Научная статья на тему 'COVID-19 ПАНДЕМИЯСИ ДАВРИДА ОРТИҚЧА ТАНА ВАЗНИ МАВЖУД АЁЛЛАРДА ҲОМИЛАДОРЛИК ВА ТУҒРУҚ КЕЧИШИ'

COVID-19 ПАНДЕМИЯСИ ДАВРИДА ОРТИҚЧА ТАНА ВАЗНИ МАВЖУД АЁЛЛАРДА ҲОМИЛАДОРЛИК ВА ТУҒРУҚ КЕЧИШИ Текст научной статьи по специальности «Медицинские науки и общественное здравоохранение»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
COVID-19 / ҳомиладорлик / тана вазнининг ошиши / преэклампсия / гестацион диабет / кесар кесиш

Аннотация научной статьи по медицинским наукам и общественному здравоохранению, автор научной работы — Насирова Зебинисо Азизовна, Камалов Анвар Ибрагимович, Расулова Парвина Рустамова, Сафарова Диёра Фарходовна, Шамсидинова Дилафруз

COVID-19 пандемияси пайтида кўплаб аёллар ҳомиладорлик пайтида ҳаддан зиёд вазн ортиши муаммосига дуч келишди. Бунга нафақат турмуш тарзининг ўзгариши, балки пандемия туфайли кўп одамлар бошдан кечираётган стресс ҳам сабаб бўлди. Ушбу тахлилда COVID-19 пандемияси вақтида гестацион тана вазнинг патологик ошиши ва у билан боғлиқ акушерлик, перинатал, постгравидар асоратлар частотасини ўрганишда ҳомиладорликнинг кечиши ўрганилди. Текширилган аёллар 2 та гуруҳга бўлиниб ўрганилди: асосий гуруҳни-COVID-19 пандемияси вақтида 62 та тана вазнининг патологик ошиши мавжуд бўлган ҳомиладорлар; назорат гуруҳи-35 та ҳомиладорлиги шартли равишда физиологик кузатилаётган, ТВИ меъёрда бўлган аёллар ташкил қилди. Тадқиқотимизда қуйидаги текшириш усуллариданфойдаландик: анамнез маълумотлари, умумклиник, инструментал ва лаборатор, акушерлик текширишлар амалга оширилди. COVID-19 пандемияси вақтида тана вазнининг ҳаддан зиёд ошиши ҳомиладорлик, туғиш ва туғилишнинг ўзига хос хусусиятларига таъсирини ўрганиш давомида олинган натижалар шуни кўрсатдики, ушбу аёлларда прегравидар массасидан қатъи назар, турли акушерлик асоратлар ривожланиши учун юқори хавф гуруҳига киради ва унинг ривожланиш эҳтимоли мутаносиб ҳисобланади

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по медицинским наукам и общественному здравоохранению , автор научной работы — Насирова Зебинисо Азизовна, Камалов Анвар Ибрагимович, Расулова Парвина Рустамова, Сафарова Диёра Фарходовна, Шамсидинова Дилафруз

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «COVID-19 ПАНДЕМИЯСИ ДАВРИДА ОРТИҚЧА ТАНА ВАЗНИ МАВЖУД АЁЛЛАРДА ҲОМИЛАДОРЛИК ВА ТУҒРУҚ КЕЧИШИ»

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 5.995 www.in-academy.uz

COVID-19 ПАНДЕМИЯСИ ДАВРИДА ОРТИ^ЧА ТАНА ВАЗНИ МАВЖУД АЁЛЛАРДА ХОМИЛАДОРЛИК ВА ТУГРУЦ КЕЧИШИ Насирова Зебинисо Азизовна Камалов Анвар Ибрагимович Расулова Парвина Рустамова Сафарова Диёра Фарходовна Шамсидинова Дилафруз Самарканд давлат тиббиёт университети Самарканд, Узбекистон https://www.doi.org/10.5281/zenodo.10568162

ABSTRACT

ARTICLE INFO

Received: 18th January 2024 Accepted: 24th January 2024 Online: 25th January 2024

KEY WORDS COVID-19, уомиладорлик, тана вазнининг ошиши, преэклампсия, гестацион диабет, кесар кесиш.

С0УШ-19 пандемияси пайтида куплаб аёллар %омиладорлик пайтида %аддан зиёд вазн ортиши муаммосига дуч келишди. Бунга нафацат турмуш тарзининг узгариши, балки пандемия туфайли куп одамлар бошдан кечираётган стресс%ам сабаб булди. Ушбу тахлилда СОУШ-19 пандемияси вацтида гестацион тана вазнинг патологик ошиши вау билан боглиц акушерлик, перинатал, постгравидар асоратлар частотасини урганишда

%омиладорликнинг кечиши урганилди. Текширилган аёллар 2 та гуру%га булиниб урганилди: асосий гуру%ни- С0УЮ-19 пандемияси вацтида 62 та тана вазнининг патологик ошиши мавжуд булган %омиладорлар; назорат гуру%и- 35 та %омиладорлиги шартли равишда физиологик кузатилаётган, ТВИ меъёрда булган аёллар ташкил цилди. Тадцицотимизда цуйидаги текшириш усулларидан фойдаландик: анамнез маълумотлари, умумклиник, инструментал ва лаборатор, акушерлик текширишлар амалга оширилди. СОУЮ-19 пандемияси вацтида тана вазнининг %аддан зиёд ошиши %омиладорлик, тугиш ва тугилишнинг узига хос хусусиятларига таъсирини урганиш давомида олинган натижалар шуни курсатдики, ушбу аёлларда прегравидар массасидан цатъи назар, турли акушерлик асоратлар ривожланишиучун юцори хавф гуру%ига киради ва унинг ривожланиш э%тимоли мутаносиб %исобланади.

