Научная статья на тему 'ГОЛБОЛ МАШҒУЛОТЛАРИДА КЎЗИ ОЖИЗ ВА ЗАИФ КЎРУВЧИ ШАXСЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ САМАРАДОРЛИГИ'

ГОЛБОЛ МАШҒУЛОТЛАРИДА КЎЗИ ОЖИЗ ВА ЗАИФ КЎРУВЧИ ШАXСЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ САМАРАДОРЛИГИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
20
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
ТАЙЁРГАРЛИК / ТЎЛДИРМА ТЎП / ЗАИФ КЎРУВЧИ / СПОРТ ТАСНИФЛАР / ЖИСМОНИЙ ИМКОНИЯТИ ЧЕКЛАНГАН / МАШғУЛОТ / МАХСУС МАШқЛАР МАЖМУАСИ / САМАРАДОРЛИК

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Собирова Л.Б.

Мақолада голбол спорт машғулотларида махсус машқлар мажмуасини қўллаш орқали кўриш қобилиятида нуқсони бор шахсларни жисмоний тайёргарлик самарадорлигини ошириш бўйича амалга оширилган педагогик тажриба муҳокамаси ва уларнинг натижалари келтирилган.В статье представлено обсуждение педагогического исследования проведенного с целью повышения эффективности физической подготовки лиц с нарушениями зрения путем применения специального комплекса упражнений в спортивной подготовке по голболу, и их результатов.The article presents a discussion of a pedagogical study conducted to improve the effectiveness of physical training of persons with visual impairments by using a special set of exercises in goalball sports training, and their results.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ГОЛБОЛ МАШҒУЛОТЛАРИДА КЎЗИ ОЖИЗ ВА ЗАИФ КЎРУВЧИ ШАXСЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ САМАРАДОРЛИГИ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

коникарли хисобланади. Брасс усулида сузишда оёк кучини оширишни ривожлантиришда ишлаб чикилган машклар мажмуасининг самараси назорат ва тажриба гурухлари уртасида уз исботини топди.

12,5

18,8

5,85 ■

4,3 4,25 4,1

121 ■ I ^

Жойдан туриб Утир: узунликка марта

сакраш(см) баландликка сакраш

10 100 м га факат 100 м га тулик 200 м га факат 200 м га тулик

оекда вактга координацияда оекда вактга координацияда

сузиш (сония). вактга сузиш сузиш (сония). вактга сузиш

(сония). (сония).

■ Тажриба гурухи Назорат гурухи

1-расм. Курсаткичлар усиш динамикаси.

Тажриба ва назорат гурухларидаги 13-14 ёшли брасс усулида сузувчиларнинг жисмоний тайёргар-лиги урганилганда тажриба гурухидаги сузувчиларда назорат гурухидаги сузувчиларникига нисбатан сези-ларли узгаришлар юз берди.

Шундай килиб, ишонч билан айтиш мумкинки, биз томонимиздан тажриба гурухи синалувчилари учун ишлаб чикилган махсус машклар дастури брасс усулида сузувчиларнинг болаларнинг жисмоний тайёргарлигини ривожлантиришга, бурулишда оёк кучини оширишда сезиларли таъсир курсатди.

Хулоса. Утказилган тадкикот натижаларига асо-сланиб куйидаги хулосаларни бериш мумкин.

Юкоридаги фикрларни умумлаштирган холда тезкор-куч спорт турларида сузувчиларнинг куч харакат кобилияти шаклланишининг методологик

асослари хусусиятларини таджик килиш спортда мухим хаётий масалаларни хал килишда муайян касб этади.

Брасс усулида сузишда оёк мускуллари ривожлан-ган сари уларда сузиш тезлиги яхшиланади. Брасс усулида курукликда брасс элементларини мунтазам равишда резинада бажарилса такомиллаштириш жараёнига техникани аник ва куч билан бажариш келажакда юкори натиларга эришишда мухим рол уйнайди.

Дастлабки тайёргарлик боскичида брасс усулида сузишда оёк кучини ривожлантиришнинг турли хил вариантларини урганишга маъсулият билан ёндашиш-лари лозим.

