Научная статья на тему 'COVID-19ДАН КЕЙИНГИ ЮЗ-ЖАҒ СОҲАСИ МУКОРМИКОЗ АСОРАТЛАРИ МОРФОЛОГИК ТАДҚИҚОТ НАТИЖАЛАРИ'

COVID-19ДАН КЕЙИНГИ ЮЗ-ЖАҒ СОҲАСИ МУКОРМИКОЗ АСОРАТЛАРИ МОРФОЛОГИК ТАДҚИҚОТ НАТИЖАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
270
22
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
мукромикоз / некроз / замбуруғ / юз-жағ соҳаси. / mucromycosis / necrosis / fungus / face-jaw area

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — Sh.A. Boymuradov, Yo.Kh. Kurbonov, J.A. Djuraev, A.J. Botirov

Ушбу мақолада COVID-19дан кейинги юз-жағ соҳаси мукормикоз асоратлари морфологик текширув натижалари келтирилган. COVID-19 билан оғриган беморларни оғиз бўшлиғида мукормикоз билан зарарланиши танглай соҳасида шиллиқ қаватини рангини турли кўринишда ўзгариши, шиш, яра, танглайда юза некротик ўчоқлар, қаттиқ танглай ва жағ суякларини ялонғочланиши ва суяк юзасининг қорамтир юзаси ғадир-будир кўринишида намоён бўлади (Brandao et al., 2020). Шуни инобатга олиш керакки, мукормикознинг яқинда пайдо бўлиши ва COVID-19 билан бирга ривожланиши бу касалликларни бир бирига тўлиқ боғлиқ деб хисобланмасада, пандемия даврида бу жараённи келиб чиқишига етарлича сабаб ва шароитлар ҳамда беморларда соматик ҳамроҳ касалликлар, сурункали микроб ўчоқларини бўлиши мукормикозни ривожланишига туртки бўлади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по клинической медицине , автор научной работы — Sh.A. Boymuradov, Yo.Kh. Kurbonov, J.A. Djuraev, A.J. Botirov

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

RESULTS OF A MORPHOLOGICAL STUDY OF MUCORMYCOSIS COMPLICATIONS OF THE MAXILLOFACIAL AREA AFTER COVID-19

This article presents the results of a morphological examination of facial mucosa complications after COVID-19. Infection of patients with COVID-19 with mucormycosis in the oral cavity is manifested in the form of discoloration of the mucous membrane in the area of the palate, swelling, ulcers, necrotic foci on the palate, hard palate and jaw bones, and the dark surface of the bone surface (Brandao et al ., 2020). It should be borne in mind that the recent emergence and development of mucormycosis with COVID-19 is not considered to be fully interrelated, but sufficient causes and conditions for the occurrence of this process during the pandemic, as well as the presence of somatic comorbidities, chronic microbial foci in patients.

Текст научной работы на тему «COVID-19ДАН КЕЙИНГИ ЮЗ-ЖАҒ СОҲАСИ МУКОРМИКОЗ АСОРАТЛАРИ МОРФОЛОГИК ТАДҚИҚОТ НАТИЖАЛАРИ»

DOI: https://doi.org/10.37547/supsci-oimp-02-01-01

Pages: 1-23

Oriental Journal of Medicine and Pharmacology

V ORIENTAL JOURNAL OL MEDICINE AND

f PHARMACOLOGY

SUPPORT

SCIENCE .

journal homepage:

https: //www.supportscience.uz /index.php /oi mp

RESULTS OF A MORPHOLOGICAL STUDY OF MUCORMYCOSIS COMPLICATIONS OF THE MAXILLOFACIAL AREA AFTER COVID-19

Sh.A. Boymuradov

Doctor of Philosophy in Medicine, Tashkent Medical Academy, Uzbekistan Yo.Kh. Kurbonov

Doctor of Philosophy in Medicine, Tashkent Medical Academy, Uzbekistan J.A. Djuraev

Doctor of Philosophy in Medicine, Tashkent Medical Academy, Uzbekistan

A.J. Botirov

Doctor of Philosophy in Medicine, Tashkent Medical Academy, Uzbekistan

ABOUT ARTICLE

Key words: mucromycosis, necrosis, fungus, face-jaw area.

Received: 04.01.22 Accepted: 10.01.22 Published: 15.01.22

Abstract: This article presents the results of a morphological examination of facial mucosa complications after COVID-19. Infection of patients with COVID-19 with mucormycosis in the oral cavity is manifested in the form of discoloration of the mucous membrane in the area of the palate, swelling, ulcers, necrotic foci on the palate, hard palate and jaw bones, and the dark surface of the bone surface (Brandao et al ., 2020). It should be borne in mind that the recent emergence and development of mucormycosis with COVID-19 is not considered to be fully interrelated, but sufficient causes and conditions for the occurrence of this process during the pandemic, as well as the presence of somatic comorbidities, chronic microbial foci in patients.______________________________

https://www.supportscience.uz/index.php/oimp

1

ORIENTAL JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACOLOGY

ISSN: 2181-2799

COVID- 19ДАН КЕЙИНГИ ЮЗ-ЖАГ СО^АСИ МУКОРМИКОЗ АСОРАТЛАРИ МОРФОЛОГИК ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

