Научная статья на тему 'ИНГЛИЗ ТИЛИНИ ЎРГАНИШНИНГ ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ'

ИНГЛИЗ ТИЛИНИ ЎРГАНИШНИНГ ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
523
119
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Scientific progress
Область наук
Ключевые слова
инглиз тили / инновацион / технология / таълим технологиялари / интерактив / метод. / English / innovation / technology / educational technology / interactive / method.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Мохинур Зохир Қизи Қиличева

Мақолада инглиз тилини инновацион технологиялар ёрдамида ўқитишда талабаларда лингвистик, социолингвистик, прагматик ва стратегик компетенциялари коммуникатив ёндашув доирасида ривожлантириш йўллари, мустақил таълимни ривожлантириш асосида инновацион технологияларни қўллашнинг методик таъминотини таҳлил қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

INNOVATIVE TECHNOLOGIES OF ENGLISH LEARNING

The article analyzes ways to develop students' linguistic, sociolinguistic, pragmatic and strategic competencies in the teaching of English with the help of innovative technologies within the communicative approach, methodological support for the use of innovative technologies based on the development of independent learning.

Текст научной работы на тему «ИНГЛИЗ ТИЛИНИ ЎРГАНИШНИНГ ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ»

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 2 I ISSUE 1 I 2021

ISSN: 2181-1601

ИНГЛИЗ ТИЛИНИ УРГАНИШНИНГ ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ

Мохинур Зохир кизи ^иличева

Бухоро туман 1-мактаб укитувчиси

АННОТАЦИЯ

Маколада инглиз тилини инновацион технологиялар ёрдамида укитишда талабаларда лингвистик, социолингвистик, прагматик ва стратегик компетенциялари коммуникатив ёндашув доирасида ривожлантириш йуллари, мустакил таълимни ривожлантириш асосида инновацион технологияларни куллашнинг методик таъминотини тахлил килинган.

Калит сузлар: инглиз тили, инновацион, технология, таълим технологиялари, интерактив, метод.

INNOVATIVE TECHNOLOGIES OF ENGLISH LEARNING

Mokhinur Zokhir qizi Kilicheva

Teacher of the 1st school of Bukhara district

ABSTRACT

The article analyzes ways to develop students' linguistic, sociolinguistic, pragmatic and strategic competencies in the teaching of English with the help of innovative technologies within the communicative approach, methodological support for the use of innovative technologies based on the development of independent learning.

Keywords: English, innovation, technology, educational technology, interactive, method.

КИРИШ

Бугунги таълим муассасаларида замонавий педагогик технологиялардан фойдаланган холда укитишнинг илгор услубларини куллаб, чет тилларига укитиш, шу тилларда эркин сузлаша оладиган мутахассисларни тайёрлаш учун кенг имкониятлар яратилган.

Жахонда хорижий тилларни укитишда халкаро стандартларни куллаш, укитиш мазмунини модернизациялаштириш, касбий таълимда замонавий технологиялардан фойдаланишнинг хусусий масалалари, укитувчининг касбий компетенцияларини ривожлантиришда илгор хорижий тажрибалардан фойдаланишга булган эхтиёжни янада кучайтирди. Европада хорижий тиллар

буйича касбий компетенцияларни ривожлантириш, компетенциялар интеграцияси, стандарт талаблари ва укув дастурлари орасида уйгунликни шакллантириш, ишлаб чикилган критерияларни бошка хорижий тилларни урганишда кулланиладиган стратегияларни мувофиклаштириш буйича илмий тадкикотлар олиб бориш мухим ахамият касб этади.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Мамлакатимизда Ж.Жалолов, Г.Бокиева, Т.Сатторов, Г.Т.Махкамова, Л.А.Ахмедова, У.Хошимов, И.Ёкубов, С.Мусинов, Л.Киркхам, М.Т.Ирискулов, Ф.Рашидоваларнинг тадкикотларида хорижий тилларни укитиш методикасига оид муаммолар атрофлича ёритилган.

