Научная статья на тему 'БРАСС УСУЛИДА СУЗУВЧИЛАРНИНГ КУЧ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ САМАРАДОРЛИГИ'

БРАСС УСУЛИДА СУЗУВЧИЛАРНИНГ КУЧ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ САМАРАДОРЛИГИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
8
2
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
НАЗОРАТ ТЕСТЛАРИ / БРАСС УСУЛИ / ТАЖРИБА ГУРУҲИ / НАЗОРАТ ГУРУҲИ / ПЕДАГОГИК КУЗАТУВ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Ишимов Б.А., Ҳамдамова Е.Т., Шамсиддинов Ш.Х.

Ушбу мақолада ўсмир ёшидаги сузувчиларнинг брасс усулидаги машгғулотлар дастурига оёқ кучи тайёргарлигини ривожлантириш услубиятини такомиллаштириш масаласи ёритилиб берилган.В данной статье рассматривается вопрос совершенствования методики развития силовой подготовленности ног юношей пловцов брассистов в программе тренировок.In this article, the methodology for the development of strength readiness among young men specializing in swimming training has been improved and introduced.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «БРАСС УСУЛИДА СУЗУВЧИЛАРНИНГ КУЧ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ САМАРАДОРЛИГИ»

Спорт машFулотлари: техника, тактика, усулият

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

6. Годик М.А. Средства тренировки футболистов//Фан спортга. - ривожлантириш: Укув кулланма. Тошкент, 2005. - 176 б.

2007. - №1. - С. 29-32.

7. Годик М.А. Совершенствование координационных способностей // Современная система спортивной подготовки. М.:«СААМ», 1995.-С.187-194.

8. Гончарова О.В. Ёш спортчиларнинг жисмоний кобилиятларини

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD)

Б.А. ИШИМОВ1

9. Игамбердиев О.Р. Умумтаълим мактабларидаги 11-12 ёшли укувчиларни футбол билан шуруллантириш оркали жисмоний тайёргар-лигини ошириш. Автореф. дисс. п.ф.б.ф.д (PhD) - Чирчик. 2022. - 58 б;

10. Кузнецов А.А. Футбол - настольная книга детского тренера. М: Олимпик-человек. 2о08. - 72 с.

Катта укитувчи Ё.Т. ХАМДАМОВА1

Укитувчи

Ш.Х. ШАМСИДДИНОВ1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт ^университета Чирчик шахри, Узбекистон

Муаллиф билан ботланиш учун:

info@jtsu.uz

БРАСС УСУЛИДА СУЗУВЧИЛАРНИНГ КУЧ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ САМАРАДОРЛИГИ

Аннотация

Annotation

В данной статье рассматривается вопрос совершенствования методики развития силовой подготовленности ног юношей пловцов брассистов в программе тренировок.

Ключевые слова: Контрольные тесты, способ брасс, экспериментальная группа, контрольная группа, педагогический анализ.

Ушбу маколада усмир ёшидаги сузувчиларнинг брасс усулидаги машггулотлар дастурига оёк кучи тайёргарлигини ривожлантириш услубиятини такомиллаштириш масаласи ёритилиб берилган.

Калит сузлар: назорат тестлари, брасс усули, тажриба гуруци, назорат гуруци, педагогик кузатув.

In this article, the methodology for the development of strength readiness among young men specializing in swimming training has been improved and introduced.

Key words: wntrol tests, way breaststroke, experimental group, control group, pedagogical observation.

CM CM О CM

ГО

та t

0 Q.

w

1

Долзарблиги. Хрзирги кунда жамиятнинг ижтимоий ва иктисодий эхтиёжларини хисобга олган холда мактаб укувчиларининг жисмоний тарбиясига оид муаммолар кескин юзага кела бошлади. Усиб келаётган авлоднинг жисмоний тарбияси тизимидаги долзарб вазифалар соглом турмуш тарзини шакллантиришни, харакатлар фаоллигини ошириш, согликди мустахкамлаш хамда харакат имкониятларини ривожлантириш учун сама-рали услуб ва воситаларни ишлаб чикиш ва уларни амалда куллашни уз ичига олмокда. Жахондаги хар кайси мамлакатнинг эртанги куни, келажак тараккиёти биринчи галда уз халкининг, ёшларининг жисмоний ва маънавий камолоти билан улчанади. Хрзирда давлатлар уртасидаги узаро мусобака, куч кудратини намоён этиш беллашуви, асосан, жисмоний тарбия сохасида мухим ахамият касб этмокда.

