Научная статья на тему 'БЮДЖЕТ ТАШКИЛОТЛАРИДА ДАВЛАТ МОЛИЯВИЙ НАЗОРАТНИ ТАШКИЛ ЭТИШ'

БЮДЖЕТ ТАШКИЛОТЛАРИДА ДАВЛАТ МОЛИЯВИЙ НАЗОРАТНИ ТАШКИЛ ЭТИШ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
101
24
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
бюджет ташкилот / давлат молиявий назорат / маблағ / тенденция / молиявий ресурслар / бюджет маблағлар / услуб / амалий жиҳатлар. / budgetary organization / state financial control / financing / directions / financial resources / budget funds / style / practical aspects.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Маҳмудов, Баҳром

Ушбу мақолада бюджет ташкилотларининг давлат молиявий назоратини ташкил этиш муаммолари муҳокама қилинади. Молиявий назоратнинг асосий тушунчалари, турлари ва шакллари очиб берилган. Бундан ташқари, ушбу мақолада мавжуд муаммолар таҳлил қилиниб, мавжуд тизимни ислоҳ қилиш йўллари белгилаб олинди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ORGANIZATION OF STATE FINANCIAL CONTROL IN BUDGETARY ORGANIZATIONS

This article discusses the problems of organizing state financial control of budgetary organizations. The basic concepts, types and forms of financial control are explained. In addition, this article analyzes the existing problems and identifies ways to reform the existing system.

Текст научной работы на тему «БЮДЖЕТ ТАШКИЛОТЛАРИДА ДАВЛАТ МОЛИЯВИЙ НАЗОРАТНИ ТАШКИЛ ЭТИШ»

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

О

R

VOLUME 2 | ISSUE 4/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

БЮДЖЕТ ТАШКИЛОТЛАРИДА ДАВЛАТ МОЛИЯВИЙ НАЗОРАТНИ

ТАШКИЛ ЭТИШ

Ушбу мацолада бюджет ташкилотларининг давлат молиявий назоратини ташкил этиш муаммолари мууокама цилинади. Молиявий назоратнинг асосий тушунчалари, турлари ва шакллари очиб берилган. Бундан ташцари, ушбу мацолада мавжуд муаммолар таулил цилиниб, мавжуд тизимни ислоу цилиш йуллари белгилаб олинди.

Калит сузлар: бюджет ташкилот, давлат молиявий назорат, маблаг, тенденция, молиявий ресурслар, бюджет маблаглар, услуб, амалий жиуатлар.

This article discusses the problems of organizing state financial control of budgetary organizations. The basic concepts, types and forms offinancial control are explained. In addition, this article analyzes the existing problems and identifies ways to reform the existing system.

Keywords: budgetary organization, state financial control, financing, directions, financial resources, budget funds, style, practical aspects.

Узбекистан Республикасида содир булаётган ижтимоий-иктисодий ва сиёсий характердаги узгаришлар муносабати билан молиявий назорат мавзуси янада долзарб булиб, иктисодчи олимларнинг кизикишини уйготди. Молиявий назорат мавзуси дарсликлар ва махсус адабиётларда кенг ёритилган. Узбекистон Республикаси молиявий назорат тизимининг бугунги хрлати, ривожланиш даражаси ва содир булаётган узгаришлар даврий нашрларда кенг ёритилмокда.

МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Маълумки, бугунги кунда давлат молиявий назорати бюджет конунчилиги асосида курилган. Бюджет ташкилотларининг молиявий назорати давлат томонидан Узбекистон Республикасининг субъектлари ва мах,аллий узини узи бошкариш органлари томонидан маблаглардан фойдаланиш ва таксимлашнинг максадга мувофиклигини текшириш хдмда даромадлар тушумини ошириш учун захираларни топиш максадида давлат томонидан амалга ошириладиган

Махмудов Бахром

Тошкент молия институти 2-боскич магистранти

АННОТАЦИЯ

ABSTRACT

КИРИШ

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

О

R

VOLUME 2 | ISSUE 4/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

молиявий-иктисодий назоратнинг бир кисмидир. Бюджет ташкилотлари, автоном ташкилотлардан фаркли уларок, фаолиятдан олинган даромадларни мустакил равишда таксимлаш хукукига ега емаслигига карамай, ички молиявий назоратнинг ахамияти катта. Бюджет ташкилотси томонидан даромад олиш ташкилот фаолиятининг асосий йуналишини ривожлантиришнинг мухим таркибий кисми сифатида куриб чикилиши керак.