НАТИЖАЛАР

Америка Кушма Штатларидаги Миллий тренинг марказининг маълумотларида инновацион технология, яъни интерфаол услуб талаба онгига, туйгусига, иродасига таъсир курсатиб, тафаккурини ошириши ифодаланган. Амалиётда методист-укитувчилар томонидан «Аклий хужум», «Таянч сигналлар», «Муз ёрар», «Кичик гурухда ишлаш», «Зигзаг», «Кубик», «Кимсасиз оролда», «Донишмандлар бисоти», «Ёзма бахслар», «Ажурли арра», «6х6х6», «Ролли уйинлар», «Бахс мунозара», «Дебатлар», «Саргузашт саёхат» каби интерфаол услублардан фойдаланишлари маълум булди. Интерфаол таълимда талаба фаолияти куйидагилардан иборат:

К,изикишни кучайтиришни

Уз тушунчаларинИ назорат килишни

Мотивни куя билишни

• Фаоллигини оширишни Ахборот алмашинишни

•Мустакил урганиш ва

мустакилликни

•Манбалар билан ишлашни

Интерфаол таълимда талаба фаолияти

Булажак хорижий тил укитувчиларининг лингвистик комтепенцияларини ривожлантириш холати таълим жараёнида укувчиларнинг тил урганиш ва тил эгаллаш, лингвистик компетенцияларини хамда анъанавий укитиш тизимини ва замонавий укитиш технологияларини тахлил килишни такозо килади. Инглиз тил дарсларида талабаларнинг лингвистик компетенцияларини шакллантириш ва ривожлантириш таълимнинг метод ва усулларини тугри танлай олиш билан чамбарчас богликлиги хорижий тилларни эгаллашга булган кизикишни кучайтириш хамда тил урганишда мустакил таълимни тугри ташкил этишни такозо килади.

МУХОКАМА

Аклий хужум (Brain storming) усули. Ушбу усул талабаларнинг фаол иштироки хамда уларнинг билим савиялари даражасини намоён килади. Бу талабаларни гоялар уйлаб топишга ундайди, эркин мулокотда булиш имконини беради ва натижада анча фикрлар тупланади. Укитувчи эса жараён мобайнида назоратчи хисобланади. Талабаларнинг гоялари унчалик муваффакиятли булмаса-да, укитувчи уларни танкид килиши мумкин эмас. Аксинча, талабаларнинг ижодий тафаккури рагбатлантириб борилиши зарур. Дарс тез берилган жавобларни рагбатлантириш, уларни тулдириш, талабаларни бахолаш билан якунланади.

Савол-жавоблар ва расмли уйинлар (Discussion) усули дарсларни янада мазмунли ва кизикарли утишга имкон беради. Талаба хато килишдан куркмай, эркин уз фикрини айта олиши керак. Бундай мухит дарсда хосил килиниши лозим. Уйин оркали укитишнинг технологиясида талабанинг вазифалари куйида гилардан иборат:

1. Кутиладиган жавоблар ва эътирозларни уйлаш.

2. Уз билимига ишониш.

Уйиннинг ахамияти шундаки, укитувчида талабаларни улар эркин холда фаолият кур са таётган пайтда кузатиш имконияти булади. Натижада талабаларнинг фаоллиги, фантазиялари, ижодий кобилиятлари, ишчанликлари, жамоада узини тутишлари хакида купрок маълумотга эга булиш мумкин. Талабалар бир нечта гурухларга булинадилар. Гурухларнинг хар бир аъзоси уз вазифаларини аник билишлари керак. Уйиннинг вакти чекланган булиши, у якунлангач эса уйин натижалари тахлил килиниши лозим. Уйин оркали укитиш технологиялари хам укувтарбиявий жараёнда талабаларнинг чукур билим олишига кенг имкониятлар яратиб беради. Инглиз тилини ургатишда талабаларни кизиктириб укитиш ва билимларни тулик узлаштиришларига эришиш замонавий педагогик технологияларнинг асосий максадларидан бири хисобланади.

Инглиз тилини укитиш усулларидан яна бири - замонавий интерактив усулидир. Усул мазмунига кура, дарсда янги грамматик мавзу эълон килиниб, укитувчи уни турли йуллар, яъни доскага хар хил чизмалар чизиш, харакатлар билан курсатиш, аввалги утилган мавзу билан таккослаш билан тушунтириши, мустахкамловчи саволлар билан талабаларни фикрлашга жалб этиши лозим. Фонетик машгулотларда эса, асосан, аудиоматндаги киска сухбатлар тингланиб, ушбу аудиоматндаги сухбатга айнан мос булган, сузлари тушириб колдирилган когоздаги матн тулдирилади. Талабага берилган матн билан аудиоматндаги сухбат бир хил булади. Матн ута зийраклик билан тингланиб, янги ибораларни ёдда саклаб колгандагина, талаба шартни муваффакиятли бажариши мумкин. Бунда тинглаб тушуниш оркали огзаки нутк, куникма ва малакалар шаклланиб боради. Тинглаб тушуниш укиш жараёни билан чамбарчас богликдир. Тингловчи укиган сузларини яхши эслаб колади ва тинглаганида яхши тушунади. Тинглаб тушунишни ургатишнинг мазмунини Г.В.Рогова уч кисмга булади:

1.Лингвистик кисм. Бунга тил ва нутк материали киради.

