Научная статья на тему 'БОСМАЧЕСТВО И ХОД БОРЬБЫ ПРОТИВ НЕГО В ВОСТОЧНОЙ БУХАРЕ'

БОСМАЧЕСТВО И ХОД БОРЬБЫ ПРОТИВ НЕГО В ВОСТОЧНОЙ БУХАРЕ Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
407
20
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ГРАЖДАНСКАЯ ВОЙНА / БАСМАЧЕСТВО / ИБРАХИМБЕК / БУХАРА / СОВЕТСКАЯ ВЛАСТЬ / КАРАТЕГИН / ДАРВАЗ / ФУЗАЙЛ МАХСУМ / АНВАРПАШША / ГИССАР / ЭМИР / ОЛИМХАН / ЭШОН СУЛТАН / УНИЧТОЖЕНИЕ / ИСХОД / ОТРЯД

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Мирзоев Фарход, Наджмуддинов Толибшох

После свержения эмирского режима, Восточная Бухара превратилась в очагу контрреволюционных сил. Остатки эмирских войск которые остались в Бухаре разделились на определьные группы. В начале они воздерживались от прямого противостояния с частями красной армии и ждали подходящего момента для общего нападения. Воры и разбойники используя такого положение безжалостно разгрябляли народ. В результате на территории Восточной Бухаре начались антисоветские движения. Командующий красной армии анализировав такую ситуацию, и 14 февраля вывели войска из Душанбе. Душанбе перешел в руках группировки Иброхимбека. Теперь противостояние между Салимпошо и Иброхимбеком возрастало. Иброхимбек не только не подчинялся Салимпошо, но и требовал у того подчинение. Такое соперничество стало причиной распада отдельных группировок антивосоветских сил и сех разгром со стороны частей красной армии. Вконец, в Восточном Бухара заново восстановилось советская власть. Таким образом, Восточная Бухара освободила от рук басмачских разбойников Красная армия и в регионе заново восстановили новый порядок.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

BASMACHI AND THE WAYS OF STRUGGLES AGAINST IT IN EASTERN BUKHARA

After the overthrow of the emir’s regime, Eastern Bukhara turned into a hotbed of counterrevolutionary forces. The remnants of the emir’s troops that remained in Bukhara were divided into certain groups. In the beginning they refrained from directly confrontibg the Red Army units and wited for the right moment of a general attack. Thieves and robbers using this position mercilessly ransacked the people. As a result, anti-Soviet movements began on the territory of Eastern Bukhara. The commander of the Red Army analyzed this situation, and on February 14, troops were withdrawn from Dushanbe. Dushanbe passed into the hands of Ibrohimbek group. Now the confrontation between Salimposho and Ibrohimbek was growing, Ibrohimbek not only disobeyed Salimposho, but also demanded that he should obey. Such rivalry caused the collapse of anti-Soviet forces and the rout from the parts of the Red Army their destruction by the Red Army. Finally, Soviet power again restored in Eastern Bukhara. Thus, Eastern Bukhara freed the Red Army from the hands of the Basmachi robbers and restored a new order in the region.

Текст научной работы на тему «БОСМАЧЕСТВО И ХОД БОРЬБЫ ПРОТИВ НЕГО В ВОСТОЧНОЙ БУХАРЕ»

market.

Сведения об авторах:

Негматов Давлатшо - кандидат исторических наук, доцент кафедры всеобщей истории Таджикского государственного педагогического университета им. Садриддина Айни. Тел.: (+992) 934237985

Мирзоев Мирзо - преподаватель кафедры всеобщей истории Таджикского государственного педагогического университета им. Садриддина Айни, Тел.: (+992) 881888501 About the authors:

Negmatov Davlatso - candidate if historical sciences, associate professor of the Tajik State Sedagogical University named after Sadriddin Aini. Tel.: (office) (+992) 934237985 Mirzoev Mirzo - lecturer of the chair of the general history of the Tajik state pedagogical university named after Sadriddin Ayni. Tel.: (office) (+992) 881888501.