Кириш. Гестацион тана вазнининг нормал ошиши ^омиладорлик ва тугрук; о;ибатларининг яхшиланиши билан богли;. COVID-19 пандемияси х,омиладор аёлларнинг ов;атланиш тартибини, физик активлик х,олатини узгартириб,

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 5.995 www.in-academy.uz

хомиладорлик вацтида хаддан зиёд тана вазнининг ошишига, шу билан биргаликда хомиладорлик ва тугруц вацтидаги асоратлар ривожланишига олиб келиши мумкинлиги куриб чицилди.

Текширилаётган мавзунинг долзарблиги. Хомиладорлик- бу аёл уз соглиги ва овцатланишига айницса эхтиёт булиши керак булган давр хисобланади. COVID-19 пандемияси пайтида куплаб аёллар хомиладорлик пайтида хдддан зиёд вазн ортиши муаммосига дуч келишди. Бунга нафацат турмуш тарзининг узгариши, балки пандемия туфайли куп одамлар бошдан кечираётган стресс хам сабаб булди. Шуни таъкидлаш керакки, тана вазнининг хаддан зиёд ошиши бу она ва бола учун соглиц муаммоларига олиб келиши мумкин. Хрмиладорлик пайтида ортицча вазн ортиши билан боглиц энг кенг тарцалган асоратлардан бири бу гестацион диабет хисобланади. Бу холат цондаги глюкоза мицдорининг кутарилиши билан тавсифланади ва эрта тугилиш, йирик хомила ва бошца асоратлар каби турли муаммоларга олиб келиши мумкин. Бундан ташцари, хомиладорлик пайтида ортицча вазн ортиши онада цон босимининг ошишига хамда преэклампсия ва эклампсия каби акушерлик асоратларига олиб келиши мумкин. Шунингдек, хомиладорлик пайтида ортицча вазн ортиши боланинг соглигига таъсир цилиши мумкин. Бунда чацалоц нафас олиш ва юрак-цон томир тизимларининг бузилишларига олиб келади [9]. Хаддан ташцари вазн ортиши билан боглиц хомиладорликнинг асоратларини олдини олиш учун аёлларга соглиги ва овцатланишини кузатиб бориш тавсия этилади. Чацалоц ва она учун барча керакли озиц моддаларни уз ичига олган соглом овцатни истеъмол цилиш мухимдир. Бундан ташцари, аёллар уйда булса хам, жисмоний фаолиятга купроц эътибор беришлари керак. Мунтазам физик машцлар ёки бошца турдаги, маслан фитнес ёки йога аёлларга соглом вазнни сацлашга ва умумий фаровонликни яхшилашга ёрдам беради [7].

Ушбу мавзуни урганиш шуни курсатдики, COVID-19 пандемияси пайтида куплаб аёллар хомиладорлик пайтида вазн ортиши муаммосига дуч келишган. Бунинг сабабларидан бири турмуш тарзининг узгариши булиши мумкин. Мисол учун, карантин туфайли куплаб аёллар камроц харакат цила бошладилар ва уйда купроц вацт утказа бошладилар, бу эса вазн ортишига олиб келди.

Бундан ташцари, пандемия сабаб булган стресс холати хомиладорлик пайтида вазн ортишига хам таъсир цилиши мумкин. Купгина олимларнинг тадцицотлари шуни курсатдики, стресс кортизол гормони даражасининг ошишига олиб келиши мумкин, бу иштахани оширади ва ортицча овцатланишга олиб келади.

Хулоса цилиб айтганда, хомиладорлик пайтида вазн ортиши норма хисобланади, аммо ортицча вазн соглиц муаммоларига олиб келиши мумкин.

2020 йил 11 мартда ЖССТ COVID-19 буйича пандемия эълон цилди ва одамларни "уйга утиришни" чацирди [3]. Купгина жойларнинг беркилиши натижасида (овцатланиш жойлари, спорт масканлари, мактаблар, магазинлар ва б.) [8] одамларнинг харакатланиши анча чегараланди [6]. Хаёт образининг бу даражада узгариши хомиладорларда тана вазнининг хаддан зиёд ошишига сабаб булди.

Тадк;ик;от максади: COVID-19 пандемияси вацтида гестацион тана вазнинг патологик ошиши бор аёлларда хомиладорликнинг кечиши, тугруц асоратларини тахлил цилиш.

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 5.995 www.in-academy.uz

Тадк;ик;от материали ва усуллари. Олдимизга цуйган мацсад ва вазифалардан келиб чиццан холда турли хил методологик усуллардан фойдаланилган холда, хомиладор аёллар текширилди. Тадцицот иши СамДТУ ДКТФ Акушерлик ва гинекология кафедрасида (кафедра мудири-профессор Л.Р.Агабабян) хамда Самарцанд шахар 2- тугруцхонасида, Самарцанд шахар 2-оилавий поликлиникасида амалга оширилди. Тадцицотнинг асосий йуналиши- COVID-19 пандемияси вацтида гестацион тана вазнининг патологик ошиши ва у билан боглиц акушерлик, перинатал, постгравидар асоратлар частотасини куришдан иборат булди. Текширилган аёллар 2 та гурухга булиниб урганилди:

Асосий гурух;ни- COVID-19 пандемияси вацтида 62 та тана вазнининг патологик ошиши мавжуд булган хомиладорлар;

Назорат гурух;и- 35 та хомиладорлиги шартли равишда физиологик кузатилаётган, ТВИ меъёрда булган аёллар ташкил цилди.

