CC BY
9УДК 94(476)
ШЛЮБЫ У ШЛЯХЕЦК1М САСЛОУ1 БЕЛАРУС1 У ПЕРШАЙ ПАЛОВЕ Х1Х СТАГОДДЗЯ
С.У. СЛОВ1К
(Гродзенск дзяржауны утвератэт тя Янк1 Купалы)
Даследуецца практика заключэння шлюбау набШтэту першай паловы XIX стагоддзя на падставе анализу арх1уных матэрыялау па Гродзенскай губерт, прававых дакументау, мемуарнай лтаратуры XIX стагоддзя I Iнш. Атсваецца працэдура заключэння шлюбау згодна з канатчна-прававымI I абыча-ёвым1 пастулатамI шляхецкага саслоуя зулгкам змен у сацыяльна-эканамгчным I палгтычным жыццг па-сля уваходжання беларусюх зямель у склад Расшскай ¡мперьп. На падставе аналгзу ггстарычных крынщ робщца вытк, што царкоуны шлюб з дазволу бацькоу тут быу адзгнай прынятай формай рэгулявання будучага сумеснага жыцця маладых, меу месца прыярытэт каталщкай канфесИ у шлюбнай практыцы, а згодна з тагачасным заканадауствам дадзеная працэдура ускладнялася. Аутар адзначае характэрныя працэсы дэтэрм1нацы1 бацькоускай волг пры выбары сужонкау для свагх дзяцей I нязначныя змены у бок больш талерантнай палтык сям'1 у практыцы заключэння шлюбау.
Уводзшы. Аргашзацыя сямЧ у шляхецшм сасло^ выступала як дадзенасць, якая юнуе i эвалюцы-януе разам са стэрэатыпаш у тагачасным грамадстве. На працягу стагоддзяу вызначалкя мэты, складва-люя традыцьп унутрысямейных зносшау, умовы, прынцыпы i практыка аргашзацьп новай сямЧ, нормы яе функцыянавання у грамадстве, на яшя пауплывалi сацыяльна-палиычныя i культурныя змены пста-рычных эпох. Можна казаць, што только напрыканцы XVI стагоддзя сям'я набштэту беларуск1х зямель пачала фармiравацца праз заканадауства. Законы Статута Вялжага Княства Лггоускага XVI стагоддзя па рэгуляванню сямейна-шлюбных аносшау адлюстравалi асноуныя рысы новай сiстэмы права згодна еура-пейскай юрыспрудэнцыi [1, с. 230]. У вышку кадыфжацш права у Статуце ВКЛ вызначылася шдывщу-алiзацыя прававых зносiн, знiкла калектыуная прававая адказнасць сям'i, з'явiлася тэндэнцыя да канкрэ-тызацып i гарантавання правоу кожнага яе члена. У законе падкрэ^валася каштоунасць сям'i, шлюбу, прававое афармленне атрымалi маёмасныя i асабютыя правы сямейнiкау. Так1м чынам, сям'я станавiлася асноунай групай грамадства, якая утваралася у момант шлюбу, мужчына i жанчына у супольным жыцщ працягвалi род, вялi агульную хатнюю гаспадарку. У вынiку падзелау Рэчы Паспалiтай напрыканцы XVIII стагоддзя i уваходжання беларуск1х зямель у склад Расшскай iмперыi прававое i эканамiчнае ста-новiшча шляхецкага саслоуя змяншася, што, на наш погляд, значна пауплывала на практыку i працэдуру заключэння шлюбау у шляхецшм саслоуг
Задачамi данай працы з'яуляюцца даследаванне практык i апiсанне працэдуры заключэння шлюбау у шляхецшм саслоуi у першай палове XIX стагоддзя на фоне палiтычна-эканамiчных i сацыяльных змен, вызначэнне шлюбнага узросту будучых сужонкау i iх канфесшнай прыналежнасцi.
