CC BY
32MFTAP 65.05.41
Н.Т. Мусаходжаев1, А.С. Майбасова2 ТАМШЫЛАТЫП СУАРУ ЖАГДАЙЫНДА ТОПЫРАЦТЫН, АГРОФИЗИКАЛЫЦ
ЦАСИЕТТЕРШЩ 0ЗГЕРУ1
1Цазак егшшшкжэне eciMdiK шаруашылыгы гылыми-зерттеу институты, 040909, Алматы облысы, Царасай ауданы, Алмалыбак ауылы, Ерлепесова квш,.
Цазакстан, e-mail: [email protected] 2Цазак улттыц аграрлыкуниверситетi, 050010, Алматы к., Абай дацгылы, 8,
Цазакстан, e-mail.: [email protected] Аннотация. Ма;алада тамшылатып суарудьщ эртYрлi эдiстерiмен ;ант к;ызылшасын ecipy кезшде топыра;тыц агрофизикалы; к;асиеттершщ езгеру зандылыщтары жэне суа-рудын ;олаилы тэсiлдерi ;арастырылады. Тамшылатып суару тэсiлдерiне баиланысты суга тeзiмдi ;ондыргылардыц кeрсеткiштерiндегi eзгерiстер. ;ант ;ызылшасын тамшылатып суару топыра;тыц жыртылу ;абатындагы суга тeзiмдi агрегаттар к^рылымына эсерi ;арастырылган. К^рп уа;ытта Каза;станныц ощустж-шыгысында ;ант кызылшасын eriрyдщ егшшШк жYИелерi мен технологияларын жасауга, сондаи-а;, да;ылды eсiрy кезiнде табиги жэне су ресурстарын тиiмдi пайдалануга, сугармалы егiс eнiмдiлiгiн жогарылатуга багытталган зерттеулер eзектi болып табылады. Елiмiздщ ощустж-шыгысында суармалы егiншiлiкте ресурс Yнемдеyшi жэне топыра; эрозиясын азаитатын заманауи технологияларды eндiрiске енгiзy Yшiн зерттеулер жYрriзyдщ гылыми-практикалы; мацызы зор. Осындаи технологиялар катарына стратегиялы; мэн бар да;ыл - ;ант ;ызылшасын тамшылатып суару тэсiлiмен eсiрy жатады.
ТYйiндi свздер: тамшылатып суару, топыра;тыц су-физикалы; к;асиеттерi, ;ант ;ызылшасы, тшмдШп жогары технология, суару ;убылымдары, экономикалы; тиiмдiлiк.
К1Р1СПЕ
Жер шары тургындарынын саны арт;ан сайын халы;ты азыкпен ;амтамасыз ету мэселесi кйындаyда. 2050 жылы адам саны 9,5 млрд-;а дешн жетедi деген болжам бар. Сонды;тан да халы;ты азык-тYлiкпен ;амтамасыз ету - элемдiк басты мэселеге аиналды. Осы ораида жер кeлемi 272,5 млн га болатын ^аза;стан ауыл шаруашылыгы eнiмдерiн eндiрy мYмкiндiгiн 3 есеге арттыра алады. Бул кeрсеткiш елдiн iшкi суранысын ;амтамасыз етуден бiрнеше рет арты; жэне суарумен тжелеи баиланысты.
^аза;станда суармалы егшшШк-тiн eнiмдiлiгiн арттыруды eндiрiске тамшылатып суару технологиясын енгiзy ар;ылы жYзеге асыруга болады.
БYгiнгi танда, республикадагы суару су ;ажеттШгшщ eтелiмi 20 % гана ^раиды, эрi ;араи, суару суын паидаланудын артуы жэне су ресурстарынын азаюына баиланысты,
суранысты улгаита бередi. Эсiресе, ^аза;станнын онтYстiк облыстарынын сумен ;амтамасыз етыу болашагы ерекше каyiп тeндiредi, онын себебi аталган eнiрдiн су мэселелершщ трансшекаралы; сура;тарымен тыгыз баиланыстылыгы, гидромелиоративтж жYйелердiн тозуы жэне ауыл шаруашылыгы eндiрiсi ;урылым-дарынын тура;сыздыгы жэне т.б.