Ш.А.Боймурадов, Ё.Х.Курбонов, Ж.А.Джураев, А.Ж. Ботиров

Тошкент тиббиёт академияси

___________________________МА^ОЛА Х,А^ИДА________________________________

Калит сузлар: мукромикоз, некроз, Аннотация: Ушбу маколада COVID-

замбуруг, юз-жаг сохдси. 19дан кейинги юз-жаг сохдси мукормикоз

асоратлари морфологик текширув натижалари келтирилган. COVID-19 билан огриган беморларни огиз бушлигида мукормикоз билан зарарланиши танглай сохдсида шиллик каватини рангини турли куринишда узгариши, шиш, яра, танглайда юза некротик учоклар, каттик танглай ва жаг суякларини ялонгочланиши ва суяк юзасининг корамтир юзаси гадир-будир куринишида намоён булади (Brandao et al., 2020). Шуни инобатга олиш керакки, мукормикознинг якинда пайдо булиши ва COVID-19 билан бирга ривожланиши бу касалликларни бир бирига тулик боглик деб хисобланмасада, пандемия даврида бу жараённи келиб чикишига етарлича сабаб ва шароитлар хдмда беморларда соматик хдмро^ касалликлар, сурункали микроб учокларини булиши мукормикозни ______________________________________ривожланишига туртки булади._______

https://www.supportscience.uz/index.php/ojmp

2

ORIENTAL JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACOLOGY

ISSN: 2181-2799

РЕЗУЛЬТАТЫ МОРФОЛОГИЧЕСКОГО ИССЛЕДОВАНИЯ ОСЛОЖНЕНИЙ МУКОРМИКОЗА ЧЕЛЮСТНО-ЛИЦЕВОЙ ОБЛАСТИ ПОСЛЕ COVID-19

Ш.А. Боймурадов, Э.Х. Курбонов, Ж.А. Джураев, А.Ж. Ботиров

Ташкентская медицинская академия

_____________________________О СТАТЬЕ______________________________

Ключевые слова: мукромикоз, Аннотация: В статье представлены

некроз, грибок, челюстно-лицевая область. результаты морфологического исследования осложнений мукормикоза лицевой-челюстной области после COVID-19. Заражение больных COVID-19 мукормикозом полости рта проявляется в виде изменения цвета слизистой оболочки в области неба, отека, язв, некротических очагов на небе, твердом небе и костях челюстей, а также темная поверхность поверхности кости (Brandao et al., 2020). Следует иметь в виду, что недавнее возникновение и развитие мукормикоза при COVID-19 считается не полностью взаимосвязанными, а достаточными причинами и условиями возникновения этого процесса в период пандемии, а также наличием сопутствующих соматических заболеваний, хронические микробные __________________________________очаги у больных._________________

I. КИРИШ

Мукормикоз - нисбатан кам учрайдиган, аммо каёт учун хавфли булган инвазив замбуругли инфекция булиб, уни Mucorales тартибининг турли авлодлари ва турлари кузгатади, Mucoraceae нинг олтита оиласи энг кенг таркалган булиб, иммунитети кучсиз беморларни зарарлайди [1]. Мукормикоз купинча хужайин организми кимоясида жиддий нуксонлар ва кон зардобида темир моддаси юкори булган беморларда учрайди, аммо иммунокомпетент хужайинни спорадик зарарлаши кам мумкин [1-3]. Мукормикоз, шунингдек, гематологик хавфли усмалар булган, аллоген узак кужайралар трансплантацияси утказилган ва кандли диабет билан огриган беморлар орасида муким касаллик кисобланади [4]. Тарихан, стероидларни нотугри ишлатиш ушбу инвазив замбуругли инфекциянинг ривожланиши билан боглик булган, айникса, агар у юкоридаги хавф омилларидан бири билан боглик булса. Бундан ташкари, стероидларни нотугри ишлатиш мукормикоз ва аспергиллоз каби ёндош инвазив замбуругли инфекцияларни келтириб чикариши мумкин [9].

2019 йил коронавирус касаллиги (COVID-19) пандемиясининг бошида 2020 йилда коронавирус 2 (SARS-CoV-2) келтириб чикарган огир уткир респиратор синдромли инфекцияга карши курашиш учун самарали терапевтик ёндашувларни ишлаб чикиш ва

https://www.supportscience.uz/index.php/ojmp

3

ORIENTAL JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACOLOGY

ISSN: 2181-2799

кайта йуналтириш зарурати куплаб дори вариантларини кайта куриб чикишга сабаб булди. Куплаб клиник синовлар ишлаб чикилди, жумладан, огир клиник колатларда стероидларнинг роли баколанди. Ушбу тадкикотлардан бири, RECOVERY тадкикоти, упканинг инвазив механик вентиляциясини ёки факат кислород терапиясини олганлар орасида рандомизациядан сунг 28-кунга келиб, улимнинг сезиларли даражада камайишини курсатди [10]. Афсуски, бошка дорилар, масалан хлорохин каби ушбу дорилар кам клиник сценарийларда нотугри ишлатилган, фойда кам булган ёки умуман булмаган [1-4,14]. Эктимол, стероидларни нотугри куллаш билан боглик булган, козирда COVID-19 билан ассоциацияланган мукормикоз (САМ) сифатида каталогга киритилган COVID-19 билан огриган беморлар орасида мукормикозларнинг купайиб бораётгани дунёнинг куплаб мамлакатларида [5], шу жумладан, Бразилия ва Мексика каби Лотин Америка давлатларида кам кайд этилган [6].

Купгина хабарлар ва улимлар полати бурун-огиз ва упка инфекциялари билан боглик булса-да, бизга маълумки, адабиётларда гангреноз суяк некрози билан асоратланган бурун-огиз САМнинг бошка кеч кандай колатлари кайд этилмаган.