Асноуная частка. Сям'я i шлюб у разуменi тагачаснага шляхецкага саслоуя - гэта саюз мужчыны i жанчыны, як1я у супольным жыцщ падаужалi шляхецк1 род, вялi агульную гаспадарку. Увядзенне аба -вязковай царкоунай рэгiстрацыi шлюбу на беларусюх землях датуецца другой паловай XVI стагоддзя, калi шляхта Рэчы Паспалггай прызнала адпаведныя пастановы Трыдзенскага сабору (1577 г.) [1, с. 239]. У першай палове XIX стагоддзя стварэнне новай сямЧ у шляхецшм асяродку таксама ажыццяулялася праз касцельны шлюб - канчатковую форму замужжа, мела дзве формы абычаёвай i праунай практыка:
1) афщыйная - вусная заява маладых святару царквы аб сва1м жаданнi узяць шлюб, яе публiчнае аглашэнне у царкве i непасрэднае заключэнне касцельнага шлюбу;
2) фармальная - адведзшы бацькоу, блiзкiх i родных "фамши", змовiны, як1я мелi свецк1 характар.
Акрамя абавязковага цывiльнага кодэксу Статута ВКЛ 1588 года i "Свода законов Российской империи" шлюбныя справы знаходзшся у кампетэнцыi духоуных судоу 4-х галоуных хрысцiянскiх веравы-знанняу: рыма-каталiцкага, грэка-каталiцкага, праваслаунага i пратэстанцкага. Рэгулявалiся канашчна-прававымi нормам: узроставым цэнзам, саслоуным становiшчам i канфесiянальнай прыналежнасцю. Згодна з юрыдычным правам Расiйскай iмперыi, якое было распаусюджана на далучаныя тэрыторыi, шлюб-ны узрост надыходзiу у жанчын у 16 гадоу, мужчын - у 18, нiжняя мяжа дазволу заключэння шлюбу -80 гадоу [2, с. 10]. Гэтае права абавязвала асобау, яшя збiралiся заключыць шлюб, паведамляць аб iм не тольк бацькам, але i святару аднаго з прыходау будучых сужонкау у прыстунасщ двух щ трох свед -кау. У сваю чаргу, святар павiнен быу агласщь намер у царкве i распачаць працэдуру так званага "вобыску", як заключауся у пошуку iнфармацыi аб тых цi iншых перашкодах да рэпстрацын шлюбу [2, с. 13]. Знойдзеныя дадзеныя святар апрацоувау па загаданай структуры i фiксавау у спецыяльнай кнiзе, якую
выдавала Кансюторыя щ Духоунае прауленне. Гэтыя кнiгi захоувалюя у царкве разам з метрычным^ Галоуным доказам заключанага шлюбу былi запiсы адпаведнай працэдуры у царкоуных метрычных кш-гах. Важк1м доказам шлюбу служылi кнiгi "вобыску" i "спавядальныя", паказанш пад прысягаю святара царквы i сведкау аб рэгiстрацыi шлюбу [2, с. 27].
Па канашчнаму праву шлюб л!чыуся несапраудным, калi узшкат парушэннi. Да iх адносiлiся на-ступныя звеск1 аб адбыушымся працэсе:
1) без дазволу бацькоу, апекуноу i iнш.;
2) пад прымусам бацькоу, апекуноу;
3) выкраданне дачи для узяцця шлюбу, што лiчылася злачынствам;
4) узяцце чацвертага шлюбу;
5) узяцце новага шлюбу пры юнуючым;
6) узяцце шлюбу памiж кроуныш (па лiнii мацi) [2, с. 29].
Вышэйпералiчаныя абмежаваннi з'яулялюя абавязковым! нормамi. Аднак былi выпади, калi незаконный шлюбы мелi месца у практыцы стварэння новай сям'! Арх!уныя дадзеныя сведчаць, што сярод шляхецкага саслоуя сустракалася паддвойнае сужонства. Так, Вiленская рыма-каталщкая Канасторыя забаранiла шляхцiчу Шалевiчу жыць з другой жонкай, бо ён меу законную першую жонку; суд скасавау друп шлюб, а Шалевiч быу адслежаны касцельнымi yладамi [3, с. 1]. У некаторых выпадках самi свята-ры, ведаючы аб падмане, па тых цi iншых прычынах рэгiстравалi шлюбы. У Брэсцк1м павеце, напрыклад, быу пададзены у пошук святар, як1 павянчау жанчыну, якая была ужо замужам [4, с. 1]. У Мастах Гро-дзенскай губернп святар А. ПалiтоУскi пашлюбiy 13-цiгадовага хлопчыка, што пазней прывяло да скаса-вання шлюбу уладаш [5, с. 4].