Элемдеп халы;тын eсyi жэне климаттын eзгерyi азык-тYлiк каyiпсiздiгiне катердi арттыруда. ^аза;стан дYHйе жYзiнде жер кeлемi боиынша тогызыншы орында болганды;тан, ауыл шарушылыгы eнiмдерiн eндiрy мYмкiндiгiн 3 есе арттыра алады, бул гарсетюш елдiн iшкi суранысын ;амтамасыз етуден элденеше рет арты; жэне суару суымен тжелеи баиланысты. Бiрак, рес-публикалы; суармалы судын бiртекше метрiнiн eнiмдiлiгi 0,4-0,8 кг ауыл шаруашылыгы eнiмдерiн ;ураса, ал
дамыган елде бул керсетюш 2,5-6,0 кг тец. Мундай жагдай елiмiздiц сумен цамтамасыз етуiне улкен цатер тугызады жэне жарамды жерлердщ шелге айналу Yрдiсiн кYшейтедi.
0амдж шаруашлыгы саласыныц алдында турган кезек кутлрмейтш мiндерттерiнiц бiрi - суару суын тйiмдi пайдаланудыц жолдары мен тэсыдерш табу арцылы ауыл шаруашылыгын сумен цамтамасыз етудiц тйiмдi жэне экологйялыц шараларын цуру.
Суармалы егшшШкте бул багытты ендiрске тамшылатып суару технологйясын енгiзу арцылы жYзеге асыруга болады.
Елiмiзде жэне шет елдерде жYр-гiзiлетiн кептеген зерттеулер керсет-кендей, суару суын тйiмдi пайдаланудыц бiрден-бiр жолы ылгалдандыруды ете кеп цажет ететiн технйкалыц дацылдарды тамшылатып суару. 0сiмдiктердi тамшылатып суару -тиiмдi тэсiлi, онда дацылдыц есiп-ену кезецiнде су аздаган мелшермен Yнемi есiмдiктер тамырына берiлiп турады жэне йррйгацйялыц мацсаттагы су тек цана есiмдiкке берiледi де, цатара-ралыцца шыгындалмайды. Сондыцтан тамшылатып суару жYЙесi басца тэсiлдермен салыстырганда экологйя-лыц жэне экономйкалыц тйiмдiлiгiмен ерекшеленед^
Осыган орай, егiншiлiк жYЙелерi мен технологйялар цуруга багытталган зерттеулер ездершщ езектiлiгiмен ерекшеленедi жэне олар табйгй жэне су ресурстарын тйiмдi пайдалануга, суармалы егiстер енiмдiлiгiн жогарлатуга багытталган. Егiншiлiктi
Кесте 1 - Тэжiрибе учаскесiндегi топыра
царцындату Yшiн ауылшаруашылыц дацылдарын ендiрудiц гылымй ауцымды жаца технологйяларын пайдалану цажеттiлiгi туындайды.
Жумыстыц мацсаты - тамшылатып суару непзшде цант цызыл-шасын еару технологйясын цуру, суару суын тиiмдi пайдалану, енiмдiлiктi арттыру, жумсалатын шыгындарды азайту, топырац цунарлылыгын кетеру.
Басты мiндеттер болып тамшылатып суару жагдайында топырацтыц агрохймйялыц керсеткiштерiнiц жэне агрофйзйкалыц цасйеттерiнiц езгерiсiн аныцтау, цант цызылшасын себудiц тйiмдi тэсiлiн жасау, цант цызылшасын тамшылатып суару арцылы есiрудiц тйiмдiлiгiн экономйкалыц багалау болады [1, 2].
ЗЕРТТЕУ НЫСАНЫ МЕН ЭД1СТЕР1
Зерттеу ашыц цара-цоцыр топырац жагдайында жYргiзiлiп, цант цызылшасыныц «Авантаж» буданы алынады (Флорймон депре, Францйя), далалыц тэжрйбе «Казац егiншiлiк жэне еамдж шаруашылыгы» гылымй зерiттеу йнстйтутында жYргiзiлдi.
