Научная статья на тему 'ЧЕТ ТИЛИГА ЎҚИТИШДА КОМПЕТЕНТЛИ ЁНДАШУВНИ АМАЛГА ОШИРИШ'

ЧЕТ ТИЛИГА ЎҚИТИШДА КОМПЕТЕНТЛИ ЁНДАШУВНИ АМАЛГА ОШИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
индивидуаллаштириш Компетентлик / кўникма / малакаларни модернизациялаш / ижтимоий / долзарблаштириш / лингвомамлакатшунослик долзарблаштириш / лингвомамлакатшунослик.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — З. Одилова, Г.С.Халдарчаева

Ушбу мақолада компетенцияга асосланган ѐндашув таълим мақсадларига қаратилган ва ўз тақдирини ўзи белгилаш, ўзини ўзи англаш, социализация ва индивидуаллаштириш каби тушунчалар билан ишлайди. Ушбу ѐндашувдан фойдаланиш зарурати замонавий воқелик билан белгиланади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЧЕТ ТИЛИГА ЎҚИТИШДА КОМПЕТЕНТЛИ ЁНДАШУВНИ АМАЛГА ОШИРИШ»

Chirchik State Pedagogical University Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics

Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik

^hjrchiqdavlat^edagGgika^niversiteti^^^^^^^Za

ЧЕТ ТИЛИГА УКИТИШДА КОМПЕТЕНТЛИ ЁНДАШУВНИ АМАЛГА

ОШИРИШ

З. Одилова

Туризм факултети 1 боскич ГИД 23/1талабаси Илмий рахбар: Г.С.Халдарчаева ЧДПУ Туризм факултети Факултетлараро чет тиллар кафедраси катта

укитувчиси

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада компетенцияга асосланган ёндашув таълим максадларига каратилган ва уз такдирини узи белгилаш, узини узи англаш, социализация ва индивидуаллаштириш каби тушунчалар билан ишлайди. Ушбу ёндашувдан фойдаланиш зарурати замонавий вокелик билан белгиланади.

Калит сузлар: индивидуаллаштириш Компетентлик ,куникма, малакаларни модернизациялаш, ижтимоий, долзарблаштириш,

лингвомамлакатшунослик долзарблаштириш, лингвомамлакатшунослик.

ABSTRACT

In this article, the competence approach is focused on educational goals and works with concepts such as self-determination, self-actualization, socialization, and individualization. The need to use this approach is determined by modern reality.

Keywords: Individualization competence, skills, skills modernization, social, actualization, linguistics, linguo-national studies

Тилга укитиш назарияси ва амалиётида чет тилларни укитишда самарали ёндашув, усул, услуб, моделларни яратиш ва улардан фойдаланиш буйича турли тажриба мавжуд:

• Ривожлантирувчи ёндашув;

• Лингвомамлакатшунослик ёндашуви;

• Ижтимоий-маданий ёндашув;

• Шахсга йуналтирилган фаолият ёндашуви,

• Контекстли таълим назарияси ёндашуви.

Методика фани ривожланишининг хозирги боскичида таълим тизими табиатини белгиловчи мухим омил мамлакатдаги ижтимоий-иктисодий холат хисобланади. Купгина мамлакатларнинг замонавий таълим маконида касбий муваффакиятнинг мухим шарти борасида сифатли таълим гоясини илгари

April 23-24, 2024 International Scientific and Practical Conference

398

Chirchik State Pedagogical University Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics

Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik

^hjrchiqdavlat^edagGgika^niversiteti^^^^^^^Za

суради. Бу максадга эришишнинг энг самарали усулларидан бири бу шаклланган касбий компетентликка эга мутахассиснинг янги таълим моделини яратишини уз ичига олган компетентлик ёндашуви хисобланади. Таълимни модернизациялаш тугрисидаги хужжатларда таълимнинг учта устувор йуналиши аник белгилаб берилган: "таълимни ахборотлаштириш, чет тилларни укитиш, ижтимоий-иктисодий билимларни узлаштириш"

Компетентлик ёндашуви таълим максадларига каратилган булиб, уз-узини аниклаш, уз-узини долзарблаштириш, ижтимоийлаштириш, индивидуаллаштириш каби тушунчалар билан фаолият курсатади. Ушбу ёндашувни куллаш зарурати замонавий реаллик билан белгиланади, унда ОТМда узлаштирилган билим университет битирувчилари ишга жойлашиши билан эскириши кузга ташланиши бор хдкикаг.

Таълим максадини аниклаб берадиган компетентли ёндашув низомига куйидагилар киради:

• битирувчиларни уз индивидуаллиги, имконият ва кобилиятларини англашга тайёрлаш ва уларни янада туларок ривожлантириш, хамда руёбга чикаришга интилишлари;

• ижтимоий фаолиятнинг типик турларини эгаллашга, фаолиятнинг мумкин булган турларини узгартиришга тайёрликни шакллантириш;

• мустакил карор кабул килишга тайёр булиш ва кобилиятни шакллантириш, мустакил карор кабул килиш ва шу билан бирга умумий ишда иштирок этиш, биргаликдаги фаолиятнинг бошка иштирокчилари билан муносабатлар урнатиш.

