CC BY
5KRYMINOLOGICZNA CHARAKTERYSTYKA PRZEST^PSTW ZWIAZANYCH Z DZIAtALNOSCIA POZABUDZETOWYCH FUNDUSZY CELOWYCH
Czabanenko Sergij Mykolajewicz
doktorant II roku studiow niestacjonarnych Katedra Dyscyplin Karnoprawnych
Dniepropietrowski Panstwowy Uniwersytet Spraw Wewngtrznych Zastgpca Prokuratora rejonu Baglijskiego m. Dnieprodzierzynska w obwodzie Dniepropietrowskim CRIMINOLOGICAL CHARACTERISTICS OF CRIMES RELATED TO EXTRABUDGETARY ACTIVITIES TRUST FUNDS STRESZCZENIE
Artykui poswigcony jest przedstawieniu aspektow teoretycznych charakterystyki kryminologicznej przestgpstw zwiqzanych z dziaialnosciq pozabudzetowych funduszy celowych z okresleniem wskaznikow ilosciowych i jakosciowych, oraz praktycznych aspektow analizy praktyki sqdowej (wyroki sqdowe za przestgpstwa w zakresie dziaialnosci pozabudzetowych funduszy celowych). Szczegolnq uwagg autor zwraca na badanie reglamentacji prawodawczej dotyczqcej dziaialnosci funduszy, ujawnienia usterek i propozycji udoskonalenia ustawodawstwa. ABSTRACT
The article is devoted to theoretical aspects of criminological characteristics of crimes related to extrabudgetary activities trust funds from the definition of quantitative and qualitative indicators, as well as practical aspects of the analysis of judicial practice (convictions for crimes in the sphere of extrabudgetary activities trust funds). Special attention was paid to the study of the legal regulation regarding the activity funds, to identify shortcomings and proposals for improvement of legislation
Siowa kluczowe: dziaialnosc pozabudzetowych funduszy celowych; charakterystyka kryminologiczna przestgpstw zwiqzanych z dziaialnosciq pozabudzetowych funduszy celowych; Fundusz Emerytalny Ukrainy; Fundusz Ubezpieczen Spoiecznych z Tytuiu Wypadkowprzy Pracy i Chorob Zawodowych; Fundusz Ubezpieczen Spoiecznych z Tytuiu Czasowej Niezdolnosci do Pracy; Fundusz Obowiqzkowych Panstwowych Ubezpieczen na Wypadek Bezrobocia.
Key words: activities of extra-budgetary trust funds of funds; criminological characteristics of crimes related to extrabudgetary activities trust funds; Pension Fund; social insurance Fund against accidents at work and occupational diseases; the social insurance Fund on temporary disability; the Fund of obligatory public social insurance in case of unemployment.
Stabilnosc gospodarcza w panstwie zalezy od dokladnej i wlasciwej realizacji przez wszystkich bez wyjqtku podmiotow gospodarczych ustawodawstwa, ktorego celem jest wdrozenie reform gospodarczych w celu zapewnienia zadan i funkcji wykonywanych przez organy wladzy wykonawczej A.R. Krymu i obwodow, samorzqdu lokalnego i majqcych na celu ochron^ praw i wolnosci obywateli oraz racji stanu.
Obecny stan polityki spoleczno gospodarczej Ukrainy od czasu odzyskania niepodleglosci osiqgnql punkt krytyczny. Wydarzenia w zyciu panstwa w ciqgu 2014 i 2015 roku nadal wywierajq destrukcyjny wplyw na wszystkie aspekty zycia kraju, w znaczqcy sposob wplyn^ly na spoleczenstwo, gospodark^, rozwoj prawny i polityczny.
Ze wzgl^du na zaznaczony problem, na poziomie stanowym podejmowane sq dzialania na rzecz poprawy sytuacji spoleczno-gospodarczej na Ukrainie.
