Научная статья на тему 'CHET TILI DARSLARIDA OʻQUVCHILARNI MAQTASH VA TANQID QILISHDA ISHLATILADIGAN LEKSIK BIRLIKLAR'

CHET TILI DARSLARIDA OʻQUVCHILARNI MAQTASH VA TANQID QILISHDA ISHLATILADIGAN LEKSIK BIRLIKLAR Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ragʻbatlantirish / tanqid / lugʻat boyligi / psixolingvistika / lingvistik bilimlar bazasi / kombinatsiyaviy bilim

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Gulnora Abdiaxatovna Tilabova, Z.I.Sanakulov

Ushbu maqola chet tili darslarida boʻlajak nemis tili fani oʻqituvchilarining darslarda oʻquvchilarni tanqid qilish va maqtashda ishlatadigan leksik soʻzlari, gaplari oʻrganilgan. Bundan tashqari, xatolar va ularni tuzatishda, xatolar turlari va unda ishlatiladigan leksik birliklar haqida maʻlumotlar misollar orqali yoritib berilgan.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «CHET TILI DARSLARIDA OʻQUVCHILARNI MAQTASH VA TANQID QILISHDA ISHLATILADIGAN LEKSIK BIRLIKLAR»

Chirchik State Pedagogical University Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics

Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik

^hjrchiqdavlat^edagGgika^niversiteti^^^^^^^Za

CHET TILI DARSLARIDA O'QUVCHILARNI MAQTASH VA TANQID QILISHDA ISHLATILADIGAN LEKSIK BIRLIKLAR

Gulnora Abdiaxatovna Tilabova

Chirchiq davlat pedagogika universiteti, Turizm fakulteti nemis tili kafedrasi magistranti E-Mail: gulnoratilabova734@gmail.com Ilmiy rahbar: f.f.f.d., dots. Z.I.Sanakulov

ANNOTATSIYA

Ushbu maqola chet tili darslarida bo'lajak nemis tili fani o'qituvchilarining darslarda o'quvchilarni tanqid qilish va maqtashda ishlatadigan leksik so'zlari, gaplari o'rganilgan. Bundan tashqari, xatolar va ularni tuzatishda, xatolar turlari va unda ishlatiladigan leksik birliklar haqida ma'lumotlar misollar orqali yoritib berilgan.

Kalit so'zlar. Rag'batlantirish, tanqid, lug'at boyligi, psixolingvistika, lingvistik bilimlar bazasi, kombinatsiyaviy bilim

ABSTRACT

This article presents lexical words, sentences, and examples used by German language teachers in foreign language classes when criticizing and praising students. In addition, information about errors and lexical units used in their correction, types of errors and lexical units used in them, examples and sentences are explained.

Keywords: stimulation, criticism, vocabulary, psycholinguistics, linguistic knowledge base, combinational knowledge

O'qituvchining kasbiy leksika o'rganilgan adabiyotlarda chet tili darslarida o'quvchilarni maqtash va tanqid qilish leksikasi uch turga bo'linadi:

1. rag'batlantirish va tanqid qilish;

2. xatolar va ularni tuzatish;

3. intizom.

Rag'batlantirish va tanqid mavzusi leksikasi o'ziga xos xuxusiyatlarga ega bo'lib, ko'pgina o'qituvchilar talabalarni rag'batlantirishni ifodalash uchun bir nechta odatiy iboralardan foydalanadilar. Biz standart repertuarni kengaytirmoqchimiz. Haqiqiy maqtov san'ati esa o'quvchi faoliyatining muvaffaqiyatli tomonlarini bu yerda mumkin bo'lganidan ham ko'proq tabaqalashtirilgan tarzda ta'kidlashdadir.

April 23-24, 2024

261

Chirchik State Pedagogical University Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics

Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik

^hjrchiqdavlat^edagGgika^niversiteti^^^^^^^Za

O'qituvchi o'quvchining ishlarini kuzatadi, tinglaydi yoki diqqat bilan nazorat qiladi. To'g'ri javoblar/tushuntirishlar uchun o'qituvchi o'z maqtovini quyidagicha ifodalashi mumkin bo'ladi (1-jadval):

1-jadval.

Nemis, ingliz va o'zbek tillarida o'quvchilarni maqtash uchun qo'llanadigan

leksika

Deutsch English Uzbek

Prima! Fine! A'lo!

Einwandfrei! Flawless! Benuqson!

Richtig, genau so Right, exactly like that To'g'ri, xuddi shunday

Die Antwort passt genau. The answer fits exactly Javob to'liq mos keladi.

Stimmt(Vollkommen) True (Completely) To'g'ri (to'liq)

Wunderbar! Wonderful! Ajoyib!

