CC BY
0ОЭЖ: 616.248
БРОНХ ДЕМ1КПЕС1НЩ КЕЗДЕСУ ЖИ1Л1Г1
ТАЖИЕВА АЙГУЛЬ ДУЙСЕБЕКОВНА
Ощуспк ^азакстан медицина академиясы «Отбасылык медицина» кафедрасыныц ассистент^ медицина магистрi
Шымкент.Дазакстан
СЕЙДУЛЛА АРАЙЛЫМ Н¥РГАЛЩЫЗЫ
Ощуспк ^азакстан медицина академиясы «Отбасылы; медицина» кафедрасыныц дэрiгер-интернi Шымкент.Дазакстан
ШЕРАЛИЕВА ИРОДА ЖАНАЛИЕВНА
Ощуспк ^азакстан медицина академиясы «Отбасылы; медицина» кафедрасыныц дэр^ер-интерш Шымкент.Дазакстан
НУРИДИНОВА ЖАННА НИКОЛАЕВНА
ОцтYCтiк ^азакстан медицина академиясы «Отбасылы; медицина» кафедрасыныц дэр^ер-интерш Шымкент.Дазакстан
БАЙНАЗАР АЙГЕР1М ТЭЩРБЕРГЕЩЫЗЫ
Ощуспк ^азакстан медицина академиясы «Отбасылык медицина» кафедрасыныц дэр^ер-интерш Шымкент.Дазакстан
Аннотация: Бул мацалада бронх демгкпесгнгц науцастар арасында кездесу жшлт, цаут факторлары, жгктелуг, клиникалыц квртш, диагностикалыц алгоритмг мен емдеу жоспары айцындалган. Бронх дем1кпес1 элем бойынша ец квп таралган патологиялардыц б1р1. Статистикалыц кврсеткшке CYйенетiн болсац, бул аурумен ауыратын науцастар 300 миллионнан астам жэне аурушацдыц саны жыл сайын артып келедi. Бронх демiкпесi тегт медициналыц квмектщ кетлдж бершген квлемi шецбертде дэрi-дэрмекпен цамтамасыз ету министрлтнщ басым багыттарында орналасцан жэне цажеттi базистт ингаляциялыц цуралдардыц барлыц спектрт цамтиды.
ТYйiн свздер: бронх демшпеЫ, сальбутамол, ентжпе, аллерген, бета-блокатор, стероидты емес цабынуга царсы препарат (СККД), иммуноглобулин Е, пикфлоуметр, гипоаллерген, цианоз, пароксизмальды обсессивтi.
Бронх демшпес (БД) - тыныс алу жолдарыныц созылмалы кабынуымен, уакыт пен каркындылык бойынша езгеретш ыскырык, дем^у, кеуденщ бiтелуi жэне жетел сиякты респираторлык симптомдардыц болуымен сипатталатын жэне тыныс алу жолдарыныц езгермелi обструкциясымен бiрге кершетш гетерогендш ауру болып табылады.
Бронх демшпе-бул балаларга да, ересектерге де эсер ететш ауыр инфекциялык емес аурулар. Экпедеп усак тыныс жолдарыныц кабынуы мен тарылуы демiкпе белгiлерiн тудырады, бул жетел, ыскырыкты сырылдар, енпгу жэне кеуде куысыныц кысылуыныц кез келген комбинациясы болуы мYмкiн.
2019 жылы элемде демiкпеден 262 миллион адам зардап шекп жэне 461 000 елiмге экелдi.
Бронх демшпесьбалалар арасында ец кеп таралган созылмалы ауру. Ингаляциялык дэрь дэрмектер демшпе белгiлерiн баса алады жэне демшпемен ауыратындарга калыпты белсендi емiр CYPуге мYмкiндiк бередi.
^азакстанда демшпемен сыркаттанушылык туракты есу Yстiнде. Егер 2017 жылы 100 мьщ казакстандыкка орташа есеппен 93,4 астма ауруы, 2018 жылы - 97,2, 2019 жылы - 102,8, ал 2020 жылы бул керсетюш 126,1 курады.
мма1]
140 120 100 80 60 40 20
93,4
Сыркаттанушылык KepceTK^i
132,5
97,2
102,8
2017
2018
2019
2020
2021
^Р-да диагностикалык есепте турган бронх демiкпесi бар наукастардыц саны 5 жыл iшiнде 2017 жылы 72 815-тен 2021 жылы 132 500-ке дейiн естi, алайда МСАК-та есепте турган наукастардыц кебеюiне карамастан, осы жылдар iшiнде ауруханага жаткызу саны темендеу Yрдiсiне ие болды, МСАК-та бронх демiкпесi бар наукастарды динамикалык бакылау жэне менеджменттщ жаксаруы ретiнде багалауга болады.
