CC BY
15Экономические науки
COViD 19 PANDEMiSiNiN ORGUTSEL YABANCILA§MAYA ETKiSi UZERiNE BiR TARTIJMA
Kerem Tosun1
Bu arajtirmanin amaci covid-19 pandemi sureci ile hayatimiza giren uzaktan falijma ve sonrasindaki degijimlerin orgutsel yabancilajmaya ne derece etki ettigi, pandemi ile degijen falijma hayatinin orgutsel yabancilajmaya etkisi, uzaktan falijmanin falijan ve ijverenler afisindan fayda ve zararlari, karjilajilabilecek zararlara karji alinacak oncemler uzerine bir tartijma yapmaktir. Tartijma literatur dogrultusunda yapilmij olup elde edilen bulgular dogrultusunda onerilerde bulunulmujtur.
Anahtar kelime: Covid-19, pandemi, orgutsel yabancilajma, uzaktan falijma, salgin, tukenmijlik
1. GiRi§
insan kaynaklari yonetiminin gefmijten gunumuze evrimini inceledigimizde, ozellikle neoklasik donemden itibaren insan faktorunun giderek daha onemli hale geldigini gorebiliriz. Personel yonetiminden insan kaynaklari yonetimine ve nihayetinde stratejik insan kaynaklari yonetimine dogru ilerledigi gorulmektedir. Prosedurlerin ve yapilarin surekli olarak gelijmesi gerfegine ragmen, insan odaklilik konusu onemini korumaktadir. Kuresellejme, tum ij seviyelerinde tanik olunan teknik ve bilimsel atilimlar ve post-endustriyel ortamin getirdigi zorluklar nedeniyle falijanlar kariyerlerinde sapmalar yajayabilirler. ije yabancilajma, orgutsel baglilik ve kariyer mutlulugu bu durumda gundeme gelmektedir.
Gunumuzun kuresel pazar rakipleri, hizla degijen dinamiklere uyum saglayarak firsatlari yakalamaya falijmaktadirlar. ^irketler, dij ortamda bajarili olmak ve rakiplerinden ayrilabilmek ifin oncelikle if ortamlarindaki dinamikleri bajarili bir jekilde yonetebilmelidir. anda bir jirketin if ortamindaki en degerli varligi falijanlaridir. Kuresellejmenin bir sonucu olarak, falijanlarin ij tatminlerini ve jirketlerine bagliliklarini artirmak ifin, organizasyonun hedefleri dogrultusunda rekabet avantaji elde etmek ifin en etkili kaynak olarak gorulen insan kaynaklari faaliyetleri de buna eklenmelidir. Zira orgutler falijanlarinin orgute bagliliklariyla saglikli bir rekabet avantaji elde edebilmektedirler.
Covid-19 salgini sirasinda birfok ulke hukumetinin fok sayida kurum ve kurulujta esnek falijma duzenlemeleri kullandigi gozlemlendi. Ulkemizde birfok kurum ve kuruluj esnek falijma politikalari sunmaktadir. Kamu sektoru falijanlarinin esnek falijma yontemleri konusundaki tutumlarinin ve bu gorujlerin diger faktorler uzerindeki etkisinin degerlendirilmesi hayati onem tajimaktadir.
Tum dunyayi etkisi altina alan Covid-19 pandemisi ile falijma hayatina bazi degijiklikler kazandirilmij ve bu degijiklikler ijveren ve falijanlar uzerinde olumlu olumsuz bazi sonuflara yol afmijtir. £ogu sektor ifin yeniden yapilanmayi gerektiren pandemi, bazi sektorler afisindan oldukfa olumlu sonuflara neden olmujtur. Pandeminin falijma hayatina kazandirdigi en onemli degijiklik ise uzaktan falijma olmujtur. Uzaktan falijma kimi sektorlerde verimli bir jekilde uygulanirken kimi sektorlerde ise uygulanamamijtir. £alijanlarin uzaktan falijmasi, yalnizlik, sosyal ortamin azalmasi, ije odaklanamama ve evdeki rahatliktan dolayi ij disiplinin kaybolmasi gibi olumsuz sonuflara yol afmijtir. Bu sonuflar ise falijanlarin bagli oldugu orgute karji yabancilajmasina neden olmujtur. Bu falijmada, falijma hayatinin
1 Керем Тосун - магистрант, Кыргызско-Турецкий университет «Манас», Киргизия.
önemli bir konusu olan örgütsel baglilik ve buna etki eden faktörler ile beraber covid-19 pandemisinin çaligma hayatina getirdigi degigimlerin ortak noktalari olup olmadigi sorgulanarak, covid-19 pandemisinin örgütsel yabancilagmaya etkisinin saptanmasi amaçlanmigtir. Pandemi sonucu olugan durumlar ve örgütsel yabancilagmayi tetikleyen durumlar arasinda sosyallegmenin azalmasi, ücret dügüklügü, stres ve ig disiplinin azalmasi olarak görülmügtür. Pandeminin çaligma hayatina yansittigi farkliliklarin örgütsel yabancilagmayi tetikleyecek durumlarinin gelecek zamanlarda ortadan kaldirilmasi amaci ile birçok önerilere yer verilmig ve bu önerilerin çaligma hayatinda uygulanarak örgütsel yabancilagmaya çôzûmler üretilebilmesi amaçlanmigtir. Bununla birlikte covid-19 pandemisi ile beraber yaygin olarak uygulanan esnek çaligma ve diger yöntemlerin çaligma hayatina etkisi, bagta örgütsel yabancilagma konusu olmak üzere çaliganlar üzerinde olugturdugu etki ve gelecek zamanlarda uygulanacak yöntemlerin bu etkilerini aktarmak çaligmanin önemini tanimlamaktadir.