ЖYргiзiлген зерттеулер нэтйже-сшде республйканыц оцтYстiк-шыгысында цант цызылшасын тамшылатып суару оцтайлы эдiс екеш аныцталады. Бул эдiстi цолдану суару суын 1,5-2 есеге Yнемдейдi. Кант цызылшасын тамшылатып суару танаптарында егудщ оцтайлы тэсiлi -екi iздi таспалы (30-70 см). Дацылды осындай сYлбiмен себу дэстYрлi кец цатарлы 60 см нусцага цараганда тамыржемюгер енiмдiлiгi орташа есеппен 53,4 % артады.
■ыц агрохймйялыц сйпаттамасы
Топырац Кабат, см Ке рсетюштер
% мг/кг топырацта
гумус жалпы азот жйын- тыц фосфор сiлтiлi гйдролйз-денген азот жылжы-малы фосфор алмас-палы калйй
Ашыц цара-цоцыр топырац 0-30 2,06 0,144 0,070 155 11,9 427
Топыра;тын 0-30 см ;абатында гумус мeлшерi 2,06 %, крректж элементтермен ;амтамасыз етiлуi -гидролизденген азот - 155 мг/кг, жылжмалы фосфор - 11,9 мг/кг, алмаспалы калиИ - 427 мг/кг.
Зерггтеу журпзыетш жерлер - тау 6e^epi шeлдi-далалы аИмагына жатады. Бул ещрде суармалы жэне тэлiмдi егiншiлiк шаруашылыгы дамыган, ол тау бeктерi жазьщтыгында тенiз денгеИiнен 450-700 м бижтжте орналас;ан.
ЗЕРТТЕУ НЭТИЖЕЛЕР1 ЖЭНЕ ОЛАРДЫ ТАЛ^ЫЛАУ
Топыра;тын су-физикалы;
;асиеттерi еткен топыра; тYзiлу Yрдiсiнiн функциясы бола отырып, ез кезегiнде эрi ;араИгы топыра; тYзiлу Yрдiсiнiн багытына жэне ;ар;ынына Yлкен эсер ететiнi белгШ. Осы жагдаИларды паидалану топыра;тын генетикалы; ерекшелiктерiн дурыс багалауга жагдаИ жасаиды жэне олардын негiзiнде топыра; ;унар-лылыгын онтаиластыру Yшiн ;олаИлы агротехникалы; жэне мелиоративтiк iс-шараларды эзiрлеуге болады. Сонды;тан зерттелетiн топыра;тар-дын физикалы; жэне су-физикалы; ;асиеттерш зерттеу гылыми тэжрибе жYргiзу кезiнде олардын езгеруш жэне тиiмдiлiгiн аИ;ындауга мYмкiндiк береди
Егiстiк тэжiрибеде ;ант ;ызылшасынан жогары eнiм алу Yшiн оны таспалы эдiспен 70х30 см аралыгында егу жэне да;ылды жер Yстi жабынды Yлбiр астында тамшылатып суару 986,7 ц/га тамыржемк алуга мYмкiндiк жасаиды. Бул ^рсете™ дэстYрлi эдiспен суару нус;асынан 400 ц/га арты;.
Тэжiрибе ;аза; егiншiлiк жэне eсiмдiк шаруашылыгы гылыми-зерттеу
институтынын <^ш;оныр» бiлiм тарату орталыгынын танабында жYргiзiлдi.
ЖYргiзiлген тэжрибелер непзшде ;ант ;ызылшасын eсiруде суарудын онтаилы тэсiлi аны;талып, суару суымен бiрге минералды; тынаИт;ыш-тар беру тэсыдершщ тиiмдiлiгi дэлелденедi.