BMC Pulmonary Medicine гылыми журналында Эл-Фараби атындагы ^азН¥ денсаулык жэне коршаган орта гылыми-зерттеу зертханасыныц Астана жэне Шымкент калаларындагы эрiптестерiмен бiрлесе отырып, ^азакстанда астмамен кYрес калай жYрiп жатканы туралы макаласы жарык кердi. Зерттеудщ мiндетi астманы бакылаумен калай айналысатынын аныктау болды, ол Yшiн Астана, Алматы жэне Шымкент калаларында бурын демiкпесi расталган 600 пациент тацдалды. Оларга спирометрия жYргiзiлдi жэне ауруды бакылау, емдеу эдiстерi, астма туралы Бшм жэне т. б. туралы сурактарга жауап беру суралды.
1 жылдык жYргiзiлген зерттеу керсеткiштерi бойынша наукастардыц 54% - ы ингаляциялык кортикостероидтарды кабылдады, ал 39% - ы таблетка, 7%-инъекция тYрiнде кортикостероидтарды колданы. Жалпы, демiкпемен ауыратын адамдар ездершщ аурулары жайлы аз акпарат бiлетiнi белгiлi болды. ДYниежYзiлiк Денсаулык Сактау ¥йымы (ДДС¥) 1 мамыр - Халыкаралык мАстма-кYнiм! деп жариялады. Халыкаралык демiкпемен кYрес кYнiн етюзудщ максаты-халык пен пациенттер арасында бронх демкпеа туралы бiлiмдi арттыру, алдын алу туралы хабардар ету, аурудыц жаца жагдайларын ерте кезецде аныктау, наукастарга медициналык кемек керсету сапасын арттыру.
Наукастардыц кабылдаган ем Typi
0
Ингаляциялык, кортикостероидтар "Таблетка "Инъекция
Кесте 1. Аурудьщ дамуына эсер eTeTÍH факторлар.
Кесте 3. Ауырлы; дэрежеа бойынша алгаш аныкталган бронх демiкпесi классификациясы
Харатеристикас Интермиттирлеуш Жецiл Персистирлеуш Ауыр
ы i БД Персистирлеуш i БД орташа дэрежедеп
i БД ауырлыкта персистирлеуш i БД
КYндiзгi Аптасына 1 Аптасына 1 КYнделiктi КYнделiктi
симптомдар реттен аз реттен кеп симптомдар: симптомдар:
кYнiне 1реттен аз ^нделшп ^ЭБА колдану физикалык белсендшк темендеген
TYHri Айына 2 ретке Айына 2 ретке Аптасына 1 Жш
симптомдар дейiн дешн реттен кеп
0ршу ^ыска Физикалык белсендiлiк темендеген, уй;ы бузылуы Физикалык белсендшк темендеген, уй;ы бузылуы Жиi
Функциональдi ОФВ1 немесе ОФВ1 немесе ОФВ1 немесе ОФВ1 немесе
керсетюштер ПСВ>80% ПСВ>80% ПСВ 60-80% ПСВ<60%
белгiленгеннен берiлгеннен бершгеннен берiлгеннен
Тэулiктiк лабильдiлiк Тэушкпк лабильдiлiк псв Тэулiктiк лабильдiлiк псв Тэулiктiк лабильдiлiк псв Тэулiктiк лабильдшк
ПСВ немесе немесе немесе псв немесе
ОФВ1<20% ОФВ1<20-30% ОФВ1>30% ОФВ1>30%
Фенотип бойынша:Аллергиялык БД: эдетте балалык шакта кершед^ баска аллергиялык аурулармен байланысты (тамак аллергиясы, вазомоторлы ринит), тыныс алу жолдарыньщ эозинофильдi кабынуы. Аллергиялык емес БД: кебшесе ересектерде кездеседi, аллергиялык реакциямен байланысты емес, тыныс алу жолдарыныц кабынуы аралас: эозинофильдь нейтрофильдь Кеш дебютпен бронх демiкпесi:кебiнесе ересек жастагы эйелдерде кездеседi, аллергиялык реакция жок, ингаляциялык глюкокортикостероидтардыц Yлкен дозалары кажет емдеу Yшiн. Тыныс алу жолдарыныц теракты обструкциясы бар бронх демкпеа Семiздiкпен ауыратын наукастарда бронх демкпеа.