Адабиётлар:

1. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 24 yanvardagi "O'zbekiston Ryespublikasida jismoniy tarbiya va sportni yanada takomillashtirish va ommalashtirish chora-tadbirlari to'g'risida" PF-5924-sonli Farmoni, 2020 yil 28 yanvar "Xalq so'zi" gazetasi.

2. Korbut V.M., Salimgareyeva R.R., Geyger A.I. Ko'krakda krol usulida suzish texnikasini o'rgatish va takomillashtirish uchun mashqlar to'plami, o'quv-uslubiy qo'llanma, 0'zDJTI-2013 y

3. Содикрв A.F. Ёш сузувчиларнинг тайёргарлик боск,ичларидаги машFулот юкламаларини режалаштириш. Укув кулланма.-Т.: Фан ва технология. 2015 йил.

4. Платонов, В.Н. Спортивное плавание. Путь к успеху / В.Н. Платонов. - Кн. 1. - М.: Советский спорт, 2012.

5. Платонов В.Н., «Система подготовки спортсменов в олимпийском спорте». Киев: Олимпийская литература - 2004.С.

6. Gancharova O.V. Yosh sportchilarni jismoniy qobiliyatlarni rivojlantirish. Toshkent, 2005 y.

7. Сируц. А.Л. Соотношение тренировочных средств, направленных на развитие скоростно силовых качеств и силовой выносливости, в подготовке пловцов учебно тренировочных групп ДЮСШ: Автореф. Дис. Кан. Пед наук. Минск, 2000 год.

8. Верхошанский В.Ю. Программирование тренировочного процесса квалифицированных спортсменов. - М.ФиС,1985.-С.

Муаллиф билан богланиш учун:

sobirovalaylo@gmail.com

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD) доцент в.б. Л.Б. СОБИРОВА1

:Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Чирчик шахри, Узбекистон

ГОЛБОЛ МАШГУЛОТЛАРИДА КУЗИ ОЖИЗ ВА ЗАИФ КУРУВЧИ ШАХСЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ САМАРАДОРЛИГИ

Annotation

Аннотация

о

ш та

0 d.

со

1

В статье представлено обсуждение педагогического исследования проведенного с целью повышения эффективности физической подготовки лиц с нарушениями зрения путем применения специального комплекса упражнений в спортивной подготовке по голболу, и их результатов.

Ключевые слова: голбол, подготовка, мяч с наполнением, слабовидещий, адаптив, спортивный классификатор, лица с ограниченными возможностями, занятия, специальный комплекс упражнений, эффективность.

Маколада голбол спорт машгулотларида махсус машклар мажмуасини куллаш оркали куриш кобилиятида нуксони бор шахсларни жисмоний тайёргарлик самарадорлигини ошириш буйича амалга оширилган педагогик тажриба мухркамаси ва уларнинг натижалари келтирилган.

Калит сузлар: голбол, тайёргарлик, тулдирма туп, заиф курувчи, адаптив, спорт тас-нифлар, жисмоний имконияти чекланган, машгулот, махсусмашцлар мажмуаси, самарадорлик.

The article presents a discussion of a pedagogical study conducted to improve the effectiveness of physical training of persons with visual impairments by using a special set of exercises in goalball sports training, and their results.

Key words: goalball, preparation, ball with filling, visually impaired, adaptive, sports classifier, persons with disabilities, classes, special set of exercises, efficiency.

Долзарблиги. Мамлакатимизда жисмоний тарбия ва спортни ривожлантириш хамда оммавийлашти-

ришга алохида эътибор каратилиб келинмокда. Республикада охирги йилларда жисмоний тарбия ва