Текширилган аёлларнинг уртача ёши 25,4±0,3 ни ташкил цилди. Уларнинг купчилиги эрта репродуктив ёшда булишди: 18-35 ёшда 92% аёллар булган булса, 35 ёшдан катта цисмни 8% аёллар ташкил цилди.

Деярли хамма аёллар эрта болалик давридаги инфекцион касалликлар билан огриганликларини айтишди. Текширилган аёлларнинг царийб ярмининг анамнезида огирлашган соматик патология учраган (48%). Соматик патологиядан юрак- томир касалликлари куп учради (артериал гипертензия, митрал клапани пролапси); кейинги уринда сийдик ажратиш тизими касалликлари (цистит, пиелонефрит); асаб тизими, нафас олиш тизими касалликлари (пневмония, бронхит), ошцозон ичак касалликлари (гастрит, ут йуллари дискинезияси), цалцонсимон без каслликлари хам учради. 2% аёллар анамнезида аппендицит ва чурра буйича оператив амалиёт утказган.

Юцоридаги расмни тахлил цилиб, шуни айтиш мумкинки, асосий гурухда соматик патология таццослаш гурухига нисбатан анча куп учраган. Юрак-цон томир касалликлари (24,2% ва 11,4%), сийдик ажратиш тизими касалликлари (17,7% ва 8,6%), ошцозон ичак тизими касалликлари (16,1% ва 8,6%), цалцонсимон без касалликлари (11,3% ва 5,7%) 2 марта куп учраган.

Хайз фаолияти, гинекологик касалликлар ва репродуктив анамнез тахлил цилинди. Менархенинг уртача ёши асосий гурухда 13,1±0,3 ёшни, назорат гурухида 13,3±0,4 ёшни ташкил цилди. Хайз циклининг давомийлиги текширилувчи гурухларда ишончли фарц цилмади, унинг давомийлиги меъёр атрофида булган, 3-7 кун оралицни ташкил цилди. Аммо асосий гурух аёлларида олигоменорея 9,7%, дисменорея 8,0%, меноррагия 6,4% ни ташкил цилди.

Гинекологик анамнез 1-жадвалда келтирилган.

1-жадвал.

Текширилаётган аёлларнинг сурункали гинекологик касалликлар структураси (п=97)

Касалликлар Текширилаётган аёллар гурухлари

Асосий гурух, (n=62) Назорат гурух (n=35) Жами (n=97)

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 5.995 www.in-academy.uz

Абс. % Абс. % Абс. %

Бачадон буйни касалликлари 12 19,4 4 11,4 16 16,5

Эндометрийнинг гиперпластик жараёнлари 8 12,9 2 5,7 10 10,3

Бачадон миомаси 6 9,7 1 2,9 7 7,2

Эндометриоз 4 6,5 1 2,9 5 5,2

Тухумдон киста ва усмалари 5 8,1 1 2,9 6 6,2

ТПКС 8 12,9 2 5,7 10 10,3

Бачадондан ташцари х,омиладорлик 2 3,2 1 2,9 3 3.1

Бепуштлик 9 14,5 2 5,7 11 11,34

1-жадвални тахлил цилиб, шуни айтиш мумкинки, асосий гурух аёлларида гинекологик касалликлар назорат гурухига нисбатан анча куп учраган; бачадон буйни касалликлари асосий гурухда 19,4%, назорат гурухида эса 11,4%; эндометрийнинг гиперпластик жараёнлари асосий гурухда 12,9% учраган булса, назорат гурухида 5,7%; бачадон миомаси асосий гурухда 9,7% ва назорат гурухида 2,9% ва х.к. учраган. Шу нарса эътиборга лойицки, ТПКС ва бепуштлик тана вазни патологик ошиши кузатилган аёллар гурухида назорат гурухига нисбатан 2 марта зиёд учраган.

Биринчи марта хомиладор булиб, биринчи марта туццанлар 13,4% (13 нафар аёллар) ни ташкил этган. Анамнезида хозирги тугруцдан олдин уз-узидан бола ташлаш холати 5 нафар аёлда кузатилган. Долган (94,8%) текширилганлар такроран хомиладор булиб, такроран туццанлар булишган. Анамнезида хозирги тугруцдан олдин 21 нафар аёлда (21,6%), жумладан, 13 нафарида (13,4%) - бир неча марта хомиладорликни сунъий тушириш холати кузатилган. Олинган маълумотлар шундай хулоса цилишга имкон берадики, кузатилаётган аёлларнинг катта цисми илгари контрацепция усулларидан фойдаланишмаган ёки хомиладорликдан сацланишнинг самараси паст усулларини цуллашган ва оилани режалаштиришни абортлар билан тартибга солишган.