Z. COVÍD-19 PANDEMiSi VE ÇALIGMA YAÇAMINDA GETÍRDÍGÍ DEGÏÇÏMLER
Covid-19 tüm dünyayi öncelikle saglik konusunda etkilemig ve çaligma alaninda oldukça önemli degigiklikleri beraberinde getirmigtir.
Ekonomik anlamda yaganan daralma, sektörel degigimler ve günümüzdeki pandemi açisindan alinan tedbirler, bireylerin çaligma hayati ve özel hayatlari üzerinde önemli etkilere neden olmugtur. Salginin hizli yayilmasina kargin hükümetlerin aldigi kararlar bireylerin ve örgütlerin bu süreci pek çok yenilikle yönetmelerine neden olmugtur. Çaligma hayatina etki eden en önemli yenilik ise uzaktan çaligma modeli olmugtur.
Covid-19 nedeni ile alinan önlemler içerisinde sinirlarin kapatilmasi ve tagimaciligin durmasi bununla beraber üretim kapasitelerinin kisitlanmasi, toplumsal tüketimin azalmasinin sonucu olarak talep üzerinde gerilemelerin yaganmasina sebep olmug bu da beraberinde ekonomik daralmalari meydana getirmigtir (Akca, 2020). Salgin için alinan önlemler neticesinde çaliganlar hizli bir gekilde uzaktan çaligmaya baglamigtir. Bu s^eç içerisinde sosyal mesafe kurallari ve birçok igletmenin kapatilmasi uzaktan çaligmayi mecburi bir hale getirmigtir.
Covid-19 sürecinden olumlu etkilenen sektörler de olmugtur. Bu sektörler genellikle biligim agirlikli ve uzaktan çaligmaya müsait sektörlerdir. Olumsuz etkilenenler de genellikle hizmet, egitim, finans, tarim, üretim gibi uzaktan çaligmaya elverigli olmayan sektörlerdir.
Bu konuda yakin zamanda iki çaligma yapilmigtir. Bu çaligmalarin bulgulari ise göyledir; ekonomik olarak geligmiglik düzeyleri farkli olan ülkeler arasinda yapilan çaligmalarda uzaktan çaligma potansiyeli incelenmigtir. Bu s^eçte ekonomik yapi, mesleki yeterlilik bununla beraber internet hizmetinin yeterliligi ve kigisel bilgisayara sahip olma gibi kriterler üzerinden aragtirilmalar yapilmigtir. Bulgulara bakildiginda ekonomik yönden geligmig olan ülkelerin uzaktan çaligmaya daha yatkin oldugu görülmügtür. Ekonomik olarak bilgi teknolojileri, danigmanlik hizmetleri, finans ve sigorta gibi sektörleri olan ülkelerde uzaktan çaligma daha mümkün iken ekonomisi turizm, tarim, ingaat ve imalata dayali olan ülkelerde bu durum biraz daha zordur (Hatayama vd., 2020).
Covid-19 ile beraber ig hayatinda önemli degigiklikler olmugtur. Çaligma saatleri ve çaligma ortamlari degigmigtir. Covid-19 ile beraber sektörler gu gekilde etkilenmigtir.
Bankacilik sektörü: Salgin öncesi dijitallegmeye yaptigi yatirimlar nedeniyle çok fazla etkilenmemigtir. Birçok iglem bankaya gitmeden gerçeklegtigi için bu sektör üzerinde etkisi çok olmamigtir (Güler, 2020).
Turizm Sektörü: Covid-19 sürecinden en çok etkilenen sektörlerin baginda gelmektedir. Sosyal mesafe kurallari nedeniyle bireylerin evlere kapanmasi ve çogu insanin tatil planlarini iptal etmesi bu sektörü ciddi anlamda etkilemigtir (Bahar ve Çelik, 2020).
Egitim sektörü: Covid-19 salginindan en çok etkilenen sektördür. Egitim dijitallegmesi ile beraber çogu kurum kapanmigtir. Bunun sonucunda ise egitim kalitesi dügmügtür (Saritag ve Barutçu, 2020).
Gida sektörü: Bu sektör de bir nebze olsun olumsuz etkilenmigtir (Çen, 2020).
E-ticaret: Salgin döneminin öne fikan sektörlerindendir. insanlar evde iken fogu ihtiyacini internet üzerinden kargilamiglardir (Telli, 2020).
Tarim sektörü: Olumsuz anlamda etkilenmigtir fakat akilli tarim ile bu olumsuzlugun önüne gefmeye faligilmaktadir (Dogan ve Dogan, 2020).
Saglik sektörü: Bu salginin en fok zarar gören ve en fazla risk altinda olan sektörüdür. Sürecin dogru yönetilmesi bu sektör ifin büyük önem arz etmektedir (£apaci ve Özkaya, 2020).
Bu sektörlerin uzaktan faligma gekline uygunlugu Tablo 1'de belirtilmigtir.
Tablo 1
Sektörler Afisindan Evden £ali;?ma
Evden 9ali§ma düzeyine en uygun sektör Evden 9ali§ma düzenine en uzak sektör
Egitim hizmetler Ula^tirma ve depolama
Profesyonel, bilimsel ve teknik hizmetler Yapi sektörü
Igletmelerin ve §>irketin yönetimi Perakende ticaret ve sati§>
Finans ve Sigortacihk Tarim, ormancilik, balik^ihk, aricihk
Bili$im Konaklama, gida
Kaynak: Akfa ve Tepe-Küfükoglu, 2020
Covid-19 sürecinde uzaktan faligma
Covid-19 pandemisiyle igletmelerin birfogunda faligma ve hizmet geklinde degigiklikler yaganmigtir. Bu degigiklikler, geligmekte olan ülkelerde hizli atilimlarin gerfeklegmesine neden olmugtur (Stephenson ve Sen, 2020). Bu kapsamda, toplum sagligini korumak ifin evden faligma, esnek faligma gibi modeller uygulamaya konulmugtur (Müftüler- Baf, 2020).