Аналiз шэрагу крынiц дазваляе казаць, што у пачатку XIX стагоддзя па-ранейшаму назiралася дэ-тэрмшацыя бацькоускай волi у выбары будучага сужонка цi сужони. Гэта часта вяло да таго, што шлюбы не былi гармашчнымг адсутнiчала каханне i пачуцщ, вялiкая рознiца у гадах пам1ж сужонкамi па-рознаму адбiвалася на iх сямейным жыцщ. Мемуарная лггаратура XIX стагоддзя найбольш яскрава ад-люстроувае эмацыйны i пачуццёвы бок гэткага шлюбу: "Пан А. Ржэвуси мае 40 гадоу. Ажанiyся у 18 гадоу з паш Жэрабскай, старэйшай за яго. На працягу 6 гадоу сям'я жыла добра. Цяпер Ржэвуск1 карыстае з сваёй маладосщ, а панi жыве у вёсцы i пагадзiлася на паводзшы мужа. Панi з мужам бащца паказвацца, каб не прынялi яе за яго мацi. Муж калi-некалi заязджае у госцi да жонцы" [6, с. 69]. Мемуарыст таго часу Станiслаy Марауси у сва1х успамiнах iранiчна разважае: "Жонка нашага Кастуся прынесла яму мала-досць, вялiкi маёнтак, прыгажосць. Што ён дау ёй: знуджаную душу, зшшчаныя ф!з!чныя сiлы, глухату i лысшу? Прызнай, што гандаль карысны не у два бал" [7, с. 123]. Маладыя асобы пэуным чынам пратэ-ставалi супраць iгнаравання iх волi пры заключэнш шлюбау, што iншы раз абарачвалася драматычным! сиуацыям! у сям'i, нават разрывам зносшау памiж бацькамi i дзецьмi. "Дачка Зосi i Рамуальда закахалася i уцякла з каханкам у Прусш ад бацьк1. Рамуальд не прымау ад яе тстоу i захавау крыуду на дачку" [8, с. 17]. Шсьменнща XIX стагоддзя Эва Фелшская пiша, што нярэдка маладая паненка вярталася з рэдутау ужо павенчаная, праз сведкау - звычайна блiзкiх давераных ёй людзей - паведамляла родным аб сваiм замуж-нiм стане [9, с. 349].
Гэтия прыклады мелi месца пры стварэннi новай сямЧ у першай палове XIX стагоддзя, але iх трэба аднесцi больш да выключэнняу, чым да нормы. Практыка, калi дзецi самастойна вырашалi шлюб-ныя адносшы, па сутнасщ, супярэчыла "адвечнаму шляхецкаму этыкету", яна прывяла у другой палове XIX стагоддзя да актыуных дыскусiй у грамадстве па пытанню "этычнасщ шлюбау i маральнай каштоу-насцi сужонства, дзе пануюць абаюдныя згода i каханне" [10, с. 12]. Шляхецкае саслоуе адстойвала тра-дыцшу аргашзацьп сям'i, але паступова пачало yлiчваць пачуццi сва1х дзяцей. Прыкладна у 40 - 50-х гадах XIX стагоддзя бацькоуская воля, застаючыся важкай у сферы выбару сужонкау, стала больш лагод-най i не такой выключнай [11, с. 120]. Таим чынам, канашчна-прававыя нормы трансфармавалюя, але працягвалi рэгуляваць адносшы памiж бацькамi i дзецьмi.