Текширишлардан кейин хисоблашларимиздан кейин шу нарса маълум булдики, аосий гурухдаги аёлларнинг уртача буйи 165,7±1,2 см ни, назорат гурухини эса 166,2±1,1 см ни ташкил цилди. Тана вазн курсаткичлари асосий гурухда 66,7±0,5 кг ни; назорат гурухида эса 64,4±0,6 кг ни ташкил цилди. ТВИ асосий гурухда 23,4±0,3 кг/м (22,2-23,7), назорат гурухида эса 22,6±0,4 кг/м (20,9-23,6) ташкил цилди.

Шундай цараганда, тана вазн индекси унчалик баланд булмаса, учдан бир цисм хомиладорлар хомиладорликкача ортицча вазн билан хомиладор булишган. Хомиладорлик вацтида тана вазн индекси асосий гурухда уртача 13,1±0,3 кг ни, назорат гурухида эса 11,8±0,2 кг ни ташкил цилди.

Тадцицотимизда цуйидаги текшириш усулларидан фойдаландик:

Аёлларни кузатиш хомиладорликнинг биринчи триместрида бошланди. Хомиладорларни олиб бориш индивидуал картаси асосида анамнез маълумотлари, соматик ва гинекологик патология хацида хамда репродуктив функция тугрисида маълумотлар йигилди. Умумклиник, инструментал ва лаборатор, акушерлик текширишлар амалга оширилди.

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 5.995 www.in-academy.uz

Аёлнинг тана вазни тарозида, буй узунлиги ростомерда, тана айланалари см лентасида амалга оширилди.

Brey (1978) буйича ТВИ куйидаги формула буйича аницланган: ТВИ= кг/м2.

Аёлларнинг овцатланиш тартиби махсус ишлаб чицилган суровнома орцали урганилди.

Тадк;ик;от натижалари ва уларнинг мухркамаси. Бизнинг утказилган тахлилимизда COVID-19 пандемияси вацтида гестацион тана вазнинг патологик ошиши преэклампсия ривожланиши юцорилиги куринди (асосий гурухда 62 та аёлдан 15 та хомиладор аёлда-24,2%; назорат гурухида эса 3 та аёлда - 8,6%). Бундан урта огир даражадаги преэклампсия асосий гурух хомиладор аёлларида - 9,7%; назорат гурухида эса - 2,9% учради. Тадцицотимизнинг кейинги босцичида биз текширилган аёлларда COVID-19 пандемияси вацтида гестацион тана вазнинг патологик ошишининг витамин Д билан туйинганлик даражасига боглицлигини ургандик.

Гестацион тана вазнинг патологик ошиши кузатилган, яъни асосий ва назорат гурухидаги хомиладорлар организмнинг Д витамини билан туйинганлик даражасига кура цушимча тарзда учта кичик гурухга булдик: А кичик гурух- организмнинг D витамини билан туйиниш даражаси меъёрда булган хомиладорлар (30 нг/мл дан куп), В кичик гурух - организмнинг D витамини билан туйиниш даражаси етарли даражада булмаган хомиладорлар (>21< 29 нг/мл) ва С кичик гурух - D витаминининг танцислиги цайд этилган хомиладорлар (20 нг/мл дан кам).

Шундай цилиб, утказилган тадцицот шуни курсатдики, асосий гурух хомиладорларда D витаминининг етишмовчилиги ва танцислигининг учраш холлари назорат гурухига нисбатан цараганда 3,2 маротаба купроц булган.

Хомиладорлик вацтида тавсия этилган D витаминининг дозалари 800-1200 ХБ/сут ни ташкил этади. COVID-19 пандемияси вацтида гестацион тана вазнинг патологик ошиши кузатилган хомиладорларда бундай доза 25(OH)D3 нинг етарли даражасини таъминлашга имкон бермайди. Дозани 2000 ХБ/сут гача ошириш купчилик аёлларда D витаминининг цондаги мацбул даражасини таъминлайди. Хомиладорликнинг баъзи асоратларида (преэклампсия, йулдош етишмовчилиги, гестацион цандли диабет) мацбул ва хавфсиз доза булиб, бутун хомиладорлик мобайнида 4000 ХБ/сут доза хисобланади [10].

Шундай цилиб, D витамини билан етарлича булмаган таъминот бутун дунёдаги ижтимоий соглицни сацлашнинг муаммоси булиб хисобланади. Куп циррали тартибга солиш таъсири (иммунитетга, биокимёвий ва хужайравий жараёнларга) туфайли D витамини хомиладорликнинг ижобий кечишини, боланинг етарли даражада хомила ичи ва постнатал ривожланишини белгиловчи нихоятда мух,им омилдир. Шунинг учун хомиладорлар ва янги тугилган чацалоцларда D витамини билан етарли даражада булмаган таъминотни олдини олиш нафацат педиатрлар ва неонатологларнинг, балки акушер-гинекологларнинг хам профилактик ишларида муцаррар компонент булиши лозим. COVID-19 пандемияси вацтида гестацион тана вазнинг патологик ошиши преэклампсия ривожланиши учун замин яратади, чунки абдоминал ёг цатламининг усиши цорин ички босимини оширади, деб хам таъкидлашимиз мумкин.