Covid-19 öncesinde de uygulanmaya faligilan bu faligma modelleri, Covid-19'un getirdigi zorunluluk ile hayata gefmigtir. Evden faligma, kiginin kendi evinde faligmasi iken uzaktan faligma kiginin istedigi bir mekanda faligmasidir (£oker, 2020).
Evden faligma modelinin avantajlari ve dezavantajlari ise Tablo 2'de verilmigtir.
Tablo 2
Evden £aligmanin Olumlu ve Olumsuz Yönleri
OLUMLU YÖNLER OLUMSUZ YÖNLER
Ev ve ile ilgili faaliyetlerin aym anda yapilabilmesi Meslekta^lar ile yii/yii/e görü§ememe
Esneklik, tasarruf etme Evden faligma konusunda deneyimsiz olma
Zaman kazanma Sosyal temasin azalmasi, i§ ya§am dengesi sorunlan
Ula^imda gei;en ölti zamani telafi etme Odaklanamama
Rahatlik Evdeki ergonomi sorunlan
Esneklik ihtiya? duyulan teknolojinin ve ekipmanin yetersiz olmasi
Enerjik olma hali
Kaynak: Akfa ve Tepe-Küfükoglu, 2020
Covid-19 nedeniyle evden faligan bazi kigiler kendilerini arkadaglarindan ve ig arkadaglarindan fiziksel olarak uzaklagtirmak zorunda kalmigtir. Uzun saatler ve gece vardiyalari gibi faktörler bazi kigilerde strese neden olabilir. £atigmalar, insanlarin igte ve evde oynadiklari rollerin bir sonucu olarak ortaya fikar (Dockery&Bawa, 2020). Uzak faliganlarin ve igverenlerin bilmesi gereken noktalar göyledir:
•Takim arkadaglari ve yönetim ile iletigimi siki tutmak •Uzaktan faligma modelinde esneklik yaratmak •Güncel uygulamalarin takip edilmesi •Rahat bir faligma alani yaratmak
•Bilgi paylajimlarinin etik kurallara göre yapilmasi
•Uzaktan falijma modeli hakkinda bilgi edinmek (Bouziri vd., 2020).
Pandeminin getirdigi degijiklikler, ijleyiji bununla beraber ij yapij jekillerini, müjterilerin beklentilerini ve ij akijini önemli derecede etkilemijtir. Bu degijiklikler kurumlari örgütsel bir jekilde yapilanmalara zorunda birakmakla beraber teknoloji faktörünün evden falijma modellerine bagli olarak ij taniminin yeniden düzenlenmesini zorunlu hale getirecektir. Bu sürefte "yetkinlik" kavrami ön planda olacaktir. ijletmeler pandemi sonrasi yeni ij modelleri, yeni stratejiler ve dijital dönüjüme bagli olarak yeni yetkinlik modelleri olujturacaktir. Bu sebeple ijletmeler de falijanlarindan yetkinlik afisindan farkliliklar bekleyecektir (Öge ve £etin, 2020).
Pandemi sonrasinda ije alim süreflerinde dijitallejme ve veri madenciligi kullaniminin artmasi beklenmektedir (Vnuckova, 2020).
Covid-19 dönemi ile birlikte ijletmelerin uzaktan falijmanin dezavantajlarini hissetmesi olasi bir durumdur. Bunun yajanmamasi ifin evden falijma modelinin bugünün kojullarina uygun olarak yeniden yapilandirilmasi gerekmektedir. ijletmelerin mevcut performans yönetimi, yeni dönem ile birlikte ihtiyaci karjilamadi yetersiz kalacaktir. ijletmeler, yajanan gelijmelerden ders fikarmak ve daha az etkilenmek ifin yeni stratejiler olujturacaktir. Bu stratejileri desteklemek amaciyla yeni yönetim modelleri ve yetkinlik modellerini gelijtirmeye falijacaklardir. Tüm bu falijmalari saglikli bir jekilde yapmalari gerekmektedir. Bunun yani sira ijletmeler bu falijmalarini günümüz kojullarina uygun olarak gerfeklejtirmelidirler.
3. ÖRGÜTSEL YABANCILAJMA
3.1. Kavramsal fer9eve
Örgütsel yabancilajma örgütün fatisi altinda görev yapan ij görenlerin örgüt iferisindeki diger falijanlar ile arasindaki ilijkilerinden uzaklajmasi ve örgütün degerleri ile kurallarini terk etmesi olarak yorumlanmaktadir. ijletmede falijan kijiler ij yajamlarini ikinci ya da üfüncü kijilerin yönetimi altinda devam ettirmektedirler. Bu durum söz konusu oldugunda sözü gefen bireyler kendilerini örgüt ifinde gereksiz kiji olarak görmeye bajlamaktadirlar. Kendilerine makine yakijtirmasi yaptiklari ifin örgütten uzaklajmakta ve örgütsel yabancilajma ile karji karjiya kalmaktadirlar ßimjek vd., 2006).