Tylko przelanie 5 mld hrywien „dochodu zaliczkowego" pozwolilo Narodowemu Banku Ukrainy chociazby jakos utrzymac wskazniki dochodow. Jednak jest to bardzo zly wynik, poniewaz ogolny zbior kosztow spadl o 2,67 mild. hrywien. Przyczynq takiej sytuacji staly si§ "sezonowe czynniki", a takze katastrofalne skutki pogorszenia kryzysu gospodarczego na Ukrainie.
Dzialalnosc pozabudzetowych funduszy celowych na Ukrainie zostala zbadana na poziomie opracowan gospodarczych, cywilnoprawnych i administracyjnych z okresleniem tworzenia, rozwoju, statusu cywilnoprawnego, organizacji dzialalnosci takich funduszy, wykorystania srodkow finansowych niepanstwowych fundusze emerytalnych i zapewnienie im bezpieczenstwa finansowego. Jednak w
aspektach karnoprawnym i kryminologicznych z okresleniem przest^pstw popelnionych w tym obszarze i proponowanymi srodkami zapobiegawczymi, badania prawie nie zostaly przeprowadzone. Pewne zagadnienia zwiqzane z dziaialnosciq pododdzialow do walki z przest^pczosciq gospodarczq OSW co do przeciwdzialania przest^pstwom w zakresie specjalistycznych panstwowych funduszy celowych zostaly zbadane przez takich naukowcow jak: W. Zacharow, N. Gula oraz R. Stepaniuk, a status prawny centralizowanych pozabudzetowych funduszy celowych, ich administracyjno-prawne i cywilnoprawne zasady ksztaltowania, zbadano w dysertacjach N. Balaniuk, Y. Witki, O. Gorbaczowej, O. Zajczuk, I. Tkalicza.
Na Ukrainie do dnia dzisiejszego nie ma badan, w ktorych okreslone sq srodki dotyczqce zapobieganiu przest^pczosci w sprawie nielegalnego wykorzystania funduszy panstwowych zwiqzanych z dzialalnosciq pozabudzetowych funduszy celowych. Jednak zapobiegania przest^pczosci w sektorze budzetowym zostaly zbadane przez naukowcow: P.P. Andruszko, W.I. Wasylczuk, R.A. Wolynec, O.Z. Gladun, N.O. Gutorowa, L.M. Dawydenko, O.O. Dudorow, O.G. Kalman, O.M. Lytwak, M.I. Melnyk, M.W. Popowicz, O.S. Rusakow, W.M. Rufanowa, L.P. Skalozub, Y.L. Strelcow, O.O. Tytarenko, O.W. Tychonowa, M.I. Chawroniuk, W.I. Szakun i inne. W kierunku ekonomicznym dzialalnosc panstwowych funduszy celowych dokladnie badajq: S.F. Gonczarow, K.W. Dobromyslow, L.M. Kliwidenko, Z.I.Sakacka, D.Y. Fedorow i inne. W 2015 roku, w ramach specjalnosci 08.00.08 obronily dysertacji (rozprawy doktorskie) na stopien kandydata nauk ekonomicznych G.I. Kozak „Niepanstwowe fundusze emerytalne w zakresie reformy emerytalnej na Ukrainie" oraz
O.W Szabanowa „Potencjal inwestycyjny niepanstwowych funduszy emerytalnych na Ukrainie".
Badanie regulacji prawnej wymienionych funduszy rzeczywiscie jest bardzo wazne, jednak, uwazamy, ze powinna bye i karnoprawna czy kryminologiczna charakterystyka przest^pstw, popelnionych w zakresie pozabudzetowych funduszy celowych.
Bior^c pod uwag^ powyzsze oraz niski poziom opracowania owego problemu, sprobujemy w ramach tego typu prac wyswietlie zagadnienia, wymagaj^ce rozwi^zania naukowego.
Dla wyjasnienia charakterystyki kryminologicznej tej kategorii przest^pstw nalezy przede wszystkim zauwazye, ze charakterystyka kryminologiczna przest^pstw - to zestaw wskaznikow jakosciowych i ilosciowych przest^pczosci, ktory opisuje dost^pne tendencje do zwi^kszania lub zmniejszania tego czy innego rodzaju przest^pczosci i uwzgl^dnia mozliwe drogi zapobiegania.