Спорт ахоли саломатлигини мустахкамлаш, ёш авлодни соглом ва баркамол этиб тарбиялаш оркали жамиятда соглом турмуш тарзини карор топтира-ди. Турли касалликлар, ёшлар уртасида зарарли одатларнинг олдини олади. Спорт юксак маданият, ватанпарварлик туйгуларини шакллантиришда хам мухим урин тутади. Бу сохада эришилган ютуклар мамлакатни дунёга танитади, барча юртдошларга гурур-ифтихор багишлайди. Мамлакатимизда спорт турлари буйича спорт захираси ва юксак махоратли спортчиларни тайёрлаш, спорти турлари буйича бо-лалар тренерларини тайёрлаш, спорт муассасалари тренерлари ва ходимларини моддий рагбатлантириш тизимини такомиллаштириш масалаларига алохида ахамият берилмокда.

Ёш сузувчиларнинг куч таёргарлиги сузишнинг асосий омилларидан бири хисобланади. Махсус куч тайёргарлигига йуналтирилган хар - хил машгулот воситалари сезиларли даражада асосий малаканинг харакатлар тизимига таъсир курсатади. Юкоридаги фикрларни умумлаштирган холда тезкор-куч спорт турларида сузувчиларнинг куч харакат кобилияти шакланишининг методологик асослари хусусиятла-рини тадкик килиш спортда мухим хаётий масала-ларни хал килишда муайян касб этади деб хулоса килиш мумкин. Бизнинг тадкикотимизда брасс усулида сузувчиларни оёк кучи кобилиятини ривожлантириш, машгулотларни тугри ташкил этилган жараёнинигина кузатамиз. Педагогик тадкикот натижалари шуни тасдикладики, биз томонимиздан ишлаб чикилган машклар брасс усулида сузувчилар-ни хар томонлама тайёрлаши, яъни сузувчиларнинг назарий, техник ва жисмоний тайёргарлигини се-зиларли даражада яхшилашга ва бу унинг махсус иш харакатчанлик курсаткичларини оширишни таъминлайди.

Тадкикот максади. Брасс усулида сузувчиларнинг оёк кучини махсус машклар оркали ривожлантириш-дан иборат.

Тадкикот вазифалари.

Тадкикот давомида олдимизга куйилган максадга эришиш учун куйидаги вазифалар белгилаб олинди:

1. Брасс усулида сузувчиларнинг оёк кучи кур-саткичларини аниклашда назорат тестларини танлаб олиш;

2. Танлаб олинган тест назорати асосида сузувчи-

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

ларнинг оёк кучини аниклаш;

3. Сузувчиларнинг оёк кучини оширишга юнал-тирилган машклар мажмуасини самарадорлигини асослаб бериш.

Тадкикот объекти: Тошкент шахри, Бектемир тумани 1-Болалар ва усмирлар спорт мактаби брасс усули сузувчилари этиб белгилаб олинди. Бунда, 13-14 ёшдаги брасс усулида сузувчиларнинг укув машгулоти жараёни давомида амалга оширилди.

Тадкикот усуллари. Олдимизга куйилган вазифа-ларни хал килиш максадида куйидаги услубиятлардан фойдаланилди:

1. Тадкикот мавзуси буйича илмий-услубий ада-биётларни тахлил килиб чикиш.

2. Педагогик кузатув.

3. Педагогик тажриба.

4. Педагогик тестлар.

5. Математик-статистик услублари.