Журналдаги [7] биринчи нашримиздан сунг бир нечта САМ колатлари какида хабарлар берилди. Биз тизимли шаркимизни (PubMed ва Embase маълумотлар базалари) 2021 йил 21 июнгача куйидаги атамаларни: (“COVID” ёки “SARS-CoV-2” ёки “коронавирус”) ва (mucor - “зигомикоз”) куллаган колда янгиладик. Мукормикознинг факат микробиологик ёки гистологик жикатдан тасдикланган колатлари, такризланган нашрларда ёритилганлари киритилди [11]. COVID-19 тасдиклангандан сунг етти кун утгач ташхисланган мукормикозни (максимал 3 ойгача) биз “кечки САМ” деб кисобладик. Долган колатларни, яъни мукормикоз COVID-19 билан бир вактнинг узида ёки ундан кейин етти кун ичида ташхисланган колатлар “эрта САМ” деб кисобланди. Биз таклил килиш учун бемордан алокида маълумотларни сурадик, маълумотлар мавжуд булмаганда эса, истисно килишдан олдин кушимча маълумот олиш учун тегишли муаллиф билан богландик. Биз нашрлардан куйидаги маълумотларни: муаллиф ва нашр этилган мамлакат, (11) субъектларнинг ёши ва жинси, мойил омиллар (каттик органлар трансплантацияси, гемапоэтик узак кужайралари трансплантацияси, гематологик хавфли усмалар, кандли диабет ва бошкалар), COVID-19ни даволаш тафсилотлари, шу жумладан гипоксемиянинг мавжудлиги, упка сунъий вентиляцияси зарурати, симптомлар юзага келгандан ёки COVID-19 тасдиклангандан бошлаб мукормикоз ташхиси куйилишигача булган вакт, COVID-19ни даволаш учун ишлатиладиган глюкокортикоидларнинг ва бошка ишлатиладиган иммунодепрессантларнинг дозаси ва кабул килиш давомийлиги, [12] мукормикоз какида батафсил маълумотлар, жумладан зарарланиш жойи, таклиф

https://www.supportscience.uz/index.php/ojmp

4

ORIENTAL JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACOLOGY

ISSN: 2181-2799

килинган даволашнинг тиббий (амфотерицин В, изавуконазол, позаконазол ёки уларнинг комбинацияси) ва жаррох,лик муолажалари хдкида маълумотлар [13] ва УАБ дан улим курсаткичларини олдик.

II. ТАДЦЩОТНИНГ МАЦСАДИ: COVID-19 утказган ва юз-жаг сох,аси

мукормикоз билан асоратланган беморларда морфологик тадкикот утказиш.

III. ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛ ВА УСУЛЛАРИ: 2019-2021-йилларда Тошкент тиббиёт академияси куп тармокли клиникасининг COVID дан кейинги марказида COVID-19 инфекцияси ва унинг юз-жаг сохдсидаги йирингли-некротик асоратлари билан даволанган 118 нафар беморни комплекс текширувдан утказдик ва даволадик. Урганилаётган х,олат сифатида юз-жаг сохдсида йирингли-некротик жараёнлар булган беморлардаги ярали жараённинг клиник курсаткичлари ва кондаги иммун х,имоя омиллари куриб чикилди. Ташки курикда ва махдллий х,олатни аниклашда анатомик сохдларнинг шишиши х,исобига юз ва буйин конфигурациясидаги узгаришларнинг мавжудлиги аникланди. Шишган сохддаги терининг ранги (тана ранги, гиперемия) визуал (куз оркали куриш билан) бах,оланди. Палпацияда инфилтратнинг улчами, огрикнинг борлиги, терининг таранглиги, йирингли учокларнинг мавжудлиги аникланди. Винсент симптомини аниклаш утказилди. Огизни очиш даражаси, яллигланиш контрактурасининг намоён булиши ва огриклар аникланди.

Барча беморлар 2та гурух,га булинди (1-расм).

Барча текширилган шахслар

1 гуруу (COVID-19 билан касалланган ва йирингли-некротик асоратлар булган 118 та бемор) Назорат гурухд (20 та деярли соглом шахслар)

COVID-19 билан касалланган беморлар юзида йирингли-некротик жарохдтларнинг турли шаклларини ва кечишини аниклаш, шунингдек даволаш усулларини яхшилаш максадида тепа юз-жаг, бурун шиллик кавати ва бурун олди синусларидан олинган материалларни морфологик тадкик килдик. Олинган натижаларга кура беморлар куйидаги гурух,ларга булинди; биринчиси - мукормикоз билан касалланган беморлар, иккинчиси -синус тромбоз билан касалланган беморлар. FESS (Functional Endoscopic Sinus Surgery.

https://www.supportscience.uz/index.php/ojmp

5

ORIENTAL JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACOLOGY

ISSN: 2181-2799

Funktsional endoskopik sinus operatsiyasi bu minimal invaziv protsedura bo'lib, u paranasal sinuslarning burun drenaj yo'llarini kattalashtirish uchun burun endoskoplari yordamida sinusli ventilyatsiyani yaxshilaydi va mahalliy dorilarga ruxsat beradi. Functional Endoscopic Sinus Surgery is a minimally invasive procedure which uses nasal endoscopes to enlarge the nasal drainage pathways of the paranasal sinuses to improve sinus ventilation and allow access of topical medications. Wikipedia),

Микропрепаратларнинг микроскопик ва гистологик тадкикоти Республика патологик анатомия марказининг патогистология лаборатория булимларида бажарилди, микропрепаратларни буяшда гематоксилин ва эозин буёгидан фойдаланилди. Микропрепаратларни тадкик килиш ва таъриф беришда CYAN. Model DN - 30 OM. С приставкой 34 MP MICROSCOPE Camera, окуляр-объектив катталиги х=4х10х0,5, х=10х0,25х0,5. дан х=40х0,65х0,5 гача булган бинокуляр микроскопдан фойдаланилди. Ушбу тадкикот учун 23 та микрофотография тайёрланди ва таъриф берилди.