УДК: 9+891.550

БОСМАЧИГАРЙ ВА РАФТИ МУБОРИЗА БАР ЗИДДИ ОН ДАР БУХОРОИ ШАРКИ

Мирзоев Ф., Наямуддинов Т.

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни

Пас аз сарнагун гардидани тартиботи амирй Бухорои Шаркй ба макони куввахои зидцишуравй табдил ёфта буд. Зеро, шароити кухии ин мулкхо аз як тараф харакати кисмхои аскарони сурх, махсусан техникаи чангии онхоро душвор гардонида, аз тарафи дигар он ба куввахои зидд,ишуравй имконияти хар лахза ба мукобили тартиботи нав мубориза бурдан ва дар вакти зарурй панохшуданро медод. Баъд аз он ки шуриши зиддишуравии нохияхои Шерободу Шурчй (декабри соли 1920) аз тарафи кисмхои аскарони сурх пахш карда шуд, душманони сохти нав боз хам шарктари чумхурй-дар водии Дисору Кулоб, Вахшу Каротегин чамъ омаданд. Илова ба хамаи ин дар водихои номбурда дастахои бокимондаи амирй хам кам набуданд.

Дангоми ба хоки Афгонистон гурехтани амир Олимхон уро тахминан 300 нафар сарбозони содикаш хамрахй карданд.

Кисми зиёди сарбозони амирй, ки дар хоки чумхурии Бухоро мондаанд, низ ба гуруххо таксим шуда, дар нохияхои гуногуни сархадй бо Афгонистон пинхон шуда буданд. Онхо дар аввал аз мукобилияти руйрост бо кисмхои аскарони сурх худдорй намуда, барои баромади умумй мавкеи кулайро интизорй мекарданд. Дузду горатгарон вазъиятро истифода бурда, мардумро берахмона тороч мекарданд. Дар натича дар сарзамини Бухорои Шаркй чамъияти нав хануз пойдор нагардида, онро харакати нав-зиддишуравй фаро гирифта буд. [6, с. 319]

Ба ин куввахо яке аз собик амалдор ва саркардаи номии амирй Иброхимбек сарварй мекард. Мувофики баъзе маълумотхо, хамон лахза дар атрофи Иброхимбек аллакай такрибан 10 хазор нафар мардум чамъ омадаанд. Ин кувваи бузург ба Иброхимбек имконият дод, ки дар бисёре аз махалхои (мулкхои) номбурда Хркимияти Шуравиро бархам дода, тартиботи кухнаи амириро аз нав баркарор намояд. [5, с. 74]

Инак, дар нимаи дуюми бахори соли 1921 куввахои дар атрофи Иброхимбек чамъ гардида, аллакай барои мавчудияти Докимити Шуравй хавфноктарин кувва на танхо дар мулкхои Кулоб, балки кариб барои тамоми Бухорои Шаркй ба хисоб мерафт. Барои пахш намудани харакати зиддишуравии ин мулкхо кисмхои асосии аскарони сурхи дар тамоми мулкхои Бухорои Шаркй буда, аз он чумла дар водии Кдротегин маскангирифта, сафарбар карда шуданд. Вале хамин, ки аскарони сурх дар самти Кулобу Балчувон (нимаи дуюми мохи май) амалиёти чангиро сар карда, баъзе гуруххои Иброхимбекро шикаст доданд, кисмхои чудогонаи он ба водии Каротегин ва Дисор гузаштанд. Дар натича охири мохи май ва аввали июни хамон сол водии Каротегинро низ харакати зиддитттуравй фаро гирифт, ки ба он Фузайл Махсум, Эшони Султон ва дигарон сарварй мекарданд. [5, с. 7.]

Охири мохи май ва аввали июни соли 1921 дар водии Каротегин, Вахон ва Дарвоз тартиботи Шуравй бархам дода шуд ва тартиботи амириро аз сари нав баркарор намуданд.