Örgütsel yabancilajma iki farkli bakij afisiyla incelenebilir. Bunlardan ilki falijanin ije yabancilajmasi digeri ise falijanin ij ilijkilerine yabancilajmasi olarak ifade edilmektedir (Aiken ve Hage, 1996). ije yabancilajma, falijan kijinin mesleki gerekliliklerini dogru bir jekilde gerfeklejtirememesi, her hangi bir kariyer plani olujturmamasi bununla beraber mesleki anlamda kendini gelijtirememesi olarak belirtilir. falijan kijinin ij ilijkilerinin bozulmasi ve ij arkadajlarindan uzaklajmaya bajlamasi ij ilijkilerine yabancilajma olarak tanimlanmaktadir (Mottaz, 1981).
£alijanlarin yabancilajma seviyesi her örgütte farkliliklar gösterebilir. Bu durumdaki farliliklari ayirt etmeye yardimci etmenler mevcuttur. Bu etmenler; teknoloji, ij bölümü, uzmanlajma bununla beraber bürokratiklejme ve ekonomik yapi örgütleri olarak belirli bajliklar altinda siralanabilir (Shepard, 1977). Örgütsel yabancilajma birfok sektörde karjilajilan bir kavramdir.
3.2. Örgütsel Yabancilajmaya Neden Olan Faktörler
Örgütsel yabancilajma, bireylerin sahip olduklari kijilik özelliklerine, ekonomik durumlarina bununla beraber sosyokültürel degerlerine bagli olarak farklilik göstermektedir. Genel olarak incelendiginde örgütün yapisi, örgütsel sürefler ve yönetim yapisi gibi faktörler örgütsel yabancilajmaya zemin hazirlamaktadir. Örgütsel yabancilajmaya neden olan faktörlerden birincisi örgüt ifi sebepler ikincisi de örgüt diji sebeplerdir (Sarros vd., 2002).
Örgüt i9i faktörler:
Örgütsel yabancilajmaya neden olan örgüt ifi faktörler; örgütün yapisi, ije bagli kazanilan deneyimler, örgütteki liderlik tarzlari ve bunlarin yani sira bireylerarasi ilijkiler olmak üzere dört ayri konuda degerlendirilir.
Örgütler yönetim jekilleri afisindan farklilik göstermektedir. Bazilari hiyerarji ile bazilari ise demokrasi ile yönetilmektedir. Hiyerarjik yönetim yapisi olan örgütlerde örgütsel yabancilajma daha fazla görülür. Bunun asil nedeni ise tek bir kijinin falijanlar üzerinde otorite kurmasidir (Pearlin, 1962).
Bireylerin ig yerlerinde sahip oldugu deneyimler, onlari örgütsel yabancilagmaya itekleyen faktörlerden biri olarak nitelendirilmektedir. Bu deneyimler bireylerin ig ortaminda ast-üst iligkilerinden etkilenmesi, çaligma arkadaglari ile arasinda sorun olmasi ya da örgüt tarafindan uygulanan ödül ceza sistemine tabi tutulmasi olarak belirtilebilir. Çaliganlar bu durumlar ile kargilagtiklarinda örgütsel yabancilagma görülmektedir. igverenlerin çaliganlardan bekledikleri ve çaliganlarin emegi kargiligi bekledigi maddi, sosyal ve psikolojik getiriler bununla beraber üst düzey yöneticilerin alt düzey yöneticilere kargi olan tavri örgütsel davranigin gekillenmesine neden olmaktadir (Kanungo, 1990).
Örgütlerde yabancilagma düzeylerine etki eden diger örgüt içi nedenlerden biri de liderliktir. Sözü geçen liderlik tarzi, dönügümcü ve etkilegimsel liderlik olarak tanimlanabilir. Dönügümcü liderler tarafindan görevlendirilen tüm çaliganlar genig bir bakig açisina sahip olabilir ve takim halinde hareket etme olanagina sahip olabilirler. Dönügümcü liderlik tarzina sahip olan kigiler çaliganlari kargisinda rasyonel davranir ve onlara sürekli olarak yol gösterirler. Etkilegimsel liderlik tarzina sahip olan kigiler ise çaliganlarina sadece belirlenen kurallar çerçevesinde hareket etmelerini belirtir ve etkili bir performans sergileyen çaliganlari ödüllendirirler (Bass, 1990). Dönügümcü liderlik, örgüt içerisindeki bürokratik havayi en aza indirdigi için çaliganlar arasinda olugan yabancilagma duygusunu azaltmaktadir. Etkilegimsel liderlikte ise, örgüt içerisinde fazla derecede resmiyet oldugu için yabancilagma düzeyinin yüksek oldugu gözlemlenir (Sarros vd., 2002).
Örgütler ve örgüt yönetimleri, bireylerarasi iligkileri çok önemsememekte ve bunlari gablonlagmig duygular olarak görmektedirler. Bu iligkilerin ihtiyaç halinde kisa süreli olarak ortaya çiktigini dügünmektedirler (Yeniçeri, 2009). Çaliganlar arasinda etkilegim ve iletigim eksikligi olmasi örgütsel yabancilagmaya neden olacak baglica unsurlardan olmaktadir. Örgütlerin çaliganlarini sadece üretim makinesi olarak görmesi ve sosyal faaliyetlerden uzak tutmasi örgütsel yabancilagmaya neden olmaktadir (Shantz vd., 2015).
Öгgüt diçi faktöгleг:
Toplumsal ve kültürel yapi, ekonomik nedenler bunlarin yani sira teknolojik unsurlar ve sanayilegme örgütsel yabancilagmaya neden olabilen örgüt digi faktörler olarak degerlendirilebilir.
