Научная статья на тему 'COVID-19 ПАНДЕМИЯСИНИНГ ИҚТИСОДИЙ ВА ИЖТИМОИЙ ТАЪСИРИ. «ЎЗБЕКИСТОН ФУҚАРОЛАРИНИ ТИНГЛАБ» ТАДҚИҚОТИНИНГ МАЙ ОЙИДАГИ НАТИЖАЛАРИ'

COVID-19 ПАНДЕМИЯСИНИНГ ИҚТИСОДИЙ ВА ИЖТИМОИЙ ТАЪСИРИ. «ЎЗБЕКИСТОН ФУҚАРОЛАРИНИ ТИНГЛАБ» ТАДҚИҚОТИНИНГ МАЙ ОЙИДАГИ НАТИЖАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Ветеринарные науки»

CC BY
25
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Strategy of Uzbekistan
Область наук
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «COVID-19 ПАНДЕМИЯСИНИНГ ИҚТИСОДИЙ ВА ИЖТИМОИЙ ТАЪСИРИ. «ЎЗБЕКИСТОН ФУҚАРОЛАРИНИ ТИНГЛАБ» ТАДҚИҚОТИНИНГ МАЙ ОЙИДАГИ НАТИЖАЛАРИ»

ИЖТИМОИЙ СОХА |=

Узбекистан Стратегияси №02 (2020) / ISSN 2181-2535 Журнал уй вара^аси https://journal.strategy.uz

covid-13 пандемиясининг ик.тисодий ва ижтимоий

таъсири. «узбекистон фукароларини тинглаб»

тадкикотининг май

ойидаги натижалари1

~Лараккиёт стратегияси» '' I маркази Жахон банки билан хамкорликда 2018 йилдан буён «Узбекистон фукароларини тинглаб» лойихасини амалга ошириб кел мокда. «Узбекистон фукароларини тинглаб» лойихаси - бу ислохотларни амалга ошириш жараёнида ахоли вакиляарининг карашлари ва фаровонлигини хар томонлама мониторинг килиш тизими хисобланади. Йил давомида мазкур ахоли вакилларининг фикрларини жамлаган холда, ушбу тадкикот ёрдамида абстрак сиёсий чоралар одамларнинг кундалик хаётида кандай акс этаётганлиги хакида замонавий тушунчага эга булиш имконини яратади.

1 Савол ва изохлар буйича Уильям Сайтсга куйидаги электрон почта оркали мурожаат килиш мум-кин: wseitz@worldbank.org

N ИЖТИМОИИ СОХА

Жорий йилнинг май ойида мазкур лойих,а до-ирасида COVID-19 пандемиясининг иктисо-дий ва ижтимоий таъсирини урганиш максадида тадкикот амалга оширилди. Тадкикот натижалари буйича Жахон банкининг катта иктисодчиси ва Мар-казий Осиёдаги камбагаллик ва тенглик масалалари буйича лойиха рахбари Уильям Сайтс (William Seitz) рахбарлигидаги экспертлар томонидан хисобот та-йёрланди. (Тадкикот натижалари тез кунларда ту-лик хисобот шаклида эълон килинади).

t

Бандлик

Тадкикот натижалари май ойида бандлик даражасининг бирмунча ошганини курсатмокда. Апрель ойида оиласида хеч булмаганда бир нафар аъзоси иш билан таъминланган уй хужаликлари 40 ф.п.га кескин тушиб кетган булса, май ойида эса бу индикатор 15 ф.п.га кутарилган. Иш жойини йукотганлар эса, апрелда 1 фоиздан 19 фоизга кутарилган булса, май ойида 12 фоизгача пасайган.

Уз-узини банд цилишдан тушадиган цар ^андай даромад

Уй хужалигининг иш билан банд i^ap цандай аъзоси

50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0%

•2019

■ 2020

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30%

Ё.