Клиникадан олиб келинган материал куйидаги шаклда боскичма боскич амалга оширилди: материални руйхдтдан утказиш, кесиш, макро таъриф бериш, кассеталар маркировкаси, кассета буйича материалларни ажратиш бирламчи диагностика, дастлабки диагнозни олиш. Кейин материалларга ишлов бериш, ойналарга белги куйиш, препаратларни кабул килиш ва натижаларни бах,олаш ишлари олиб борилади. Х,ар бир тайёр микропрепаратдан илмий-тадкикот ишларида фойдаланиш учун суратга олинди.

IV. Олинган натижалар ва уларнинг мухокамаси.

Капилляр типдаги ингичка ва юпка деворли ангиоматоз полип беморларнинг умумий сонидан, бу тури 5 х,олат - 4,2 фоизни ташкил этди.

Яллигланишли полип 10 та х,олатни - 8,4 фоизни ташкил килди, гистологик узгаришлар х,ам бириктируви тукимада оралик шиш билан бирга лимфоцит ва гистиоцитдан иборат диффуз полиморф яллигланишли-х,ужайрали инфильтрация билан тавсифланади, сурункали жараён авж олганда якка йирик, секретор фаол безларда кон кетиш учоклари, плазматик х,ужайралар аралашган полиморф ядроли лейкоцитлар сони ортиши кузатилди.

Полипнинг безли - кистозли шакли - 8 х,олатда аникланди, бу эса 6,7 фоизни ташкил этиб, юзаси пролиферация учоклари, десквамация ва метаплазия сохдлари булган куп каватли ясси мугузланмайдиган эпителийда куп каторли цилиндрсимон х,илпилловчи эпителий билан копланган. Стромаси нотекис шиш, таркок лимфогистиоцитар инфилтрация, ангиоматоз ва куплаб кистоз-кенгайган сероз безлар билан говакли бириктирувчи тукима куринишида ифодаланади. Алох,ида безлар эпителиал

https://www.supportscience.uz/index.php/ojmp

6

ORIENTAL JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACOLOGY

ISSN: 2181-2799

хужайраларнинг пролиферация холатида булиб, улар куп каторли ва куп каватли жойлашган.

Безли-шилликли полип 12 холатни - 10,3 фоизни ташкил этиб, юзаси пролиферация учоклари бор булган куп каторли цилиндрсимон эпителий билан копланган. Стромаси миксоид шишли, ангиоматоз ва плазма хужайралари аралашган куплаб эозинофил лейкоцитлардан иборат шилликланувчи бириктирувчи тукимадан иборат. Полип тукимасининг ичида сероз суюклик тутган, ички девор эпителий копламининг атрофияси ва яссиланиши булган, кистоз-кенгайган бушликли безлар аникланади.

Фиброзли полип 12 та холатда - 10,3 фоиз аникланиб, базал мембранаси тулик тушиб колиши, тулик эпителий десквамацияси сохалари бор булган куп каватли цилиндрик эпителий билан копланган шиллик кавати овалсимон буккан куринишида. Стромаси камгина шиллик безлар ва томирлар тупланиши билан калин лимфогистиоцитар инфилтрацияли, зич баъзан дагал толали фиброз тукималардан иборат.

3 та, яъни 2,5 фоиз холатда эпителийнинг ясси хужайрали метаплазияси билан пролиферацияланувчи полиплар аникланди. Метаплазия бурун шиллик кавати ва бурун олд бушликлари эпителийсида диспластик ва пренеопластик узгаришлар ривожланиши билан хавфлидир.

1жадвал

COVID-19 билан касалланган беморлар юзида йирингли-некротик жарохатларнинг клиник-морфологик шакллари

№ Йирингли-некротик жарохатларнинг турлари Холатлар сони Фоизга нисбатан

1 Мукормикоздан шикастланиш 39 33%

2 Candida Albicans 8 6,7%

3 Сур.яллиг.фонида мукормикоз 12 10,3%

4 Диморфли (мукормикоз+кандидоз) микотик шикастланиш. 9 7,6%

5 Ангиоматоз полип 5 4,2 %

6 Яллигланишли полип 10 8,4 %

7 Безли - кистозли полип 8 6,7 %

8 Безли-шилликли полип 12 10,3 %

9 Фиброзли полип 12 10,3 %

1 Пролиферацияланувчи полип 3 2,5 %

https://www.supportscience.uz/index.php/ojmp

7

ORIENTAL JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACOLOGY ISSN: 2181-2799

0. эпителий метаплазияси билан

Жами 118 100 %

1 расм. Тукиманинг юзаси етилган, юпкалашган ясси эпителий билан копланган, унинг остида массив некрозланган фиброзли-ёг тукимаси, куплаб лейкоцитлар тупланиши ва камгина тери ости ортиги мавжуд булиб (а), марказида куплаб бироз калинлашган фрагментлар аникланиб, учлари тугногичсимон шаклида калинлашган мукормикознинг шохланган мицелийлари аникланади (б). Шишган респираторли копламнинг остида катталашган, тулаконли томирларнинг куп сонли гуруклари бор. Стромаси кон куйилишлар, секретор фаол шиллик безлар, томирлар тромбози, ингичка

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

деструкцияланган суяк булаклари сокалари билан. (1 гурук) Гематоксилин ва эозин билан буялган. Кат. обх10.0

https://www.supportscience.uz/index.php/ojmp

8

ORIENTAL JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACOLOGY

ISSN: 2181-2799

2ТЛ vy

расм. Кенг куп сонли некроз сохалари зич, иирик, цаитадан шохланувчи цалинлашган сегментли ёки учлари тугногичсимон шаклида цалинлашган мукормикознинг шохланган мицелиИлари жоИлашган (а), атрофида эса учоцли леИкоцитар инфильтрат аницланади (б). (1 гурух) Гематоксилин ва эозин билан буялган. Кат. об х10.