Шлюбны узрост. Даследаванне практыи заключэння шлюбау набштэту было б няпоуным без аналiзу узросту будучых сужонка i сужонк1. Праведзеныя аутарам даследаваннi метрычных кшг Гродзен-скай губернi [12] дазволяюць мець уражанне аб тым, у як1м узросце найчасцей выходзш замуж щ жань люя маладыя шляхецкага саслоуяу першай паловы XIX стагоддзя. З агульнай колькасщ - 569 пар - 42 % жанчын брал! шлюб ва узросце з 16 да 20 гадоу. Амаль удвая скарачаюцца шлюбы жанчын 21 - 25 гадоу, але паказчык !х застаецца высоким (28 %). Мужчынская палова шляхецкага саслоуя магла ствараць сям'ю пачынаючы з 18 гадоу, але выпади заключэння раншх шлюбау з !х боку - рэдкая з'ява, агульны працэнт шлюбау мужчын ад 18 да 20 гадоу - 4 %. Актыуны узрост мужчын пры аргашзацын новай сям'! пачына-ецца з 20 гадоу. Ва узросце 21 - 25 гадоу сярод мужчын адбываецца рэзкае павел!чэнне колькасщ заклю-чаных шлюбау, амаль у 10 разоу, ! складае 32 %. Да 30 гадоу мужчыны актыуна вял! справу аргаизацыи
свайго будучага жыцця, iх шлюбны узрост у 26 - 30 гадоу складае 27 % з даследаваных. А вось для жанчын гэта ужо узрост, калi колькасць шлюбау знiжаецца, складае тольш 17 %. Шлюб жанчыны пасля 30-щ гадоу - справа выключная, только 6 %. Для мужчын акрэсленны узрост яшчэ актыуны i складае 15 %. Тольш 1 % жанчын уступш у шлюб пасля 40 гадоу, а для мужчын гэты узрост быу хоць i не самым актыуным, але паунавартасным - 12 % (табл. 1).
Таблща 1
Вынш даследавання практыю заключэння шлюбау - шлюбны узрост
Усяго 569 пар Мужчыны Жанчыны
Узрост (у гадах) 1820 - 1860 гады % 1820 - 1860 гады %
16 да 20 24 4 239 42
21 - 25 183 32 162 28
26 - 30 153 27 95 17
31 - 35 86 15 33 6
36 - 40 58 10 35 6
вышэй за 40 65 12 5 1
Раншя шлюбы у асяроддзi шляхецкага саслоуя нельга лiчыць распаусюджанай з'явай XIX стагод-дзя. Гэтую думку пацвярджаюць успамшы Э. Фелшскай: "Цяпер не прынята было аддаваць рана замуж. Бацьк1 iмкнулiся да выхавання сва1х дачок, хацелi iм даць пэуную адукацыю" [9, с. 320]. У першай па-лове XIX стагоддзя яшчэ заставалася феадальная традыцыя злоужывання бацькоускай воляй, у большай сту-пеннi адносна дочак, чым сыноу. Дачок выдавалi замуж тады, калi гэта было выгадна для сям'i. "Бацька паведамiу, што жашх - чалавек учцiвы, мае фундуш, рэпутацыю... Лёс Эуш быу вырашаны" [9, с. 380]. Маладых паненак шляхецкая сям'я iмкнулася хутчэй выдаць замуж, бо яны мелi абмежаваныя поле су-стрэч i права выбару партнёра для жыцця. 1х занятк1, сустрэчы i выбар будучага сужонка строга кантра -лявалюя бацькамi. Мужчыны былi больш незалежнымi i вольнымi пры прыняцщ асабiстага рашэння. 1х жаданне аб стварэнш будучай сям'i прыпадала на больш позш узроставы перыяд, што было абумоулена як эканамiчнымi, так i юрыдычнывш фактарамi. На момант пошуку сужонк1 яны былi ужо даросльЕШ людзь-мi, мелi вопыт жыцця i сексуальных зносiн: "Брат Лявон ахвотна расказвау мне аб вольных паводзшах сва1х старэйшых братоу. За iх грахi плацiу пашкоджаным сялянскiм дзяучатам бацька..." [13, с. 57]. Жа-нiхi шлюбнага узросту звычайна добра "ведалi свет", мелi грошы, знаходзiлi час для упарадкавання i рэ-гулявання свайго прыватнага жыцця: "Мой прыяцель шукае сабе жонку i мае усе патрэбныя якасцi - най-лепшыя прыкметы - сувязi, значны маёнтак, з'яуляецца добрым гаспадаром, вялiкiм аматарам парадку, непрыяцелем прэтэнзii" [14, с. 58].
