Научная статья на тему 'БЮДЖЕТ ТАШКИЛОТЛАРИДА ДАВЛАТ МОЛИЯВИЙ НАЗОРАТНИ ТАШКИЛ ЭТИШ'

БЮДЖЕТ ТАШКИЛОТЛАРИДА ДАВЛАТ МОЛИЯВИЙ НАЗОРАТНИ ТАШКИЛ ЭТИШ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
325
51
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Scientific progress
Область наук
Ключевые слова
бюджет ташкилот / давлат молиявий назорат / маблағ / тенденция / молиявий ресурслар / бюджет маблағлар / услуб / амалий жиҳатлар.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Баҳром Маҳмудов, С. У. Мехмонов

Ушбу мақолада бюджет ташкилотларининг давлат молиявий назоратини ташкил этиш муаммолари муҳокама қилинади. Молиявий назоратнинг асосий тушунчалари, турлари ва шакллари очиб берилган. Бундан ташқари, ушбу мақолада мавжуд муаммолар таҳлил қилиниб, мавжуд тизимни ислоҳ қилиш йўллари белгилаб олинди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «БЮДЖЕТ ТАШКИЛОТЛАРИДА ДАВЛАТ МОЛИЯВИЙ НАЗОРАТНИ ТАШКИЛ ЭТИШ»

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

БЮДЖЕТ ТАШКИЛОТЛАРИДА ДАВЛАТ МОЛИЯВИЙ НАЗОРАТНИ

ТАШКИЛ ЭТИШ

Бахром Махмудов

Тошкент молия институти 2-боскич магистранти

Илмий ишрахбари: и.ф.д, профессор С. У. Мехмонов

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада бюджет ташкилотларининг давлат молиявий назоратини ташкил этиш муаммолари мухокама килинади. Молиявий назоратнинг асосий тушунчалари, турлари ва шакллари очиб берилган. Бундан ташкари, ушбу маколада мавжуд муаммолар тахлил килиниб, мавжуд тизимни ислох килиш йуллари белгилаб олинди.

Калит сузлар: бюджет ташкилот, давлат молиявий назорат, маблаг, тенденция, молиявий ресурслар, бюджет маблаглар, услуб, амалий жихатлар.

Узбекистон Республикасида содир булаётган ижтимоий-иктисодий ва сиёсий характердаги узгаришлар муносабати билан молиявий назорат мавзуси янада долзарб булиб, иктисодчи олимларнинг кизикишини уйготди. Молиявий назорат мавзуси дарсликлар ва махсус адабиётларда кенг ёритилган. Узбекистон Республикаси молиявий назорат тизимининг бугунги холати, ривожланиш даражаси ва содир булаётган узгаришлар даврий нашрларда кенг ёритилмокда.

Маълумки, бугунги кунда давлат молиявий назорати бюджет конунчилиги асосида курилган. Бюджет ташкилотларининг молиявий назорати давлат томонидан Узбекистон Республикасининг субъектлари ва махаллий узини узи бошкариш органлари томонидан маблаглардан фойдаланиш ва таксимлашнинг максадга мувофиклигини текшириш хамда даромадлар тушумини ошириш учун захираларни топиш максадида давлат томонидан амалга ошириладиган молиявий -иктисодий назоратнинг бир кисмидир. Бюджет ташкилотлари, автоном ташкилотлардан фаркли уларок, фаолиятдан олинган даромадларни мустакил равишда таксимлаш хукукига ега емаслигига карамай, ички молиявий назоратнинг ахамияти катта. Бюджет ташкилотси томонидан даромад олиш ташкилот фаолиятининг асосий йуналишини ривожлантиришнинг мухим таркибий кисми сифатида куриб чикилиши керак.

Ташкилот фаолияти тартибга солинади ва хозирда купинча электрон ахборот тизимларида кайта ишланадиган ахборотнинг катта окимлари билан тавсифланади. Маълумотлар тезкор равишда тупланади ва кайта ишланади, бу

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

нафакат ташкилотнинг узи, балки унинг барча иштирокчилари фаолиятини доимий мониторинг килиш имконини беради.

Бюджет муассасаларини ташкил этишнинг асосий максади тижорат манфаатлари емас, ички назорат тизимини жорий этиш самарасини давлат топширигини бажариш ва бюджет маблагларини бошкариш самарадорлиги нуктаи назаридан муассаса фаолиятини яхшилашга йуналтириш мумкин.

Бюджет муассасаларининг молиявий назорати муассасанинг стратегик ва тактик максадларига эришишга каратилган молиясини бошкаришга каратилган. Давлат муассасалари учун, тижорат ташкилотларидан фаркли уларок, бу бизнес кийматини максимал даражада ошириш эмас, балки давлатнинг, Узбекистон Республикаси субъектининг ёки муниципалитетнинг жамият учун ахдмиятли булган бошкарув, ижтимоий-маданий ёки бошка функциялари хдмда ваколатларини бажаришдир.

Молиявий назорат - бу хужалик юритувчи субъектлар ва бошкарув фаолиятининг молиявий ва улар билан боглик масалаларини уни ташкил этишнинг аник шакллари ва усулларидан фойдаланган холда текшириш буйича хдракатлар ва операциялар мажмуи.

Молиявий назорат турлари:

1. Давлат молиявий назорати.

Хукумат идоралари. Мазкур назорат жараёнида давлат ва жамият манфаатлари таъминланади, солик туловчилар томонидан бюджет олдидаги мажбуриятларнинг бажарилиши хамда бюджет маблагларининг максадли сарфланиши текширилади.

2. Жамоатчилик назорати.

Нодавлат ташкилотлар ва муассасалар. Назорат объекти инспекторга куйилган аник вазифаларга боглик.