Иброхимбек, баъди шикастхурй дар самти Кулобу Балчувон, дастахои худро асосан аз хисоби лакайхо зиёд намуда, барои ба по хезонидани бокимонда мардуми лакай ва мардуми водии Дисор кушид. Дар нохияхои Кулобу Балчувон бошад куввахои зидц№ттуравй минбаъд бештар дар атрофи Давлатманбий чамъ омаданд.

Хануз мохи ноябри соли 1921 бо ташаббуси собик полковники турк, нозири харбии вилояти Шеробод Хасан-афандй дар маркази Кубодиён гирдихамоие барпо гардид. У ба хозирон эълон намуд, ки хамрохи у Анварпошо хузур дорад. Ин мехмони нохонда гуё бо максади "озод кардани Бухоро аз дасти болшевикон" омадааст. Анварпошо мехост сарварии умумии куввахои зиддишуравии Бухорои Шаркиро ба дасти худ гирад. Бо хамин максад Анварпошо аз Кубодиён ба Чцлликул ва охирхои он мох ба кароргохи Иброхимбек Куктош (хозира шахраки Сомониён) омад. Иброхимбек дар аввал ба садокати Анварпошо нисбат ба куввахои зиддишуравй бовар накарда, уро бо отрядаш хатто беярок кард ва ба хабс гирифт. Баъди аз амир Олимхон омада расидани хабари садокатмандии Анварпошо нисбат ба у, Иброхимбек одамони Анварпошоро аз хабс озод намуда, ярокашонро баргардонид. Вале минбаъд хам Иброхимбек ба Анварпошо сари таъзим фуруд наовард. Амир Олимхон Анварпошоро сарфармондехи "лашкари ислом" таъин намуд. [5, с. 76]

Суикасди У. Пулодхочаев мохи сентябри соли 1921 кариб тамоми нохияхои Бухорои Шаркиро харакати зиддишуравй фаро гирифта буд. Дар худи ин мох дар Куктош чамъомади сарварони дастахои (курбошихои) зиддишуравй барпо шуд ва дар он ба Иброхимбек унвони "сардори лашкари ислом'-ро доданд.

Вазъи Бухорои Шаркй рохбарони чумхурии Бухороро осуда намегузошт. 27-уми сентябри соли 1921 бо максади мустахкам намудани органхои хокимияти махаллй ва корхои мудофиавй, дуруст ба рох мондани муносибатхои байни кисмхои аскарони сурх ва муассисахои махаллй ва гайра ба ниммулк раиси Кумитаи Ичроияи Марказии Шурохои Ч,ХШБухоро Усмонхоча Пулодхочаев фиристода шуд. Бо хамрохии у отряди 400 нафараи милитсионерон бо сарварии Алй Ризо буданд. Дар рох ба онхо отряди 200 нафараи нозири харбии Бойсун Дониёрбек (Дониёр афандй) хамрох гардиданд.

У. Пулодхочаев миёнаи ноябри соли 1921 ба Душанбе омада расид. Аввали мохи декабри соли 1921 дар Куктош, дар кароргохи Иброхимбек, бо иштироки худи у, бо ташаббуси Анварпошо чамъомади сарварони дастахои зиддишуравй барпо гардид. Дар он намояндагони Усмонхоча Пулодхочаев - Алй Ризо ва Дониёр хам, ки гуё барои "гун кардани" озукаворй ва эму хошок омада буданд, ширкат доштанд. Дар хамин чамъомад накшаи забти Душанбе кашида шуд.