га

s

•2019

•2020

ИЖТИМОИИ СОХА N

Бандлик даражаси камайишининг аксарияти узини узи банд килганлар ораси-да купрок ва узокрок муддатда кузатилган. Бу курсаткич апрель ойида 67 фоизга кискарган булса, май ойида эса бир мунча ошган.

Б9ш иш фринлари

Янги иш иэловчиларни рфйхатга олиш

т

д

-60%

V//

-2019 2020

.2019 2020

Карантин даври бошланганидан буён ишга кабул килиш буйича эълонлар сони утган йилнинг шу даврига нисбатан уртача 75 фоизга камайган. Энг куп камайган сохалар бу туризм, кунгилочар ва дам олиш масканлари (-95 фоиз), барлар ва рес-торанлар (-91 фоиз) ва таълим (-85 фоиз) тармоклари хисобланади.

2020 йилнинг апрель-май ойларида 2019 йилга нисбатан буш иш уринларининг циаодиши

Туризм/дам олиш масканлари Бар/ресторанлар Таълим Котибият/маъмурият Чакана савдо/савдо-соти^ Гузаллик салонлари/фитнес/спорт К,урик,лаш/хавфсизлик хизматлари Маркетинг/реклама/дизайн Ишлаб чикариш/энергетика Маиший хизматлар Карьерани бошлаш/талабалар Юриспруденция ва бухгалтерия Тиббиёт/фармацевтика АТ/телекоммуникация/компьютерлар Кучмас мулк Бошца мутахассисликлар Маданият/санъат Уй ходилари Курилиш

-100% -90% -80% -70% -60% -50% -40% -30% -20% -10% 0%

Изох: Ушбу маълумотлар olx.uz томонидан такдим этилган. Мазкур маълумотлар баъзи чекланишларга эга эканлиги инобатга олишини лозим. Касбларнинг барчаси хам тез-тез чоп этилмайди ва фаолиятнингумумий булган бир катор турлари (масалан, кишлок хужалиги иш-чилари, давлат хизматчилари, норасмий фаолият ва хусусий бандлик) бу каби манбаларда етарлича такдим этилмаган.

62

Узбекистан стратегияси

С0УШ-19

"иббий ёрдам, молиявийтаъ-минланганлик ва дав-лат хизматлари.

Натижалар жорий йилнинг май ойида узига керакли булган тиббий ёрдамни олол-маётганлари туррисида хабар берганлар сони ошганини курсатмокда.

Карантин тадбирлари бошланганидан кейин-ги ойларда уй хужали-кларинингтахминан 6 фоизи оила аъзолари-нинг тиббий ёрдамга мухтожлиги хакида хабар берганлар.

Май ойида эса 16 фоиз ахоли тиббий муолажа

ололмаганлиги хакида хабар берганлар (апрел ойида - 5 фоиз булган). Камбагалрок уй хужаликлари харажат-ларининг кискаргани, юкори даромадга эга уй хужаликларининг эса харажатлари купайгани кузатилган.

Шу билан бирга, ахо-лининг катта кисми узининг асосий эхти-ёжларини кондиришга имконияти йуклиги ва жамгармаларининг мавжуд эмаслиги тугри-сида хабар берган.

Тадкикот натижалари худудларда махсулот-лар такчиллиги май ойида камрок булга-

нини курсатмокда.

Респондентларнинг 6 фоизи уз худудларида у ёки бу махсулотнинг со-тувда йуклиги тугрисида хабар беришган (апрель ойида бу курсаткич 12 фоиз булган эди).

М

играция ва пул утказма-

лари.

Тадкикот натижалари пул утказмалари тахминан икки бараварга кискарганини курсатмокда.

Мавсумий мигрант-ларнинг асосий кисми иш жойларини йукотган-лар ва уйларига кайтиб

ИЖТИМОИЙ СОХА |=

келганлар. Апрель ойида оила аъзолари хорижда булган уй хужаликлари сонининг улуши 22 фоиз-га ва ханузгача хорижда ишлаётган аъзоси булган уй хужаликлари сонининг улуши 18 фоизга тушиб кетган.