Гестацион тана вазнинг патологик ошишида преэклампсиянинг ривожланишида овцатланиш тартиби хам таъсир цилади. Тадцицот ишининг ушбу цисмини бошлар эканмиз, COVID-19 пандемияси вацтида хомиладор аёлларнинг овцатланиш хулц-атворини шакллантиришда атроф-мухит, миллий ва оилавий анъаналар, ижтимоий мавцеи ва маданияти, тарбиянинг узига хос хусусиятлари катта ахамиятга эга эканлигини хисобга олдик. Беморларнинг овцатланиш хулц-атворини бахолаш учун биз суровномадан фойдаландик, ушбу суровнома 7 та цисмдан иборат булиб, 1-чи цисми хомиладорликкача овцатланишни, 2-чи цисми пархез тутиш холатларини бахолайди, 3 чи цисм овцатланиш мицдори ва сонини х,амда кейингилари овцатлар турини аницлашга ёрдам берди. Барча маълумотлар балл тизими буйича бахоланди. Мазкур суровномани биз юртимиздаги миллий овцатланиш шароитларига, х,амда COVID-19 пандемияси вацтидаги овцатланишга мослаштирдик. Суровнома суралувчилар томонидан мустацил равишда тулдирилиш ва тупланган балларни хисоблаш учун мулжалланган.Тадцицотимиздан куриниб турибдики, COVID-19 пандемияси вацтида хомиладор аёлларнинг асосий гурухдаги аёлларнинг 25,8% ёглар билан бойитилган овцатларни истеъмол цилишган. Ёгли овцатларни тез-тез истеъмол цилиш суралганларнинг деярли ярмида, яъни 48,4%ида кузатилган. Асосий гурухда ëF истеъмол цилиш частотаси буйича уртача балл йиFиндиси 24,8±0,6 ни ташкил этди, цайсиким ортицча вазнли аёллар томонидан ëFли овцатларни сезиларли даражада истеъмол цилишини курсатади. Тадцицотда кейинги иштирок этиш хайвонларнинг ëFларига бой озиц-овцатларни камроц истеъмол цилиш, уларни балиц, дон, дуккаклилар, сабзавот ва мевалар, шунингдек усимлик мойлари билан алмаштириш сингари тавсияларга риоя цилинганида амалга оширилди.

Асосий гурухдаги аёллар (НАЗОРАТ ГУРУХИДАН ТАШКАРИ) туFри балансли овцатланиш буйича маслахатлар олишди: рационга минимал балл олган учтадан ортиц махсулотларни киритиш (бизнинг тадцицотимизда бу барча донлар, дуккаклилар, полиз махсулотлари) лозимлиги айтилди.

Преэклампсиядан ташцари хомиладорликнинг бошца асоратлари ривожланиши COVID-19 пандемияси вацтида хомиладор аёлларнинг хаддан зиёд тана вазни ошиши натижасида унчалик кузатилмади. Аммо COVID-19 пандемияси вацтида хомиладор аёлларнинг хаддан зиёд тана вазни ошиши натижасида цуйидаги узгаришларни кузатдик (2-жадвал).

Текширилаётган аёлларда COVID-19 пандемияси вацтида гестацион асоратлар (n=97)

2-жадвал.

Асоратлар

Текширилаётган аёллар гурухлари

Асосий гурух (n=62)

Назорат гурух (n=35)

Абс. %

Абс.

%

Преэклампсия

15 24,2

3

8,6

Хомиладорликнинг тушиш хавфи, 1 -триместрда

9

14,5

3

8,6

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 5.995 www.in-academy.uz

Хомиладорликнинг тушиш хавфи, 2 -триместрда 7 11,3 2 5,7

Хомиладорликнинг тушиш хавфи, 3 -триместрда 5 8,1 2 5,7

Анемия 58 93,5 30 85,7

Вульвоганит 12 19,4 4 5,7

Сийдик йуллари инфекцияси 11 17,4 3 8,6

Гестацион цандли диабет 13 21 1 2,9

Хомиладорликнинг тушиш хавфи. Юцоридаги жадвадан куриниб турибдики, хомиладорликнинг 1 -триместрда тушиш хавфи асосий гурух аёлларида назорат гурухига нисбатан 1,7 марта, хомиладорликнинг 2 -триместрда тушиш хавфи 2 марта; хомиладорликнинг 3 -триместрда тушиш хавфи эса 1.4 марта зиёд учраган. Шу нарса эътиборга лойицки, асосий гурухда назорат гурухига нисбатан хомиланинг тушиш хавфи кузатилганда 2 марта зиёд аёллар госпитализация цилинган.

Хозирги адабиётлар тахлили шуни курсатадики, хомиланинг тушиш хавфида ишлатиладиган гестагенларнинг узи хам тана вазнининг хаддан зиёд ошишига сабаб булиши мумкин.