9-уми декабри соли 1921, соати 19-00 дар Душанбе, бо ташаббуси У. Пулодхочаев, гуё ба шарафи комиссари харбии гарнизони Душанбе Марозенко ва гусели консули генералии Русия дар Бухорои Шаркй Нагорный "зиёфате" барпо гардид. Дар он муовини комиссари харбй Мухин низ иштирок дошт. Сохибони зиёфат У. Пулодхочаев, Алй Ризо, Дониёр ва дигарон нимишабй "мехмонони" худ Марозенко, Мухин ва Нагорнийро беярок ва хабс намуданд, инчунин ба беяроккунии баталони сеюми полки хафтумро сар карданд. Баталони дуюм аз ин хиёнаткорихо вокиф гардида, мукобилият нишон дод. Дар натича, 10 -уми декабр дар Душанбе чанги сахт ба амал омад. Баталёни дуюм дар баробари бартараф намудани хучуми 800- нафараи саворагони суикасдчй, инчунин хабсшудагонро озод намуда, ярокхои баталёни сеюмро баргардонид. Микдори аскарони сурхи гарнизон такрибан 600-700 нафар буд. Бо ташаббуси Анварпошо барои забти Душанбе кувваи иловагй фиристода шуд. Ч,анг се шабонаруз давом кард. Нихоят куввахои зиддишуравй аз забти Душанбе умедашонро канда, ба кафо гаштанд. Баъди ин вокеа У. Пулодхочаев, Алй Ризо ва Дониёр ба куххои Боботог пинхон шуданд. Онхо дар натичаи бархурдан бо дигар гуруххои зиддишуравй боигарии худро талаф дода, пароканда гардиданд. У. Пулодхочаев ва Алй Ризо ба Афгонистон гурехтанд. Дониёр бошад 70 нафар милитсионерони содикашро гирифта, худро бек эълон карда, ба суи Санггардак харакат кард ва минбаъд муборизаро ба мукобили тартиботи нав давом дод.

Ташкил намудани Комиссияи фавкуллодаи диктаторй (Диккомиссия). Баъди барбод рафтани суикасди У. Пулодхочаев хам вазъи Душанбе бехтар нагардид. Баръакс дар атрофи он аз хар су гуруххои зиёди зиддишуравй чамъ омаданд, ки микдори умумии онхо то ба 10- хазор нафар расид. Дар натича Душанбе аз тарафи ин куввахо ба мухосира гирифтор шуд ва он ду мох давом кард.

Комиссари харбии гарнизони Душанбе Марозенко ва консули генералии Русия Нагорный вазъиятро ба инобат гирифта, бо Иброхимбек рохи музокираро пеш гирифтанд, ки он соли 1921 дар нимаи дуюми мохи декабр 12 руз давом кард. 26-уми декабр худи Нагорный хам ба Куктош рафта бо Иброхимбек во хурд. Талаби ягонаи Иброхимбек - "аз Бухорои Шаркй тамоман баровардани кисмхои аскарони сурх буд." Вале ин хама гуфтушунидхо натича надоданд. 1-уми январи соли 1922 Иброхимбек ба мукобили Хукумати Шуравй чанг эълон кард. [6, с. 326]

2-юми январи соли 1922 дар мачлиси якчояи КМ Х,К Бухоро, Кумитаи Ичроияи Марказй (КИМ) ва Шурои Нозирони чумхурии Бухоро бо сабаби душвор гардидани вазъияти харбию сиёсй дар Бухорои Шаркй, махсус барои ин гушаи дурдасти чумхурй, Комиссияи фавкулоддаи

диктатории КИМ 4XTTKyxQpQ (Диккомиссия), бо сарварии Носир Дакимов ташкил карда шуд. Ба комиссия супориш дода шуд, ки аз 10-уми январ дep намонда ба Дyшaнбe равад. 8-уми январ paëcaти КИМ ЧХШБyxоpQ тартиби кори ин комиссияро тасдик намуд.

Фаъолияти диккомиссия сарзамини вилоятxои Шepобод, Дисор, Fapм ва Куло6ро дар бар мeгиpифт. Дар xyдyди ин вилоятxо тамоми xокимияти cиëcй, xapбй ва судй ба иxтиëpи диккомиссия гузашт. Диккомиссия фаъолияти xyдpо муваккатан дар xyдyди вилоятxои Каршй, Шaxpиcaбз ва Каркй низ пaxн карда буд. B^e дар ин вилоятxо диккомиссия дар доираи Конститутсияи Ч,ХШБyxоpо амал карда, мeбоиcт xap чй зудтар тартиботи давлатиро баркарор мeкapдaнд.