14

12

10

2,8

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

спортни оммалаштириш, ахоли уртасида соглом тур-муш тарзини таргиб килиш, имкониятлари чекланган шахсларнинг жисмоний реабилитацияси учун зарур шарт-шароитлар яратиш хамда мамлакатнинг халкаро спорт майдонларида муносиб иштирок этишини таъ-минлаш борасида изчил чора-тадбирлар амалга оши-рилмокда. Бугунги кунда ёш авлодни соглом килиб вояга етказишда, кузи ожиз ва заиф курувчи шахслар-ни республика хамда халкаро голбол мусобакаларига тайёрлашда машгулот воситалари ва юкламалари оптимал нисбатларини тадкик килиш хамда машгулот жараёнини илмий асосда ташкил этиш зарурати юзага келмокда. Узбекистонда голбол энди ривожланаётган спорт тури булганлиги сабабли, машгулотларнинг методологик асослари буйича илмий-амалий дастур-лар деярлри мавжуд эмас. Кузи ожиз ва заиф курувчи шахслар учун даволовчи гимнастика мажмуаларни шугулланувчиларнинг морфологик ва функционал холатлари буйича тугридан-тугри куллаб булмайди, айнан шу холат мазкур тадкикотларнинг долзарбли-гини белгилаб беради.

Тадкикот максади голбол спорт машгулотларида махсус машклар мажмуасини куллаш оркали куриш кобилиятида нуксони бор шахслар жисмоний тайёр-гарлик курсаткичларини оширишдан иборат.

Тадкикот вазифалари:

- голбол машгулотларида кулланиладиган махсус восита ва усулларни аниклаш ва саралаш;

- голболчиларни жисмоний тайёргарлик холатини аниклаш;

- заиф курувчи ва кузи ожиз шахсларни жисмо-ний тайёргарлигини оширишга каратилган махсус машкларни ишлаб чикиш.

Тадкикот натижалари ва унинг мухокамаси. Илмий тадкикотлар шуни курсатадики, голбол спорт машгулот ва мусобакаларида туп отиш техникасига ургатишда аввало тупни хис килишдан бошлаш керак. Машгулотларда тупни отиш техникаларидан фойда-ланиб, яъни тик турган холатда белгиланган зонада жойида туриб тупни аник ва тугрига айланиб отиш техникасига ургатишда эса куйидагиларга этибор каратилади. Жумладан, машгулот ва мусобакаларда тупни айланиб отиш купрок самара беради хамда гол уриш имкониятини оширади. Тупни ракиб жамоа дарвозасига отганда баланд ва узун туп булмаслигига этибор каратиш лозим. Шугулланувчи тупни энг кулай бурчак хосил килиб катта тезликда кул ва оёк кучига таяниб отишга харакат килади. Туп текислигининг кулдан кай холатда чикишининг хаво каршилигини камайтиришда ва яхширок учишида катта ахамияти бор. Туп отишда пайдо булган техника туп шакли, вазни (ёшига ва жинсига караб 1,250 гр) ва майдон зоналарида шугулланувчилар жойини (1,5-3м) бел-гиловчи мусобака коидасига богликдир.Тупни кабул килгандан кейин (10 сония давомида) ракиб жамоага кайтариш вактига хам этибор каратиш лозим. Тупни турган жойдан (узига бириктирилган зонадан) отса хам булади, лекин айланиб марказ уйинчи зонасидан тупни отганда унинг анча узокка учишига, голбол коидасига кура жамоанинг 6 метрлик зонага теккизиб,

ракиб жамоа дарвозасига тугри ва аник йуналишига эришиш мумкин. Бурилиб туп отганда турган жойдан отишга нисбатан тупнинг учиш тезлиги сониясига 5 -8 метр ва ундан хам купрок булиб узокрокка бориши мумкин. Голбол машгулотлар жараёнида туп отиш техникасига ургатишда биз томонимиздан буюмлар билан бажариладиган махсус машклар мажмуаси ишлаб чикилди. Бунда туп ва турли хил буюмлар би-лан бажариладиган машклар меъёри хамда давомий-лиги келтирилган булиб хафтасига 3 кун машгулотлар жараёнида кулланилди (1-жадвалга каранг).