Канфесшная прыналежнасць сужонкау. Асабiстую ролю пры заключэнш шлюбау выконвала рэлтйная прыналежнасць сужонкау да той щ iншай царквы. Шлюбы памiж католiкамi не мелi перашко-дау як з боку святароу, так i прававых нормау. А вось шлюбы памiж католiкамi, унiятамi, праваслаунымi щ прадстаунiкамi iншага веравызнання быт абмежаваныя шматлiкiмi указамi i прадпiсаннямi. Гэта ус-кладняла як магчымасць выбару сужонкау, так i працэдуру шлюбу. У главе 2 закона Расшскай iмперыi "О браках лиц других Христианских исповеданий между собой с лицами Грекоросийской веры" указва-ецца на неабходнасць у выпадку шлюбу католжа з праваслауным прысутнасцi шэрагу асобау супраць-леглай веры (каталщкай), якiя складалi пiсьмовую заяву аб тым, што не будуць чынщь перашкод супраць праваслауных традыцый у будучай сямЧ [1, с. 54]. Шлюбы заключался святаром той царквы, да якой належала нявеста. Пры адсутнасщ згоды рыма-каталiцкага святара заключаць так1 шлюб вянчанне мог здзей-снiць святар праваслаунай царквы. Калi нявеста была "грэка-расiйскай веры", а шлюб заключыу святар каталщкай царквы, гэткая працэдура у межах Рассшскай iмперыi i на тэрыторш "возвращенных от Польши губерний..." лiчылася несапрауднай [1, с. 58]. Незаконнывш прызнавалюя таксама шлюбы памiж вершка-мi хрысцiянскага i нехрысцiянскага веравызнання [1, с. 66]. Архiуныя матэрыялы пацвярджаюць так1я абмежаваннi. У 1839 годзе паненка Камшская падае прашэнне аб уступленнi у шлюб па праваслаунаму абраду, але сама паходзша ад змешанага шлюбу. Яе бацька - былы унiят, зараз праваслауны, мацi - ка-талiчка, адпаведна i яна выхоувалася i была ахрышчаная па каталiцкаму абраду. Юруючыся указам ад 1832 годзе, дзе адначаецца, што асобу мужчынскага полу трэба выхоуваюць у веры бацью, жаночага - у веры мащ, павятовы юпраутк не дау дазвол на рэпстрацыю шлюбу Камiнскай па праваслаунаму абраду [15, с. 1].
На падставе архiуных матэрыялау намi быу праведзены аналiз канфесiйнай прыналежнасщ буду-чых сужонкау у Гродзенскай губернi [18]. Даследаваннi сведчаць, што ютотную ролю пры выбары сужонкау шляхты адыгрывала рэлiгiйная прыналежнасць да каталщай веры. На думку польскага даследчыка
А. Заянчкоускага, у першай палове XIX стагоддзя каталщкая рэлтйная традыцыя была непарыуна злу-чаная з шляхецтвам, утварала адзiн лёс. Шляхта лiчыла, што Бог стварыу шляхецтва, але гэты Бог ката-лщш, памiж iм i шляхецтвам нават iснавала дамова [16, с. 54]. Навуковыя даследаваннi беларуск1х псто-рыкау сведчаць, што на беларуск1х землях на мяжы XVIII - XIX стагоддзяу у асяроддзi вышэйшага саслоуя каталiкi складалi каля 87 %, праваслауныя - 6 %, ушяты - 5,4 % [17, с. 9]. Зроблены аналiз канфе-сiйнай прыналежнасщ будучых сужонкау дазваляе сцвярджаць, што на 280 шляхецюх пар прыпадае 92 % шлюбау памiж католiкамi i только 8 % - каталщкай i шшай рэлiгii (табл. 2) [18]. Каталщкая рэлшя да-мiнуе i з'яуляецца прыарытэтнай у практыцы заключэння шлюбау у першай палове XIX стагоддзя для шляхецкага саслоуя.