Ту;ым себер алдындагы 2013 жылгы зерттеулер ^рсеткендеИ (кесте-2) ;ары;пен суару (ба;ылау) нус;ада топыра;тын жалпы Yлестiк массасы 2,54 г/см3 ^лемдж массасы
1.22 г/см3 жалпы санылаулыгы 53,1 % аралыгында болды, сонымен бiрге еркiн су сыИымдылыгы кeрсеткiшi 25,5 % болды, ал тамшылатып суару нус;ада топыра;тын жалпы Yлестiк массасы 2,53 г/см3, галемдж массасы
1.23 г/см3, жалпы санылаулыгы 53,0 % аралыгында болды, сонымен бiрге еркiн су сыИымдылыгын арнаиы бiр шаршы метрдi алып топыра;ты толы;таИ суга ;аны;тыру ар;ылы аны;тады;, кeрсеткiшi 25,8 % болды. Ерте ^ктемде ;ант ;ызылшасын себудщ алдында ылгал ;орын толы;тау топыра; курылымдарынын су eткiзгiштiк ;абыетше, су сыИымдылыгына тiкелеИ баиланысты. ^ант ;ызылшасын салыстырмалы тYPДе алганда ту;ым жинап алганнан кеИiн (2015 ж) ;ары;пен суару (ба;ылау) нус;асында зерттеулер ^рсеткендеИ топыра;тын жалпы Yлестiк массасы 2,64 г/см3, галемдж массасы 1,27 г/см3, жалпы саны-лаулыгы 53,35 % аралыгында болды сонымен бiрге еркш су сыИымдылыгы кeрсеткiшi 25,5 % болды, ал тамшылатып суару нус;асында зерттеулер ^рсеткендеИ топыра;тын жалпы Yлестiк массасы 2,59 г/см3, галемдж массасы 1,25 г/см3, жалпы санылау-лыгы 52,9 % аралыгында болды, сонымен бiрге еркiн су сыИымдылыгы кeрсеткiшi 25,8 г/см3 болды.
Кесте 2 - Тэжiрибе журпзу барысында (2013-2015 жж.) ашы; ;ара-к;он,ыр топырацтын, су физикалы; ;асиеттершщ e3repyi (0-20 см)
Суару тэсiлдерi Жылдар Yлестiк масса, г/см3 Келемдж масса, г/см3 Жалпы сацылау-лылы; % Ец теменп сыиымдылы;%
Салма;-;а мм
Карыщпен суару (ба;ылау) 2013 2,54 1,22 53,1 25,5 12,25
2015 2,64 1,27 53,35 25,5 12,50
Топыра; бетiмен тамшылатып суару 2013 2,53 1,22 53,0 25,8 24,15
2015 2,59 1,25 52,9 25,8 24,15
Топыра; безмен Yлбiр астында тамшылатып суару 2013 2,54 1,22 52,6 25,8 44,85
2015 2,57 1,24 52,8 25,8 44,85
Топыра; астында тамшылатып суару 2013 2,53 1,22 52,4 24,6 30,77
2015 2,59 1,25 52,38 24,6 30,77
Топыра; астында тамшылатып суаруды келецкелепш Yлбiр астында жYргiзy 2013 2,52 1,23 53,4 24,7 41,97
2015 2,60 1,26 53,1 24,7 41,97
Кесте 3 - ^ант ;ызылшасы танаптарындагы топыра; ылгалдылынын, су тэсiлдерiне баиланысты езгеру^ % (2013-2015 жж.)