Компетентлик ёндашув талабани нафакат профессионал, балки шахс ва жамият аъзоси сифатида тайёрлаш билан чамбарчас боглик экан, демак у мохдятан инсонпарварлик ёндашуви хисобланади. Компетентлик ёндашувнинг узига хослиги - бу талабаларнинг инсонпарварлик кадриятлари борасидаги билимларини шакллантириш, умумий дунёкарашини, креатив кобилиятини ривожлантириш, хамда уз-узини укитиш ва уз-узини тарбиялаш кобилиятидир.

А. А. Вербицкийнинг фикрига кура, куйидаги омиллар жамиятда пишиб етилган янги таълим моделига утиш шароитларига тегишли:

• таълим сифати жамият ва фукароларнинг истикболларига жавоб бермайди;

• психологик-педагогик назарияга асосланган инновацион эмпирик тажрибани туплаш;

• таълимнинг инновацион модели ривожланган ва кучли психологик-педагогик назарияга асосланади.

April 23-24, 2024

399

Европада, ёш замонавий инсоннинг нормал хаётий фаолияти учун куйидаги уч компетенция зарур, деб хисоблашади:

• асосий-тарбиялилик, маънавий-ахлокий тамойилларга эгалиги, жамиятда яшаш кобилияти;

• касбий -укув ва мехнатга компетентлилиги;

• ижтимоий-жамият ва бошка одамлар билан узаро харакати.

И.А. Зимняянинг фикрига кура, компетентли ёндашувни куллаш зарурати бир неча омиллар билан белгиланади. Буларга, биринчи навбатда, умумевропа ва олам тенденциясида жахон иктисодиётининг интеграциялашуви ва глобаллашуви, хамда таълим парадигмасининг узгариши киради. Мослашув тамойилидан компетентлик тамойилига утиш ёндашувдаги (позиция, нуктаи назар сифатида) узгариш зарурлигини билдиради. Колаверса, таълимнинг замонавий концепцияси укув жараёнида компетенция ва компетентлик ёндашувини жорий этишни назарда тутмокда.

Чет тилини укитишда компетентли ёндашув тушунчасининг шаклланиши бир неча боскичлардан утган:

• биринчи боскич (1960 - 1970) -"компетенция" тоифасининг илмий аппаратига киритилиши; тилларни укитиш назариясида тил/коммуникатив компетенциянинг турли куринишларини урганиш, "компетенция" ва "компетентлик" тушунчаларини фарклаш учун шарт-шароитларни яратиш;

• иккинчи боскич (1970 - 1990) -тилни укитиш назарияси ва амалиётида "компетенция" ва "компетентлик" тоифаларини куллаш, бошкарув, рахбарият, менежментдаги профессионалликни, мулокотни укитиш сохасида "ижтимоий компетенция/компетентлик" тушунчаси мазмуни ишлаб чикилмокда;

• Учинчи боскич (1990 йилдан) - Европа Кенгаши хужжатларида компетенцияни таълимнинг кутилган натижаси сифатида кабул килишди, асосий глобал компетенциялар белгилаб олинди.

Шу тарика, биз "глобал компетентлик" тушунчасига келсак, бу нафакат касбни эгаллаш, балки самарали мулокот килиш, кийинчиликлардан чикиш, хамкорлик килиш кобилияти ва хоказоларни англатади. "умумий таълим мазмунини модернизация килиш стратегиялари ..." хужжатида компетентлик нафакат когнитив ва операцион-технологик компонентларни, балки мотивацион, ахлокий, ижтимоий ва муомалани хам уз ичига олади. Барча бу ва бошка хужжатларда, компетентликни шакллантиришнинг европача талкинини тугридан-тугри алокаси кузатилади.

Хорижий тилларга нисбатан замонавий мутахассис учун касбий мулокотнинг реал фаолиятида юзага келадиган аник вазиятлар ва муаммоларни

April 23-24, 2024

400

хал килиш учун умумлаштирилган билим, куникма ва малакаларни чет тилида куллай олиш каби назарий саводхонлик жуда мухим эмас. Чет тилини билиш хар кандай сохадаги замонавий мутахассис касбий тайёргарлигининг мажбурий таркибий кисми хисобланади, шу уринда ОТМдаги чет тили фани курсининг максади - талабаларнинг малакали касбий ва илмий фаолиятлари, хамда уз-узини укитиш максадлари учун зарур булган компетенция ва компетентликни шакллантиришдир.

Юкоридагилар асосида шундай хулосага келиш мумкинки, таълимни амалий йуналтириш зарурияти унинг мазмунини шахсий таркибий кисмлар билан кенгайтириш демакдир. Шу билан бирга компетенция касбий тайёргарликнинг пировард максади ва компетенцияларнинг юкори даражада янгиланишини назарда тутиб, уз-узини такомиллаштиришни янада кучайтиради.

REFERENCES:

1. Bruner, J. (1962). The process of education.

2. Назарова Б.А. Воспитание исследовательские компететнности у будущих учителей в процессе непрерывного образования //Узлуксиз таълима. - 2017. -№ 1. - С. 60-64.

3. Petty G. Teaching Today. 3rd ed. Cheltenham, the UK: Nelson Thornes Ltd.,2004

4. Халдарчаева Г.С. Инглиз тилини креатив ендашув асосида укитиш.Узбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлиги.Чирчик 2023.

5. http://www.ziyonet.uz.

401

April 23-24, 2024

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.