3 расм. Кесмалар, атрофида леИкоцитлар устунлиги билан зич полиморф яллигланишли инфилтрати мавжуд булган катта учоцли некротик массалардан иборат (а). Некроз тубида шохланган, сегментланган куп сонли гифлар, хамда алохида псевдогифлар аницланади (б). (1 гурух) Гематоксилин ва эозин билан буялган. Кат. об х10.0

https://www.supportscience.uz/index.php/ojmp

9

ORIENTAL JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACOLOGY

ISSN: 2181-2799

*

/

>

-Д- ^ . V

____________________________________________

4 расм. Кесмалар, асосан некротик масса учоклари, юзаки яраланган грануляцион тукима сохдларидан иборат (а). Учокли калин лейкоцитар инфильтрат мавжуд. ^алинлашган, шохланган, мукормикознинг сегментланган мицелийлари аникланади (б). Мукормикоз грануляцион-некротик тукима билан. (1 гурух,). Гематоксилин ва эозин билан буялган. Кат. об х10.0

5 расм. Тукима пролиферация ва десквамация учоклари бор булган куп каторли цилиндрсимон х,илпилловчи киприкли эпителий билан копланган (а). Стромаси плазмоцит, лимфоцит ва баъзан калин эозинофиллардан иборат яллигланишли инфилтрат билан бирга нотекис миксоид шиш, учокли шилликланиш бор булган

https://www.supportscience.uz/index.php/ojmp

10

ORIENTAL JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACOLOGY

ISSN: 2181-2799

бириктирувчи тукимадан иборат (б). ^он томирлари тулаконли. Шунингдек учлари тугногичсимон шаклида калинлашган, йирик калинган сегментланган ёки шохланган мицелийлар (в) майда некроз сохдлари аникланиб, атрофида лейкоцитар инфильтрат куринади. Деструктив узгарган суяк тукимаси учокли микотик шикастланиш билан. (1 гуру*) Гематоксилин ва эозин билан буялган. Кат. об х10.0

< *■ i

0 ,

4шт t

ШГ

6 расм. Кесма атрофида сегмент ядроли лейкоцит тутган зич полиморф яллигланиш инфилтрати булган катта учокли некротик массалардан иборат (а). Некрозланган масса тубида мукормикозга хос булган йирик шохли, микоспорали сегментланган мицелий аникланади (б). Мукормикотик шикастланишнинг морфологик куриниши тукима деструкцияси ва йирингли яллигланиши билан. (1 гуру*) Гематоксилин ва эозин билан буялган. Кат. об х10.0

https://www.supportscience.uz/index.php/ojmp

11

ORIENTAL JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACOLOGY

ISSN: 2181-2799

7 расм. Кесмалар асосан некротик массанинг йирик учокларидан иборат булиб, унда лейкоцитлар, эски ва янги кон куйилиш сохалари булган учокли зич яллигланиш инфилтрати мавжуд (а). ^алинлашган, нотекис, учлари тугногичсимон йугонлашган, шохланган мукормикознинг сегментланган мицейлийлари учрайди (б). Массив нерозга учраган тукимадаги мукормикоз. (1 гурух) Гематоксилин ва эозин билан буялган. Кат. об х10.0

8 расм. Кесмалар асосан ксантом хужайралар билан аралашган калин лимфогистиоцитар яллигланиш инфилтрати, хамда лейкоцитлари куп булган учокли яллигланишли инфилтрати мавжуд булган некроз учокларидан иборат (а). Кам сонли калинлашган, учлари тугногичсимон йугонлашган мукормикоз мицелийлар туплами аникланади (б). Айрим кесмалар юзасида эса сегментланган кандида мицейлийсининг ингичка шохланган, зич туплами мавжуд (в). Диморфли (мукормикоз + кандидоз) микотик шикастланиш. (1 гурух) Гематоксилин ва эозин билан буялган. Кат. об х10.0

https://www.supportscience.uz/index.php/ojmp

12

ORIENTAL JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACOLOGY

ISSN: 2181-2799

9 расм. Кесма бир кисмининг юзаси деструктив ясси хужайрали эпителий билан копланган, унинг остидаги шишган миксоматоз тукимада таркалган лимфоид инфилтрация аникланади (а). Айрим кесмалар эса некроз учокларидан иборат булиб, орасида йирик тулаконли ёки тромб тикилган томирлар жойлашган (б), унга учлари шарсимон булган, калин сегментланган мицелий бирикади (в). Мукормикоз шикастланиш кон томирларнинг гиперемияси ва тромбози билан. ^он томир деворининг барча каватларига инвазияси аникланади. (1 гурух) Гематоксилин ва эозин билан буялган. Кат. об х10.0