Суару Аныкталу Топырак кабаттарындагы ылгалдылык мелшер^ %
Tsc^epi мерзiмi 0-10 10-20 20-30 30-40 40-50 50-60 60- 70- 80- 90-
см см см см см см 70 см 80 см 90 см 100 см
^арыкпен 05.05 17,9 16,3 17,4 17,2 16,5 18,7 22 18,1 22,1 17,5
суару 07.06 16,14 15,7 16,6 16,2 15,4 - - - - -
(бакылау) 04.07 51,5 58,1 45,1 85,1 77,1 - - - - -
Топырак 05.05 22,1 23,6 22,6 21,2 22,8 26,6 22,3 20,6 14,5 20,5
бепмен тамшылатып
07.06 22,3 21,7 21,5 21,6 21,3
суару 04.07 67,2 63,1 42,2 49,3 44,0
Топырак 05.05 24,2 24,1 23,4 23,0 24,6 24,2 23,7 14,2 15,5 13,5
бепмен
Yлбiр 07.06 24,9 21,2 24,5 23,1 23,8
астында
тамшылатып 04.07 47,5 64,9 57,1 94,5 58,1
суару
Топрак 05.05 20,2 19,1 17,4 18,0 19,9 18,4 21 12,5 15,9 19,7
астында тамшылатып 07.06 19,1 18,6 16,3 17,4 18,8
суару 04.07 45,9 54,4 53,2 52,0 57,2
Топырак 05.05 21,4 21,9 21,6 21,1 25 22,1 21,1 20,6 18,1 1,5
астында
тамшылатып
суаруды 07.06 22,3 22,5 21,4 22,5 29
келецкелепш Yлбiр астында
04.07 63,4 62,1 52,4 53,7 53,7
ЖYргiзу
Керш отырганымыздай (кесте-3) терецдеген сайын сацылау азая тYседi
52.4 % (0-40 см). Ен, теменп су сыйым-дылык (кургак топырактын 100 % салмагын алганда) 0-40 см теренджте
25.5 % дан 25,9 %-га ауыткып отырады. Айма;тын топырак-клймат жагдайы дакылдын есiп-енуiне, сапасына эсерiн тйгiзбей коймады. Осыган байланысты айма;тын топырагыньщ морфологйя-лык керсеткштерш, механйкалык жэне су-фйзйкалык корсеткiштерiн, жэне мйнералды элементтердiн керсеткште-рiне ;арап аталган аймакта тiкелей егу технологйясы колданылып келедi [3-6].
Топырактын су-фйзйкалык ;а-сйеттерiнiн суару тэсiлдерiнiн эсершен езгеруiн кептеген жагдайда топырактын гранулометрйялык курамына, карашiрж курамына, топырак курылы-мына, ылгал сiнiру мYмкiндiгiне, суга тезiмдi агрегаттар курамына жэне баскадай керсеткiштермен байланыс-тыруга болады. Топырактын курамындагы ылгал мелшерi, онын барлык касйеттерiне, онда жYPушi Yрдiстерге елеулi ыкпал етедi. Егiстiк тэжрйбеде кант кызылшасын дэстYрлi эдiспен суару, топырактын жогаргы кабатынын ылгалдылыгын вегетацйя кезенiнде 19,9-21,4 пайыз денгейiнде устаса, тамшылатып суару топырактын жогаргы жэне теменп кабаттарындагы ылгалдыльщты бiрдей денгейде устауга мYмкiндiк жасайды.
Топырактын 60 см-ге дешнп терендiгiнiн ылгалдылыгы жогаргы денгейде - 24,1-25,2 % аралыгында сакталады.
ДэстYрлi тэсiлмен суарганда, тамшылатып суаруда топырактын ылгалдылыгы онын барлык горй-зонттарында бiркелкi денгейде болатынын, эсiресе ылгал теменгi кабаттарга етш кетпейтiндiгiн жэне негiзiнен 0-60 см кабатта болатынын керуге болады, ал дэстYрлi эдiспен кант кызылшасын элсш-элсш суару судын топырактын теменгi кабатына етуiне
жагдай жасап, топырактын кайта тYздану кауiпiн тугызады.
^ант кызылшасын тамшылатып суару топырактын ылгалдану, сулану теренд^ш 65-70 см асырмайды, сондыктан топырактын кайта туздану Yрдiсiн болдырмауына жэне
топырактын жыртылу кабатындагы коректж элементтердiн теменгi кабаттарга жайылу каупше тоскауыл кояды[7,8].
ЦОРЫТЫНДЫ Дорыта келгенде тамшылатып суару топырактын су фйзйкалык касйеттерше ерте кектемде кант кызылшасын себудщ алдында ылгал корын толыктау топырак курылым-дарынын су етюзпштж кабiлетiне су сыйымдылылыгына он эсерш тйгiзедi.
^арьщпен суару вегетацйянын ортасына карай суды теменгi кабаттарга карай шогырландырса, ал дакылды тамшылатып суару вегетацйя кезещ бойы непзшен 0-60 см денгейде устап, еамджтщ есiп-дамуына жэне тэттi тYбiр дйнамйкасына он ыкпал жасайды.