Анемия. COVID-19 пандемияси вацтида хомиладор аёлларнинг хаддан зиёд тана вазни ошиши натижасида ривожланадиган камцонлик жиддий муаммо булиб, она ва бола учун турли хил асоратларни келтириб чицариши мумкин. Ортицча вазн танадаги темир даражасига таъсир цилиши мумкин, чунки хомиладорлик пайтида тананинг темирга булган эхтиёжи ортади. Ортицча вазнли аёлларда хомиладорлик пайтида анемия ривожланиш хавфи нормал вазнли аёлларга цараганда юцори. Бунинг сабаби шундаки, улар озиц-овцатда озуца моддаларининг етишмаслиги туфайли паст темир даражасига эга булиши мумкин. Хомиладорлик даврида ортицча вазнли аёлларда анемия белгилари цуйидагича булиши мумкин: кучсизлик, чарчоц, бош айланиши, тери ва шиллиц пардаларнинг оцариши. Бундан ташцари, анемия мавжуд аёлларда юрак уриши, нафас цисилиши ва бош огриги булиши мумкин. COVID-19 пандемияси вацтида хомиладор аёлларнинг хаддан зиёд тана вазни ошиши натижасида ривожланадиган камцонликнинг олдини олиш учун уларнинг диетасини кузатиб бориш керак. Рационда гушт, балиц, тухум, яшил сабзавотлар ва мевалар каби темирга бой овцатлар булиши керак. Шунингдек, ортицча вазнли аёлларга витаминлар ва минералларнинг махсус комплексларини тайинлаш учун шифокор билан маслахатлашиш тавсия этилади. Аммо биз кузатган аёлларнинг деярли 89.6% анемия кузатилди. Хамма аёлларда хомиладорлик вактида эритроцитлар микдори тана вазни ошишига пропорционал равишдаузгарганлигига гувох булдик ^З-жадвал).

3-жадвал.

Текширилаётган аёлларда COVID-19 пандемияси вацтида гемограмма курсаткичлари (n=97)

курсаткичлар Текширилаётган аёллар гурухлари

Асосий гурух, Назорат гурух

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 5.995 www.in-academy.uz

(n=62) (n=35)

Хомиладорликнинг 1 -триместрида

Эритроцитлар мицдори - 12х10 4,2±0,3 4,1±0,5

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Гемоглобин концентрацияси, г/л 92±0,7 96±0,4

Тромбоцитлар мицдори, х109 222±0,6 231±0,7

Хомиладорликнинг 2 -триместрида

Эритроцитлар мицдори - 12х10 3,6±0,6 4,0±0,6

Гемоглобин концентрацияси, г/л 88±1,4 94±1,2

Тромбоцитлар мицдори, х109 220±0,4 229±0,5

Хомиладорликнинг 3 -триместрида

Эритроцитлар мицдори - 12х10 3,4±0,3 3,8±0,3

Гемоглобин концентрацияси, г/л 87±0,8 92±0,6

Тромбоцитлар мицдори, х109 218±0,9 228±0,5

Сийдик йуллари инфекциялари. Хомиладорликда патологик вазн ортиши жинсий аъзолар яллигланиш касалликлари ва сийдик йуллари инфекцияларини ривожланиш хавфини хам ошириши кузатилди (асосий гурухда -вульвовагинит 19,4%, сийдик йуллари инфекциялари 17,4%; назорат гурухдда- эса 5,45 ва 8,6% ташкил цилди.

Тадцицотимизнинг кейинги босцичида COVID-19 пандемияси вацтида гестацион тана вазнинг патологик ошиши ва у билан боглиц тугруцнинг кечиши урганилди.

Асосий гурухдаги 50 нафар аёлда (80,6%) табиий тугруц йуллари орцали содир булди, 12 нафарида -19,4% да кесар кесиш операцияси, булардан 7 нафарида (11,3%) да режали кесар кесиш ва 5 нафарида - 8,1% шошилинч равишда кесар кесиш операцияси бажарилди. Режалаштирилган кесар кесиш учун асосий курсатма бачадонда чандиц борлиги (4 нафар аёлда), 1 беморда хомиланинг чаноги билан ётиши, цолган 2 таси нисбий курсатмалар асосида операция цилинди (зиддийлашган акушерлик ва гинекологик анамнез, соматик касалликлар). Асосий гурухдаги 6 нафар аёлда (9,7%) тугруц амниотомия орцали индукция цилинди, 3 нафар аёлда утеротониклар ишлатилди. Тугруцни индукция цилишга курсатма булиб, цогоноц сувларининг муддатидан олдин кетиши, преэклампсия, 41 хафтадан ошган хомиладорлик хисобланди. 3 нафар аёлда тугруц индукцияси самарасизлиги туфайли шошилинч кесар кесиш операцияси бажарилди (4,8%) (1-расм).

19,40% -V

|

80,60%

■ табиий TyFpyK йуллари орцали ■ кесар кесиш

1-расм. Текширилган аёлларда содир булган myFpyq тури.

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 5.995 www.in-academy.uz

4-жадвал.

Текширилувчи гуру;ларда TyFpy^ муддатлари (n=97)

Гестацион муддат Текширилаётган аёллар гурухлари

Асосий гурух Назорат гурух

(n=62) (n=35)

Абс. % Абс. %

37-38 хафта 12 19.4 4 11,4

39-40 хафта 34 54,8 24 6,9

40 хафтадан зиёд 16 25,8 7 20

Индукция частотаси тана вазнининг ортишига унча боглиц эмаслиги куринди. 5-жадвал.

Текширилувчи гуру;ларда TyFpy^ асоратлари (n=97)

Гестацион муддат Текширилаётган аёллар гурухлари

Асосий гурух (n=62) Назорат гурух (n=35)

Абс. % Абс. %

Когоноц сувларининг муддатидан олдин кетиши 28 45,2 12 34,3

Тугруц аномалиялари 23 37,1 8 22,9

Тугруц йуллари травмалари 16 25,8 3 8,6

Атоник цон кетишлар 3 4,8 1 2,9

Иулдош дефектлари 2 3,2 1 2,9

Тугруцдан кейинги эндометрит 4 6,5 1 2,9

Юцоридаги жадвалдан куриниб турибдики, цогоноц сувларининг муддатидан олдин кетиши -асосий гурухда назорат гурухига нисбатан 1,3 марта, тугруц аномалиялари ва атоник цон кетишлар -1,6 марта; тугруц йуллари травмалари -3 марта; йулдош дефектлари -1.1 марта хамда тугруцдан кейинги эндометрит- 2,2 марта зиёд учради (5-жадвал).