Дар назди комиссияи диктаторй шурои иктисодй (ë xyд машварати иктисодй), шyбaxои назорати давлатй, адлия, замину об, cоxтмон, тaшкилотxои табобатй, маорифи xaлк, трибунали xapбии инкилобй, маъмурияти мyxофизaт, маъмурияти нaклиëт, комиссариати фавкулоддаи молиявй ва комиссияи андоз вучуд дошт. Худи диккомиссия ба муддати нисбатан муайяни кyтоx, то 31-уми марти соли 1922 ташкил карда шуда буд. Он бо максади: аз як тараф мубориза бурдан ба мукобили кyввaxои зиддишуравй ва аз тарафи дигар ба низом даровардани вазъи иктисодию cиëcии Бyxоpои Шаркй бyнëд гардид. Baлe бо сабаби дар xyny,n,H БyxоpQи Шарк тул кашидани xapaкaти зиддишуравй комиссияи номбурда ба "Комиссияи диктаторй оид ба коpxои Бyxоpои Шаркй" табдил ëфт ва фаъолияти xyдpо то тобистони соли 1924 давом дод. Чунин комиссия дар дигар нука^ои чyмxypии Бyxоpо, аз чумла дар кисми марказии (Fapбии) он xaм, бо максади мубориза ба мукобили кyввaxои зиддишуравй ташкил карда шуд. [6, с. 327]

5-уми июни соли 1922 дар тамоми вилоятxои Бyxоpои Шаркй Шурои xapбии инкилобй (Peввоeнcовeг) ташкил карда шуд, ки он мeбоиcт тамоми сарварони xapбй ва шaxpвaндиpо мyттaxид намуда, оргащои xокимияти мaxaллиpо мycтaxкaм мeнaмyд. Ин шypоxо дар як вакт бо диккомиссия амал мeкapдaнд.

Боз xaм кувват гирифтани xapaкaти зиддишуравй дар ЧХШБyxоpо аввали соли 1922 xapaкaти зиддишуравй кариб тамоми xyдyди Бyxоpои Шаркиро фаро гирифта буд. Масъулони Kиcмxои аскарони cypx чунин вазъиятро тaxлил намуда, онро xaмчyн шуриши xaлкй xиcобидa, 14-уми фeвpaл киcмxои xyдpо аз Дyшaнбe бароварданд. 22-юми фeвpaл ин киcмxо дар Бойсун бо дигар киcмxои аскарони cypx мyттaxид гардиданд. Дyшaнбe бошад ба иxтиëpи дacтaxои ИбpQxимбeк гузашт.