Тадкикотни ташкил этиш. Тадкикот 2020 йил-

нинг сентябрдан 2021 йил декабргача, Тошкент шахри Бектемир тумани 1-БУСМ да утказилди. Тадкикот йиллик спорт машггулотлар давомида олиб борил-ди. Тажриба бошида назорат ва тажриба гурухлари таркиби буйича бир-хил тайёргарликка эга булган спортчилар танлаб олинди.

Тажрибаларда 13-14 ёшли, 2 ва 1 спорт тоифасига эга 28 та усмир сузувчилар иштирок этди. Икки гу-рух - назорат ва тажриба гурухлари ташкил этилган булиб, хар бири 14 нафардан иборат булди. Назорат гурухи сузиш спорти стандарт дастур буйича шугул-ланди, тажриба гурухи машгулотлари жараёнига биз томонимиздан ишлаб чикилган махсус машклар мажмуасидан фойдаланилди.

Сузувчи спортчиларнинг куч тайёргарлигини назо-рат килиб бориш учун куйидаги тестлар танлаб олин-ди хамда тажриба ва назорат гурухларида кулланилди.

1. Жойдан туриб узунликка сакраш (см).

2. Утирган холатда 10 марта юкорига сакраш (сония).

3. 100 м га брасс усулида сузиш (факат оёклар харакатида) (сония).

4. 100 м га брасс усулида сузиш (тулик координа-цияда) (сония).

5. 200 м га брасс усулида сузиш (факат оёклар харакатида) (сония).

6. 200 м га брасс усулида сузиш (тулик координа-цияда) (сония).

Назорат гурухида БУСМ ларига мулжалланган дастур асосида машгъулотлар утказилди, тажриба гурухида эса тадкикот давомида кушимча равишда биз томонимиздан ишлаб чикилган махсус машклар мажмуаси асосида машгулотлар олиб борилди

Махсус тайёргарлик машклари. Шугулланувчи-лар куп йиллик тайёргарликнинг бошлангич даврида катта умумжисмоний тайёргарликни эгаллайдилар. Бунга улар спортнинг бошка турларидаги катта хажмдаги умумривожлантирувчи машкларни куллаш натижасида эришдилар. Бизнинг тажрибаларимизда сузувчилар томонидан оёк кучни ривожлантирув-чи хамда спортнинг бошка турларига доир махсус

машкларни бажара олиш кобилияти куриб чикилди.

Брасс усулида сузувчиларнинг оёк кучини ри-вожлантириш жароёни спорт машклари ёки унинг айрим элементлари тузилишига боглик булади. Х,ар бир харакат элементини юкори даражада бажара олиш, энг аввало, уни кандай холатда урганилганидан келиб чикади. Дастлабки холат харакатни бошлаш ва бажариш учун энг кулай вазият хосил килади ва бажаришни осонлаштиради.

Бу машклар мажмуи шугулланувчиларда оёк кучини ошириш хамда ривожлантириш кобилиятларини оширади. Бу ёшдаги болалар организми бу даврда атроф - мухитнинг ташки ва ички таъсирларга тез таъсирланувчан булади.

Укув тайёргарлик гурухи 13-14 ёшли брасс усулида сузувчи болаларнинг жисмоний тайёргарлик даражаси куйидаги курсаткичларга эга булди: Таж-риба ва Назорат гурухида 13-14 ёшли брасс усули-да сузувчиларнинг оёк кучининг ривожланганлик даражасини аниклаш шуни курсатдики, Бундай куч сифатларини тестлаш, брасс усулида сузувчиларнинг жисмоний тайёргарлик жараёнида мухим ташкилий ва юналтирувчи фактор булиб, жисмоний сифатлар-нинг ривожланиши устидан назорат урнатиш хизмат килади. Жисмоний сифатларнинг ривожланишини ифодаловчи курсаткичлардан бири спортчиларнинг тестларни коникарли топшириши этиб белгиланади.

Спортнинг сузиш юналишида куч тайёргарлиги спорт машгулотларининг умумназарий карашларига таянади. Демак, куч тайёргарлиги услублари сувда хам, курукликдаги машгулотларда фойдаланилаётган услубларга мос келиши керак. Куйидаги жадвалга кура (1-жадвал), тадкикот бошида ва охирида тажриба хамда назорат гурухи сузувчиларининг куч тайёргарликларини уртача курсатгичлари хисоблаб чикарилган. Бунга кура курсаткичлар буйича назорат ва тажриба гурухлари уртасидаги фарклар фоиз (%) хисобида хам ишлаб чикилган.