Шундай цилиб, COVID-19 пандемияси вацтида тана вазнининг хаддан зиёд ошиши хомиладорлик, тугруц жараёнининг узига хос хусусиятларига таъсирини урганиш давомида олинган натижалар шуни курсатдики, ушбу аёлларда прегравидар тана вазнидан цатъи назар, турли акушерлик асоратлар ривожланиши учун юцори хавф гурухига киради ва унинг ривожланиш эхтимоли мутаносиб хисобланади.

Хомиладорлик жараёни аёл танасида унинг гомеостазини ичкаридан узгартиришга цодир кучнинг пайдо булиши нуцтаи назаридан ажойиб бир ходисадир.

Хомиладорлик пайтида аёл цанча тана массасининг ортиши кераклиги хацидаги мунозаралар бир неча ун йиллар давомида давом этмоцда. Куп сонли адабий манбаларни тахлил цилиш асосида, тана массасининг дастлабки индексига цараб вазн ортиши буйича тавсияларни таклиф цилишган. Бироц, барча тадцицотчилар турли хил таклиф беришади. Шу билан бирга, бугунги кунга цадар хеч цандай муцобил тавсиялар таклиф цилинмаган, шунинг учун купчилик клиницистлар сингари биз хам тадцицотимизда ЖССТ тавсияларига таяндик.

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 5.995 www.in-academy.uz

COVID-19 пандемияси вацтида акушер-гинекологлар зиммасига алохдда жавобгарлик юкланди: дунё курсатмасига кура х,омиладорликни режалаштириш ва тугруцни ковиддан кейинги даврга цолдириш тавсия этилмайди.

Янги коронавирусли инфекция (ЯКИ) COVID-19 - коронавирус 2 уткир респиратор синдром (Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2 - SARS-CoV-2) деб номланган янги вирусли патоген келтириб чицарган касалликдир. Бутунжах,он соглицни сацлаш ташкилоти (БЖССТ) коронавирус огир уткир респиратор синдром (SARSCoV-2) томонидан чацирилган х,озирги 2019 йилдаги коронавирусли касалликнинг авж олишини 2020 йил 11 мартда пандемия деб эълон цилди [3]. Хомиладорлик мобайнида ва булгуси боланинг саломатлиги шаклланишида D витаминининг биологик ролини урганиш катта ах,амиятга эга. Хозирги кунда D витаминининг физиологик функциялари х,ацида мавжуд булган янги царашлардан келиб чициб, она-йулдош-х,омила тизимида D витаминининг алмашинув жараёнлари, шунингдек унинг метаболитларини перинатал таъсирлари катта цизициш уйготади. Маълумки, йулдош ички секреция безлари функциясини бажаради ва она-х,омила тизими х,осил булишида воситачи булиб хизмат цилади [5].

Овцатланиш рационини яхшилаш ва тана вазнини нормаллаштириш уругланиш ва гестациянинг нормал кечиши учун асос булади. Нотугри овцатланиш натижасида витамин ва микронутриентлар баланси бузилади, уларнинг танцислиги перинатал хавфни оширади.

Тана вазнининг ошиши ва семизлик кузатилган аёлларда тана вазнини нормалаштириш тавсия этилади. Хаёт тарзи ва овцатланиш рационини коррекция цилиш- тана вазнини нормаллаштиришнинг оптимал усули булиб х,исобланади. Тана вазнини нормаллаштиришнинг энг хавфсиз ва самарали усули х,афтасига о,5-1 кг вазн ташлаб, кейин уша вазнни узоц муддат ушлаб туриш х,исобланади. Бунда мушак ва суяк туцимасининг йуцолиши кузатилмайди ва сув баланси сацланади. Албатта диетолог ва эндокринолог кузатуви остида булиши керак. Хаёт тарзининг терапевтик модификациясининг самараси булмаганда (3 ой давомида тана вазнининг 5% дан кам тушиши) медикаментоз терапия буюрилади [1,11].

Шундай цилиб, юцорида келтирилган маълумотлар бизга етарли булмаган ва хдддан ташцари вазн ошиши х,ацицатан х,ам патологик деб х,исоблашга имкон беради ва уларнинг олдини олиш йулларини топиш зарурлигини белгилайди. Ушбу муаммони х,ал цилишнинг энг истицболли усуллари бизга бошцариладиган омилларга таъсир цилишдек туюлади. Бир цатор тадцицотчилар х,омиладорлик пайтида патологик вазн ортишининг олдини олиш учун махсус ишлаб чицилган компютер дастурлари, телефон орцали маслах,ат, он-лайн маслах,атлар ва шахсий сух,батлардан фойдаланишни таклиф цилишади [3,7]. Аксарият аёллар таклиф цилинган усулларга риоя цилишади деб тахмин цилинади, аммо улар мунтазам диспансер кузатуви пайтида керакли маълумотларни олмайдилар [1,8]. Бундан ташцари, баъзи х,омиладор аёллар, маслах,ат беришдан цатъи назар, узларининг хатти-х,аракатларининг, шу жумладан озиц-овцатнинг ролини ва х,омиладорлик асоратларини ривожлантиришда ташци омилларнинг ролини ортицча бах,олайдилар. Коида тарицасида, бу беморлар тавсияларга амал цилмайди ва купинча ортицча вазнга эга булади [4].