15-уми июни соли 1922 xyчyми васзи киcмxои аскарони cypx ба мукобили Aнвapпошо сар шуд. Онxо ба кaнотxо таксим гардида-каноти чап бо сардории A.Я.Мeлкyмов аз Бойсун ба суи Дexнaв, Дисор, Дyшaнбe, Кофарнщон, Файзобод ва каноти рост, бо сардории Богданов, аз сгкунчаи Шepобод-Кокaйти-Тиpмиз ба суи Кубоддан, ^pFa^e^a, Кулоб, Балчувон xapaкaт карданд. Дар xyn^ xaмон руз дар мaxaли Бо^^^бот бо киcмxои Aнвapпошо чанги caxт ба амал омад. Дар ин чанг Aнвapпошо на тaнxо талафоти зиëд дод, xaгто посбонони шaxcии вай ба киcмxои аскарони cypx асир афтоданд. Kиcмxои бокимондаи Aнвapпошо pоxи гypeзpо пeш гирифтанд. Kиcмxои аскарони cypx аз кафои аскарони гypeзaи Aнвapпошо думболагир шуданд. Ощо дар натичаи чaнгxои шадид 18-уми июн Дexнaв ва Юрчй, 30-юми июн - Peгap, 1-уми июл -KapaтоF, 2-юми июл - Дисор, 14-уми июл-Дyшaнбepо аз сари нав ба даст дароварданд. Баъди шикacгxypй дар чанги шадидй назди Дyшaнбe, дacтaxои Aнвapпошо ба xap су пароканда гардиданд. Лз чумла дастаи Мacтчоx бо сардории Paxмондодxоx ба кaтоpкyxxои Дисор, дастаи Kapотeгинy Дарвоз бо сардории Фузайл Мaxcyм ва Эшони Султон ба суи Янгибозор (Baxдaт), Kиcмxои ба xyn^ Aнвapпошо содик ба воситаи Куктош ба водии Лакай гypexтaнд. Дар ин лaxзa, Kиcмxои дигари аскарони cypx (каноти рост) 3-юми июл - Чцлликул, 4-уми июл - ^pFa^e^a ва 17-уми июл - Кулобро гирифта, гyзapгоxи дареи Панчро аз Чyбeк то Бaxоpaк ишFOл намуданд. Дар натича пeши pоxи Aнвapпошо, барои ба ЛфFOниcтон гypexтaн, баста шуд. Aнвapпошо аз ин во^а огоx гардида, аз ^pFa^e^a ба суи Сангтуда xapaкaт кард. Бо xaмpоxии у дастаи Балчувон, бо сарварии Давлатманбий низ буд. Дар назди дexaи Сангтуда чанги caxтapинe ба амал омад. Aнвapпошо шикаст xypдa ба суи Балчувон iypex^ 17-20 -уми июли соли 1922 дар Балчувон чанги шaдидe руй дод. Aнвapпошо, такрибан бо 500 нафар аскарони содикаш ба суи дexaи Обдара акиб гашт. 4-уми август дар наздикии ин дexa бо Aнвapпошо чанги шадиди оxиpин ба амал омад. Дар xaмин чанг вай 5 маротиба зaxмин гардида, xaлок шуд. Инчунин дар ин мyxоpибa Дониëpбeк ва Давлатманбий xaм caxт ярадор гардиданд. Бо xaмин чанг "иFвои Aнвapпошо" барояш ба тарзи фочeaвй анчом ëфт. [5, с. 81-82]

Барбод рафтани иFвои Фузайл Мaxcyм давраи жвои Aнвapпошо (ноябри соли 1921-августи соли 1922) нуктаи баландтарини xapa^™ зиддишуравй дар сарзамини чyмxypии Бyxоpо, мaxcycaн Бyxоpои Шаркй ба xhto6 мepaвaд. Баъди мaxви Aнвapпошо, албатта ин xapaкaт анчом нaëфт, вaлe ру ба пастравй ниxод. Pyз аз руз сарварони он дастадо эътибори xyдpо дар байни мардуми оддй аз даст мeдодaнд. Баръакс, тартиботи нав, дар натичаи чорабиншои

гуногун, аз чумла авфи умумй, мудцате катъ гардидани ситонидани андозхо, таксим кардани замин, ба дехконон додани карзи хасана, тухмй ва гайра сохиби эътибор мегардид.

Вале дастахои зидЯдишураей дар сарзамини Бухорои Шаркй хануз пурра махв нашуда, балки аксарашон пароканда гардида буданд. Инак, августи соли 1922, бо максади муттахид нигох доштани куввахои Анварпошо, амир Олимхон дар шахри Кобул машварате гузаронида, игвогари дигар, афсари дигари турк Дочй Салимбойро, ки бо номи "Салимбек" хам маълум аст, вориси Анварпошо эълон намуда, ба суи Бухоро фиристод. Дар ин лахза низ кувваи нисбатан хавфноки зидЯдишурави, гуруххои Иброхимбек ба хисоб мерафт, ки дар Лакай чойгир буданд. [6, с. 330]