Суару тэсiлдерiнiн топырактын агрофйзйкалык касйеттерiне эсерiн зерттеу мэлiметтерi керсеткендей негiзiнен, ашык кара-коныр карбо-натты топырактар кара шiрiкке кедейлеу жэне олардын курамындагы суга тезiмдi агрегаттар курылымы элсiздiгiмен ерекшеленедi. Топырак-тын жыртылмалы кабатынан кектемде дакылдарды суаруга дейiн алынган топырак Yлгiлерiндегi суга тезiмдi агрегаттар курылымы 52-30 % аспаса, ал бул керсетгаш вегетацйя аягына таман суару тэсыдерше байланысты 20,7-24,3 % аралыгында ауыткйды.
ЖYргiзiлген егiстiк тэжiрйбелер непзшде кант кызылшасын есiруде суарудын онтайлы тэсiлi аныкталып, суару суымен бiрге мйнералдык тынайткыштар беру тэсiлiнiн тшм-дiлiгi дэлелдендi.
Епстж тэжiрибеде ;ант ;ызыл-шасынан жогары eHiM алу ушш оны таспалы эдiспен 70х30 см аралыгында егу жэне да;ылды жер ycri жабынды Yлбiр астында тамшылатып суару 986,7 ц/га тамыржемiс алуга MYMкiндiк жасаИды, Бул кeрсеткiш дэстYрлi
эдiспен суару нус;асынан 400 ц/га арты;.
Сонымен, ;ант ;ызылшасын тамшылатып суару топыра;тын жыр-тылу цабатындагы суга тeзiмдi агрегаттар курылымына он эсерш тигiзедi.
ПАЙДАЛАНЫЛЕАН ЭДЕБИЕТТЕР
1 Оспанбаев Ж. Перспективные технологии эффективного использования орошаемых земель// Сборник пленарных докладов международнои научно-практическои конференции «Достижения и перспективы развития аграрнои науки в области земледелия и растениеводства, посвященнои 80-летию Казахского НИИ земледелия и растениеводства». Алмалыбак, 2014. - С.222-231
2 Ажкеев А., ^ант ;ызылшасы. Алматы, 1967 - 236 б.
3 Топыра;тын физикалы; ;асиеттерш зерiттеу эдiстемелерi. - М., 1986. -186 б.
4 Топыра;тану практикумы, Саввинов эдiсi. М., 1973 - 117 б.
5 Качинскии Н.А. Топыра; физикасы. - М., 1970. - 115 б.
6 Торпыра;тану практикумы. Нестеров эдiсi. - М., 1973. - 96 б.
7 Мусагоджаев Н.Т., Оспанбаев Ж., Кененбаев С.Б., Сембаева А.С., Кыдыров А.К., Возделывание сахарнои свеклы при капельном орашении// научныи поиск в современном мире. - 2016, маи - 29. С.34-40.
8 Мусагоджаев Н.Т., Тамшылатып сугару жагдаиында топыра;тын су-физ-икалы; ;асиетттершщ eзгеруi жэне ;ант ;ызылшасынын eнiм ;урау ерекшелжтер^ Философия докторы (PhD) дэрежесiн алу Yшiн даиындалган диссертация, Алматы, 2017. - 127 б.
REFERENCES
1 Ospanbayev Zh. Perspektivnye tekhnologii effektivnogo ispolzovaniya oroshaye-mykh zemel// Sbornik plenarnykh dokladov mezhdunarodnoy nauchno-prakticheskoy konferentsii «Dostizheniya i perspektivy razvitiya agrarnoy nauki v oblasti zemledeliya i rasteniyevodstva, posvyashchennoy 80-letiyu Kazakhskogo NII zemledeliya i ras-teniyevodstva». Almalybak, 2014. - S.222-231
2 Azhkeyev A., Kant kyzylshasy. Almaty, 1967 - 236 b.
3 Topyraktyn fizikalyk kasiyetterin zeritteu adistemeleri. - M., 1986. -186 b.
4 Topyraktanu praktikumy, Savvinov adisi. M., 1973 - 117 b.
5 Kachinsky N.A. Topyrak fizikasy. - M., 1970. - 115 b.
6 Topyraktanu praktikumy. Nesterov adisi. - M., 1973. - 96 b.
7 Musagodzhayev N.T., Ospanbayev Zh., Kenenbayev S.B., Sembayeva A.S., Kydyrov A.K., Vozdelyvaniye sakharnoy svekly pri kapelnom orashenii// nauchny poisk v sov-remennom mire. - 2016, may - 29. S.34-40.