2.Психологик кисм. Бу овозли нуткни тинглаш, тушуниш малака ва куникмасини хосил килишдир.

3.Методик кисм. Тингловчиларга тинглаш усулларини ургатиш хамда тинглаб тушуниш технологияси оркали конун-коида, тамойиллар, методлар, воситалар оркали ургатиш амалга оширилади.

Укитиш жараёнида тинглаб тушуниш устида ишлаганда, кундалик янгиликлар, тили урганилаётган мамлакат халклари хаёти, маданияти, тарихи хакида матнларнинг булиши тингловчиларнинг кизикишларини янада орттиради. Укитувчи тинглаб тушунишни ургатаётганида, яъни тингловчи нотаниш мазмундаги нуткни тинглаганида куйидагиларга эътибор бериши зарур:

1.Айрим сузларни, гапларни, жумлаларни тушуниш (fragmenting comprehension).

2.Х,амма далил-фикрларни тулик тушуниш (comprehension in details).

3.Асосий далил-фикрларни юзаки тушуниш (overall comprehension).

4.Танкидий тушуниш (critical comprehension).

Укитувчи эшиттириш учун матн танлаганида, тингловчиларнинг ёши, билим даражаси, узлаштиришларини хисобга олиши зарур. Мисол учун, бирор нотаниш матн танланади. Матндаги нотаниш сузлар, иборалар матн сарлавхаси доскага ёзилади. Матн юзасидан савол-жавоблар хам утказилиши мумкин. Тинглаб тушунишга ургатиш жараёни куйидаги боскичлар оркали амалга оширилади: Activity:

1.Before listening. Матн сарлавхаси ва саволлар доскага ёзилади.

At the party:

(Amy Smith and Mike Thompson) 1. Where did Mike meet Amy?

2. When was last time they met?

3.What was his job then?

4.What does he do?

5. What is he studying at the moment? 2. While listening.

Сухбат (диалог) эшиттирилади. Тингловчилар доскага ёзилган саволларга матндан жавоб топадилар. Агар зарурият булса, матн яна 1-2 марта кайта эшиттирилиши мумкин. Answers:

l.They met at the party. 2.It was two years ago.

3.He was a pizza delivery man then.

4.He is a steward.

5.He is studying to be a pilot.After listening.

Тингловчилар саволларга жавоб берадилар. Улар тушунмаган суз ва иборалар доскага ёзилади ва таржимаси тушунтирилади. Тингловчиларнинг жавоблари бир-бирлариники билан таккосланади. Тугри жавоблар доскага ёзилиши мумкин. Яна шуни хам айтиш жоизки, инглиз тилини укитиш давомида уйда укиш (home reading) машгулоти хам олиб борилади. Уйда укиш талабаларни турли хил мавзуларда чет тилида сузлашиш жараёнига беихтиёр жалб килиш учун кулай ва бой манба хисобланади. Таълим олувчиларнинг суз бойлиги ва фикрлаш кобилиятлари кенгаяди. Оригинал адабиётни укиш боскичма-боскич амалга оширилади. Масалан: "Jane Eyre" асари мисолида куйидаги машклар бажарилиши мумкин:

I. Нотаниш сузлар устида ишлаш.

Тингловчилар учун нотаниш булган куйидаги сузлар ва иборалар доскага ёзилади хамда уларнинг талаффуз килиниши тингловчиларга тушунтирилади: Lovable - ёкимтой. An orphan - етим.

To shake with fear (shook, shaken) - куркув билан кимирлатиш.

Without doubt - иккиланишсиз.

To earn one's living - яшаш учун пул топмок.

II. Мавзу юзасидан савол-жавоблар:

1.Why was Jane living with the Reed family?

2.Where did Jane go?

3.How did Jane live in Lowood?

4.Whom did she meet there?

5. Why do you think Jane didn't wish to be noticed by Mr. Rochester's guest? III. Предлог куйиш машклари:

1. There I found a book ... pictures.

2.The two girls never played ... me.

3.Then one day I looked......my window.