Наукастарда ец жиi кездесетш белгiлер: туншыгу- тYнгi немесе тацертецп кенеттен шабуылдар, мэжбYрлi поза, ортопноэ, енпгу, кеудедегi кысу,кеудедегi ауырлык, пароксизмальды, обсессивтi кургак жетел, какырыктыц белшу^ кашыктыктан естiлетiн ыскырыкты сырылдар, диспноэ-каркынды физикалык белсендiлiкпен байланысты емес енпгу; ринорея-мурыннан шырышты агу.
Бронх демшпесше диагностика акпараттык-аспаптык зерттеуден басталады: -спирографтыц кемегiмен сырткы тыныс алу функциясын зерттеу; -пикфлоуметрмен экспираторлык агынды елшеу. ^урылгыны YЙде колдануга ыцгайлы, PEF мелшерш кYнделiктi елшеп, кестеге енпзу керек. Осылайша, аллергендердiц эсерiн, емдеудщ тиiмдiлiгiн багалауга жэне келесi шабуылдыц пайда болуын болжауга болады; иммунологиялык езгерiстердi, Е иммуноглобулиндерiнiц спецификалык сынамаларын жэне IgE децгейiн аныктау;
мYмкiн аллергендермен терi скарификациясы жэне инъекциялык сынактар; аурудыц ершуi кезiнде кеуде куысыныц рентгенографиясы; рентгенография; пневмотахография.
Зертханалык диагностика: жалпы кан анализi, аллерго-диагностика, какырыкты жалпы талдау.
Зертханалык зерттеулерде бiр немесе одан да кеп сипаттамалык езгерiстердi аныктау АД диагнозыныц сенiмдiлiгiн арттырады, алайда бул зерттеулердщ терiс нэтижелерi АД болу ыктималдыгын жокка шыгармайды, сонымен катар генездi нактылау кезiнде эртYрлi аллергендерге тэн IgE аныктау усынылады.
Бронх демшпесш емдеудiц бiрiншi сатысы: жылдам эсер ететш b2- ингаляциялык тYPдегi агонистер жэне одан баска антихолинергиялык препараттарды немесе теофиллиндердi кабылдау колданылады.
Бронх демiкпесiн емдеудщ екiншi сатысы: ингаляциялык глюкокортикостероидтардыц темен дозалары немесе лейкотриенге карсы препараттар колданылады.
Бронх демiкпесiн емдеудiц Yшiншi сатысы: ингаляциялык глюкокортикостероидтарды темен дозада жэне узак эсер ететiн В2 агонистерiн колданудыц комбинациясымен сипатталады. Бронх демшпесш емдеудiц тертiншi сатысы: ингаляциялык глюкокортикостероидтар жэне узак эсер ететш b2 агонистерi.
ЭДЕБИЕТТЕР
1. Jesse, RussellАспириновая бронхиальная астма: моногр. / JesseRussell. - М.: VSD, 2017. -195 c.
2. А.Тюрин, Н. Бронхиальная астма у детей / Н. А.Тюрин. - М.: Медицина, 2016. - 234 c.
3. Баур, К. Бронхиальная астма и хроническая обструктивная болезнь легких / К. Баур. - М.: ГЭОТАР-Медиа, 2019. - 296 c.
4. Бронхиальная астма у детей. - М.: Медицина, 2019. - 368 c.
5. Бронхиальная астма. - М.: Медицина, 2019. - 464 c.
6. Бронхиальная астма. - М.: Слог, 2018. - 160 c.
7. Коган, Б. Б. Бронхиальная астма / Б.Б. Коган. - М.: Государственное издательство медицинской литературы, 2019. - 354 c. «Colloquium-journal»#14(66),2020 / MEDICAL SCIENCES
8. Ломако, Л. Бронхиальная астма у детей: моногр. / Л. Ломако, Л. Должникова. - М.: Беларусь, 2017. - 366 c.
9. Минкаилов, К.О. Бронхиальная астма и аллергические заболевания: моногр. / К.О. Минкаилов. - М.: Медицина, 2016. - 283 c.
10. О., Козлова und А. Жестков Бронхиальная астма в сочетании с аллергическим ринитом / О. Козлова und А. Жестков. - М.: LAP LambertAcademicPublishing, 2016. - 120 c.
11. Сергеева, К. М. Бронхиальная астма у детей: моногр. / К.М. Сергеева, Е.П. Успенская. - М.: Медицина, 2016. - 264 c.
12. file:///C:/Users/Arai/Downloads/bronhialnaya-astma.pdf / MEDICAL SCIENCES Жмуров Д.В. к.м.н., доцент Парфентева М.А., Семенова Ю.В.
13. Бронхиальная астма у взрослых. Клинический протокол МЗ РК -2023
