CC BY
15
ЭОЖ 528,7(574) У. Б. АХАНОВА
КАЗАХСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАFЫ СПУТНИКТ1К ГЕОДЕЗИЯЛЬЩ ТОРАПТЫ К^РУ
Аталган мацалада «КР-да жогары дэлдiктегi спутниктк навигациялар» жобасын жузеге асыруда саяси, табиги климаттыц жэне элеуметтж-экономикалыц жагдайлар жазылган.
Жобаны жYзеге асырудагы саяси жагдайлар.
Навигацияльщ аппарат пен кызмет керсету инфракурылымдык жэне тораптык игiлiкке жатады. Бул оны жылдам сандык жэне сапалык eciM ретiнде, кYнделiктi турмыс пен экономикалык eмiрдiн эртYрлi саласына сендiруден бас тарта алмайтынымызды байкатады.
Спутниктiк навигациялык жYЙе спутниктiк навигациялык сигналдын толыктай «ашык» (жалпынын кол жеимд^ ешу мYмкiндiгiне Fана емес, сонымен катар «ашык» сигналы жердщ белгiлi кабатында блокталуFа тYскен кезде «аумактык селективтi кол жеимдтк» мYмкiндiгiне ие. Сол себептi спутниктiк навигациянын экономикалык кана емес, жасырын геосаяси мэндi эскери де жYЙесi бар. Сонымен катар кептеген елдерде навигациялык акпаратка кызмет етiлуi кажет. Алайда бундай пайдалануда спутниктiк навигациялык жYЙеге ие елге тэуглдтк салдары пайда болу жаFдайлары туындайды.
БундаFы едэуiр тиiмдi жаFдайда екi ГНСС-тен кем емес сигналдарды пайдалануFа болады.
ГНСС, ГЛОНАСС жYЙесi балама жYЙе болып табылады. Бул Ресейдiн сырткы саясаты казiргi сэтте АКЩ-тын, ЕО-нын журпзш отырFан саясатынан ерекшеленген. А^Ш пен ЕО булар тек кана жакын саяси одактастар Fана емес, сондай-ак, ортак эскери блокка кiредi. Будан да баска, 2004 жылдын 26 маусымындаFы Еуропа -А^Ш саммитшде NAVSTAR жэне GALILEO «эскери эрекеттер зонасындаFы» езара эрекетiнiн келiсiмшартына кол койылды.
АталFан факторды ескере отырып, ^Р СВСН жYзеге асыру Yшiн ГЛОНАСС пайдалану саяси жоспарда едэуiр сенiмдi болып табылады жэне казiргi танда Ресей мен ^азакстан арасында ГЛОНАСС жYЙесiн пайдалануда ынтымактастыктын езара тиiмдi базасы курылFан. Бунын дэлелi ретiнде ^азакстан Республикасы мен Ресей Федерациясы Yкiметтерiнiн арасындаFы 2013 жылгы 22 мамырдагы Астана каласында «ГЛОНАСС жаhандык навигациялык спутниктiк жYЙенi пайдалану мен дамыту саласындаFы ынтымактастык туралы» Келiсiмi болып табылады.
Сол себепт ^азакстан Республикасында халыкаралык денгейдегi кластерлж бастамаларды жэне болашак жобаларды жYзеге асыруFа баFытталFан елiмiздiн индустриалды-инновациялык дамуы стратегиясын жYзеге асырады. Спутниктiк навигациялык технологиялар отандык жэне элемдiк экономикаFа сэйкес келетiн инновациялык технологиялар болып табылады.
Жобаны жYзеге асырудыц табиги климаттьщ жагдайлары
Казахстан Еуразиялык материктiц орталы^ында орналаскан жэне мухиттардан едэуiр шалFай кашыктыкта жатыр. Бундай кашык материктiк орналасу оныц табиFи жаFдайын едэуiр мелшерде аныктайды.
Казакстанныц ауа-райы кYрт континенттiк. Ауа-райыныц континенттiгi температураныц кYрт кубылуынан, ауаныц курFактыFы мен Республиканыц кептеген белшнде шамалы мелшерде атмосфералык ыеталды байкатады. Бундай ауа-райы бул ецiрге тэн болып келедi. Казахстан мухиттардан ете алыста орналаскан жэне кец аумаFы бар. Ол батыстан шы^ыска, оцтуслктен солтYстiкке созылFан.