Таблща 2
Шлюбы адносна канфесii у шляхепюм саслоу
Усяго Католж/католж Грэка-ушят/католж Евангелют/католж Праваслауны/католж
пары пары % пары % пары % пары %
280 256 92 12 4 5 2 7 2
Заключэнне. Даследаваная практыка працэдуры заключэння шлюбау у шляхецк1м саслоуi першай паловы XIX стагоддзя у Гродзенская губернi дазваляе зрабiць наступныя высновы:
1) практыка i працэдура заключэння шлюбау набiлiтэта строга рэгулявалася кананiчна-прававымi i абычаёвьЕШ пастулатамi. Увядзенне заканадауства Расiйскай iмперыi на гродзенсшх землях ускладнiла дадзены працэс для шляхецага саслоуя шэрагам прадпiсанняу i пастаноу, як1я тычылюя у асноуным канфесiйнай прыналежнасщ. Царкоуны шлюб з благаславення бацькоу быу адзiнай традыцыйнай формай рэгулявання сумеснага жыцця. 1ншыя формы заключэння шлюбу сустракали перашкоды як з боку кас-цельных i свецк1х iнстытутау, так i з боку грамадскай думк1, самой шляхецкай "фамшл";
2) змены у эканамiчна-сацыяльным становiшчы, у як1м апынулся шляхта першай паловы XIX стагоддзя, дэкласацыя набiлiтэту, страта маёнткау, знiжэнне матэрыяльнага узроуню жыцця шляхецшх ся-мей спрыял таму, што раншя шлюбы як для мужчын, так i для жанчын сталi нехарактэрнай з'явай;
3) асноуную i неаспрэчную ролю у шлюбнай практыцы першай паловы XIX стагоддзя на гродзенсшх землях працягвала адыгрываць прыналежнасць да каталiцкай канфесii. Рэлшя з'яулялася прыарытэтнай i акрэ^вала практыку сужонства, прынцыпы якой павшны былi супадаць з галоУнымi свецкiмi мэ-тамi жыцця сям'i, калi апошняя хацела мець прызнанне у грамадстве. Абмежаваннi утваралi канашчна-прававыя пастулаты, а таксама палiтыка, якую праводзiла сям'япа селекцыi партнёрау; перадолець iх было цяжка, пэуныя бар'еры iснавалi як юрыдычныя i фармальныя перашкоды;
4) прыкладна у 1840 - 1850-х гадах бацькоуская воля, застаючыся значнай у сферы выбару партнёрау для сва1х дзяцей, паступова стала больш лагоднай i не такой выключнай. На наш погляд, гэта пры-вяло да больш талерантнай палггыш у практыцы заключэння шлюбау, бацьк1 пачалi улiчваць пачуццi i жаданнi сваiх дзяцей;
5) нягледзячы на палиычныя, сацыяльныя i эканамiчныя змены, у даследуемы час назiралася пэу-ная iдэалiзацыя даунейшых шляхецк1х традыцый, прадстаушш вышэйшага саслоуя схiлялiся да захаван-ня "шляхецкага стылю жыцця", а у крытычныя часы - да яго адраджэння праз формы шлюбнай практыш. Так1м чынам, сям'я набштэту першай паловы XIX стагоддзя працягвала замыкацца ва уласным коле.
Л1ТАРАТУРА
1. Бардах, Ю. История государства и права Польши / Ю. Бардах, Б. Леснодорский, М. Пиетрчак. - М.: "Юрид. лит.", 1980. - 559 с.
2. Свод законов Российской империи. Ч. 1. 1835. - СПб., 1835. - Гл. 1.
3. О незаконном браке помещика Шалевича // Нацыянальны пстарычны арх1у Беларуау, г. Гродна (далей -НГАБ, г. Гродна). - Фонд 2. - Воп. 2. - Спр. 413. - 3 л.
4. О заключении незаконного брака священником Кунцевичем // НГАБ, г. Гродна. - Фонд 1. - Воп. 1. -Спр. 1750. - 2 л.