W nauce kryminologii powszechnie akceptowalna jest rowniez pozycja co do zrozumienia charakterystyki kryminologicznej jak zestawu danych (wystarczaj^cych informacji) z powodu pewnej kategorii przest^pstw albo wyraznie okreslonych szczegolnie spolecznie niebezpiecznych dzialan. Czyli, udzielenie charakterystyki kryminologicznej ma na celu zidentyfikowanie problemow dotycz^cych definicji okreslonej kategorii przest^pstw wedlug odpowiedniego kryterium (na przyklad, ukierunkowanie intencji, egoistyczne motywy, plee sprawcy, miejsce zbrodni, ipt). Obowi^zkowego wyjasnienia wymaga rowniez kwestia dotycz^ca ilosci takich przest^pstw, ustalania czasu i miejsca ich popelnienia, kategori^ przest^pcow wedlug
cech kryminologicznych i przyczyn popelnienia tych przest^pstw, sytuaj kryminologiczna i tak dalej.
W zwi^zku z tym konieczne jest, aby poprawnie zidentyfikowae wszystkie elementy tej kategorii przest^pstw.
Jednakze, w zakresie naszych zagadnien, nalezy wyjasnie kluczowe przepisy dotycz^ce dzialalnosci pozabudzetowych docelowych funduszy.
Pozabudzetowe fundusze celowe - to fundusze srodkow finansowych, koniecznych do sfinansowania kierunkow priorytetowych spoleczno-gospodarczych zadan panstwa i organow samorz^du lokalnego, ktore s^ utworzene kosztem obowi^zkowych skladek i odliczen osob prawnych i fizycznych i s^ mianowani, z reguly, dla realizacji konstytucyjnych praw obywatelskich w sprawie emerytur, ubezpieczen spolecznych, opieki zdrowotnej [1].
Fundusze celowe powinne bye okreslone jako fundusze publiczne, kosztem ktorych jest spelniony interes publiczny i wykonywane niektore funkcji panstwa, z wskazaniem specyficznego mianowania celowego i prawodawczego okreslenia samodzielnosci w przeciwienstwie do budzetu sluz^cego scentralizowanym publicznym funduszem, ktory ma plan specyficznego mianowania celowego.
W oparciu o poj^cie funduszy powinna bye utworzona klasyfikacja pozabudzetowych funduszy celowych . Wczesniejsze badania wykazaly, ze istnieje wieloznacznose podejscia do klasyfikacji pozabudzetowych funduszy celowych. Jednak w teorii prawa finansowego takimi s^ okreslone:
1) Fundusz Emerytalny;
2) Fundusz Obowi^zkowych Panstwowych Ubezpieczen na
Wypadek Bezrobocia;-
3) Fundusz Ubezpieczen Spolecznych z Tytulu Czasowej Niezdolnosci do Pracy;
4) Fundusz Ubezpieczen Spolecznych z Tytulu Wypadkow przy Pracy i Chorob Zawodowych [2, c. 118].
Na podstawie wyzej wymienionej klasyfikacji funduszy, w Ujednoliconym Rejestrze Orzeczen S^dowych okreslilismy te przest^pstwa, ktore s^ zwi^zane z dzialalnosci^ tych funduszy. Wi^c, zostaly przez nas przeanalizowane wyroki s^dow od 2011 roku do wrzesnia 2015 roku w calej Ukrainie i ustaliono, ze wi^kszosc przest^pstw zwi^zanych z dzialalnosci^ pozabudzetowych funduszy celowych, popelnione na podstawie:
1) art. 190 § 2, § 3 KK Ukrainy - z jakiegokolwiek funduszu;
2) art. 191 § 4 KK Ukrainy - z jakiegokolwiek funduszu;
3) art. 210 § 2 KK Ukrainy - z jakiegokolwiek funduszu;
4) art. 212-1 § 1 KK Ukrainy - w sprawie niepelnej wplaty srodkow do panstwowego funduszu ubezpieczen spolecznych;
5) art. 366 § 2 KK Ukrainy - z jakiegokolwiek funduszu;
6) art. 367 § 1 KK Ukrainy - z jakiegokolwiek funduszu;
7) art. 364 § 2 KK Ukrainy - z jakiegokolwiek funduszu [3].