Çaliganlar, çevresinde olugan ekonomik duruma bagli bir gekilde yagamini devam ettirebilmek için ihtiyaç duydugu geye ulagamadiklarinda bulundugu çevreye ve örgüte yabancilagmaktadirlar (Babür, 2009).
Teknolojinin hizla geligmesi ile yaganan degigimler örgütlerin üretim sü^leri bagta olmak üzere diger tüm sü^lerini hizlandirmaktadir. Bu geligim ve degigimler çaliganlarin örgüte yabancilagmasina neden olmaktadir (Karagülle ve Çayci, 2014). Bu degigim ve geligimler örgütlerin ig yapma gekillerini de etkilemektedir. Bu degigime bazi çaliganlar ayak uydurabilirken bazilari ise uyduramaz. Ayak uyduramayan kigiler ise yavag yavag örgüte yabancilagmaya baglar (Özbay ve Çaligkan, 2015).
Sanayilegme ile beraber büyük ö^ekli kurum ve kuruluglar içerisindeki çaligan sayisinin artmigtir. Örgütlerin içindeki çaligan sayisi artinca bu durum farkli görüg ve dügüncelere sahip insanlarin bir arada bulunmasina neden olmugtur. Farkli görüg, dügünce ve yargi degerlerine sahip insanlarin birbiri ile uyum içerisinde çaligmasi oldukça zorlagmigtir. Bu durum örgüt içerisinde iletigimsizligin artmasina neden olmug ve yabancilagmaya zemin hazirlamigtir (Ofluoglu ve Büyükyilmaz, 2008).
3.3. Öгgütsel Yabancilaçmanin Sonuçlan
Örgüt çaliganlarinin görev aldigi örgüte yabancilagmasi, örgüt içerisinde birçok olumsuzluga yol açmaktadir. Bu yabancilagma çaliganlarin tutum ve algisi üzerinde birçok farkliliklar olugturmaktadir. Sözü geçen bu farkliliklar örgüt içerisinde olumsuz sonuçlar dogurarak; ig tatminsizligi, sorumluluk ve karar almaktan kaçma, mesleki tükenig bununla beraber ig yagaminda verimsizlik olarak siralanabilir.
iç tatminsizligi: Örgüt içi iligkilerde karigikligin olmasi, üst yönetim ve astlarin çaliganlara kargi sert ve kati bir tavirla yaklagmasi, çaligma gartlari, ig görenlerin kararlara katilmasi gibi bazi nedenler çaliganlarin örgüte kargi yabancilagmasina sebebiyet vermektedir (Turan ve Parsak, 2011).
Sorumluluklardan ve Karar Almaktan Ka^mak: Orgut iferisinde faligan her hangi bir f aliganin orgute yabancilagmaya baglamasi durumunda sorumluluk ve karar almaktan kafmaya baglamaktadir (Kilfik, 2011).
Mesleki Tukenmiglik: Kavramsal ferfeve ele alindigi zaman mesleki tukenmigligin bitkinlik olarak da ifade edildigi gozlemlenmektedir. £aliganlarin gorev ve sorumluluklarini yerine getirememesi, duygusal ve zihinsel olarak iginden uzaklagmasi, mesleki tukenmiglige yani duygusal bitkinlige neden olmaktadir. Bunlarin yani sira faliganlarin yerine getirdigi gorevlerden memnun olmamalarina ragmen ekonomik, sosyal ve kigisel ihtiyaflardan dolayi iglerine devam etmeleri durumu da mesleki tukenmiglik olarak ele alinir. Tum bunlar ele alindiginda mesleki tukenmigligin de orgutsel yabancilagmanin bir sonucu oldugu ifade edilebilir (Eryilmaz, 2010 ;Maslach vd., 2001).
Yagaminin Kalitesizligi: Orgutsel yabancilagmanin bir sonucu olarak ig yagamindaki kalitesizlik; igletmenin performansini, verimliligini bununla beraber bagari oranini ve faliganlarin verimliligini etkilemektedir. Bu nedenle ig yagamindaki kalitesizligi engellemek ifin orgutsel yabancilagmaya engel olmak gerekmektedir (Babur, 2009 ;Kanungo, 1992).
4. COViD-19 PANDEMiSiNiN ORGUTSEL YABANCILA^MA UZERiNDEKi ETKiLERi
Covid-19 pandemisinin faligma hayatina kazandirdigi aligkanliklarin baginda uzaktan ya da evden faligma modeli gelmektedir. igfi ve igveren uzerinden olumlu ve olumsuz etkileri bulunan uzaktan faligma modeli, pandemi sonrasi da bazi girketler tarafindan uygulanmaya devam edebilir bir uygulamadir. igverenler afisindan tercih edilme nedeni ve olugabilecek olumsuz sonuflar Tablo 3'de gosterilmigtir.
Tablo 3
Esnek ^aligmanin igverenler Afisindan Tercih Nedenleri ve Sakincalan (Yiicel, 2017).
Isverenler Tarafindan Tercih Nedeni Isverenler Acisindan Sakincalari
Maliyet Dti§uk Kalifiye Personel
Verimlilik Ytiksek I§gticu Devri
tJretimde sureklilik Personel bagimhligimn azalmasi
I^ci Sayismi Ayarlayabilme ihtimam Eksikligi
Dii^tik Devamsizlik Motivasyonda Diistikliik
Istihdam Yaratabilme Personeli elde tutma guqliigti
Kar amaci guden igletmeler, esnek faligma modelini oldukfa benimsemiglerdir. £unku igletmeler elektrik, su, kagit ve diger ofis masraflarindan kurtulmaktadir (Choudhury, 2020). Bunlarin yani sira olumsuz yonleri de bulunan esnek faligma ifin olumsuz olarak gorulen noktalar ise gunlardir:
•Karar mekanizmasinin yavaglamasi •Koodinasyon kopuklugu •£aligan performansinda dugukluk Bazi aragtirmalar ise uzaktan faligan igfinin ig tatmini ve orgutsel bagliliginda azalma oldugunu gostermektedir. ig ortamindan ve ig arkadaglarindan kopan personel uzerinde daha fazla stres ve fatigma egilimi gorulmektedir. Ayrica, faliganlarin tatillerde bile faligma istegi olugmugtur (Prutchno vd., 2000).