Ausgezeichnet! Excellent! Ajoyib!

Das ist eine hervorragende Antwort/mit Abstand die beste Antwort. This is an excellent answer/by far the best answer. Bu ajoyib javob/eng yaxshi javob.

Sehr gut! Das ist genau das, was ich hören wollte. Very good! That's exactly what I wanted to hear. Juda yaxshi! Men eshitishni xohlagan narsam aynan shu edi.

Du hast keinen(einzigen) Fehler gemacht Sen umuman (bitta ham) xato qilmading

Ich sehe, du hast sehr fleißig gelernt. Das freut mich sehr. I see that you have studied very hard. I am very pleased about that. Ko'ryapmanki, sen juda tirishqoqlik bilan o'rganibsan, bundan juda mamnunman.

Ich finde, du hast da sehr klug argumentiert I think you argued very cleverly. Menimcha, sen juda aqlli dalil keltirding.

Sie haben das sehr klar und schön formuliert. You put it very clearly and beautifully Siz buni juda aniq va chiroyli shakllantirdingiz.

Sie haben die Sache auf den Punkt gebracht You got to the heart of the matter Siz masalaning mohiyatiga yetib keldingiz.

Du hast dich sehr gut vorbereitet You have prepared very well Sen juda yaxshi tayyorgarlik ko'ribsan.

262

April 23-24, 2024

Chirchik State Pedagogical University Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics

Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik

^hjrchjq^avlat^edagGgika^niversite^

Dein Aufsatz hat mir sehr gefallen. Ich bin sehr zufrieden I really liked your essay. I'm very satisfied. Menga inshoing juda yoqdi. Men juda mamnunman.

Ich bin mit deinen Leistungen rundherum zufrieden. I am completely satisfied with your services. Men sening ishlaringdan to'liq mamnunman.

Xatolar va ularni tuzatishda ishlatiladigan leksik birliklar Tanqid dalda beruvchi va rag'batlantiruvchi bo'ladimi yoki shunchaki tanbeh bo'ladimi, ko'pincha u qanday ohangda aytilganiga bog'liq.

«Mach dir nichts draus, so schlimm war das nicht, das kann schon mal schiefgehen. «Xavotir olma, bu unchalikyomon bo 'Imadi, hali buni to 'g'rilash mumkin. „Aber beim nächsten Mal klappt 's dann hoffentlich besser. Lekin umid qilamanki, u keyingi safar hammasi yanada yaxshiroq bo 'ladi. Pedagog tanqidlari quyidagi turlarda o'z ifodasini topadi:

Unaufmerksamkeit Zerstreutheit

mangelnde Konzentration Unkonzentriertheit Stören des Unterrichts Schlichte Faulheit Bequemlichkeit Trägheit Nachlässichkeit Aggressivität

mangelhaftes Sozialverhalten fehlendes Verantwortungsbewusstsein • Unordnung

E'tiborsizlik Beparvolik

Konsentratsiyaning yetishmasligi

Diqqat-etiborsizlik

Darsga halal berish

Oddiy dangasalik

Qulaylik

Inertsiya

Beparvolik

Tajovuzkorlik

Yomon ijtimoiy xulq-atvor

Mas'uliyat hissi yo'qligi

Tartibsizlik

Ularni quyidagi jumlalar orqali ifodalsh mumkin bo'ladi:

Ich bin mit deiner Leistung gar nicht zufrieden- Ishingdan umuman qoniqmadim Das ist nicht so gut wie das letzte Mal- Bu avvalgidekyaxshi emas Da hast dir nicht sehr viel Mühe gegeben- Sen juda ko 'p harakat qilmabsan Du musst deutlicher schreiben- Sen aniqroq yozishing kerak

Du bist in der letzten Zeit etwas faul gewesen, Gisa. Es wird Zeit, dass sich das

April 23-24, 2024

263

Chirchik State Pedagogical University Staatliche Pädagogische Universität Chirchik

^hirchiq^avlat^edagogjka^niViiiitii^^^H

Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik ^amonaviyfilologiya^aJingvodid^

ändert- So'nggi paytlarda biroz dangasa bo'lding, Gisa. Buni o'zgartirish vaqti keldi.

Xatolarni tahlil qilishda quyidagi xatolar turlari uchraydi:

> Rechtschreibfehler

> Kommafehler,

> Aussprachefehler,

> Wortfehler,

> Ausdrucksfehler,

> Grammatikfehler,

> Stilfehler

> Flüchtigkeitsfehler,

> Druckfehler,

> Tippfehler

Imlo xatolari Vergul xatosi, Talaffuz xatolari, So'z xatolari Ifoda xatolari, Grammatik xatolar, Uslubiy xatolar Ehtiyotsizlik xatosi, Chop etish xatolari, Yozish xatosi

Yozma tuzatishlar kiritishda talaba qaysi turdagi xatoliklarga yo'l qo'yganligini bilish foydali bo'ladi, ayniqsa, ayrim turdagi xatolar tez-tez takrorlansa. Xatolar haqida gapirish.