1-жадвал

Голбол спорт тури шугулланувчилар учун буюмлар билан бажариладиган махсус машклар мажмуаси

Туп билан бажариладиган махсус машклар Давомийлиги Махсус машклар (реакцияни рив ожлантирувчи) Давомийлиги

Туп йуналишига караб харакатланиб тупни ушлаб 10 сония давомида тез ва аник тупни кайтариш 10 сония Мураббий карсак овозига караб тугри чизикда юриш 10-14 сония

Айлана булиб утрган холда тупни бир-бирига йуналтириш 8-10 марта Мураббий сигналидан сунг турган жойда бош оркасидан тулдирма тупларни отиш 5 дакика

ДД. угарган холда тупни шерикига отиш 4-6 марта ДД. шеригига тулдирма тупларни унг кулда отиш, санокдан кейин кулларни алмаштриб бажариш. 5 дакика

Ётган холда тупни ушлаш ва кайтариш 4-6 марта Мураббий сигналидан сунг ДД. ётган холда кулларда гантел, кулларни букиб-ёзиш 4-6 марта

Тезкор-кучни ишлатган холда тупни зарба билан отиш 6-8 марта ДД. оёклар тор керилган кулда гантел 1.Куллар тепага 2.Олдинга З.Ёнга 4.Д.х.(Мураббий буйругига асосан) 5 дакика

Изох;: Туп, масофани щс цилишга х,амда сигнал овозига цараб уаракатланишга эътибор царатиш лозим.

Голболчиларни спорт мусобакаларига тайёрлашда тортувчи, якинлаштирувчи, зарбдор, мусобака олди, мусобака, ва тикловчи циклларда куллаш учун восита хамда усуллар сараланди. Йиллик цикл давомида укув- машгулотларда махсус воситалар кулланилади. Тайёргарлик турлари буйича воситаларни циклларга таксимлаш куйидагича амалга оширилса мусобака-ларда юкори натижага эришиши имконияти кенгаяди.

1-расм. Голболчиларни мусобакага тайёрлашнинг йиллик цикллари

Голболчиларни мусобакага тайёрлашда йиллик цикл давомида тайёргарликларни фоиз курсаткичида амалга оширилиши, биринчи мусобакага голболчи-ларни тайёрлашда умумий тайёргарликка купрок этибор каратилган. Жумладан тортувчи циклда 50% умумий тайёргарлик, 10 % махсус тайёргарлик, 25% техник тайёргарлик, 5% тактик тайёргарлик амал-

см см о см

го га

0 ^

ю

1

с го

№7-2022

www.fansports.uz

21

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

га оширилган. Бунда асосан тикловчи циклда хам 60% умумий тайёргарлик, 30% тактик ва 10% уйин тайёргарлигига эътибор каратилган. Мусобака олди ва мусобака циклларида эса махсус, техник-тактик тайёргарликларга купрок эътибор каратилган. Биз томонимиздан ишлаб чикилган микроциклларни куллаш натижасида шахар биринчиликларида юкори натижага эришиш имконияти ошган.

кулларга таяниб ётган холда кулларни йигиб ёйиш, 30 метр масофага югуриш, жойида туриб узунликга сак-раш, унг ва чап куллар кучи тадкикот бошида хамда охирида улчанди. Машгулотлар давомида махсус машклар мажмуасини куллаш натижасида голбол-чиларнинг жисмоний тайёргарлик курсаткичларида ижобий узгаришлар кузатилди.

3-жадвал

Голболчиларнинг жисмоний тайёргарлик курсаткичларини педагогик тажриба давомида узгариш тахлили