Тажриба хамда назорат гурухларининг тадкикотдан олдин хамда тадкикотдан кийин курсатган уртача курсаткичлари хамда улар уртасидаги фаркнинг тахлили.

Курсаткичлар Гурухлар Тадкикотдан олдин олинган тест натижалари. Тадкикотдан кийин олинган тест натижалари. Гурухлардаги усиш. %

Жойдан туриб узунликка сакраш(см) Тажриба гурухи 213.2 219.1 -5.9 2,8

Назорат гурухи 213.3 215.0 -1.7 0,8

Утирган холда 10 марта баландликга сакраш (сек). Тажриба гурухи 15.05 13.16 1.89 17.8

Назорат гурухи 15.04 14.16 0.88 5,85

100м га факат оёкда вактга сузиш (сек). Тажриба гурухи 1.48.30 1.35.55 0.12.75 8,8

Назорат гурухи 1.49.12 1.45.92 0.03.20 2,7

100м га тулик координацияда вактга сузиш (сек). Тажриба гурухи 1.15.53 1.10.24 0.05.29 4,3

Назорат гурухи 1.15.56 1.14.03 0.01.53 0,9

200м га факат оёкда вактга сузиш (сек). Тажриба гурухи 3.29.84 3.15.57 0.14.27 4,25

Назорат гурухи 3.29.10 3.22.24 0.06.86 2,1

200м га тулик координацияда вактга сузиш (сек). Тажриба гурухи 2.44.31 2.34.49 0.09.82 4,1

Назорат гурухи 2.44.17 2.41.63 0.02.54 1,2

Такдим килинган жадвалда кайт килинган нати-жалар, бу гурухлардаги тажриба гурухи кайт килган натижалар, назорат гурухи натижаларига нисбатан

СМ

см о см

го га

0 ^

ю

1

с го

№7-2022

www.fansports.uz

19

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

коникарли хисобланади. Брасс усулида сузишда оёк кучини оширишни ривожлантиришда ишлаб чикилган машклар мажмуасининг самараси назорат ва тажриба гурухлари уртасида уз исботини топди.

12,5

18,8

5,85 ■

4,3 4,25 4,1

121 ■ I ^

Жойдан туриб Утир: узунликка марта

сакраш(см) баландликка сакраш

10 100 м га факат 100 м га тулик 200 м га факат 200 м га тулик

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

оекда вактга координацияда оекда вактга координацияда

сузиш (сония). вактга сузиш сузиш (сония). вактга сузиш

(сония). (сония).

■ Тажриба гурухи Назорат гурухи

1-расм. Курсаткичлар усиш динамикаси.

Тажриба ва назорат гурухларидаги 13-14 ёшли брасс усулида сузувчиларнинг жисмоний тайёргар-лиги урганилганда тажриба гурухидаги сузувчиларда назорат гурухидаги сузувчиларникига нисбатан сези-ларли узгаришлар юз берди.

Шундай килиб, ишонч билан айтиш мумкинки, биз томонимиздан тажриба гурухи синалувчилари учун ишлаб чикилган махсус машклар дастури брасс усулида сузувчиларнинг болаларнинг жисмоний тайёргарлигини ривожлантиришга, бурулишда оёк кучини оширишда сезиларли таъсир курсатди.

Хулоса. Утказилган тадкикот натижаларига асо-сланиб куйидаги хулосаларни бериш мумкин.

Юкоридаги фикрларни умумлаштирган холда тезкор-куч спорт турларида сузувчиларнинг куч харакат кобилияти шаклланишининг методологик

асослари хусусиятларини таджик килиш спортда мухим хаётий масалаларни хал килишда муайян касб этади.