СолтYстiктегi кYннiц жаркырауыныц орташа узакты^ы жылына 2 098 саFатка тец. Ал оцтYстiкте ол 2 892 саFатка арткан. Сондай-ак, жылына солтYстiктен оцтYстiк шаршы километрден суммарлык радиация 100 кв. см-дан 150 килокалория кв. см-Fа ауысады.
Казакстан Республикасында жоFары дэлдiктегi спутниктж навигация жер Yстi инфракурылымыныц жYЙесiн куру Казакстан Республикасыныц табиFи климаттык жаFдайын дифференциалды станцияларды орнатуда усынылатын ецiрдiц таботи-климаттык жаFдайы ерекшелшн ескерiп жYзеге асырылады. Арнайы жабдыктардыц нэтижесiнде каралып жаткан ецiрдегi максималды катац жаFдайда кепiлдi жумысты камтамасыз ету Yшiн сурыпталады.
КР СВСН жабды^ы Казакстан Республикасыныц экологиясына ешкандай жанама жэне зиянды эсер етпейдь Бул экологиялык белiмде бейнеленедi.
Жобаны жYзеге асырудыц элеуметтж-экономикальщ жагдайы
Казакстан аумаFы - 2 725 мыц. км2 (элемдегi 9-шы орында). Шекараныц жалпы узактыFы - 13 394 км.
2009 жыгаы 1 наурыздаFы санактыц алдын ала нэтижелерi бсйынша турFындардыц саны 16 305 мыц адамды курады. Халыктыц орташа ты^ызды^ы 5,6 адам/км2.
Казакстанда 14 облыс, 86 кала, олардыц iшiнде 41 кала республикалык жэне облыстык калалар, 174 аудан, 35 аудан поселкелер^ 7 120 ауылдар бар. Астанасы - Астана каласы.
Тауар айналымыныц (келiксiз уйымдар жэне кэсшорындармен, коммерциялык тасымалмен айналысатын тауар айналымныц келемдiк баFасын есептегенде) жалпы келемi 2013 жылдыц кацтар-маусымында 3 38 842,1 млн.т.км курады. 2012 жылдыц сэйкесiнше кезецмен салыстырFанда 6,6%^а ескен.
Есептiк кезецдегi бiр ретю тауар айналымы (коFамдык тамактану айналымын KсспаFанда) 2 255,3 млрд. тецге курайды жэне еседi 2012 жышы кацтар-караша айларымен салыстырFанда 3,3%-Fа ескен.
2013 жылFы кацтар-маусым айларыныц арасындаFы негiзгi капиталдаFы инвистиция келемi 3 299,2 млрд. тецген курады. Бул 2012 жылFы кацтар-карашамен салыстырFанда 6,1%^а жоFары.
2012 жылFы 1 желтоксанда республикада орта жэне шаFын бизнестщ 282 757 субъектiлерi тiркелген. Оныц шшде 50 ге дейiн санында - 267 519 адам. Зацды тулFалар - 193 234. Бар зацды туеталар iшiнде шаFын кэсшорындарды - 178 944-тi курайды. Олардыц шшде шаFын бизнес субъектiлерi - 130 719.
1 сызбасында 2007 жыеты 29 тамыздаFы № 753 Казакстан Республикасыныц «Казакстан Республикасыныц 2012-2014 жылдарFа арналFан элеуметтж-
экономикалык дамудыц орташа шYFыл жоспары» (22.12.2012 жылFЫFа езгертулер мен толыктырулар енгiзiлген) Каулысына сэйкес Казахстан РеспубликасындаFы экономикалык жаFдайдыц непзп керсеткiштерi YсынылFан.
1 сызбасы - Непзп элеуметлк индикаторлар
Керсетюштер 2009 ж. 2010 ж. 2011 ж. Болжам
атауы есеп есеп есеп 2012 ж. 2013 ж. 2014ж. 2015 ж.