3. Идоравий назорат.

Вазирлик ва идораларнинг назорат-тафтиш булимлари уз ичига олади. Бюджет таснифининг идоравий асослари буйича ажратилган бюджет маблагларининг сарфланиши, шунингдек, бюджет ссудалари, субсидиялар, субвенциялар ва бюджетдан бошка молиявий ёрдамлардан фойдаланиш текширилади.

4. Мустакил назорат. К

Корхоналар, ташкилот ва муассасалар, аудиторлик фирмалари ва индивидуал аудиторларнинг молиявий-хужалик хизматлари. Назорат объекти хужалик юритувчи субъектларнинг молиявий фаолияти, шу жумладан бюджетга

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

солик тулаш ва соликни режалаштириш, ажратилган бюджет маблагларидан фойдаланиш хисобланади.

Шунингдек, молиявий назоратнинг асосий вазифалари мавжуд. Буларга куйидагилар киради:

1) Узбекистон Республикасининг бюджет конунчилигига, бухгалтерия хисоби ва хисоботига доир меъёрий хужжатлар ва йурикномаларга риоя этилиши;

2) Бюджет муассасасининг хисоб-китоб операциялари;

3) Накд пул билан операцияларни хисобга олишда акс эттиришнинг тугрилиги ва туликлиги;

4) Иш хаки буйича хисоб-китоблар;

5) Моддий бойликлар ва асосий воситаларни хисобга олиш;

6) Бюджет маблаглари, касса ва хакикий харажатларни хисобга олиш;

7) Газначилик органларини саклаш харажатлари сметасини бажариш буйича даврий ва йиллик молиявий хисоботлар.

Шунингдек, кадрлар билан ишлашни ташкил этиш, газначилик фаолиятини ахборот-техник таъминлаш ва ахборот хавфсизлигини таъминлашни текширади.

Бюджет ташкилотларига нисбатан ички молиявий назорат куйидаги таркибий кисмларни уз ичига олади: ички бухгалтерия назорати, фаолият самарадорлиги ва самарадорлигини назорат килиш ва конун талабларига риоя этилишини назорат килиш.

Ички молиявий назоратнинг мацсадлари:

• Молия-хужалик фаолияти самарадорлигини ва муассасаларнинг молиявий холатини бахолаш;

• Давлат топширикларининг хакикий (хисобот) параметрларининг мувофиклигини аниклаш;

• Аникланган огишларнинг сабабларини аниклаш ва уларни бартараф этиш;

• Мумкин булган бузилишлар ва огишларнинг олдини олиш;

• Ишлар (хизматлар) буйича давлат топшириги доирасида бажарилган хакикий сифат курсаткичларининг норматив-хукукий хужжатларда белгиланган талабларга мувофиклигини аниклаш;

• Давлат мулкидан фойдаланиш самарадорлигини таъминлаш;

• Бюджет маблагларидан максадли фойдаланишни таъминлаш.

Хрзирги вактда мамлакатимизнинг молиявий назорати тизимида мавжуд булган юкоридаги барча фикрлар, шунингдек, ижтимоий-сиёсий ва иктисодий хаётнинг узгарувчан шароитлари мавжуд муаммоларни хал этишни ва молиявий назоратнинг тубдан янги тизимини яратишни такозо этади. Давлат молиявий назорати бутун иктисодиётнинг самарали фаолиятининг ажралмас кисмидир.

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

Айни narn^a Узбекистондa сaмaрaли молиявий нaзорaт меxaнизмини ярaтиш Ba мaвжyд мyaммолaрни x,an этишгa кaттa эътибор кaрaтилмокдa.

Aмaлдaги нормaтив xyжжaтлaрни кaйтa ишлaш, нaзорaт тизимини хукукий тaртибгa солишдaги зиддиятлaрни бaртaрaф этиш мухдм a^aM^^a егa. Юкоридaгилaрдaн xyлосa килишимиз мумкинки, бюджет тaшкилотлaридa молиявий нaзорaтнинг мaксaди тaшкилот фaолияти билaн боглик мyaммолaрнинг олдини олиш Ba бaртaрaф этиш xдмдa унинг фaолиятини тaкомиллaштиришдaн иборaт. Ушбу текширишлaр бюджет мaблaFлaридaн нотугри фойдaлaнишни олдини олиш учун 3apyp.

REFERENCES

1. Atanelishvili, Tamar & Chikviladze, Mivheil & Silagadze, Nodar. (2017). ABOUT STATE FINANCIAL CONTROL. Ecoforum. 6. 5.

2. Kolodkina A.V., Lazarenko V.F., Ponomarev O.V. State financial control: problems and solutions // Sciences of Europe. 2016. №9-3 (9). URL: https://cyberleninka.ru/article/n/state-financial-control-problems-and-solutions

3. Nataliya Melnichuk Description of the budget control types in modern conditions of public finance management // Baltic Journal of Economic Studies. 2016. №1. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/description-of-the-budget-control-types-in-modern-conditions-of-public-finance-management

4. Oleg Vatslavskyi Question of improvement of budget control at the local level // Baltic Journal of Economic Studies. 2016. №5. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/question-of-improvement-of-budget-control-at-the-local-level

5. Хaйдaров Мирёкуб Тожиевич Бюджет тaшкилотлaри молия йили якyнидa бyxгaлтерия сyбсчётлaрининг ёпилишига шaрxлaр // Экономии и фитансы (Узбекистан). 2015. №12. URL: https: //cyberleninka.ru/article/n/byudzhet-tashkilotlari-moliya-yili-yakunida-buhgalteriya-subschyotlarining-yopilishiga-shar-lar

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.