£aliganlar afisindan degerlendirildiginde esnek faligmanin neden tercih edildigi ve sakincalari Tablo 4'te gosterilmigtir.
Ученый XXI века • 2022 • № 4 (85) Tablo 4
falijanlar Afisindan Esnek falijmanin Tercih Nedenleri ve Sakincalan (Yiicel,2017)
Cahsanlar igin Tercih Nedenleri Calisanlar igin Sakincalan
issiz kalmama Dii^iik gelir
Aileye daha gok vakit ayirmak Te^viklerin azalmasi
E§zamanli olarak egitime devam etmek Kotil vardiya diizeni
Saglik problemleri Ileti^im Eksikligi
Cocuk ve yasli bakimi Dujiik sayginlik
Gecici olarak diisiinme Is yojunlugn
Finansal gereklilikler Emeklilik haklarinin etkilenmesi
Is tatmini Siki denetimler
Daha az stres
Yeni imkanlari
Serbest zamanin artmasi
Birfok olumlu yonu bulunan esnek falijmanin falijanlar afisindan olumsuz taraflari da vardir. Esnek falijmanin falijan gelirlerinde dujuje neden olmasi bu olumsuzluklarin bajinda gelmektedir. Klasik falijmada yer alan yol, yemek ve harcirah odemelerinin esnek falijmada olmamasi bu dujujun sebeplerindendir (Rao, 2004). Bunun yani sira uzaktan falijma esnasinda ij ortamindan uzaklajan bireylerde yalnizlik hissi ve arkadajlari ile ilijkisinin azalmasi bununla beraber ije odaklanamama falijanlarin verimliligini azaltmaktadir (White, 1999). Esnek falijma ile falijan kiji ile ofis ortaminda falijmaya devam eden kiji arasinda olumsuz ilijkiler olujabilir ve bir falijan diger falijana baski uygulayabilir. Bu nedenle de bir tarafin orgute bagliligi azalir.
falijan performansi, ij tatmini ve devamlilik orgutsel baglilik afisindan onemli konulardir. ijin kolayligi ve falijanlarin uyumu bu durumu etkilemektedir. Covid-19 beraberinde gelen esnek falijma, falijanlarin ijlerini yerine getirirken daha rahat hissetmeleri bakimindan orgutsel bagimliliga olumlu yansirken; ucret, ij ortamindan uzaklajma, mesai saatleri ve stres faktorleri bu bagliligi olumsuz yonde etkilemektedir.
5. SONUf
fin'de bajlayarak tum dunyayi etkisine alan covid-19 salgini bir saglik krizine neden olmujtur. Bu saglik krizi belli bir sure sonra sosyoekonomik bir kriz halini almijtir. izole yajam, kisitlamalar ve kapanmalar insan hayatini onemli olfude etkilemijtir. Giderek buyuyen bir ekonomik krizin onune gefme amaciyla dunya finansinda onemli yeri olan WB (Dunya Bankasi) ve IMF (Uluslararasi Para Fonu) ulkelere finans destegi saglamijtir. Genij fapli kriz sonucunda fogu sektor oldukfa olumsuz etkilenmijtir. Bu etkiler falijma yajantisi uzerinde birtakim degijimlerin uygulanmasina neden olmujtur.Gider kismak isteyen jirketler, bir yandan sosyal yajamin kisitlanmasi bir yandan da insanlarin virusten fekinmesi nedeniyle uzaktan falijma uygulamasina bajlamijlardir. Bu falijma yontemi her sektor ifin uyumlu olmasa da bazi sektorler ifin oldukfa olumlu sonuflara neden olmujtur.
Uzaktan falijmanin jirketler ve falijanlar ifin oldukfa olumlu sonuflari olsa da bazi durumlarda olumsuz sonuflari da hissedilmijtir. Ozellikle sosyalligin azalmasi ve aile yajantisinda edinilen stres ij hayatina da yansimijtir. Yalnizlik hissi ile beraber iletijim kopuklugu, falijanlarin bu uygulamadan olumsuz etkilenmesine neden olmujtur. Evdeki konfor ortami falijmalarin aksamasina ve falijanlarin kendi ijleriyle daha fok ugrajmasina sebebiyet vermijtir. Ayrica, pandemi nedeniyle uzaktan falijan kijilerin bazi masraflari olmadigi ifin jirketler ucretlerde azalmaya gitmijtir. Bu durumlarin sonucunda da falijtigi jirkete olan bagliligi azalan falijanlar orgute yabancilajma yajamijtir.