W Ujednoliconym Rejestrze Orzeczen S^dowych wg stanu
na dzien 20 pazdziernika 2015 roku l^czna liczba wyrokow dotycz^cych przest^pstw, zwi^zanych z dzialalnosci^ pozabudzetowych funduszy celowych, wyniosla:
1) Funduszu Emerytalnego Ukrainy - 2997 orzeczen w sprawach karnych;
2) Funduszu Ubezpieczen Spolecznych z Tytulu Wypadkow przy Pracy i Chorob Zawodowych - 1190 orzeczen;
3) Funduszu Ubezpieczen Spolecznych z Tytulu Czasowej Niezdolnosci do Pracy - 349 orzeczen;
4) Funduszu Obowi^zkowych Panstwowych Ubezpieczen na Wypadek Bezrobocia - 362 orzeczen.
L^czna liczba wyrokow skazuj^cych za przest^pstwa zwi^zane z dzialalnosci^ pozabudzetowych funduszy celowych wyniosla 4898, a od stycznia do wrzesnia 2015 roku w Ukrainie popelniono 430,629 przest^pstw, wi^c mozemy ustalic, ze srednia stopa przest^pstw w zakresie pozabudzetowych funduszy celowych wynosi okolo 9%. Uzasadnione jest, jednak, naszym zdaniem, oprocz wskaznikow ilosciowych, wzi^c pod uwag^ jakosciowe, charakteryzuj^ce si§ wysokim poziomem latencji tej kategorii przest^pstw, rozpowszechnieniem na calym terytorium Ukrainy, kosztem przest^pczosci w tym obszarze (czyli straty, ktore poniesli ofiary, itp). Fakt ten znajduje potwierdzenie w praktyce s^dowej, ktor^ przeanalizowalismy za tresci^ wyrokow. Tak wi^c, zdecydowana wi^kszosc naruszen dotycz^cych dzialalnosci pozabudzetowych funduszy celowych byla nast^puj^ca:
1) Naruszenie trybu wniesienia wkladow ubezpieczenia dla wyplaty emerytur i innych socjalnych wyplat obywatelom odpowiednio do norm czynnego ustawodawstwa;
2) Brak wyplat wsparcia materialnego osobom, ktore maj^ status bezrobotnego czy wyplat dotacji pracodawcy na tworzenie nowych miejsc pracy;
3) Nie wnoszenia ubezpieczen pracodawcow, osob ubezpieczonych, wyplacanych w wysokosci, na zasadach i w trybie okreslonym w przepisach;
4) Nieprzestrzegania kontroli za uzyciem kosztow pozabudzetowych funduszy celowych;
5) Opóznione i niekompletne odszkodowanie strat wyrz^dzonych pracownikowi wskutek uszkodzenia jego zdrowia, a w razie jego smierci - czlonkom jego rodziny.
Jednak nie jest to peina lista naruszeñ, które zostaly wyrazone w popelnianiu przestfpstw zwi^zanych z dzialalnosci^ pozabudzetowych funduszy celowych. Równiez wedlug wyników analizy okazalo sif, ze w wifkszosci wyroków przedmiotem napasci przestfpczej s^ fundusze emerytalne. Z tego mozna wyci^gn^c kilka wniosków, ze w tym zakresie powinny zostac wzmocniona aktywnosc organów scigania w celu szybkiego ujawnienia naruszeñ i i przyci^gania winnych do odpowiedzialnosci karnej.
Oczywiste jest, ze pot^piaj^ osoby za przestfpstwa popelnione w zakresie dzialalnosci gospodarczej, przeciwko mieniu, przestfpstwa w zakresie sluzbowej dzialalnosci itd. Jednak, jak wynika z kompleksowej analizy wyroków s^dowych, w zdecydowanej wifkszosci naduzycia ujawniaj^ w dzialalnosci funduszy emerytalnych z oplacania skladek ubezpieczeniowych na obowi^zkowe pañstwowe ubezpieczenie emerytalne, prowadzone przez funkcjonariuszy przedsifbiorstwa, instytucji, organizacji, niezaleznie od wlasnosci, którzy s^ zobowi^zani do splacenia. To prowadzi do rzeczywistego braku wplat na Fundusz Emerytalny Ukrainy o znacznej wielkosci.