Ецбекакыныц 9752 12025 13717 14952 16223 17521 18835
минималды
келемi, тецге
Базалы; 3000 4810 5487 5981 8112 8761 9417
зейнетакыныц
келемi, тенге
Зейнетакыныц 7236 7900 9875 12344 16047 17652 19329
минималды
келемi, тецге
^нкерютщ ец 9653 12364 13717 14952 16223 17521 18835
теменгi децгеш,
тецге
Айлы; есептш 1092 1168 1296 1413 1533 1656 1780
керсеткiш, тецге
1шк дамудыц жагдайы
2013 жылдан берi экономикалык есiм каркыныныц 2013 жылы 3,0 % -дан, 2015 жылы жылына 4,3 %- Fа бiртiндеп есiмi кYтiледi.
2013 - 2015 жылдары ендiрiстiк енiмнiц келемiнiц есiмi 2,8 %-ды курайды.
Мунай мен газды конденсатты ендiру келемi 2010 жылы 70,7 тоннадан 2015 жылы 82,0 млн. тоннаFа дешн еседi.
Ауылшаруашыльщтыц жалпы енiмiнiц есiм келемi 3,5 %-ды курайды.
Курылыс жумыстары келемнщ орташа жылдык есiм келемi 2,1 - 3,0 % децгешнде ^тшедь
Келiктi пайдалану кызметi 3 - 3,5 %-дык каркынмен еседi, кызметтер келемi орташа 10,0 %-дан жоFары.
2013 - 2015 жылдардагы ВВП-ныц адам басына шацкандагы цуныныц болжамы
2013 - 2015 жылдардаFы инвистицияныц каркыны 4,4 - 5,3 %-ы курайды. Бул белсендi технологиялык модернизация журпзуге мYмкiндiк беретiн негiзгi жиналFан капиталдыц жеткiлiктi жоFары есiмiн камтамасыз ететiн болады.
2013 жылдан берi ВВП каркыныныц 2014 жылы 2,4%- дан 2015 жылы 3,9%^а дешн шынайы бiртiндеп есiмi болжанады.
Орташа шуFыл кезецдеп экономиканыц есiм накты секторда кабiлеттi болады жэне келемнщ есуше кызмет керсетедi.
2013 жылы инфляцияныц децгейi 7,5-8,0%-дан 2015 жылы 7%^а дейiн темендейдi.
2012 жылдан 2013 жылдыц бiрiншi жартыжылдыктаFы юрютер болжамын куруда даFдарыска карсы шараларды жYзеге асырудыц эсерi, накты тYсiмдер базасында орындалуы туралы есептiц мэлiметтерi ескерiлдi (Экономика жэне бюджеттiк жоспарлау министрiнiц 14.06.13 жылFы КР Парламент мэжшсшде окылFан «201313
2015 жылдарFа арналFан республикальщ бюджет туралы» баяндамасы ). 2 сызбасы - 2012 - 2015 жылдарFа арналFан экономикальщ eciMHi4 параметрлерi, алды^ы жылдык %-дык кeрсеткiшi
Керсетюштер 2012 2013 2014 2015
Тутыну 2,7 3,1 3,3 3,5
Оньщ шшде жеке 2,2 2,5 2,7 3,0
мемлекетпк 4,4 5,0 5,2 5,3
Инвестициялы; 4,2 4,6 5,1 5,3
Тауар экспорттары мен 3,1 2,0 2,3 3,2
кызмеп
Тауар импорттары мен 3,7 1,1 1,5 2,7
кызмеп
Фискалдык саясатка сэйкес алды^ы орташа шyFыл Ke3eHi болады. Мемлекетпк тутыну мен инвистицияны кeрсетiлген параметрлердi камтамасыз етуден бастапкы кажеттiлiктен курылады.
Экономикалы; eсiмдi устап туру саясатын жYргiзу мен тyрFындар eмiрiн элеуметпк сапанын туракты eсiру стандарттары ретшде усынылады.
Казакстан Республикасында мемлекеттiк саясатты жYргiзуде улттык эконо-миканы дамы^а, экспорттык потенциалды арттыруFа баFыттауды жузеге асыры-лады. Инженерлi-техникалык дипломы бар студенттердi даярлайтын жоFары оку орындарнын саны кeбейедi. Азаматтардын турмыстык халi жаксарады.
