CC BY
0ЭОЖ. 616.321.-002-053.2
БАЛАЛАРДАГЫ ЖЕДЕЛ ЖЭНЕ СОЗЫЛМАЛЫ ФАРИНГИТ
ТАЖИЕВА АЙГУЛЬ ДУЙСЕБЕКОВНА
Ощуспк ^азакстан медицина академиясы «Отбасылык медицина» кафедрасыньщ ассистентi, медицина магистрi
Шымкент.Дазакстан
НИЯТУЛЛА КУАНЫШ ТАХИР¥ЛЫ
Ощуспк ^азакстан медицина академиясы «Отбасылы; медицина» кафедрасыныц дэр^ер-интерш Шымкент.Дазакстан
Н¥РЛАН¥ЛЫ БАВДАУЛЕТ
Ощуспк ^азакстан медицина академиясы «Отбасылы; медицина» кафедрасыныц дэр^ер-интерш Шымкент.Дазакстан
ОРАЗЭЛ1 АЙТЖАН МЕЛДЕХАН¥ЛЫ
Ощуспк ^азакстан медицина академиясы «Отбасылы; медицина» кафедрасыныц дэр^ер-интерш Шымкент.Дазакстан
САРМЫРЗАЕВ ¥ЛАН АРТЬЩБАЙ¥ЛЫ
ОцтYCтiк ^азакстан медицина академиясы «Отбасылы; медицина» кафедрасыныц дэр^ер-интерш Шымкент.Дазакстан
Аннотация. Жедел фарингит - бул жутцыншацтыц жедел цабынуы, цабыну ошац локализациясы жутцыншацтыц шырышты цабыгы асцынуы терец цабаттармен лимфа бездертщ зацымдалуымен вм1р уш1н цаутт1 аурулардыц б1р1.Эсер ететт этиологиялыц факторлар:вирустыц, бактериялыц,аллергиялыц, сацырауцулацтармен шацырылатын,эр турлг механикалыц жарацаттар эсер1нен, эр турлг цыщцылды сттт суйыцтыцтарды 1шт цою салдарынан болуы мумтн. Жедел фарингит балаларда жи1 кездесед1, мезгшдт ЖРВИ асцыну асцыну фонында журуг мумкгн. Кунделгктг гс жузгнде нацтыланбаган жедел фарингитт1 балаларда ерте аныцтау басцареспираторлы аурулармен ажырату клиникалыц белгыерге аса назар аудару емдеу ерекшелт бжвтел, баланыц жагдайына жэне тагайындалатын дэр1 дэрмектер жедел фарингиттщ пайда болу себетне царай этиологиялыц, симптоматикалыц ем жасау журггзгледг. Амбулаторлы-емханалыц децгейде емдеуде журггзтетт ем шара жедел фарингиттщ этиофактор ерекшелтне байланысты. _Тушн свздер: жедел фарингит, созылмалы фарингит,цабыну, балалар, жвтел, емдеу.
Баладагы жедел фарингит тамак ауруымен басталады, 6ipa^ ауырсыну калыпты, тамак ауруы сиякты емес. Тамагы ауырып, тамакты жуту киын. Сонымен катар, кургак жетел пайда болуы мYмкiн жэне дауыс карлыгады. Ассоциацияланган симптомдар агымныц сипатына жэне кабынудыц коздыргышына байланысты [ 1].
Жуткыншактыц кабыну ^o^o^i олардыц орналасуына байланысты белшедь Алайда, бул белiну шартты, эсiресе жедел фарингит кезiнде, жедел вирустык жэне бактериялык инфекциялар жогаргы тыныс жолдарыныц шырышты кабыгына диффузды эсер ететiндiгiне байланысты. Жуткыншактыц шырышты кабыгында кептеген нерв уштары бар, нэтижесшде тамак ауруы кептеген кершютермен бiрге жYредi: кургактык сезiмi, бегде дене, ыцгайсыздык. Фарингиттiц ец кеп таралган шагымдары-жутылу кезiнде тамактыц ауруы, кырнау сезiмi, кулактыц ауырсынуы жэне кышуы[6].