№ Махсус тестлар Тажриба бошида Тажриба охирида Усиш 1 Р

X б V, % X б V, % абсолют Нисбий %

1. * 8,50 1,31 15,40 9,50 1,31 13,78 1,00 11,76 2,16 <0,05

2. ** 35,38 5,80 16,41 41,63 5,58 13,40 6,25 17,67 3,11 <0,01

3. *** 33,88 5,00 14,75 37,50 4,99 13,30 3,63 10,70 2,05 <0,05

4. **** 32,25 5,18 16,05 35,50 4,90 13,80 3,25 10,08 1,82 >0,05

5. ..... 5,30 0,09 1,75 5,20 0,13 2,43 0,10 1,91 2,58 <0,05

6. ...... 156,38 8,00 5,12 159,88 8,27 5,17 3,50 2,24 1,22 <0,2

2-расм. Голболчилар тайё'ргарлик турлари фоиз курсаткичлари узгариш тахлили

Иккинчи мусобакага тайёргарликда тортувчи ва тикловчи микроциклда махсус тайёргарлик воситала-рига купрок эътибор каратилган. Машгулотлар давомида махсус тайёргарлик воситаларни кулланилиши натижага эришишига имкон яратади. Мусобакалардан кейин эса тикловчи циклларда физотерапия, АКВА терапия, массаж хамда фаол дам олишга эътибор ка-ратилса куриш кобилиятида нуксони бор шахсларни кейинги тайёргарлик даврига тез мослашади кам харакат мушак фаолияти яхшиланишига эришилди. Голболчиларни тайёрлашда жисмоний тайёргарликни урни катта хисобланади. Голбол уйинида тупни аник дарвозага отиш мухим ахамиятга эга. Бунда асосан жисмоний сифатларни ривожлантириш билан бир каторда кул кучини оширишга хам алохида эътибор каратиш лозим. Чунки тупни дарвозага тугри отишда тезкор-куч асосий сифат булиб кул ва оёк кучларига таянган холда харакат амалга оширилади. Голболчи-ларни жисмоний тайёргарлик курсаткичлари олтита махсус тестлар оркали аникланди (2-жадвалга каранг).

2-жадвал

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Голболчиларнинг жисмоний тайёргарлик курсаткичларини педагогик тажриба давомида узгариш динамикаси (п=8*2=16)

№ Ф.И.Ш. Тулдирма тупни боши узра отиш (м.) Кулларга таяниб ётган холда кулларни йигиб ёйиш (марта) Унг кул кучи (кг.) Чап кул кучи (кг.) 30 метр масофага югуриш вакти (с.) ЖТ узунликка сакраш (м.)

Т.Б Т.О Т.Б Т.О Т.Б Т.О Т.Б Т.О Т.Б Т.О Т.Б Т.О

1 С.У. 10 11 30 41 36 40 35 38 5,40 5,34 150 154

2 Б.З. 10 11 45 52 40 45 39 43 5,20 5,0 164 167

3 Р.Х. 8 9 28 34 28 34 26 32 5,30 5,20 148 152

4 Т. А. 7 8 32 38 31 37 29 34 5,40 5,35 152 155

5 Б.А. 8 9 40 45 37 39 35 37 5,20 5,10 162 164

6 Е.З. 8 9 35 40 28 30 26 28 5,30 5,20 150 152

7 Б.Б. 10 11 40 45 40 42 38 40 5,20 5,10 170 175

8 Т.З. 7 8 33 38 31 33 30 32 5,40 5,30 155 160

В1, В2, ВЗ спорт таснифига эга саккиз нафар шугулланувчиларнинг жисмоний тайёргарлик кур-саткичларини педагогик тажриба давомида узгариш динамикасига эътибор каратадиган булсак, бунда си-налувчилар тулдирма тупни боши узра тугрига отиш,

Изоу:

* Тулдирма тупни боши узра отиш (м.)

** Кулларга таяниб ётган х,олда цулларни йигиб ёйиш (марта)

*** Унг цул кучи (кг.)

**** Чап цул кучи (кг.)

*****30 метр масофага югуриш вацти (с.)

****** ТЖузунликка сакраш (м.)

Голболчиларнинг жисмоний тайёргарлигини ривожлантиришда кулланилган тулдирма тупни боши узра отиш тадкикот бошида уртача 8,50 бул-са, тажриба охирида 9,50 метрга яхшиланди, усиш курсаткичини ишончлилик даражаси (р<0,05) юкори эканлиги аникланди. Кулларга таяниб ётган холда кулларни йигиб ёйиш тадкикот бошида уртача 35-38 марта булган булса, тадкикот охирида 41-63 мартага яхшиланди, усиш курсаткичини ишончлилик дара-жаси (р<0,01) юкори эканлиги аникланди. Унг кул кучи тадкикот бошида уртача 33-88 марта булган булса, тадкикот охирида 37,50 кг.га яхшиланди, усиш курсаткичини ишончлилик даражаси (р<0,05) юкори эканлиги аникланди. Чап кул кучи тадкикот бошида уртача 32-25 марта булган булса, тадкикот охирида 35-50 кг.га яхшиланди, усиш курсаткичини ишончлилик даражаси (р>0,05) камрок эканлиги аникланди. 30 метр масофага югуриш тадкикот бошида уртача 5,30 сония булган булса, тадкикот охирида 5,20 сонияга яхшиланди, усиш курсаткичини ишончлилик даражаси (р<0,05) юкори эканлиги аникланди. Турган жойда узунликка сакраш тадкикот бошида уртача 156,38 метр булган булса, тадкикот охирида 159,88 метрга яхшиланди, усиш курсаткичини ишончлилик даражаси (р<0,2) юкори эканлиги аникланди. Голболчиларнинг жисмоний тайёргарлигини ривожлантиришда уртача нисбий усиш 9,06 % яхшилнишига эришилди.