1. Das kann man so nicht sagen. Siz buni shunday deya olmaysiz

2. Ein Deutscher würde das so nicht sagen. Nemis kishisi bunday demagan bo 'lardi.

3. Da hast du dich vertan, das muss anders heißen. Sen xato qilding, buni boshqa narsa deb atash kerak.

4. Ich bin nicht ganz damit einverstanden, Ich würde eher die Passivform verwenden. Men bunga to 'liq qo 'shilmayman, men majhul nisbatdan foydalanishni afzal ko 'raman

5. Kann mir jemand sagen, wie es richtig heißen muss. Kimdir menga to'g'ri nomi nima ekanligini ayta oladimi?

6. Da ist ein Wort falsch geschrieben. Bir so 'z noto 'g 'ri yozilgan.

7. Ich finde das missverständlich, was Sie da gesagt haben. Men Siz aytgan so 'zlarni noto 'g 'ri deb bilaman.

8. Du hast das Verb weggelassen. Sen fe'lni tushirib qoldirding.

Tartib - intizom. Intizomiy qiyinchiliklar odatda faqat maktab yoshidagi bolalarda yuzaga keladi. Bolalar darslarni shu qadar buzishi mumkinki, natijada o'qituvchi mavzuni yaxshi o'rgata olmaydi. Chunki qiziqish va o'rganishga tayyor bo'lgan bolalar ham bu buzilishlardan aziyat chekadi. Bundan tashqari, maktab nafaqat bilim berish, balki shaxsiyatning rivojlanishiga hissa qo'shishi kerak. Shuning uchun ijtimoiy xulq-atvordagi jiddiy kamchiliklar noto'g'ri ish bilan bir xil

April 23-24, 2024

264

e'tiborga loyiqdir. Quyidagi jumlalar ushbu mavzuga bag'ishlannagan:

I. Kech kelganda - uzr so'rash

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

1. Warum kommst du zu spät /jetzt erst / erst zur zweiten Stunde? Nega / endi /faqat ikkinchi darsga kechikding?

2. Bist du mal wieder zu spät? Yana kechikdingmi?

3. Kannst du auch mal rechtzeitig kommen? Vaqtida kela olasanmi?

4. Was sagt man, wenn man zu spät kommen? Kech qolganda nima deyiladi?

5. Das ist das zweite mal in dieser Woche. Bu haftada ikkinchi marta.

O'quvchining javoblari quyidagicha bo'lishi mumkin:

1. Ich möchte mich entschuldigen. Bitte entschuldigen Sie mich. Men kechirim so 'ramoqchiman. Kechirasiz.

2. Tut mir leid, dass ich zu spät bin. Kechirasiz, kechikdim.

3. Tut mir leid, ich habe verschlafen. Kechirasiz, uxlab qoldim.

II. O'quvchilarni tinchlantirishda ishlatiladigan leksik birliklar:

1. Etwas mehr Ruhe bitte, damit wir anfangen können. Boshlashimiz uchun biroz tinchlaning.

2. Könnte ich bitte etwas mehr Ruhe haben? Iltimos, biroz tinchlansak bo 'ladimi?

3. Absolute Ruhe bitte, damit wir weiterarbeiten können! Ishni davom ettirishimiz uchun butunlay tinchlaning!

4. Ich warte darauf, dass hier endlich Ruhe ist! Bu yerda nihoyat jimlik bo 'lishini kutyapman!

5. Darf ich um Aufmerksamkeit für Lola bitten? Sie liest jetzt ihren Aufsatz vor. Lolaga diqqat-e'tiborimizni qaratamiz! Hozir u o'z inshosini o 'qiydi.

III. Taqiqlar, nasihatlar

1. Das Mitbringen von Handys ist verboten. Uyali telefonlarni olib kirish taqiqlanadi.

2. Handys sind grundsätzlich abzuschalten. Mobil telefonlar doimo o'chirilgan bo 'lishi kerak.

3. Das ist die letzte Warnung! Ich warne dich zum letzten Mal! Es reicht. Bu oxirgi ogohlantirish! Men seni oxirgi marta ogohlantiraman! Yetar.