Bior^c pod uwagf powyzsze, proponujemy swój podzial przestfpstw nie za przedmiotem lub obiektem, a konkretnie wedlug zakresu dzialalnosci pozabudzetowych funduszy celowych - zabezpieczenie emerytalne, ubezpieczenie spoleczne w przypadku czasowej niezdolnosci do pracy ta z tytulu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, a takze obowi^zkowe pañstwowe ubezpieczenie spoleczne (Ukrainy) przed bezrobociem. Uwazamy, ze taki podzial w kryminologii umozliwi bardziej skutecznie i ukierunkowanie stosowac srodki zapobiegania, minimalizuj^c poziom przestfpczosci w tym obszarze.
Jednak w sprawie grzywien s^ pewne dyskusje. Jezeli osoba w nielegalny sposób zadysponowala srodkami publicznymi, które s^ w bilansie pozabudzetowego funduszu celowego, faktycznie pragn^c ich wycofania z chciwych pobudek, czy wlasciwym jest zastosowanie instrumentów ekonomicznych? Jestesmy przekonani ze w przestfpstwach danej kategorii nalezy stosowac jako prewencyjne tylko te rodzaje kar, l^czone z ograniczeniem i pozbawieniem wolnosci, co, naszym zdaniem, moze miec skuteczne dzialanie zapobiegawcze.
W celu zapobiegania przestfpstwom w zakresie dzialalnosci pozabudzetowych funduszy celowych, Rz^d Ukrainy podejmuje odpowiednie dzialania. Tak wifc, Rozporz^dzenie Gabinetu Ministrów Ukrainy z dnia 1 marca 2014 roku (z pózniejszymi zmianami z dnia 10.13.2015 r.) № 65 „O oszczfdnosci srodków publicznych i zapobiegania stratom w budzecie", przewiduje nast^puj^ce dzialania:
Rekomendowac Zarz^du Funduszu Emerytalnego Ukrainy, zarz^dom funduszy obowi^zkowych pañstwowych ubezpieczeñ spolecznych:
1) ustawic proporcjf kosztów biez^cych (administracyjne, organizacyjne, wydatki inwestycyjne, wydatki na informatyzacjf) dochodów bez uwzglfdnienia pozostalosci za poprzedni rok w takich rozmiarach:
Fundusz Emerytalny Ukrainy - 1 procent dochodów Funduszu;
Fundusz Ubezpieczeñ Spolecznych z Tytulu Czasowej Niezdolnosci do Pracy - 4,2 procent dochodów Funduszu;
Fundusz Obowi^zkowych Pañstwowych Ubezpieczeñ na Wypadek Bezrobocia - 14,9 procent dochodów Funduszu;
Fundusz Ubezpieczeñ Spolecznych z Tytulu Wypadków przy Pracy i Chorób Zawodowych - 5,9 procent dochodów Funduszu;
2) podj^c dzialania do oszcz^dnego i racjonalnego wykorzystania srodków, przewidzianych na utrzymanie funduszy, z uwzgl^dnieniem dzialañ, zatwierdzone na podstawie Rozporz^dzenia [4, s. 19].
Z wyzej wymienionego Rozporz^dzenia jasno wynika, ze klasyfikaj pozabudzetowych funduszy celowych mozna podzielic w nast^puj^cy sposób:
1. Ogólny fundusz budzetu pañstwowego .
2. Fundusz Emerytalny Ukrainy (Zarz^d Funduszy Obowi^zkowych Pañstwowych Ubezpieczeñ Spolecznych).
3. Fundusz Ubezpieczeñ Spolecznych z Tytulu Czasowej Niezdolnosci do Pracy.
4. Fundusz Obowi^zkowych Pañstwowych Ubezpieczeñ Spolecznych na Wypadek Bezrobocia.
5. Fundusz Ubezpieczeñ Spolecznych z Tytulu Wypadków przy Pracy i Chorób Zawodowych.
6. Fundusz Mienia Pañstwowego.
Dlatego tez, ze wzgl^du na wspólczesne podejscie do dzialalnosci panstwowych funduszy celowych, mozemy do powyzej proponowanej kwalifikacji panstwowych pozabudzetowych funduszy celowych odniesc równiez i Pañstwowy Fundusz Mienia Pañstwowego.
