Научная статья на тему 'ЧЕТ ТИЛИНИ ЎҚИТИШДА ИННОВАЦИОН ЁНДАШУВ'

ЧЕТ ТИЛИНИ ЎҚИТИШДА ИННОВАЦИОН ЁНДАШУВ Текст научной статьи по специальности «Прочие социальные науки»

CC BY
240
66
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
инновация / таълим / таълим самарадорлиги / педагогика / инглиз тили / таълим тизими.

Аннотация научной статьи по прочим социальным наукам, автор научной работы — Тешебаева Лолахон

Таълим муассасаларда чет тилларини, хусусан инглиз тилини ўқитилиши инновацион таълим назариясининг яратилиши билан боғлиқ. Бу таълим тизимини технологиялаштириш, педагогик технологияларни таълим тизимига киритиш орқали таълим тизимини ислоҳ қилиш, таълим самарадорлигини ошириш, шахс ижтимоийлашувини таъминлаш, бу борада муайян муваффақиятларга эришиш учун таълим жараёнида болага хорижий таълим ютуқларини сингдирган ҳолда муносабатда бўлишни шакллантиришга сабаб бўлади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЧЕТ ТИЛИНИ ЎҚИТИШДА ИННОВАЦИОН ЁНДАШУВ»

CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES (CARJIS) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda.

ЧЕТ ТИЛИНИ УКИТИШДА ИННОВАЦИОН ЁНДАШУВ

Тешебаева Лолахон

укитувчи, Фаргона давлат университети

АННОТАЦИЯ

Таълим муассасаларда чет тилларини, хусусан инглиз тилини укитилиши инновацион таълим назариясининг яратилиши билан боглик. Бу таълим тизимини технологиялаштириш, педагогик технологияларни таълим тизимига киритиш оркали таълим тизимини ислох килиш, таълим самарадорлигини ошириш, шахс ижтимоийлашувини таъминлаш, бу борада муайян муваффакиятларга эришиш учун таълим жараёнида болага хорижий таълим ютукларини сингдирган холда муносабатда булишни шакллантиришга сабаб булади.

Калит сузлар: инновация, таълим, таълим самарадорлиги, педагогика, инглиз тили, таълим тизими.

Х,озирги кунда таълим тизимида чет тилларини, хусусан инглиз тилини ургатишнинг инновацион усулларини куллаш оркали укитиш мухим ахамият касб этмокда. Педагог-укитувчиларни ташаббуслари ва янгиликлари асосида айнан барча таълим тизимида мазмун ривожланиш кузатилади. Шунингдек, умуман таълим тизими ривожига ижобий таъсир курсатади. Бир суз билан айтганда, инновация маълум бир фаолият майдонидаги муаммони ечиш учун янгича ёндашув демакдир.

Укув юртларида инглиз тилини ургатиш зарур. Уларда инглиз тилини ургатиш укувчи ва талабаларни хар томонлама ривожланган килиб тайёрлашда катта ёрдам беради. Айникса, республикамиз мустакилликка эришгандан сунг кадрлар тайёрлаш масаласида инглиз тилини ургатиш юкори уринга кутарилди. Шуни хисобга олиб, кадрлар тайёрлаш дастури 1997 йилда ишлаб чикилди ва тасдикланди. Унда кадрлар тайёрлаш, ёшларни хар томонлама ривожланган, камол топган килиб тарбиялашда, илмли килишда, фанларни укитилишида чет тилларининг, шу жумладан, инглиз тилини, узлуксиз укитиш белгиланди.

Республикамизда ривожланиш, тараккиёт, давр, вакт хам чет тилини, шу жумладан, инглиз тилини ургатиш зарурлигининг ахамияти яккол кузда ташланмокда. ^озирги пайтда инглиз тилини узлуксиз ургатиш хисобга олиниб, турли типдаги укув юртларида инглиз тили ургатиш масаласи ва улар учун дастур, дарслик,кулланмалар ишлаб чикиш, уларнинг методикаси билан шугулланиш масаласи долзарб булиб турибди.

CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES (CARJIS) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda.

Тил урганиш кишилик жамиятида багоят мухим сохалардан хисобланади. Алока воситаси булмиш тилни табиий мухитда (оилада, жамоатчилик орасида) ёки уюшган холда дарсда амалий эгаллаш мумкин. Тил ходисаларига оид билимлар эса назарий жихатдан урганилади. Халкаро муносабатлар авж олган замонамизда тилларни билиш, куп тиллилик улкан ахамият касб этмокда.