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 5.995 www.in-academy.uz

Хулоса. Хулоса цилиб айтганда, ушбу тадцицотнинг асосий натижалари шундан иборатки, COVID-19 пандемияси хомиладор аёлларнинг овцатланиш тартиби, физик активлик холатининг камайиши хамда стресс хомиладорлик вацтида хаддан зиёд тана вазнининг ошишига, шу билан биргаликда хомиладорлик ва тугруц вацтидаги асоратлар ривожланишига олиб келади;

Бизнинг утказилган тахлилимизда COVID-19 пандемияси вацтида гестацион тана вазнинг патологик ошиши акушерлик асоратларидан бири -преэклампсия ривожланиши юцорилиги куринди (асосий гурухда 62 та аёлдан 15 та хомиладор аёлда-24,2%; назорат гурухида эса 3 та аёлда - 8,6%).

COVID-19 пандемияси вацтида хомиладор аёлларнинг патологик тана вазни ошиши натижасида ривожланадиган камцонликнинг олдини олиш учун уларнинг рационида темирга бой овцатлар булиши керак. Шунингдек, ортицча вазнли аёлларга витаминлар ва минералларнинг махсус комплексларини тайинлаш учун шифокор билан маслахатлашиш тавсия этилади. Хамма аёлларда хомиладорлик вацтида эритроцитлар мицдори тана вазни ошишига пропорционал равишда узгарди;

Патологик тана вазни ошиши кузатилган аёлларнинг 80,6%и табиий тугруц йуллари орцали туццан, 19,4%ида кесар кесиш операцияси амалиёти бажврилган, булардан 11,3% да режали кесар кесиш ва 8,1%ида шошилинч равишда кесар кесиш операцияси бажарилди.

References:

1. Абусуева З. А. и др. Осложнения гестации в зависимости от индекса массы тела //Инновационные технологии в эндокринологии. - 2021. - С. 158-158.

2. Бухарова Е. А. Влияние избыточной массы тела и ожирения на течение и исход беременности //Тезисы III Общероссийской научно-практической конференции для акушеров-гинекологов «Оттовские чтения». - 2021. - С. 43-44.

3. Вступительное слово генерального директора ВОЗ на брифинге для средств массовой информации по КОВИД-19 - 11 марта 2020 года. https://www.who.int/dg/ speeches/detail/who-director-general-s-openingremarks-at-the-media-briefing-on-covid-19-11-march-2020.

4. Насирова З. А., Агабабян Л. Р. Современные взгляды на эффективность и приемлемость различных методов контрацепции после кесарева сечения //Вестник науки и образования. - 2020. - №. 12-3 (90). - С. 103-109.

5. Насирова З. А., Расулова П. Р. РОЛЬ ЖИРОВОГО КОМПОНЕНТА ПРИ ИЗМЕНЕНИИ МАССЫ ТЕЛА ВО ВРЕМЯ БЕРЕМЕННОСТИ //ЖУРНАЛ РЕПРОДУКТИВНОГО ЗДОРОВЬЯ И УРО-НЕФРОЛОГИЧЕСКИХ ИССЛЕДОВАНИЙ. - 2023. - Т. 4. - №. 1.

6. Насирова З. А. YANGI KORONAVIRUS INFEKSIYASI SARS-COV-2 NING HOMILADORLAR QIN MIKROBIOTASIGA TA'SIRI //ЖУРНАЛ РЕПРОДУКТИВНОГО ЗДОРОВЬЯ И УРО-НЕФРОЛОГИЧЕСКИХ ИССЛЕДОВАНИЙ. - 2023. - Т. 4. - №. 4.

7. Радынова С. Б., Иванова Е. А. Осложнения беременности и родов у женщин с ожирением //Современные проблемы науки и образования. - 2018. - №. 5. - С. 45-45.

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 5.995 www.in-academy.uz

8. Barakat R. et al. Exercise during pregnancy has a preventative effect on excessive maternal weight gain and gestational diabetes. A randomized controlled trial //Brazilian journal of physical therapy. - 2019. - T. 23. - №. 2. - C. 148-155.

9. Hutcheon J. A. et al. Pregnancy weight gain before diagnosis and risk of preeclampsia: a population-based cohort study in nulliparous women //Hypertension. - 2018. - T. 72. - №. 2. - C. 433-441.

10. Simko M. et al. Maternal body mass index and gestational weight gain and their association with pregnancy complications and perinatal conditions //International Journal of Environmental Research and Public Health. - 2019. - T. 16. - №. 10. - C. 1751.

11. Simas T. A. M. et al. Weight gain in early pregnancy and risk of gestational diabetes mellitus among Latinas //Diabetes & metabolism. - 2019. - T. 45. - №. 1. - C. 26-31.

12. Suliga E. et al. Factors associated with gestational weight gain: a cross-sectional survey //BMC pregnancy and childbirth. - 2018. - T. 18. - №. 1. - C. 1-11.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.