4.One dark night a week latter, I arrived ... Lowood. IV. Сузларни жой-жойига куйиб гаплар тузиш:

1.Explain, someday, I, shall, you, to.

2.Two, at, young, around, women, sat, table.

3.He, ask, did, to, marry, him, you.

4.Where, the, fire, Mr. Rochester, after, go, did.

Бундан ташкари, тингловчиларни уй укиши жараёнида иншо ёзишга хам ургатиш мумкин. Улар иншо мавзулари билан танишгач, хохлаган мавзуни танлаб уйда иншо ёзишлари мумкин. Масалан:

1.Сиз ёктирган асар кахрамони.

2.Асардаги салбий ва ижобий образларга характеристика беринг.

3.Жейн Эйрнинг болалик даври.

4.Асарнинг асосий кахрамони хакида фикрмулохазаларингиз ва хоказо. Бунда лексик-грамматик кийинчиликлар вужудга келади. Талабаларни уз фикрларини билдиришга ундаш, матн мавзусини ёритишга кисман укитувчининг узи хам ёрдам бериб туриши керак. Бу жараён шу тарика давом этади. Дарс нихоясида доскада бехато ёза олган талабалар рагбатлантирилади. Шуни айтиш жоизки, укитувчи дарс давомида вактни тугри таксимлай олиши; дарс бошида утилган мавзуларни мустахкамлаши; хар бир дарсда янги усулларни куллаши; хар бир дарс учун мос таркатма материаллардан фойдаланиши максадга мувофикдир.

ХУЛОСА

Хулоса килиб айтганда, инглиз тилини укитиш жараёнида педагогик технологиялардан фойдаланиш талабаларнинг огзаки нутк, тинглаб тушуниш, ёзув, укиш куникмаларини устиришга ва эркин мулокот килишларига амалий ёрдам беради.

REFERENCES

1. Арипова М., Носирова Ш. Инглиз тилини укитишда замонавий педагогик технологиялардан фойдаланиш //Современное образование (Узбекистан). - 2014. - №. 2.

2. Olimov S.S. THE INNOVATION PROCESS IS A PRIORITY IN THE DEVELOPMENT OF PEDAGOGICAL SCIENCES. - 2021.

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 2 I ISSUE 1 I 2021

ISSN: 2181-1601

3. ОЛИМОВ Ш.Ш., ХОДЖИЕВА М. Ш. Возможности применения педагогических технологий в образовательном процессе //Молодежь и XXI век-2020. - 2020. - С. 228-231.

4. Olimov S. THE DIFFERENTIATION OF EDUCATION IS AN IMPORTANT FACTOR OF PEDAGOGICAL TECHNOLOGY. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol. 8 No. 11, 2020 Part II ISSN 2056-5852

5. Kh K. R., Shukurov R. S., Samadov S. S. The Inquiry On The Changes Of Ralations Towards The Basics Of The Culture Of Healthy Life In The Students Of Elective Courses //International Journal of Progressive Sciences and Technologies. - 2021. - Т. 25. - №. 2. - С. 112-118.

6. Сафаров Д. З. У., Хамроев Б. Х. ОЛИЙ ТАЪЛИМДА ГИМНАСТИКА ДАРСЛАРИНИ ИННОВАЦИОН ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯЛАР АСОСИДА УКИТИШИ САМАРАДОРЛИГИ //Scientific progress. - 2021. - Т. 1. - №. 6.

7. Усмонов Ш. Х., Самадов С. С., Фармонов А. Ч. Физкультурно-спортивные интересы и мотивационные установки студентов //Вопросы науки и образования.

- 2021. - №. 4 (129). - С. 27-30.

8. Муниров Н. А., Раджабов Э. Н. Учебные технологии, применяемые в обучении видам национальной борьбы кураш //Научный журнал. - 2019. - №. 6 (40).

9. Alisherovich M. N. HEALTH AND PHYSICAL EDUCATION IN EDUCATIONAL INSTITUTIONS TECHNOLOGY OF DEVELOPMENT MEASURES //Конференции. - 2020.

10. Азимова Н. Э. Роль профессионального педагога в подготовке гармонично развитой личности //Международный журнал гуманитарных и естественных наук.

- 2018. - №. 5-1.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

11. Adizov B. R., Khamroev A. R. MODELING ACTIVITIES OF TEACHERS WHEN DESIGNING CREATIVE ACTIVITIES OF STUDENTS //ILMIY XABARNOMA. - С. 69.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.