Covid-19 doneminde insanlarin zorunlu olarak eve kapanmasi, insanlari birfok afidan etkiledigi gibi jirket ve kurumlari da onemli olfude etkilemijtir. Bu etki bir yandan olumlu olurken bir yandan da olumsuz sonuflarin dogmasina neden olmujtur. Evden falijmaya yatkin olan meslekleri icra eden bireyler, evden falijmalarini surdurebilirlerken, evden falijmalarini yurutemeyen mesleklerdeki insanlar falijma ortamindan uzakta kalmijlardir. Evden falijanlar, orgut iferisindeki falijma yajamlarinin alijkanliklarina devam edememij ve orgutsel yabancilik fekebilmijlerdir. Bu durum ise ije donuj surecinde insanlarin yeniden orgutsel bagliligin olujmasi, orgut
ifi iletigim zorluklannin yaganmasina sebebiyet vermigtir. Örgütler bu olumsuz durumlarin ortadan kaldirilmasi, ig verimliliginin artmasi afisindan ige dönüg döneminde fegitli yöntemler uygulamiglardir.
Kaynakga
1. Aiken, M., &Hage, J. (1966). Organizationalalienation: A comparativeanalysis. Americansociologicalreview, 497-507.
2. Akca, M., ve Tepe, M. K. (2020), Covid-19 ve ig yagamina etkileri: evden faligma. Uluslararasi Yönetim Egitim ve Ekonomik Perspektifler Dergisi, 8(1), 71-81.
3. Babür, S., 2009. "Turizm Sektöründe Örgütsel Yabancilagma: Antalya Beg Yildizli Konaklama Igletmelerine Yönelik Bir Aragtirma", Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
4. Bahar, O., ve £elik i. N (2020). Coronavirüsün (Covid-19) turizm sektörü üzerindeki ekonomik etkileri. International Journal of SocialSciencesandEducationResearch, 6(1): 125-139.
5. Bouziri, H., Smith, D. R., Descatha, A., Dab, W., and Jean, K. (2020). Workingfromhome in the time of covid-19: how tobestpreserveoccupationalhealth? OccupationalandEnvironmentalMedicine, 77(7), 509-510.
6. Choudhury, P. (2020). OurWorkFromAnywhereFuture. Harvard Business Magazine https://hbr.org/2020/11/our-work-from-anywhere-future
7. £aligkan, Ö., Özbay, F., 2015. "12-14 Yag Araligindaki Ilkögretim Ögrencilerinde Teknoloji Kullanimi Eksenli Yabancilagma ve Anne Baba Tutumlari: Düzce Ili Örnegi", Uluslararasi Sosyal Aragtirmalar Dergisi, 8(39), ss.441-458.
8. £apaci, M., ve Özkaya S (2020). COVID-19 pandemi döneminde tele-tip uygulamalari. Anadolu Klinigi Tip Bilimleri Dergisi, 25(1), 260-262
9. £oker, s. (2020). Covid-19 ve ig güvenligi: Uzaktan faligma, Mondaq.
10. Dockery, M., andBawa, S. (2020). Workingfromhome in the COVID-19 lockdown. Bank westCurtinEconomicsCentreResearchBrief COVID-19, 1-5.
11. Dogan, Y., ve Dogan, S. (2020). Koronavirüspandemisi ve türkiye'de bitkisel üretime etkisi. Artuklu Kaime Uluslararasi Iktisadi ve Idari Aragtirmalar Dergisi, 3(1), 41-55
12. Eryilmaz, A. (2010). Lise ögretmenlerinin örgütsel yabancilagma düzeyi. Yaymlanmamip Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
13. Eryilmaz, B., 2010. Bürokrasi Ve Siyaset: Bürokratik Devletten Etkin Yönetime. Alfa Basim Yayim, Istanbul, 280s.
14. Esin, P., 1982. lg Bölümü, Yabancilagma ve Sosyal Politika. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayinlari, 66s.
15. Güler, H. N. (2020). Koronavirüsü (Covid-19) günlerinde bankalara iletilen mügteri itiraz ve gikayetlerinin incelenmesi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Aragtirmalari Dergisi, 7(4), 85-99.
16. Hatayama, M., Viollaz, M. ve Hernan, W. (2020). Jobs' amenabilitytoworkingfromhome: evidencefromskillssurveysfor 53 countries. PolicyResearchWorkingPaper. Washington DC: World Bank.
17. Kanungo, R. N. (1992). Alienationandempowerment: Someethicalimperatives in business. Journal of Business Ethics, 11(5), 413-422.
18. Karagülle, E.A., £ayci, b., 2014. Ag Toplumunda Sosyallegme ve Yabancilagma.TheTurkish Online Journal of Design, Art andCommunication TOJDAC, January 4(1), ss.1-9.
19. Kilfik, F., 2011. "Ilkögretim Okullarinda Görev Yapan Ögretmenlerin Ige Yabancilagma Düzeylerine lligkin Algilari (Malatya lli Örnegi)", yüksek lisans tezi, lnönü Üniversitesi, Egitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya
20. Maslach, C., Schaufeli, W.B., Leiter, M.P., 2001. JobBurnout, AnnualReviews, 52, ss.397-422.
21. Mottaz, C. J. (1981). Somedeterminants of workalienation. SociologicalQuarterly, 22(4), 515-529.
22. Müftüler, M. B. (2020). Küresel salgin tehdidi altinda küresel sistem, covid-19 sonrasi küresel sistem: Eski Sorunlar Yeni Trendler ifinde (20-23), SAM Yayinlari: Ankara
23. Ofluoglu, G., Büyükyilmaz, O., 2008. Türkiye Tag kömürü Kurumu Kozlu Igletme Müessesinde Yabancilagmanin Boyutlari Üzerinde Etkili Olan Nedenlerin Aragtirilmasi, Kamu lg Dergisi, 9(4), ss.1-43.
24. Öge, E., ve £etin, m. (2020). COVID-19 pandemisi: insan kaynaklari yönetimi afisindan olasi etkileri, COVID-19 süreci ve örgütsel yönetimi, Anadolu Klinigi Tip Bilimleri Dergisi, 25, 142-153.