Г' V

Шиш

. V о

https://www.supportscience.uz/index.php/ojmp

13

ORIENTAL JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACOLOGY

ISSN: 2181-2799

10 расм. Полипсимон хосила пролиферация ва десквамация учоклари булган куп каватли ясси эпителий билан копланган. Стромаси лимфоцитлар ва плазмоцитлардан ташкил топган нотекис миксоид шишли, учокли шилликланиш, куплаб лимфоцит ва плазмоцитлардан ташкил топган яллигланишли инфилтратга бой булган бириктирувчи тукимадан иборат (а). ^он томирлари тулаконли. Яна йирик, калинлашган сегментли ёки учлари тугногичсимон йириклашиб шохланган мицелийлар билан катта учокли некрозлар булиб (б), атрофида лейкоцитар инфильтрат аникланади. Яллигланишли-некротик тукима микотик шикастланиши билан бирга. Мукормикозли морфоструктура. (1 гурух) Гематоксилин ва эозин билан буялган. Кат. об х10.0

11 расм. Кесмалар асосан кистоз узгарган шиллик кават, калин лимфоцитли, плазматик хужайрали ва гистиоцитли инфилтрациядан иборат. Тукима юзасининг баъзи сохалари турли даражада десквамация холатидаги реактив респиратор эпителий билан копланган (а). Куп лейкоцитли учокли калин яллигланишли инфилтрати мавжуд булган некроз сохасидан иборат. ^алинлашган, шохланган, сегментланган мукормикозни сегментланган мицелийсининг нотекис туплами аникланади (б). Сурункали яллигланиш фонида ривожланган массив йирингли-некротик узгаришли мукормикоз морфоструктураси. (1 гурух) Гематоксилин ва эозин билан буялган. Кат. об х10.0.

12 расм. Кесма йирик учокли яраланган, кон куйилган некроз майдонидан иборат булиб, учокли тупланган сегмент ядроли лейкоцитлари куп булган полиморф яллигланишли инфилтрациядан иборат (а). Мукормикоз замбуругига хос булган учлари

https://www.supportscience.uz/index.php/ojmp

14

ORIENTAL JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACOLOGY

ISSN: 2181-2799

тугногичсимон кенгайиб сегментланган, калинлашган мицелий тупламлари аникланди (б). Массив некрозланган мукормикозга хос замбуругдан шикастланиш. (1 гурух) Гематоксилин ва эозин билан буялган. Кат. об х10.0

* *;к

13 расм. Юзаси пролиферация ва десквамация учоклари булган куп каторли цилиндрик эпителий билан копланган полипсимон хосила. Стромаси лимфоцит ва плазмоцитдан ташкил топган калин яллигланишли инфильтрат, учокли шилимшикланиш, нотекис миксоид шишли бириктирувчи тукимадан иборат (а). ^он томирлари тулаконли. Шунингдек йирик катта сегментли ёки учлари тугногичсимон кенгайган шохли мицелийли кенг некроз сохалари булиб (б), атрофида лейкоцитар инфильтрат аникланади. Замбуругдан шикастланган яллигланишли-некротик тукима. Мукормикоз морфоструктураси. (1 гурух) Гематоксилин ва эозин билан буялган. Кат. об х10.0

https://www.supportscience.uz/index.php/ojmp

15

ORIENTAL JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACOLOGY

ISSN: 2181-2799

14 расм. Кесмалар катта некроз учокларидан иборат булиб, уларнинг атрофида куп лейкоцит тутган калин полиморф яллигланишли инфилтрат мавжуд (а). Некроз ичида ингичка шохланган, сегментланган мицелийлар аникланади (б). Массив некрозли мукормикоздан шикастланиш, калин лейкоцитар инфилтрация билан. (1 гурух) Гематоксилин ва эозин билан буялган. Кат. об х10.0

15 расм. Кесмалар асосан куплаб сегмент ядроли лейкоцитар яллигланишли инфилтрация учоклари булган некротик массадан иборат (а). Учлари тугоноксимон кенгайган йирик сегментланган мицелийларнинг кичик учоклари, жумладан томир ичида тупланиши аникланади (б). Тукима юзасининг баъзи сохалари куп каватли ясси ёки реактив респиратор эпителий билан копланган (в). Интраваскуляр инвазияланган мукормикоз, хамда некроз ва шу тукиманинг йирингли яллигланиши билан. (1 гурух) Гематоксилин ва эозин билан буялган. Кат. об х10.0.

https://www.supportscience.uz/index.php/ojmp

16

ORIENTAL JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACOLOGY

ISSN: 2181-2799

16 расм. Тукима юзасининг баъзи сохалари реактив узгарган куп каторли респиратор коплама билан копланган (а). юмшок-тукимали компонентнинг асосий кисми некроз, лейкоцитар инфилтрация, калинлашган, деформацияланган, шохланган, учлари йириклашган сегментланган мицелийлар тупламидан иборат (б). Яллигланишли-некротик узгаришлар фонидаги мукормикоздан шикастланиш. (1 гурух) Гематоксилин ва эозин билан буялган. Кат. об х10.0.

4 W «•!

в ЁЬ— - У' \

АЙ

.?■ «'Л-.V F’fSSJx/, • V--»:

'4. ^' if v.

17 расм. Кесмалар купрок лимфоцит, плазматик хужайра ва гистиоцитли инфилтратга бой зичлашган фиброз тукималардан иборат (а). Тукима юзасининг баъзи сохалари турли даражада десквамация холатидаги реактив респиратор эпителий билан копланган (б). Лейкоцитга бой учокли калин яллигланиш инфилтрати булган некротик масса сохалари мавжуд (в). ^алинлашган, шохланган, мукормикознинг сегментланган мицелийларининг нотекис туплами аникланади (г). Мукормикоз с массивными гнойнонекротическими изменениями на фоне хронического воспаления

https://www.supportscience.uz/index.php/ojmp

17

ORIENTAL JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACOLOGY

ISSN: 2181-2799

Сурункали яллигланиш фонидаги мукормикоз, массив йирингли-некротик узгаришлар билан. (1 гурух) Гематоксилин ва эозин билан буялган. Кат. об х10.0.