Брасс усулида сузишда оёк мускуллари ривожлан-ган сари уларда сузиш тезлиги яхшиланади. Брасс усулида курукликда брасс элементларини мунтазам равишда резинада бажарилса такомиллаштириш жараёнига техникани аник ва куч билан бажариш келажакда юкори натиларга эришишда мухим рол уйнайди.

Дастлабки тайёргарлик боскичида брасс усулида сузишда оёк кучини ривожлантиришнинг турли хил вариантларини урганишга маъсулият билан ёндашиш-лари лозим.

Адабиётлар:

1. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 24 yanvardagi "O'zbekiston Ryespublikasida jismoniy tarbiya va sportni yanada takomillashtirish va ommalashtirish chora-tadbirlari to'g'risida" PF-5924-sonli Farmoni, 2020 yil 28 yanvar "Xalq so'zi" gazetasi.

2. Korbut V.M., Salimgareyeva R.R., Geyger A.I. Ko'krakda krol usulida suzish texnikasini o'rgatish va takomillashtirish uchun mashqlar to'plami, o'quv-uslubiy qo'llanma, 0'zDJTI-2013 y

3. Содикрв A.F. Ёш сузувчиларнинг тайёргарлик боск,ичларидаги машFулот юкламаларини режалаштириш. Укув кулланма.-Т.: Фан ва технология. 2015 йил.

4. Платонов, В.Н. Спортивное плавание. Путь к успеху / В.Н. Платонов. - Кн. 1. - М.: Советский спорт, 2012.

5. Платонов В.Н., «Система подготовки спортсменов в олимпийском спорте». Киев: Олимпийская литература - 2004.С.

6. Gancharova O.V. Yosh sportchilarni jismoniy qobiliyatlarni rivojlantirish. Toshkent, 2005 y.

7. Сируц. А.Л. Соотношение тренировочных средств, направленных на развитие скоростно силовых качеств и силовой выносливости, в подготовке пловцов учебно тренировочных групп ДЮСШ: Автореф. Дис. Кан. Пед наук. Минск, 2000 год.

8. Верхошанский В.Ю. Программирование тренировочного процесса квалифицированных спортсменов. - М.ФиС,1985.-С.

Муаллиф билан богланиш учун:

sobirovalaylo@gmail.com

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD) доцент в.б. Л.Б. СОБИРОВА1

:Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Чирчик шахри, Узбекистон

ГОЛБОЛ МАШГУЛОТЛАРИДА КУЗИ ОЖИЗ ВА ЗАИФ КУРУВЧИ ШАХСЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ САМАРАДОРЛИГИ

Annotation

Аннотация

о

ш та

0 d.

со

1

В статье представлено обсуждение педагогического исследования проведенного с целью повышения эффективности физической подготовки лиц с нарушениями зрения путем применения специального комплекса упражнений в спортивной подготовке по голболу, и их результатов.

Ключевые слова: голбол, подготовка, мяч с наполнением, слабовидещий, адаптив, спортивный классификатор, лица с ограниченными возможностями, занятия, специальный комплекс упражнений, эффективность.

Маколада голбол спорт машгулотларида махсус машклар мажмуасини куллаш оркали куриш кобилиятида нуксони бор шахсларни жисмоний тайёргарлик самарадорлигини ошириш буйича амалга оширилган педагогик тажриба мухркамаси ва уларнинг натижалари келтирилган.

Калит сузлар: голбол, тайёргарлик, тулдирма туп, заиф курувчи, адаптив, спорт тас-нифлар, жисмоний имконияти чекланган, машгулот, махсусмашцлар мажмуаси, самарадорлик.

The article presents a discussion of a pedagogical study conducted to improve the effectiveness of physical training of persons with visual impairments by using a special set of exercises in goalball sports training, and their results.

Key words: goalball, preparation, ball with filling, visually impaired, adaptive, sports classifier, persons with disabilities, classes, special set of exercises, efficiency.

Долзарблиги. Мамлакатимизда жисмоний тарбия ва спортни ривожлантириш хамда оммавийлашти-

ришга алохида эътибор каратилиб келинмокда. Республикада охирги йилларда жисмоний тарбия ва

14

12

10

2,8

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.