Умуман олганда педагогика шиддат билан ривожланмокда таълимга инновация, инновацион фаолият, инновацион педагогика, таълимда инновацион жараёнларни бошкариш, чет тилларини урганиш, чет тилида дарс утиш каби тушунчалар пайдо булди. Мамлакатимизда чет тилларини ургатиш ва мактабгача таълим муаассаларидан бошлаб барча таълим муассасаларида укитилишини ташкиллаш янги боскичга кутарилмокда. 2012 йил 10 декабрда кабул килинган "Чет тилларини урганиш тизимини янада такомиллаштириш тугрисида"ги Узбекистон Республикаси Президентининг карори хамда 2013-2014 укув йилидан бошлаб умумтаълим мактабларининг биринчи синфларида хорижий тилларни узликсиз ургатишнинг жорий этилиши буни исботидир. Хрзирги кунда чет тилини, хусусан инглиз тилини урганишнинг сабаби, фан, маданият ва иктисодиёт ривожланган давлатлар каторига кириш учун жахон илм-фани ва тараккиёти ютукларини эгаллашнинг бош омили сифатида манашу инновацион жараёнга эътибор берилмокда.

Бугунги кунда педагогларнинг инновацион фаолият куникма, малакаларига эга булишлари мухим ахамиятга эга. Педагоглар томонидан инновацион фаолият куникма, малакаларини узлаштира олишларида уларнинг инновацион ёндошувга эга булишлари талаб этилади. Уз мохиятига кура педагоглар томонидан инновацион фаолият куникма, малакаларининг узлаштирилиши уларда инновацион ёндошувни карор топиши асосида кечади.

Глобаллашув шароитида таълим шахсни хар томонлама вояга етказиш, унда комиллик ва малакали мутахассисга хос сифатларни шакллантиришда мухим урин тутади. Бугунги тезкор давр таълим олувчилар, шу жумладан укувчиларни хам киска муддатда ва асосли маълумотлар билан куроллантириш, улар томонидан турли фан асосларини пухта узлаштирилиши учун зарур шарт-шароитларни яратишни такозо этмокда.

Инглиз тили укитувчиси узининг куллаётган метод, усул, йуллари, машкларни тугрилигини билиш, укувчиларга, талабаларга кандай билим бераётганини, камчиликларини аниклаши, текшириш натижаси оркали булади. Инглиз тилини урганаётган, укиётган укувчи ва талабалар узларининг билимлари натижасини билишга кизикадилар.

Укитувчининг нутки имкони борича синтактик жихатдан содда, жозибадпр, таъсирчан тузилиши лозим. Х,ар кандай билим ва тарбия, асосан укитувчининг дарс хамда дарсдан ташкари кундалик нутки оркали бериб борилади. Нуткда, у

CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES (CARJIS) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda. кандай шаклда булмасин, бизнинг кадриятларимиз хурмат килиниши лозим. Педагогик нуткий мулокотнинг узига хослиги укитувчининг хамма ерда, хар кандай шароитда хам тарбиячи эканлиги билан характерланади. Педагог уз тарбияланувчилари билан купрок аудиторияда, дарсда нуткий мулокотда булади. Унинг нутки илмий-педагогик мазмун касб этади. Бундай нуткда илмнинг турли сохаларига хос коидалар, атамалар, хулосалар акс этади. Бундай нуткда хар бир нарса уз урнида, меъёрида булади. Атамаларга, янги сузларга берилган изохлар содда, укитувчи хазм киладиган синтактик курилмаларда берилади. Коида ва назариялар хаётий, укувчига якин мисоллар билан тушунтирилади.

Нуткнинг тугрилиги унинг адабий тил нормаларига мослигидир. Адабий тил нормалари куп тармокли булгани учун нуткнинг тугрилиги хам бир канча шартларни узида камрайди. Нуткнинг тугрилиги унинг энг мухим алокавий фазилатидир. Нутк тугри булмаса, бошка коммуникатив фазилатлари хам вайрон булади. Нуткнинг тузилиши тугри булмаганда, унинг мантикийлиги, аниклиги, уринлилиги кабилар хакида гапириб булмайди. Тугри нутк тузиш учун сузловчи адабий тил нормаларини эгаллаб олган булмоги лозим. Бу эса жуда мураккаб, сермашаккат ишдир.

Укув юртларда инглиз тили укитишда шу томонлар бирга кизикиб, текшириш натижасидан тугри хулоса чикариб иш тутсалар, инглиз тили укитиш кунгилдагидек, дастур талабига амал килинган холда, умумтаълим, тарбиявий, амалий, ривожлантирувчи йуналишда булади, максадлар амалга ошади.