Жуткыншактыц шырышты кабыгыныц жедел кабыну прoцестерi катаральды жэне гипертрофиялык болып табылады. Фарингит диагнозы фарингоскопиялык суреттiц деректерi
непзшде койылады. Тексеру кезшде жуткыншактыц арткы кабыргасыныц жэне тацдай догаларыныц гиперемиясы, жеке кабынган лимфоидты тYЙiршiктер аныкталады, 6ipa; сонымен 6ipre тонзиллитке тэн бадамша бездердщ кабыну белгiлерi болмайды.
Емханада тэж1рибеде зерттеу жYргiзiп кадылдауда жедел фарингит диагнозы койылган 10 баланыц 3 балада мезгiлдiк аллергиялык фонда нактыланбаган фарингит диагнозымен 5 балада вирусты, 2 балада бактериялык жедел фарингитке ем тагайындалды ауру этиологиялык факторга байланысты ем жасалды.
Кеп жагдайда жедел фарингит жогаргы тыныс жолдарыныц шырышты кабыгына эсер ететш вирустардан туындайды (70% дешн), олардыц iшiндегi ец типтiк рино -, корона - жэне аденовирустар [3,4]. Жедел фарингит тудыратын непзп бактериялык агент-бул А тобындагы в-гемолитикалык стрептококк, ол 15% жагдайда кездеседЦ3,4]. Жедел фарингит аллергиялык сипатта болуы мYмкiн, жаракаттанудан (бетен дененщ енушен немесе хирургиялык араласудан), тiтiркендiргiш факторлардыц эсерiнен (термиялык, химиялык, сэулелiк) туындауы мYмкiн, сонымен катар жYЙелiк ауруларда жэне эртYрлi балалар инфекцияларында (кызылша, кызамык, скарлатина) болуы мYмкiн екенш есте устаган жен [5].
Балалардагы тамак ауруымен бiрге жYретiн ауруларды емдеудi оцтайландыру дэр^ердщ негiзгi мшдеттершщ бiрi болып табылады. ^азiргi уакытта нарыкта балалардагы тамак ауруын емдеудщ кептеген схемалары бар жэне дэр^ердщ алдында оцтайлы препаратты тацдау мэселес тур. Рационалды антибиотикалык терапия мYмкiндiгiнше тез клиникалык жэне бактериологиялык калпына келтiру максатында препаратты тагайындауды карастырады. Эмпирикалык тYрде тагайындалган препаратка белгш бiр талаптар койылады: 1. Препараттыц эсер ету спектрi инфекцияныц ыктимал коздыргышына сэйкес келуi керек. 2.Препарат микроорганизмде болуы мYмкiн карсылык механизмдерш жецуi керек.
З.Инфекция ошагында максималды концентрация жасау керек. Жедел фарингитке жYЙелi антибиотиктердi тагайындау тек А тобындагы в-гемолитикалык стрептококк инфекциясы Yшiн керсетiлген, дэлелдi медицина принциптерiне непзделген кептеген зерттеулердiц нэтижелерi стрептококкты емес этиологияныц жедел фарингит терапиясында антибиотиктердi колданудан аулак болу кажеттiлiгiн керсетедi [7, 8].
Вирустык фарингиттiц жалгыз дурыс емi -мол жылы сусын, наукас бала орналаскан пэтерде жеткшкп ылгалданган ауа, мурын мен мурын-жуткыншактыц шырышты кабыгын тузды ерiтiндiмен шаю^р литр суга 1 шай касык туз). Егер баланыц жасы мYмкiндiк берсе, тузды ерiтiндiмен кабынган тамакты шаюды камтамасыз ету кажет. Жергшкт! антисептик, сондай-ак кабынуга карсы жэне анальгетикалык эсерi бар соргыш дэршк заттар кабынган жуткыншак Yшiн колданылады. Доктор Комаровскийдiц кецестерi: тамакка арналган ец жаксы антисептик, тiптi ец кымбат фармацевтикалык препараттарга да сэйкес келмейтш-ол сiлекей. Егер ол жеткшкп болса, ол баланы фарингиттен жаксы коргай алады. Сiлекей кеуiп кетпеуi Yшiн YЙде ылгалдандыргыш болган жен жэне оны максатына сай колданган жен. Сонымен катар, нэресте суйыктыкты жеткiлiктi мелшерде iшуi керек (сшекейдщ консистенциясын сактау Yшiн). Фарингитке карсы вакцинация жок. Негiзгi алдын-алу-сiлекей сапасына камкорлык жасау жэне иммунитеттi ныгайту[2].