Хулоса килиб айтганда, голбол машгулотларида махсус машкларни куллаш натижасида кузи ожиз ва заиф курувчи шахсларни унг-чап куллар кучини ях-шиланиши, хисобига тупни дарвозага тугри ва аник отиш техникаси ривожланди, куп йиллик тайёргарлик циклларини ишлаб чикиш ва микроциклларда тайёр-гарлик турлари фоизларда таксимлаб куллаш нати-жасида мусобакаларда яхши натижаларга эришилди хамда жисмоний тайёргарлик курсаткичлари умумий хисобда 17,7% га усганлиги аникланди.

Спорт машFулотлари: техника, тактика, усулият Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Адабиётлар:

1. Узбекистан Республикаси Президентининг 2021-йил 18-май-даги "Паралимпия х,аракатини ривожлантиришга доир кушимча чора-тадбирлар ту^рисида"ги ПК-5114-сон карори.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2021-йил 5-но-ябрдаги "2024-йил Париж шахрида (Франсия) булиб утадиган XXXIII ёзги Олимпия ва XVII Паралимпия уйинларига спортчиларимизни комплекс тайёрлаш ту^рисида"ги ПК- 5281-сонли карори.

3. Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 14-октябрдаги "Узбекистон Миллий паралимпия кумитаси х,узури-даги Паралимпия спорт турлари буйича мутахассисларни тайёрлаш институти фаолиятини ташкил этиш чора-тадбирлари "^рисида"ги карори.

4. Kh M. M., Svetlichnaya N. K. Abdiev Sh. A., Davlatova LT, Sobirova LB Improving Pedagogical Mechanisms to Increase Special Physical Preparation of Students with Disabilities in Uzbekistan // Psychology and education. - 2021. - Т. 58. - №. 2. - С. 1379-1389.

5. Laylo Baxromovna Sobirova O'zbekistonda golbol sport turini ommalashtirish orqali ko'rish qobiliyatida nuqsoni bor shaxslar harakat faolligini rivojlantirish uslubiyati // Scientific progress. 2022. №4. URL: https://cyberleninka.rU/article/n/o-zbekistonda-golbol-sport-turini ommalashtirish-orqali-korish-qobiliyatida-nuqsoni-bor-shaxslar-harakat faolligini-rivojlantirish (дата обращения: 15.11.2022).

6. Л Б Собирова, Ш А Абдиев, Имконияти чекланган талаба киз-ларни сараланган махсус жисмоний воситалар ёрдамида жисмоний тайёргарлигини ривожлантириш самарадорлиги Namangan davlat unversiteti ilmiy axborotnomasi, 2022/2.

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD) Ш.Ш. ГАЗИЕВ1

Магистрант

Н.Ж. КАМАДОВ1

'Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик, Узбекистон

1415 ЁШЛИ САМБОЧИЛАРНИНГ

Муаллиф билан богланиш учун: ТЕХНИК-ТАКТИК ТАЙЁРГАРЛИГИНИ

shukirion.$azb?vJ@@ml.ru

ОПТИМАЛЛАШТИРИШ

Аннотация

Annotation

Данная статья предусматривает технико-тактическую подготовку самбистов в процессе тренировок, а также их оптимизации с учетом актуальности соревнований и их нагрузок. Исследование проводилось в течение одного мезоцикла, охватывающего предсоревновательный период. По результатам исследования тренерам по самбо даны необходимые практические рекомендации и указания.