8 Musagodzhayev N.T., Tamshylatyp sugaru zhagdayynda topyraktyn su-fizikalyk kasiyettterinin ozgerui zhane kant Kyzylshasynyn onim kurau erekshelikteri. Filosofiya doktory (PhD) darezhesin alu ushin dayyndalgan dissertatsiya, Almaty 2017. - 127 b.
РЕЗЮМЕ Н.Т. Мусаходжаев1, А.С. Майбасова2 ИЗМЕНЕНИЕ АГРОФИЗИЧЕСКИХ СВОЙСТВ ПОЧВ В УСЛОВИЯХ КАПЕЛЬНОГО
ОРОШЕНИЯ
1Казахский научно-исследовательский институт земледелия и растениеводства, 040909, Республика Казахстан, Алматинская обл., Карасайский р-н, пАлмалыбак,
ул.Ерлепесова 1, е-mail: [email protected] 2Казахский национальный аграрный университет, 050010, г. Алматы, Республика Казахстан, пр. Абай, 8, е-mail.: [email protected] В статье расмотрены закономерности изменения агрофизических свойств почв при возделывании сахарнои свеклы разными способами капельного орошения. Так же приведены изменения показателеи водопрочных агрегатов в зависимости от способов капельного орошения. В связи ограниченностью водных ресурсов проблема эффективного использования воды в Казахстане имеет особую актуальность. В этои связи несомненную актуальность приобретают исследования направленные на разработку систем земледелия, обеспечивающие эффективное использование природных и водных ресурсов, повышение продуктивности орошаемои пашни и имеют стратегическое значение, как в национальном, так и международном масштабе. Возникает необходимость в интенсификации земледелия, использовании новых прорывных наукоемких технологии возделывания сельскохозяиственных культур. Являясь одним из наиболее экономических способов использования воды для повышения культур. Капельное орошение имеет несомненную перспективу применения при использовании местного стока, на участках сложнои формы, а также в системах циклического орошения. Поэтому важно расширить сферу применения капельного орошения.
Ключевые слова: капельное орошение, водно-физические своиства почв, сахарная свекла, высокоэффективные технологии, режим орошения, экономическии эффект.
SUMMARY N.T. Musahodzhaev1, A.S. Mibassova1 CHANGING THE AGROPHYSICAL PROPERTIES OF THE SOIL UNDER DRIP IRRIGATION 1Kazakh scientific-research institute of agriculture and crop production, 040909, Almaty region, Karasay district, Almalybak, str.Erlepesova 1, Kazakhstan, е-mail: [email protected], 2Kazakh national agrarian university, 050010,Almaty, 8 Abay avenue, Kazakhstan,
[email protected] The regularities of changes in the agrophysical properties of the soil during the cultivation of sugar beet by various methods of drip irrigation are examined in the stand. Also given from the change in indicators of water-resistant aggregates, depending on the methods of drip irrigation. With limited water resources, the problem of efficient use of water in Kazakhstan is of particular relevance. In this regard, research aimed at the development of farming systems that ensure the efficient use of natural and water resources, increase the productivity of irrigated arable land and are of strategic importance, both nationally and internationally, is of great relevance. There is a need for the intensification of agriculture, the use of new breakthrough science-intensive technologies for cultivating crops. As one of the most economical ways to use water to boost crops. Drip irrigation has an unquestionable prospect of application when using local runoff, in areas of complex shape, as well as in cyclic irrigation systems. Therefore, it is important to expand the scope of drip irrigation.
Key words: drip irrigation, water-physical properties of soils, sugar beet, highly efficient technologies, irrigation fluctuations, irrigation regime, economic effect.