Созылмалы фарингит кебiнесе келесi инфекциялык агенттерден туындайды: вирустык, бактериялык, сацыраукулак, аралас аллергиялык, травматикалык болуы мYмкiн. Созылмалы фарингит шырышты кабыкта дамитын езгерiстер бойынша: катаральды (карапайым), атрофиялык немесе субатрофиялык жэне гипертрофиялык (гиперпластикалык, гранулозды)болып жiктеледi. Сонымен, шырышты кабатта диффузды атрофиялык езгерiстердiц болуы жуткыншактыц арткы кабыргасыныц лимфоидты тiнiнiц фокальды гиперплазиясымен бiрiктiрiлуi мYмкiн немесе тубофарингеальды валиктер (гиперпластикалык процесс дамиды). ЖРВИ-да вирустык инфекция жш кездеседi СФ-ныц бiрiншi фазасы, ол кейiнгi бактериялык инфекцияга "жол ашады" [9]. Шырышты кабыктыц жедел кабынуыныц кец таралган тYрi жуткыншак кабыгы болып табылады катаральды фарингит ЖРВИ кезшде. Фарингиттщ шамамен 70% - ы вирустардан туындайды, олардыц арасында риновирустар,
коронавирустар, респираторлык вирустар жш кездеседь синцитиальды вирус, аденовирус, тумау вирустары жэне парагриппа. Ец типпк коздыргыштар риновирустар [14]. Сирек респираторльщ синцитиальды вирус, карапайым герпес вирустары, энтеровирустар, Коксаки вирусы, Эпштейн-Барр вирусы, цитомегаловирус, адамныц иммун тапшылыгы вирусы (АИТВ) тудырады[15]. Фарингиттщ бактериялык коздыргыштардыц iшiнде жетекшi рел А тобындагы ß-гемолитикалык стрептококкка тиесiлi: балалардагы аурудыц 15-30% - ы ересектердегi жагдайлардыц 5-17%. [13].
Созылмалы фарингит асказан^шек жолдарыныц патологиясымен бiрге жYруi мYмкiн: созылмалы гастрит (атрофиялык), гастроэзофагеальды рефлюкс ауруы (Gerd), холецистит, панкреатит. Асказан iшек жолдарыныц ауруларында асказан кышкылыныц жуткыншакка етуi созылмалы катаральды фарингиттiц дамуыныц жасырын себебi болып табылады, бул аурудыц непзп себебш шешпестен емдеу тшмаз [11].
Созылмалы фарингиттiц бастапкы кезецдершде емдеудi оториноларинголог дэрiгер жYргiзедi. Оториноларингологтар эдетте кешендi емдеу жYрriзедi-мурын-жуткыншакты жергiлiктi антисептиктермен санитарлык тазарту, ауырсыну Yшiн анестетиктер колданылады. Патогендiк микрофлора аныкталганнан кейiн, интоксикация белгiлерiнiц болуы, температураныц жогарылауы, жергiлiктi антисептиктердiц тшмаздшн ескере отырып антибиотикалык терапия тагайындалады, вирустык немесе сацыраукулак агенттерi аныкталган кезде пенициллин катары немесе баска топтар, макролидтер тшсшше вируска, сацыраукулакка карсы препараттар карсы колданылады, [10].
Созылмалы катаральды фарингит кезшде мурын куысыныц кабыну аурулары жиi кездесетшш ескере отырып, мурын, параназальды синустарды санитарлык тазарту кажет. Жалпы жагдайга назар аудару керек баска органдардыц ауруларын болдырмау керек. Осылайша, созылмалы фарингита емдеу кешендi жYргiзiледi. Терапия патогендш шырышты кабаттардыц кабаттарында болатын кабыну тYрiн ескере отырып жYргiзiлуi керек, жергiлiктi жасушалык жэне гуморальдык иммунитеттiц жогарылату кажет[12].