Ключевые слова: функциональная подготовка, специальная выносливость, аэробный метаболизм, механизм гликолитического энергообеспечения, тренировочные нагрузки.

Мазкур маколада самбочиларнинг машгулот жараёнида техник-тактик тайёргарлиги ^амда уларни мусобака долзарблиги ва юкламаларини инобатга олган ^олда оптималлаштириш масалалари куриб чикилган. Тадкикот бир мезоцикл давомида олиб борилган булиб, мусо-бакаолди даврни камраб олган. Тадкикот натижаларига кура, самбо буйича мураббийларга керакли амалий тавсия ва курсатмалар бериб утилган.

Калит сузлар: функционал тайёргарлик, махсус чидамлилик, аероб метаболизм, гликолитик энергия таъминоти механизми, машгулот юкламалари.

This article gives for the specialized and strategic preparing of sambo wrestlers within the handle of preparing, as well as their optimization, taking under consideration the pertinence of competitions and their loads. The think about was conducted amid one mesocycle covering the precompetitive period. Based on the comes about of the think about, sambo coaches were given the fundamental viable proposals and informational.

Key words: functional preparing, special endurance, aerobic metabolism, mechanism of glycolytic energy supply, training loads.

Долзарблиги. Спортда самбо курашчиларни функционал тайёргарлиги юзасидан куплаб илмий ишлар олиб борилган. Маълумки, инсон танасининг функционал ривожланишнинг генетик жихатдан аникланган чегараларига эга ва машгулот юкламаларининг хажми ва шиддатини ошириш истаги мослашиш механизмла-рининг бузилишига олиб келиши мумкин [1,2].

Самбочилар спорт махоратининг баркарор усиши асосан укув-машгулот жараёнининг циклларини тугри шакллантирилганлиги, яъни турли хил машгулот воситалари ва усулларини тугри хамда окилона так-симлаш билан белгиланади [2].

Тадкикот максади узгарувчан машгулотлар асосида самбочиларнинг фунционал чидамлилигини оширишга каратилган укув жараёнининг конструктив тузилишини такомиллаштириш.

Тадкикот обекти сифатида 14-15 ёшдаги самбочиларнинг укув-машгулот жараёни олинган.

Тадкикот предмети сифатида узгарувчан интер-валли машгулотлар асосида самбочиларнинг махсус чидамкорлигини ривожлантириш методологияси.

Тадкикотнинг илмий янгилиги бу маълум бир анаероб юклама ва юрак уриш тезлиги 130-140 м/дак булган тикланиш циклик машгулотларининг амалда

такомиллаштирилган мезонлари хисобланади.

Тадкикотнинг амалий ахамияти биз томони-миздан ишлаб чикилган ва синовдан утган тажриба методологиясидан самбочиларнинг мусобакаолди боскичида режалаштирилган фунционал тайёргарлиги учун кенгрок фойдаланиш имконияти хисобланади.

Тадкикотнинг максади ва гипотезаси самбочи-ларни мусобакаларга функционал тайёрлаш буйича урганилаётган масала холатини урганиш ва тахлил килиш; Самбочиларни тайёргарликнинг мусобакаолди боскичи тузилмасида синов контингентига мослаштирилган укув юкламаларининг моделларини ишлаб чикиш; 14-15 ёшли самбочиларнининг махсус чидамкорлигини ривожлантиришга алохида эътибор каратган холда мусобака олдидан тайёргарлик куриш учун биз томонимиздан ишлаб чикилган методикани экспериментал асослашга ёрдам берди.

Тадкикот усуллари куйидагилардан иборат, илмий ва услубий адабиётларни тахлил килиш; педагогик кузатув, фунционал тайёргарлик даражасини текши-риш (ФТД), Кверг индекси, педагогик эксперимент, математик статистика усуллари.

Дастлабки педагогик эксперимент Тошкент шахар 2-БУСМда утказилди.

СЧ1 СЧ1

о

см

га та t

0

Q.

СЛ

1

С

га

№7-2022

www.fansports.uz

23

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.