18 расм. Кесма катта учокли некротик массалардан, сегмент ядроли лейкоцитларни куп тутган калин полиморф яллигланишли инфилтратдан иборат (а). Некротик масса орасида якка калинлашган, шохланган, учлари кенгайган сегментланган мицелийлар аникланади (б). ^он томир бушликлари кам конли, улар атрофида бириктирувчи тукималарнинг концентрик фрагментлари учрайди (в). Массив некроз, йирингли яллигланиш билан мукормикоздан шикастланиш. (2 гурух) Гематоксилин ва эозин билан буялган. Кат. об х10.0

ORIENTAL JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACOLOGY

ISSN: 2181-2799

19 расм. Тукима юзаси пролиферация ва десквамация учоклари бор булган куп каторли цилиндрик хилпилловчи киприксимон эпителий билан копланган. Унинг остида кон билан имбибицияланган, катта учокли яллигланишли инфилтрат аникланади, унинг атрофида эса гиалиноз майдонлари аникланиб, оркасида деворлари калинлашган, тулаконли, бушликларида тромбози булган алохида катта томир деворининг фибриноид некрози жойлашган (а). Шунингдек учлари тугногичсимон калинлашган, сегментланган ёки шохланган мицелий сохалари аникланади (б). (2 гурух) Гематоксилин ва эозин билан буялган. Кат. об.х 10.0

« * <

'■ъ

0

V

‘•‘4.

20 расм. Жадал некроз фонида лимфоцитар ва нейтрофил инфилтрациянинг куплаб элементлари учрайди (а). Х,амда ингичка мицеляр толалар куринишида таёкчали аспергилл замбуруг микроорганизмлари аникланади (б). (2 гурух) Гематоксилин ва эозин билан буялган. Кат. об.х 10.0

Кузатувларнинг иккинчи гурухидаги 50 та беморнинг нафас йули шиллик каватида хилпилловчи киприксимон эпителий хужайра пролиферацияси билан майда безли найчалар булиб, эпителийсининг атрофияси билан бушлигида секрети бор кистоз узгарган бушликли безлар аникланади. ^опловчи эпителий кистоз узгарган ва призматик ёки цилиндрик эпителий куринишида ифодаланади. Стромасининг куп кисми без бушлигининг кенгайиши хисобига кучган, баъзи жойларида нотекис яллигланиш-хужайрали инфилтрация ва миксоматоз узгаришлар кузатилади.

https://www.supportscience.uz/index.php/ojmp

19

ORIENTAL JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACOLOGY

ISSN: 2181-2799

ШЯ ^A' h

h 5? &v v л--,

Ж: .V.V.: vj£T:-:Vi' ig

21 расм. Бурун шиллик каватининг куплаб фрагментлари полипоз тузилишга эга булиб, пролиферация ва кисман десквамация сохаларига эга респиратор эпителий билан копланган (а). Стромаси яхши ривожланган, фиброз, миксоид шиш, калин яллигланиш инфилтрация, секрецияси фаол шиллик безларнинг куплаб учоклари булган йирик кистоз куринишидаги баъзи безлар мавжуд (б). Кистоз сохалари бор булган яллигланишли-безли полип. Замбуругдан шикастланиш аникланмади. (1 гурух) Гематоксилин ва эозин билан буялган. Кат. Об х 10Д ш

22 расм. Полипсимон хосила фрагментлари, юзаси десквамация ва пролиферация учоклари булган куп каторли цилиндрик киприксимон эпителий билан копланган булиб (а), остида ёт танача туридаги лимфолейкоцитлар, эозинофиллар ва куп ядроли хужайралар куринишидаги калин полиморф хужайрали яллигланиш инфилтрацияси мавжуд (б). Шунингдек, хам катта-ретенцион кенгайган, хам урта ва майда улчамли овал шаклдаги серозли-шиллик безлар туплами мавжуд (в). Кучли ривожланган фиброзли строма, жадаллашган шиш, ангиоматоз, кон томир гиперемияси ва кон куйилиш учоклари билан. Грануляцион тукима гигант хужайрали реакция ва эозинофилия билан. (2 гурух) Гематоксилин ва эозин билан буялган. Кат. об х10.0

https://www.supportscience.uz/index.php/ojmp

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

20

ORIENTAL JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACOLOGY

ISSN: 2181-2799

23 расм. Кесма бир кисмининг юзаси кучли ривожланган койлоцитоз ва акантози булган етилган ясси эпителийнинг калинлашган коплами билан копланган (а), унинг остида эса уртача ривожланган лимфоид инфильтрат аникланади (б). ^опловчи эпителийнинг деструкция сохалари аникланади (в). Тукима тубида секретор фаол булган сулак безларининг учоклари жойлашган (г). Стромаси шишли, мушак толалари дистрофияси, томирлар атрофида камгина лимфоид инфилтрати бор (д). Кучли ривожланган койлоцитоз (вирусдан шикастланганлик белгиси), копловчи ясси эпителийнинг деструкция учоклари мавжуд. Стромал ва периваскуляр лимфоид инфильтрация. (2 гурух) Гематоксилин ва эозин билан буялган. Кат. об.х 10.0

COVID-19 билан касалланган беморлар юзида йирингли-некротик жарохат билан касалланган 118 та беморнинг биринчи гурухидаги гистологик препаратларда, замбуругдан шикастланиш шаклдаги морфологик узгаришлар узок давом этган катарал яллигланиш ва кон томирлар тромбози туфайли шиллик кават эпителийсининг дистрофик ва некротик узгариши билан тавсифланди. Касалликнинг барча шаклларида учокли, уртача ёки диффуз яллигланиш-хужайрали инфилтрацияси кайд этилиб, бу жараённинг давомийлигини ремиссия ва авж олиш даврлари билан намоён булди.