Балалардагы фарингит - жш кездесетiн аурулардыц бiрi, жэне оныц дурыс диагностикасы мен емделуi баланыц денсаулыгын калпына кел^руде мацызды рел аткарады. Ерте диагностика мен ем шаралары, соныц шшде вируска карсы жэне антибактериалды терапияны уакытылы колдану, аскынулардыц алдын алады. Балалардагы иммундык жYЙенiц элсiздiгi фарингиттщ жиi кайталануына эсер етуi мYмкiн, сондыктан алдын алу шаралары, атап айтканда, иммунитеттi ныгайту жэне дурыс тамактану, ерекше мацызга ие. ^орытындылай келе, фарингиттiц алдын алу мен тиiмдi емдеу Yшiн ата-аналар мен медицина кызметкерлершщ бiрлескен эрекеттерi кажет.
ЭДЕБИЕТТЕР
1. Сайт «Чудо доктор»адрес ссылки: https://doct.ru/children/diseases/faringit-u-rebenka.html
2. Сайт О крохе адресс ссылки https://o-krohe.ru/komarovskij/faringit/
3. Boccazzi A, Garotta M, Pontari S, Agostoni CV. Streptococcal tonsillopharyngitis: clinical vs. microbiological diagnosis. Infez Med 2011; 19 (2): 100-5.
4. Vranjes Z, Katic V, Vinter-Repalust N et al. Acute infections of the upper respiratory tract -factors that contribute to diagnosis and antibiotic prescription decisions. Acta Med Croatica 2007; 61 (1): 83-90.
5. Отвагин И.В., Соколов Н.С. Современные аспекты диагностики инфекций, вызванных стрептококками группы А. Клин. микробиол. и антимикроб. химиотерапия. 2011; 13 (3): 223-30.
6. Park SY, Gerber MA, Tanz RR et al. Clinicans management of children and adolescent with acute pharyngitis. Pediatrics 2006; 117 (6): 1871-8.
7. Bisno AL, Gerber MA, Gwaltney JM. Practice guideline for diagnosis and management of group A streptococcal pharyngitis. Clin Infect Dis 2002; 35 (2): 113-25.
8. Carapetis JR, Steer AC et al. The global burden of group A streptococcus disease. Lancet Infect Dis 2005; 5: 685-94.
9. Снимщикова И.А., Агафонов Б.В., Гострый А.В. Клиникодиагностическое значение метода масс-спектрометрии микробных маркеров при рецидивирующем течении хронического фарингита. Лечащий врач. 2018; 7: 58-62. Snimshikova I.A., Agafonov B.V., Gostry A.V. Clinical and diagnostic value of the method of mass spectrometry in the recurrent course of chronic pharyngitis. Attending physician. 2018; 7: 58-62.
10. Струкова Е.Г., Ефремов А.А., Гонтова А.А. и др. Воздействие эфирных масел сибирского региона на условно-патогенные микроорганизмы. Химия растительного сырья. 2009; 4: 57 — 62. Strukova E.G., Efremov A.A., Gontov A.A. et al. Effects of essential oils of the Siberian region on conditionally pathogenic microorganisms. Chemistry of Plant Raw Materials. 2009; 4: 57-62.
11. Шендеров Б.А. Медицинская микробная экология и функциональное питание, в 3-х томах. Том 1. Микрофлора человека и животных и ее функции. М, Грант. 1998; 14-17. Shenderov B.A. Medical microbial ecology and functional nutrition, in 3 volumes. Volume 1. Microflora of humans and animals and its functions. M, Grant. 1998; 14-17
12. Dagnelie C.F. Sore Throat in General Practice. A Diagnostic and Therapeutic Study. Thesis. Rotterdam; 1994.
13. Hansaker D.H., Boone J.L. Etiology of Infectious Diseases of the Upper Respiratory Tract. Otorhinolaryngology: Head and Neck Surgery. 15th edition. Baltimore: Williams & Wilkins. 1996; 69-83.
14. Kalra M.G., Higgins K.E., Perez E.D. Common Questions About Streptococcal Phar-yngitis. Am Fam Physician. 2016; 94(1): 24-31.
15. Nikolaev Yu.A., Plakunov V.K. Biofilm. «City of microbes» or an analogue of multicellular organisms? Mikrobiologiya. 2007; 76(2): 149-63.