Ташкилот фаолияти тартибга солинади ва хозирда купинча электрон ахборот тизимларида кайта ишланадиган ахборотнинг катта окимлари билан тавсифланади. Маълумотлар тезкор равишда тупланади ва кайта ишланади, бу нафакат ташкилотнинг узи, балки унинг барча иштирокчилари фаолиятини доимий мониторинг килиш имконини беради.

Бюджет муассасаларини ташкил этишнинг асосий максади тижорат манфаатлари емас, ички назорат тизимини жорий этиш самарасини давлат топширигини бажариш ва бюджет маблагларини бошкариш самарадорлиги нуктаи назаридан муассаса фаолиятини яхшилашга йуналтириш мумкин.

Бюджет муассасаларининг молиявий назорати муассасанинг стратегик ва тактик максадларига эришишга каратилган молиясини бошкаришга каратилган. Давлат муассасалари учун, тижорат ташкилотларидан фаркли уларок, бу бизнес кийматини максимал даражада ошириш эмас, балки давлатнинг, Узбекистон Республикаси субъектининг ёки муниципалитетнинг жамият учун ахамиятли булган бошкарув, ижтимоий-маданий ёки бошка функциялари хамда ваколатларини бажаришдир.

Молиявий назорат - бу хужалик юритувчи субъектлар ва бошкарув фаолиятининг молиявий ва улар билан боглик масалаларини уни ташкил этишнинг аник шакллари ва усулларидан фойдаланган холда текшириш буйича харакатлар ва операциялар мажмуи.

Молиявий назорат турлари:

1. Давлат молиявий назорати.

Хукумат идоралари. Мазкур назорат жараёнида давлат ва жамият манфаатлари таъминланади, солик туловчилар томонидан бюджет олдидаги мажбуриятларнинг бажарилиши хамда бюджет маблагларининг максадли сарфланиши текширилади.

2. Жамоатчилик назорати.

Нодавлат ташкилотлар ва муассасалар. Назорат объекти инспекторга куйилган аник вазифаларга боглик.

3. Идоравий назорат.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 4/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

Вазирлик ва идораларнинг назорат-тафтиш булимлари уз ичига олади. Бюджет таснифининг идоравий асослари буйича ажратилган бюджет маблагларининг сарфланиши, шунингдек, бюджет ссудалари, субсидиялар, субвенциялар ва бюджетдан бошка молиявий ёрдамлардан фойдаланиш текширилади.

4. Мустакил назорат. К

Корхоналар, ташкилот ва муассасалар, аудиторлик фирмалари ва индивидуал аудиторларнинг молиявий-хужалик хизматлари. Назорат объекти хужалик юритувчи субъектларнинг молиявий фаолияти, шу жумладан бюджетга солик тулаш ва соликкни режалаштириш, ажратилган бюджет маблагларидан фойдаланиш хисобланади.

Шунингдек, молиявий назоратнинг асосий вазифалари мавжуд. Буларга куйидагилар киради:

1) Узбекистон Республикасининг бюджет конунчилигига, бухгалтерия хисоби ва хисоботига доир меъёрий хужжатлар ва йурикномаларга риоя этилиши;

2) Бюджет муассасасининг хисоб-китоб операциялари;

3) Накд пул билан операцияларни хисобга олишда акс эттиришнинг тугрилиги ва туликлиги;

4) Иш хаки буйича хисоб-китоблар;

5) Моддий бойликлар ва асосий воситаларни хисобга олиш;

6) Бюджет маблаглари, касса ва хакикий харажатларни хисобга олиш;

7) Газначилик органларини саклаш харажатлари сметасини бажариш буйича даврий ва йиллик молиявий хисоботлар.