Осындай себептен ^Р-да СВСН куру мен дамыту, алдынFы катарлы технологияларды менгерген Yлкен Yлесi бар субъект ретiнде мемлекет пен сыркы мYДДедегi потенциал бастамашыл болып табылады.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Гост 7.1 - 2012. Акпараттар,ютапханалык жэне баспа id бойынша стандарттар -Введ. 2012-11-25. - М.: Госстандарттар Казахстан изд-во стандартов, 2004.
2 Казахстан Республикасы.Казакстан Республикасынын 2013-2015 жылдарFа арналFан элеуметлк эканомикалык дамытудын орта мезгiлдiк жоспары туралы Yкiмет Каулысы., 2013. (22.12.2013. №№ 753-eзгертулермен толыктырулар енпзшген).
3 Жобанын маркетингтiк зерттеу нэтижелеi бойынша есебь BISAM Central Asia «жоFарFы дэлдiктегi навигациялык жYЙесiндегi жэне Казакстан Республикасынын жерiн кашыктыктан зондпен тексерудщ Fарыштык жYЙедегi жер y^ инфракурылымын куру» Алматы 2013. - 120 б .
4 Казакстан Республикасында улттык Fарыштык навигация жYЙесiн куру: технико экономикалык негiздер: Орындаушы РГП «ЦФМИ» МОН РК. - Алматы, 2013. - 249 б.
5 Шебшаевич, В. С. Спутниктж тораптык радионавигациялык жYЙе / П.П. Дмитриев, Н.В. Иванцевич [и др.]; под ред. В. С. Шебшаевича. - 2-басылым -М.: Радио жэне байланыс, 2013. - 408 с.
6 Leica Geosystems AG жерлердi межелеуде спутниктiк жYЙенi курылымы бойынша техникалык усыныстар - 2013. - 5 с.
7 RTCM recommended standards for differential Global Navigation Satellite Systems Service. Future version 2.2. - Radio Technical Commission for Maritime Services, Special
Committee № 104. - 2012. - 128 с.
8 Спутниктж навигациялык жYЙенщ бейнеа. http://www.gps-profi.ru/ [электрондык ресурс].
9 Егш шаруашылыFы кажеттiлiгiнде навигациялык жYЙенi пайдалану. http://www. informagro.ru/ [электрондык ресурс].
Л. Н. Гумилев атындагы Еуразия улттьщ университетi, Астана к. Материал 14.03.13. баспаFа тYстi.
У. Б. Аханова
Создание спутниковой геодезической сети в Республики Казахстан
Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева, г. Астана Материал поступил в редакцию 14.03.13.
U. Akhanova
Creation of satellite geodesic network in the Republic of Kazakhstan
L.N. Gumilev Eurasian national university, Astana.
Material received on 14.03.13.
В данной статье описываются политические,природно-климатические и социально-экономические условия реализации проекта «Создание Высокоточных Спутниковых Навигаций РК».
In this article the political, natural climatic and socio-economic terms of realization of the project "Creation of High-fidelity Satellite to Navigation of РК" are described.
УДК 622.692.4.001.63
Д. М. БАИМБЕТОВА, Г. Ж. СЕЙТЕНОВА
К ВОПРОСУ О ПРИМЕНЕНИИ МЕТОДА ССП ПРИ ПРОЕКТИРОВАНИИ ТРУБОПРОВОДОВ
В данной работе был проведен обзор факторов, влияющих на надежность работы ТП и предложен метод ССП, являющийся перспективным, по мнению авторов, а также самым дешевым из всех наземных геофизических методов, экологически чистым (взрывы не нужны) и оперативным. Затраты на внедрение новых технологий при проектировании МТП увеличат сроки их эксплуатации и уменьшат затраты на ликвидацию неполадок, что несомненно принесет экономическую выгоду нефтеперекачивающим компаниям и стране в целом.
В Стратегии развития Казахстана до 2030 года в числе целей использования энергетических ресурсов указано о создании системы трубопроводов для экспорта нефти и газа. Как отметил Президент Республики Казахстан Н. А. Назарбаев: «Только большее количество независимых экспортных маршрутов может предотвратить нашу зависимость от одного соседа и монопольную ценовую зависимость от одного