Bior^c pod uwag^ temat artykulu, warto wyci^gn^c nast^puj^ce wnioski. Charakterystyka kryminologiczna przest^pstw zwi^zanych z dzialalnosci^ pozabudzetowych funduszy celowych charakteryzuje si§ obesnosci^ konkretnej kategorii przest^pstw w zakresie dokonania - dzialalnosc pozabudzetowych funduszy celowych i obecnosci^ chciwego motywu, wskaznikami ilosciowymi i jakosciowymi.
Przest^pstwami zwi^zanymi z dzialalnosci^ pozabudzetowych funduszy celowych mozna okreslic art. 190, 191, 210, 2121, 364, 366, 367 Kodeksu Karnego Ukrainy za materialami dochodzenia i post^powania s^dowego.
Lokalizacja rozprzestrzenianie si§ tego rodzaju przest^pstw jest typowa dla wszystkich regionów Ukrainy z podzialem na poziomach obwodowych i rejonowych.
Ma stal^ tendenj do wzrostu tego rodzaju przest^pczosci, bior^c pod uwag^ pogarszaj^cy si§ kryzys spoleczno-gospodarczy na Ukrainie oraz obecnosc wysokiego poziomu latentnosci. Bajbardziej rozpowszczechnione s^ przest^pstwa popelnione w obszarze Funduszu Emerytalnego Ukrainy.
Wedlug charakterystyk kryminologicznych sprawcami przest^pstw s^ glównie osoby posiadaj^ce oficjalne lub sluzbowe stanowiska, czyli upowaznione do spelniania funkcji organizacyjno-kierowniczych czy administracyjno-zarz^dzaj^cych.
Wi^c, unikni^cie tego rodzaju przest^pstw jest mozliwe pod warunkiem przestrzegania ustawodawstwa i przepisów reguluj^cych proces wydatków publicznych zwi^zanych z dzialalnosci^ pozabudzetowych funduszy celowych.
Jestesmy przekonani, ze realizacja tych dzialañ pozwoli zapewnic skutecznosc systemu zapobiegania przest^pczosci
w sprawie nielegalnego wykorzystania srodków publicznych zwiqzanych z dzialalnosciq pozabudzetowych funduszy celowych, znizyc poziom przest^pczosci i latentnosci tych przest^pstw, umocnic dyscyplin^ budzetowq w kraju oraz polepszyc jego sytuaj finansowq i gospodarczq.
Wykaz literatury:
1. Wikipedia. Wolna encyklopedia. [Zródlo elektroniczne]. -Rezim dost^pu: https://uk.wikipedia.org/wiki/flep:«aBHMMji-
nbOBMM_^OHg.
2. Prawo finansowe Ukrainy (album wykresów) : pomoce
naukowe / [L.M.Kasianenko, A.W. Cymbaluk, Y.O. Fomenko]; za redakcjq L.M.Kasianenko. - K. : Alerta, 2014. - 270 s.
3. Ujednolicony Pañstwowy Rejestr Orzeczeñ Sqdowych. -[Zródlo elektroniczne]. - Rezim dost^pu: http://www.reyestr. court.gov.ua.
4. Rozporzqdzenie Gabinetu Ministrów Ukrainy z dnia 1 marca 2014 roku (z pózniejszymi zmianami z dnia 10.13.2015 r.) № 65 „O oszcz^dnosci srodków publicznych i zapobiegania stratom w budzecie" // Dziennik Urz^dowy Ukrainy z dnia 21.03.2014 — 2014 r., № 22, str. 19, art. 683, act. 71792/2014.