Чет тил укитиш методикасининг фан сифатида уз назарияси, амалиёти ва тарихи бор. Чет тил укитиш мазмунининг хам таълим мазмуни таркибига кирувчи илмий категорияси уз назарий ва амалий томонлари, тарихий манбалари булиб, тадкикотчилар эътиборини жалб килиб келмокда.

Укиш гапириш билан алокадор, унга богликлиги бор. Укувчи укиган маълумот оркали гапиради, маълумот беради. У канча куп укиса, шунча гапириши учун маълумотга эга булади. Шу сабабдан укувчи, талаба ичида, овоз чикариб, овоз чикармай укиб гапириш учун маълумот туплайди. Укиш гапириш учун маълумот манбаидир.

Укувчи, талаба укиган, тинглаган, гапирган материалларини, маълумотини ёзма ифодалайди. Улар маълумотни ёзма ифодаласа, унинг хотирасида, ёдида яхши колади. Гапириши осонлашади. Ёзув хам гапириш маълумотини, материалини эсда колишига ёрдам беради.

Юкоридагилардан куриниб турибдики, гапириш фаолияти бошка нутк фаолиятлари билан алокададир. Катор тадкикотларнинг маълумотларига кура, гапириш нутк умумий хажмининг 30 фоизини, ёзув эса 9 фоизини ташкил

CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES (CARJIS) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda. килади. Шунинг учун гапириш инглиз тилини ургатиш ва урганишнинг энг

мухим максади хисобланади.

Дарсдаги укитувчининг нутки тинглаб тушуниш, гапиришни ургатишда мухим урин тутади. Укитувчи дарсда канча куп, тугри гапирса, укувчи, талаба хам тугри талаффуз килади, гапиради, гапирмаса, кам гапирса, укувчи, талаба хам кам гапиради. Шу сабабдан укитувчи узи устида ишлаши, дарсни инглизча ташкил килишга тайёрланиши, инглизча ибораларни тугри куллаши талаб этилади. Дарсда укувчи, талаба доим инглизча нуткни эшитса, инглизча мухит яратилади, бу эса укитувчини тинглаб тушунишга ёрдам беради. Дарсда укитувчи инглизча саломлашиши, узини тапиштириши, инглизча маълумот бериши, тили урганилаётган мамлакат хакида ахборот, маълумот бериб туриши зарур.

Укув жараёнида нимани ургатиш масаласининг мохиятига оид мутахассисларнинг турли, купинча бир-бирига карама-карши фикрлари изохлаб келинмокда. Бу борада икки муаммо мавжуд: биринчиси — нимани ургатилади, саволига жавоб беришда, аксарият олимлар таълим мазмуни ургатилади, деган аслида тугри, аммо умумий жавобни кайтарадилар.

ХУЛОСА

Хулоса килиб айтганда, хозирги кунда таълим тизимида ва таълим муассасаларида чет тилларини, хусусан инглиз тилини ургатишнинг инновацион усулларини куллаш оркали укитиш мухим ахамият касб этмокда. Демак, хар кандай хорижий тилларни мукаммал узлаштиришда ва укитишда укитувчи нутк маданиятининг урни катта ахамиятга эга.

Адабиётлар:

1. Karimova, S. (2020). ХОЗИРГИ ЗАМОН ИНГЛИЗ ВА УЗБЕК ТИЛЛАРИДА ТЕНГ БОЕЛАНГАН ^УШМА ГАПЛАРНИНГ ЛИНГВО-КОГНИТИВ АСОСЛАРИ. Журнал иностранных языков и лингвистики, 1(1), 6265.

2. Qizi, K. S. B. (2021). The Category Of Quantitativeness In Modern Linguistics. The American Journal of Social Science and Education Innovations, 3(06), 46-50.

3. Karimov, U., & Abdurakhmon, A. (2017). INNOVATIVE INFORMATION TECHNOLOGY IN EDUCATION. Форум молодых ученых, (5), 9-12.

4. Karimov, U. U., & Karimova, G. Y. (2021). THE IMPORTANCE OF INNOVATIVE TECHNOLOGIES IN ACHIEVING EDUCATIONAL EFFECTIVENESS. Журнал естественных наук, 7(1).

5. Abdurakhmonova, M., Karimova, G., & Karimova, M. (2021). ROLE OF ETHICAL CULTURE IN PREVENTING VIOLENCE AMONG SPUPILS. Интернаука, (11-2), 50-51.

CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES (CARJIS) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda.

6. Abdurakhmonova, M. M., ugli Mirzayev, M. A., Karimov, U. U., & Karimova, G. Y. (2021). Information Culture And Ethical Education In The Globalization Century. The American Journal of Social Science and Education Innovations, 3(03), 384-388.

7. Каримов, У., Каримова, Г., & Каримов, У. (2021). ИЛМ-ФАН ВА ТАЪЛИМ СОХАСИДАГИ АХБОРОТЛАШУВ. Central Asian Academic Journal of Scientific Research, 1(1), 103-110.

8. Abdukarimova, M., & Karimova, S. (2021). THE USAGE OF BUSINESS VOCABULARLY IN THE ENGLISH LANGUAGE. Academic research in educational sciences, 2(11), 919-922.

9. Karimov, U., & Abdurakhmon, A. (2017). INNOVATIVE INFORMATION TECHNOLOGY IN EDUCATION. Форум молодых ученых, (5), 9-12.

10. Rayimov, A. A., & Karimova, G. Y. (2021). Social Aspects Of The Formation Of Social Activity In Youth. Oriental Journal of Social Sciences, 29-32.

11. Abdumalikov, A. A. (2017). FORMATION OF YOUTH INFORMATION CULTURE. ISJ Theoretical & Applied Science, 77(55), 277-280.

12. Абдумаликов, А. А. (2020). VIOLATION OF CONTRADICTIOONS BETWEEN SOCIETY AND NATURE AS A GLOBAL CIVILIZATION. Scientific Bulletin of Namangan State University, 2(4), 218-224.

13. Ismoilovich, I. M. (2021). THE SOCIETY IS AT A NEW STAGE OF DEVELOPMENT PRIORITY IN EDUCATION SYSTEM REFORM FUNCTIONS.

14. Ismoilovich, I. M. (2021, July). ISSUES OF TRANSFORMATION OF EDUCATIONAL EXPERIENCE OF DEVELOPED COUNTRIES. In Euro-Asia Conferences (pp. 227-239).

15. Kholikova, D. M. (2019). INNOVATIVE ACTIVITY OF MODERN HIGH SCHOOL: TENDENCIES OF DEVELOPMENT. Scientific Bulletin of Namangan State University, 1(9), 215-220.

16. Kipchakova, Y. X., & Kodirova, G. A. (2020). INNOVATIVE TECHNOLOGIES IN MODERN EDUCATION. Теория и практика современной науки, (5), 29-31.

17. Alimjanova, M. (2020). PEDAGOGICAL SYSTEM OF FORMATION OF RESPONSIBILITY IN PRIMARY SCHOOL STUDENTS ON THE BASIS OF NATIONAL VALUES. Theoretical & Applied Science, (4), 914-917.

18. Shavkatovna, S. R. (2021). DEVELOPING CRITICAL THINKING IN PRIMARY SCHOOL STUDENTS. Conferencea, 97-102.

19. Shavkatovna, S. R. (2021). Methodological Support for The Development of Primary School Students' Creative Activities. Texas Journal of Multidisciplinary Studies, 2, 121-123.

CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES (CARJIS) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda.

20. Sodirzoda, M. M. (2021). Ways to cultivate the creative thinking of beginners in the classroom through information and communication technologies. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 11(5), 955-958.

21. Sodirzoda, M. M. (2021). Techniques of using folk proverbs in the cultivation of oral speech of primary school students. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 11(10), 481-484.

22. Asadullaeva N. Pedagogical Factors Of Formation Of Active Life Position Among Young Generation //The American Journal of Social Science and Education Innovations. - 2021. - Т. 3. - №. 01. - С. 576-584.

23. Saloydinov, S. Q. (2021). Creation of feasibility studies to reduce energy costs in ginneries. "Экономика и социум", 9(88), 147-149.

24. Салойдинов, C. К. (2021). Образовательные кредиты в Узбекистане. "Экономика и социум", 12(91), 470-472.

25. Салойдинов, C. К. (2021). Спрос на рынке дифференцированных продуктов. "Экономика и социум", 12(91), 473-476.

26. Салойдинов, С. К. (2022). С паровой турбиной 471 МВт на Талимарджанской ТЭЦ расчет электрических режимов при максимальной зимней нагрузке. "Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS)", Special issue, 116-121.

27. Сaлoйдинoв, С. К. (2022). Иннoвaциoннoе решение для пoлyчения бда^а. "Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS)", 2(3), 280-285.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.