Тирамохи соли 1922 Салимпошо аз дарёи Панч гузашта бе мукобилият ба Калъаи Хумб дохил шуд. У аз он чо бо кумаки Эшони Султон ба Еарм, ба назди Фузайл Махсум омад. Дар ин чо вай аз муборизаи байни Эшони Султон ва Фузайл Махсум барои хокимият вокиф гардида, онро ба фоидаи худ истифода бурд. Фузайл Махсум бо дастгирии Салимпошо Эшони Султонро шикаст дода, уро бо хамрохии бародараш Эшони Сулаймон ба дор кашонд, Кури Шерматро низ, ки он чо буд, шикаст дод. Вале Кури Шермат аз чанголи Фузайл Махсум халос хурда, ба водии Олой гурехт. Баъд аз ин Фузайл Махсум тамоми куввахои зиддишуравии Дарвозу Каротегинро ба итоаташ дароварда, худро амир эълон кард. Вай Салимпошоро ба ивази дастгирй ва кумакаш хамчун вориси Анварпошо эътироф кард. Салимпошо мохи декабри соли 1922 бо хамрохии бародари Фузайл Махсум ва отряди 500-600 нафара ба Кулоб омада, баъди мухорибаи шадид шахрро ба даст даровард. Вале кисмхои аскарони сурх бо зудй Кулобро аз Салимпошо баргардонида гирифтанд. Баъди чунин нобарорй Салимпошо ба водии Дисор рафт. Феврали соли 1923 вай ба сохили рости дарёи Вахш гузашта, дехаи Шурёнбошро маркази худ карор дод. Дар он чо бо сарварони отрядхои гуногуни зидди^туравй вохурда, ба онхо супориш дода, худ бо кушунхои тахминан 4 хазор нафара ба суи Еузору Каршй харакат кард. Иброхимбек, ки нисбат ба Салимпошо хам чандон содик набуд, бо кушунхои 2- хазор нафарааш дар Бухорои Шаркй монд. [6, с. 331.]

Игвогари нав - Салимпошо ният дошт, ки бо харакат ба суи Еузору Каршй на танхо куввахои зиддишуравии Бухорои Маразй (Еарбй), балки мардуми тамоми чумхурии Туркистонро низ ба мукобили тартиботи нав бархезонад. Вале дар наздикии Каршй, дар дехаи Тошлик дастахои Турдитуксабо, ки барои хамрохшавй бо отряди Салимпошо мешитофтанд, торумор карда шуданд. 13-уми марти соли 1923 кисмхои асосии кушунхои Салимпошо дар секунчаи Болдур-Еузор - истгохи рохи охани Тангихарам ихота ва махв гардиданд. Баъди ин мухориба Салимпошо бо отряди начандон зиёд ба куххои Дисор гурехт. Акнун зиддияти байни Салимпошо ва Иброхимбек хеле боло гирифта буд. [6, с. 330] Иброхимбек ба Салимпошо на танхо итоат карданро намехост, балки аз Салимпошо талаб мекард, ки ба у итоат кунад. Чунин ракобат боиси парокандагии дастахои чудогонаи онхо ва махвашон аз тарафи кисмхои аскарони сурх гардид. Баъди ин хама ноумедихо Салимпошо, бо отряди ба худ содик 15-уми июли соли 1923 аз дарёи Панч гузашта, ба Афгонистон гурехт. Бо хамин игвои Салимпошо хам бенатича анчом ёфт. [6, с. 331.]