25. Prutchno, R., Litchfield, L. AndFried, M. (2000). MeasuringTheImpact Of WorkPlaceFlexibility. Boston College Center ForWorkAndFamily. Boston
26. Rao, P.L.(2004). Comprehensive Human Resource Management. New Delhi: Excel.
27. Sarros, J. C., Tanewski, G.A., Winter, R.P., Santora, J.C., Densten, I.L.,2002. WorkAlienationandOrganizationalLeadership. British Journal Of Management, 13, ss. 285-304.
28. Shantz, A. ,Alfes, K. , Bailey, C. ve Soae, E., 2015. "Drivers andOutcomes of WorkAlienation: Reviving a Concept. Journal of Management Inquiry". 24(4), ss.382 393.
29. Shepard, J. M. (1977). Technology, alienation, andjobsatisfaction. AnnualReview of Sociology, 3(1), 1-21.
30. Stephenson, M., andSen, N. (2020). How digitalinvestment can helpthe covid-19 recovery, Responsible Finance Forum, https://responsiblefinanceforum.org/category/digital-finance/
31. Çen, M. A. (2020). Koronavirüs (Covid-19) salgininin türkiye'deki yemek firmalarinda olugturdugu etkinin belirlenmesi üzerine bir aragtirma. Afet ve Risk Dergisi, 3(1): 89-100.
32. Çimgek, M. Ç., Çelik, A., Akgemci, T., & FETTAHLIOGLU, T. (2006). Örgütlerde yabancilagmanin yönetimi aragtirmasi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (15), 569-587.
33. Telli, A. D. (2020). Covid-19 salgininin tüketicilerin online aligverig tercihine etkisi. Sosyal Bilimler Aragtirma Dergisi, 9(2): 83-90.
34. Turan, M., &Parsak, G. (2011). Yabancilagma ve ig tatmini iligkisi: Bir devlet üniversitesi idari personeli üzerinde aragtirma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(2), 1-20.
35. Ural, A., Canpolat, S. 2021. Covid-19 Pandemesinin Ögretmen Yabancilagmasina Etkisi. Egitim Bilim Toplum Dergisi, 19(76): 78-104
36. Vnoucková, L. (2020). Impact of COVID-19 on humanresourcemanagement. RevistaLatinoamericana de InvestigaciónSocial, 3(1), 18-21
37. White, B. J. (1999). Para ile Akraba Kentsel Türkiye'de Kadin Emegi. Ankara: iletigim Yayinlari
38. Yeniçeri, Ö., 2009. Örgütlerde Çatigma ve Yabancilagma Yönetimi. istanbul: IQ Kültür Sanat Yayincilik, 190s.
39. Yücel, E. (2017). Geçmigten Bugüne Esnek Çaligma. Journal of Human Science.14(3),2818- 2826
© Керем Тосун, 2022.
A DISCUSSION ON THE EFFECT OF THE COVID 19 PANDEMIC ON
ORGANIZATIONAL ALIENATION
Kerem Tosun
Abstract. The purpose of this study is to discuss how teleworking and the changes after it affects organizational alienation during the covid-19 pandemic period, the effect of working life changing with the pandemic on organizational alienation, the benefits and harms of teleworking for employees and employers. It made recommendations in line by the findings obtained.
Key words: Covid-19, pandemic, organizational alienation, teleworking, remote work, epidemic, burnout
© Kerem Tosun, 2022.
Информация для авторов
Журнал «Ученый XXI века» выходит ежемесячно.
К публикации принимаются статьи студентов и магистрантов, которые желают опубликовать результаты своего исследования и представить их своим коллегам.
В редакцию журнала предоставляются в отдельных файлах по электронной почте следующие материалы:
1. Авторский оригинал статьи (на русском языке) в формате Word (версия 1997-2007).
Текст набирается шрифтом Times New Roman Cyr, кеглем 14 pt, с полуторным междустрочным интервалом. Отступы в начале абзаца - 0, 7 см, абзацы четко обозначены. Поля (в см): слева и сверху - 2, справа и снизу - 1, 5.
Структура текста:
• Сведения об авторе/авторах: имя, отчество, фамилия.
• Название статьи.
• Аннотация статьи (3-5 строчек).
• Ключевые слова по содержанию статьи (6-8 слов) размещаются после аннотации.
• Основной текст статьи.
Страницы не нумеруются!
Объем статьи - не ограничивается.
В названии файла необходимо указать фамилию, инициалы автора (первого соавтора). Например, Иванов И.В. статья.
Статья может содержать любое количество иллюстративного материала. Рисунки предоставляются в тексте статьи и обязательно в отдельном файле в формате TIFF/JPG разрешением не менее 300 dpi.
Под каждым рисунком обязательно должно быть название.
Весь иллюстративный материал выполняется оттенками черного и серого цветов.
Формулы выполняются во встроенном редакторе формул Microsoft
Word.
2. Сведения об авторе (авторах) (заполняются на каждого из авторов и высылаются в одном файле):
• имя, отчество, фамилия (полностью),
• место работы (учебы), занимаемая должность,
• сфера научных интересов,
• адрес (с почтовым индексом), на который можно выслать авторский экземпляр журнала,
• адрес электронной почты,
• контактный телефон,
• название рубрики, в которую необходимо включить публикацию,
• необходимое количество экземпляров журнала.
В названии файла необходимо указать фамилию, инициалы автора (первого соавтора). Например, Иванов И.В. сведения.
Адрес для направления статей и сведений об авторе: uch21vek@gmail.com Мы ждем Ваших статей! Удачи!