5. О незаконном браке, совершенном священником Политовским // НГАБ, г. Гродна. - Фонд 1. - Воп. 7. -Спр. 1022. - 5 л.
6. Jezierska, W. Ъ ¿уаа dwoшw i zamk6w па К^аЛ 1828 - 1844 / 1е71егека. - W-wa, 1924. - 70 8.
7. Morawski, 81. Ъ wiejskiej Башой / 81. Morawski. - Warszawa, 1981. - 195 8
8. Chodzko, Ig. Obrazy Litewskie / Ig. Chodzko. - 3 Wyd. - Wilno, 1872. - Serya 4. - 250 s.
9. Felinska Е. Pami^tniki z zycia / Е. Felinska. - Wilno, 1856. - T. 1. - 467 s.
10. Gozdziewicz, J. Kwiestyakobiecazestanowiskaspoleczno-etycznego / J. Gozdziewicz. - Poznan, 1904. - 20 s.
11. Bystron, J.St. Dzieje obyczajow w dawnej Polsce wiek XVI - XVIII / J.St. Bystron. - Warszawa, 1994. -T. 11. - 292 s.
12. Ksiega metryk Szlubnych 1827 / 1832 гг. // НГАБ, г. Гродна. - Фонд 259. - Воп. 1. - Спр. 21; Книга Индурского косцела о браке за 1848 / 78 гг. - Фонд 261. - Воп. 2. - Спр. 3. Книга регистрации предбрачных дознаний за 1835 / 38 гг. - Фонд 259. - Воп. 2. - Спр. 1; Книга записи предбрачных опросов и дознаний за 1863/64 гг. - Фонд 259. - Воп. 2. - Спр. 63.; О бракосочитании Грод. Уезда Грод. Губернии Виленской консистории. Индура 1847 / 1848 г. - Фонд 261. - Воп. 1. - Спр. 13.
13. Dyszlewska, H. Dziekresowejrodzinyziemianskej. PowstancySybiracy, Akowcy, Emigranci / H. Dyszlewska. -W-wa, 1996. - 225 s.
14. Bujnicki, K. Wendrowkapomalychdrogach.Szkiceobyczajownaprawincji / K. Bujnicki. - Wilno, 1841. -Т. 1 - 2. - 146 s.
15. Прошение шлехтянки Каминской вступить в брак по католическому обряду // НГАБ, г. Гродна. -Фонд 1. - Воп. 6. - Спр. 1566.
16. Zajaczkowski, An. Szlachta polska. Kultura i struktura / An. Zajaczkowski. - Warszawa, 1993. - 172 s.
17. Люты, А.М. Дваранства Беларуа у перыяд разлажэння i крьгасу феадалiзму: Канец XVIII - першая палова XIX ст.: вучэб. дапам. / А.М. Люты, Г.М. Тумiловiч. - Мшск, 1991. - 16 с.
18. Книга Индурского косцела о браке за 1848 / 78 гг. // НГАБ, г. Гродна. - Фонд261. - Воп. 2.- Спр. 3; Книга записи предбрачных опросов и дознаний за 1863 / 64 гг. Фонд 259. - Воп. 2 - Спр. 63; Книга записи предбрачных опросов и дознаний за 1847 - 1854 гг. - Фонд 259. - Воп. 2. - Спр. 39.
Пастушу 06.04.2013
MARRIAGE CONTRACT IN GENTRY ESTATE IN BELARUS AT THE BEGINNING OF THE XIXth CENTURY
S. SLOVIK
Marriage contract in gentry families in Belarus at the beginning of the XIXth century on the basis of the analysis of archive materials, legal documents, memoirs of the XIXth century etc. is studied. Marriage contract procedure according to canonical, legal and custom postulates of gentry estate taking into consideration political, social and economical changes after the entry of Belarusian territories into the Russian empire is described. The author summarizes that religious marriage with parental permission was the only accepted form of future conjoint life regulation as well as catholic confession took priority in marriage contract procedure. The author mentions characteristic processes of determination of parental will when choosing spouses for their children and insignificant changes towards a more tolerant policy of a family in practice of marriage.
