопросов. Это связано, прежде всего, с осознанием того, что переход от одной системы ценностной ориентации к другой, особенно в сфере политических отношений, волей неволей преобразует также и ориентиры ценностей, норм и правил поведения, взаимодействия и отношений субъектов общественной жизни. Такая объективная потребность в обновлении осмысления этой проблемы существует и в других странах, в том числе и в Таджикистане. В современной российской социально-философской мысли интересные работы этой теме посвящены такими учеными, как Гусейнов М. Асперян А. и т. д., которые постоянно стараются полноценно анализировать данную проблему не только с точки зрения фактуальности, но и с методологической позиции: «Стержневую проблему, вокруг которой развертываются современные этические исследования и в России, и за рубежом, мне кажется, можно сформулировать так: каковы условия и процедуры философского обоснования морали в плюралистическом мире. В российской этике эта проблема ставится и обсуждается в специфическом социокультурном и философском контексте. Сложившиеся в советский период методологические и теоретические традиции оказались достаточными для сохранения философской базы исследований на период концептуальной и мировоззренческой переориентации философской этики»[1, с. 3].

Из вышеприведённой цитаты видно, что сегодня в российском этическом сообществе возникла острая потребность в переосмыслении путей, подходов и концептуального аппарата этической проблематики. Хотя этот шаг осложняется ускользающей реальности современных глобализирующихся обществ, но тем не менее их труды позволяют понятнее, точнее уловить суть происходящих процессов в сфере этической регуляции политических взаимодействий. На этой основе становятся понятными притязания этики к политики, которая должна обрести причастность к ценностным, духовным истокам. Это позволяет политической сфере стать пространством развертывания высоких ценностных идеалов общества, наполняя его разделяемыми всеми ориентиров политического взаимодействия.

По мнению многих исследователей, отсутствие четких ценностных ориентиров в сфере политической деятельности означает отсутствие его способности, потенциала к пространственно-социокультурного функционирования. Несомненно, при таких

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.