Шунингдек, кадрлар билан ишлашни ташкил этиш, газначилик фаолиятини ахборот-техник таъминлаш ва ахборот хавфсизлигини таъминлашни текширади.

Бюджет ташкилотларига нисбатан ички молиявий назорат куйидаги таркибий кисмларни уз ичига олади: ички бухгалтерия назорати, фаолият самарадорлиги ва самарадорлигини назорат килиш ва конун талабларига риоя этилишини назорат килиш.

Ички молиявий назоратнинг мацсадлари:

• Молия-хужалик фаолияти самарадорлигини ва муассасаларнинг молиявий холатини бахолаш;

• Давлат топширикларининг хакикий (хисобот) параметрларининг мувофиклигини аниклаш;

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 4/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

• Аникланган огишларнинг сабабларини аниклаш ва уларни бартараф этиш;

• Мумкин булган бузилишлар ва огишларнинг олдини олиш;

• Ишлар (хизматлар) буйича давлат топшириги доирасида бажарилган хакикий сифат курсаткичларининг норматив-хукукий хужжатларда белгиланган талабларга мувофиклигини аниклаш;

• Давлат мулкидан фойдаланиш самарадорлигини таъминлаш;

• Бюджет маблагларидан максадли фойдаланишни таъминлаш.

Хрзирги вактда мамлакатимизнинг молиявий назорати тизимида мавжуд булган юкоридаги барча фикрлар, шунингдек, ижтимоий-сиёсий ва иктисодий хаётнинг узгарувчан шароитлари мавжуд муаммоларни хал этишни ва молиявий назоратнинг тубдан янги тизимини яратишни такозо этади. Давлат молиявий назорати бутун иктисодиётнинг самарали фаолиятининг ажралмас кисмидир. Айни пайтда Узбекистонда самарали молиявий назорат механизмини яратиш ва мавжуд муаммоларни хал этишга катта эътибор каратилмокда.

ХУЛОСА

Амалдаги норматив хужжатларни кайта ишлаш, назорат тизимини хукукий тартибга солишдаги зиддиятларни бартараф этиш мухим ахамиятга ега. Юкоридагилардан хулоса килишимиз мумкинки, бюджет ташкилотларида молиявий назоратнинг максади ташкилот фаолияти билан боглик муаммоларнинг олдини олиш ва бартараф этиш хамда унинг фаолиятини такомиллаштиришдан иборат. Ушбу текширишлар бюджет маблагларидан нотугри фойдаланишни олдини олиш учун зарур.

REFERENCES

1. Atanelishvili, Tamar & Chikviladze, Mivheil & Silagadze, Nodar. (2017). ABOUT STATE FINANCIAL CONTROL. Ecoforum. 6. 5.

2. Kolodkina A.V., Lazarenko V.F., Ponomarev O.V. State financial control: problems and solutions // Sciences of Europe. 2016. №9-3 (9). URL: https://cyberleninka.rU/article/n/state-financial-control-problems-and-solutions

3. Nataliya Melnichuk Description of the budget control types in modern conditions of public finance management // Baltic Journal of Economic Studies. 2016. №1. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/description-of-the-budget-control-types-in-modern-conditions-of-public-finance-management

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 4/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

4. Oleg Vatslavskyi Question of improvement of budget control at the local level // Baltic Journal of Economic Studies. 2016. №5. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/question-of-improvement-of-budget-control-at-the-local-level

5. Хайдаров Мирёкуб Тожиевич Бюджет ташкилотлари молия йили якунида бухгалтерия субсчётларининг ёпилишига шархлар // Экономика и финансы (Узбекистан). 2015. №12. URL: https: //cyberleninka.ru/article/n/byudzhet-tashkilotlari-moliya-yili-yakunida-buhgalteriya-subschyotlarining-yopilishiga-shar-lar

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.