4. Hör auf, mit dem Stuhl zu wackeln! Bu stulni silkitishni bas qiling!

5. Meine Geduld ist am Ende! Mening sabrim tugab boryapti!

Yuqorida keltirilgan misollarni yana kengaytirish mumkin. Nemis tili fani o'qituvchilari mana shunday leksik birliklardan unumli foydalanib darslarni tashkil qilsa, o'ylanmizki, avvalo ularning so'z boyligi oshadi va o'quvchilarning onggiga birinchi darsdan nemischa muloqot qilish singib boradi. Agar o'qituvchi dars davomida o'zbekcha so'zlar ishlatsa, o'quvchilar ham o'qituvchining ham lug'at boyligi yoki gapirish ko'nikmasi rivojlanmay qolishiga sabab bo'lishi mumkin.

April 23-24, 2024

265

Muloqot qilish uchun, tushunish va tushuntira olish kerak, ushbu ikkita asosiy qismni to'ldirish uchun lingvistik bilimga ega bo'lish kerak. Leksika deganda biz odatda so'zlarning bosma ro'yxati mavjud bo'lgan kitobni tushunamiz. Boshqa tomondan, psixolingvistika ya'ni «lingvistik bilimlar bazasi» uzoq muddatli xotirada saqlangan" va kerakli vaqtda uni og'zaki nutqda foydalanib qo'llay bilish tushuniladi.

Xulosa shuki, har bir o'quvchi maktabni bitirguncha ikkita chet tilini ma'lum darajada o'rganib chiqishi lozimligi ta'kidlanar ekan, bunga malakali o'qituvchilarning nutqidagi leksik birliklarning qo'llanilishi jarayonga sezilarli ta'sir ko'rsatadi deb ishonamiz. Chunki nemis tilini o'rganishga bo'lgan qiziqishning kundan-kunga ortib borishi, yuqorida keltirilgan chet tili darslarida o'quvchilarni maqtash va tanqid qilishda ishlatiladigan leksik birliklarning muntazam qo'llanilishida, degan fikrdan ham yiroq emasmiz.

REFERENCES

1. Butzkam W. Unterrichtssprache Deutsch Wörter und Wendungen für Lehrer und Schüler. Ismaning Deutschland, Hueber. 2007. -S. 70-85.

2. Helmuth F. Wörter und Wendungen: kennen, lernen, können. In: Praxis Deutsch, 2009. -S. 4-13

3. Sanakulov, Z. (2023). THE SIGNIFICANCE OF PRONOUNS IN LINGUISTIC RESEARCH. Mental Enlightenment Scientific-Methodological Journal, 4(6), 265268. https://doi.org/10.37547/mesmj-V4-I6-37

4. Kühn P. Rezeptive und produktive Wortschatzkompetenzen. In: Willenberg, Heiner. Kompetenzhandbuch für den Deutschunterricht. Auf der empirischen Basis des DESI-Projekts. Baltmannsweiler: Schneider, 2007. -S. 159-167

5. SANAKULOV, Z. (2023). ADABIY ONOMASTIKA ILMIY TADQIQOTNING YANGI YO'NALISHI SIFATIDA. Research and Implementation. извлечено от https: //fer-teach.uz/index.php/rai/article/view/721

6. Wolfgang M. Methoden für den Unterricht. 75 kompakte Übersichten für Lehrende und Lernende. Paderborn: Schöningh. 2007.

7. Sanakulov Z. (2022). THE IMPORTANCE OF PROPER NAME IN MODERN LANGUAGE. Экономика и социум, (6-1 (97)), 248-251.

8. Karshiyeva, D. (2023) "THE IMPORTANCE OF PEDAGOGICAL PRACTICE IN THE FORMATION OF PROFESSIONAL COMPETENCE", Mental Enlightenment Scientific-Methodological Journal, 4(6), pp. 113-124. doi: 10.37547/mesmj-V4-I6-18.

9. Karshiyeva, D. (2021). «ШКОЛЬНЫЙ КЛАСТЕР» - КАК ИННОВАЦИОННАЯ ФОРМА ОБРАЗОВАНИЯ. АКТУАЛЬНОЕ В

April 23-24, 2024

266

Chirchik State Pedagogical University Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics

Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik

Chirchiq davlat pedagogika universiteti Zamonaviy filologiya va lingvodidaktikaning dolzarb masalalari

ФИЛОЛОГИИ, 3(3). извлечено от

https: //ruslit.j dpu.uz/index.php/ruslit/article/view/1024

10. Д. Э. Каршиева (2021). ГЕРМАНИЯ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА "МАКТАБ КЛАСТЕРИ". Academic research in educational sciences, 2 (CSPI conference 1), 397-401.

11. Дилбар Каршиева (2021). "КОМПЕТЕНТЛИККА АСОСЛАНГАН ТАЪЛИМ"ДА МАЛАКАВИЙ АМАЛИЁТНИНГ АДАМИЯТИ. Scientific progress, 2 (2), 1522-1528.

267

April 23-24, 2024

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.