Хорижда ишлашни хохловчилар сони кес-кин камайган. 2020 йилнингбиринчи чо-рагида оила аъзолари-дан кимдир хорижга ишлаш учун кетиш ис-тагида булган уй хужаликлари сони аввалги йилга нисбатан 95 фоизга камайган булса, апрель-май ойларидаги тадкикот натижалари эса «ноль»га тенг булган.

/^W ХХабардорлик,

хХсаломатлик ва юриш - туриш.

Респондентлар-нинг деярли барчаси COVID-19 хакида хабар-дор килинганликлари, 75 фоизи эса жудаям ту-шунарли хабардор килинганликлари хакида айтганлар. Шунингдек, саломатлигидан «жуда хавотирда» булганлар улуши апрель ойига нисбатан 64 фоиздан 58 фоизгача кискарган, иктисодий окибатдан «жуда хавотирда» булганлар эса 61 фоиздан 55 фоизгача кискарган.

Суровномада катнаш-ганларнинг деярли барчаси пандемия хакида телевидение оркали хабар топганлар, бошка оммабоп манбалар ка-торига ижтимоий тар-моклар (13 фоиз) ва СМС хабарлар киритилган. Май ойининг охирига

кадар, шу иккита манба-нинг оммабоплиги усиб борган. Тахминан 79 фоиз респондент карантин бошланган вактдан буён уз юриш-туриш одатлари узгарганлиги-ни кайд этган.

ЙБ

олалар таълими.

Тадкикот натижала-рига кура, мактаб ёши-даги болаларнинг деярли барчаси (97 фоизи) мактаблар ёпик були-шига карамай, таълим ва тахсил жараёнларини давом эттирганлар.

Телевизион таълим дастурлари болалар таълимининг асосий кисмини ташкил килган (87 фоиз).

Телевидение оркали имкониятнинг юкорили-

»№ -.Vr

Узбекистан стратегияси

N ИЖТИМОИИ СОХА

ги (91 фоиз) ушбу курсат-кичнинг оммавийлигига сабаб булган деб хисоб-лаш мумкин. Шунингдек, смартфонлардан фой-даланиш имконияти 70 фоиздан куп уй хужалик-ларида мавжуд булган ва деярли 50 фоиз уй хужаликлари интернетга уланиш имкониятлари борлиги хакида хабар берганлар.

Шу билан бирга, тах-минан 17,5 фоиз респон-дентлар шахсий компьютер ва ноутбукдан фойдаланиш имкониятлари мавжудлиги хакида хабар берганлар.

Респондентларнинг аксарияти ушбу чора-

лардан етарли коникиш хосил килганларини, факат 8 фоизигина уртача ва тулик коникмаган-ларини билдирганлар.

¿•¿Ф

рашлар.

икрлар ва субъектив ка-

Респондентларнинг

уртачадан юкорирок булган кисми улар мамлакатнинг сиёсий, иктисодий ва ижтимоий ривожланишдаги тутган йулига «тулик кушили-шлари»ни билдирганлар (деярли хеч ким бунга «карши» эканли-гини билдирмаган).

Худди шундай вазият,

хукумат фукаролар билан очик мулокот олиб бораётганлиги тугри-сидаги фикрга «тулик кушилган»лар сони 7 фоиздан 12 фоизгача усиб, тахминан 5 фоизигина каршилигини билдирган. Респондентларнинг катта кисми мамлакатдаги иктисодий холатни ижобий бахолаган, уларнинг улу-ши 12 фоиздан 17 фоизга кутарилган («норози-ман» деб жавоб берганлар деярли йук).

Фаррух ХДКИМОВ, «Тараккиёт стратегияси» маркази лойиха координатори.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.