Иккинчи гурух беморларнинг гистологик тадкикот натижалари буйича асосан шиллик безларнинг кистозли шикастланиши билан тавсифланадиган морфологик узгаришларини, хамда копловчи эпителийнинг учокли ёки диффуз яллигланиш-хужайрали инфилтрациясини аниклаш мумкин.

V. ХУЛОСА.

Шундай килиб, юкорида таърифланган COVID-19 билан касалланган беморлар юзида йирингли-некротик жарохатлар, бурун ва бурун олд бушликларининг шиллик

https://www.supportscience.uz/index.php/ojmp

21

ORIENTAL JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACOLOGY

ISSN: 2181-2799

каватидаги морфологик узгаришлар, биринчи гурухда замбуругли шикастланиш билан таърифланса, иккинчи гурухда яллигланиш жараёнининг узок вакт кечиши билан боглик, шиллик усимталар ва кистоз хосилалар булган эпителий гиперплазияси билан боглик булган бурун йуллари архитектоникасининг бузилиши билан, хамда яллигланиш элементининг борлиги билан, бошка холларда эса секретининг куп ажралиши билан, бу эса табиий нафас олишнинг бузилиши билан кечиб давомли гипоксия ривожланишига олиб келади. Юкоридаги барча бузилишлар гипоксия фонида турли тизимлар функцияси пасайиши билан айникса мия функцияси пасайиши бирга кечади. Морфологик тадкикотдан олинган натижалар шиллик каватлардаги узгаришлар ва клиник белгиларнинг батафсил тавсифини курсатиб беради, хамда юздаги нам гангрена - нома ривожланиш хавфини бахолашга, шунингдек касалликнинг кайталанишини олдини олишга имкон беради.

VI. ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ:

1. Vinay K., Rudramurthy S. M., Dogra S. Emergence of Mucormycosis during COVID-19 pandemic and dermatological manifestations //Indian Dermatology Online Journal. - 2021.

- Т. 12. - №. 4. - С. 493.

2. Palou E. Y. et al. COVID-19 associated rhino-orbital mucormycosis complicated by gangrenous and bone necrosis—a case report from Honduras //Vaccines. - 2021. - Т. 9. -№. 8. - С. 826.

3. Divakar P. K. Fungal taxa responsible for mucormycosis/“black fungus” among COVID-19 patients in India //Journal of Fungi. - 2021. - Т. 7. - №. 8. - С. 641.

4. Sen A. Deficient synthesis of melatonin in COVID-19 can impair the resistance of coronavirus patients to mucormycosis //Medical hypotheses. - 2022. - Т. 158. - С. 110722.

5. George M. et al. A Rare Case of Rhino Orbito Cerebral Mucor Mycosis Associated with COVID 19 Infection //J Neurol Exp Neurosci. - 2021. - Т. 7. - №. 1. - С. 33-37.

6. Varshney V. K. et al. Synchronous Small bowel gangrene with pyelonephritis secondary to mucormycosis: a disastrous complication of COVID-19 pandemic //Cureus. - 2021. - Т. 13.

- №. 6.

7. Arora R. et al. Rhino-Orbito-Cerebral-Mucormycosis During the COVID-19 Second Wave in 2021-A Preliminary Report from a Single Hospital //Clinical Ophthalmology (Auckland, NZ). - 2021. - Т. 15. - С. 3505.

8. Chakraborty S., Mali K. A morphology-based radiological image segmentation approach for efficient screening of COVID-19 //Biomedical Signal Processing and Control. - 2021. - Т. 69. - С. 102800.

https://www.supportscience.uz/index.php/ojmp

22

ORIENTAL JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACOLOGY

ISSN: 2181-2799

9. Mitra S., Janweja M., Sengupta A. Post-COVID-19 rhino-orbito-cerebral mucormycosis: a new addition to challenges in pandemic control //European Archives of Oto-Rhino-Laryngology. - 2021. - С. 1-6.

10. Song G., Liang G., Liu W. Fungal co-infections associated with global COVID-19 pandemic: a clinical and diagnostic perspective from China //Mycopathologia. - 2020. - С. 1-8.

11. Ray S. K., Mukherjee S. COVID-19-Associated Mucormycosis, A New Incident in Recent Time: Is An Emerging Disease in The Near Future Impending? //Avicenna Journal of Medicine. - 2021.

12. Farias L. A. B. G. et al. COVID-19 associated Mucormycosis (CAM): Should Brazil be on alert? //Revista da Sociedade Brasileira de Medicina Tropical. - 2021. - Т. 54.

13. Rodrigues M. G. et al. Loss of an eye to mucormycosis following corticosteroid therapy for COVID-19 //Autopsy and Case Reports. - 2021. - Т. 12.

14. Rodrigues M. G. et al. Loss of an eye to mucormycosis following corticosteroid therapy for COVID-19 //Autopsy and Case Reports. - 2021. - Т. 12.

https://www.supportscience.uz/index.php/ojmp

23

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.