Тобистони соли 1923 кисмхои асосии асарони сурх барои махви кушунхои Фузайл Махсум нигаронида шуданд. Далли ин масъаларо махви куввахои зиддишуравии Мастчох осон гардонид. Зеро, ба мукобили куввахои Фузайл Махсум хам аз болои Мастчох (отряди эъзомияи Самарканд, бо сарварии Е.Н. Шветсов) ва хам аз тарафи Оби Гарм (отряди эъзомия бо сарварии Баранов) хучум карданд. Кисмхои Баранов мохи июл Оби Гармро ишгол карданд. Ба мукобили дастахои Фузайл Махсум дар дехахои водии Каротегин кисмхои Шветсов ва Баранов чангхои шадид бурданд. Фузайл Махсум ба суи Дарвоз акиб гашт. Миёнаи мохи август дар Дарвоз хам ба у шикаст доданд.. Фузайл Махсум бошад аз дарёи Панч гузашта, ба Афгонистон гурехт. Иттифокчии вай, собик беки Дарвоз Диловаршо дар чанг халок гардид. Нихоят дар водии Каротегин ва Дарвоз Докимияти Шуравй аз сари нав баркарор карда шуд. [6, с. 332]

Дамин тавр, Бухорои Шаркй аз дастаи горатгарони босмачй озод гардида, тартиботи нав баркарор гардид.

АДАБИЁТ

1. Ганковский Ю.В. Персонажи «с той стороны». Ибрагим-бек Локай // Азия и Африка сегодня. - 1994. - №4. - С.61-63.;

2. Ганковский Ю. Персонажи "с той стороны". Энвер-паша среди басмачей// Азия и Африка сегодня. М., 1994. № 5. С. 59-61.

3. Джалилов Ш. Борьба с басмачеством в Ходжентском уезде (1917-1923 гг.). Душанбе, 1968.

4. Илютко Ф. Басмачество в Локае. М.-Л., 1929.

5. Иркаев М., Николаев Ю., Шаропов Я. Очерк истории Советского Таджикистана (1917-1957). Сталинабад 1957.

|| 6. Х,отамов Н. Таърихи хащи точик (аз солдои 60-уми асри XIX то соли 1924). - Душанбе, 2007.

БОСМАЧЕСТВО И ХОД БОРЬБЫ ПРОТИВ НЕГО В ВОСТОЧНОЙ БУХАРЕ

После свержения эмирского режима, Восточная Бухара превратилась в очагу контрреволюционных сил.

Остатки эмирских войск которые остались в Бухаре разделились на определьные группы. В начале они воздерживались от прямого противостояния с частями красной армии и ждали подходящего момента для общего нападения. Воры и разбойники используя такого положение безжалостно разгрябляли народ. В результате на территории Восточной Бухаре начались антисоветские движения.

Командующий красной армии анализировав такую ситуацию, и 14 февраля вывели войска из Душанбе. Душанбе перешел в руках группировки Иброхимбека. Теперь противостояние между Салимпошо и Иброхимбеком возрастало. Иброхимбек не только не подчинялся Салимпошо, но и требовал у того подчинение. Такое соперничество стало причиной распада отдельных группировок антивосоветских сил и сех разгром со стороны частей красной армии. Вконец, в Восточном Бухара заново восстановилось советская власть.

Таким образом, Восточная Бухара освободила от рук басмачских разбойников Красная армия и в регионе заново восстановили новый порядок.

Ключевые слова: Гражданская война, басмачество, Ибрахимбек, Бухара, Советская власть, Каратегин, Дарваз, Фузайл Махсум, Анварпашша, Гиссар, эмир, Олимхан, Эшон Султан, уничтожение, исход, отряд.

BASMACHI AND THE WAYS OF STRUGGLES AGAINST IT IN EASTERN BUKHARA

After the overthrow of the emir's regime, Eastern Bukhara turned into a hotbed of counterrevolutionary forces.

The remnants of the emir's troops that remained in Bukhara were divided into certain groups. In the beginning they refrainedfrom directly confrontibg the Red Army units and witedfor the right moment of a general attack. Thieves and robbers using this position mercilessly ransacked the people. As a result, antiSoviet movements began on the territory of Eastern Bukhara.

The commander of the Red Army analyzed this situation, and on February 14, troops were withdrawn from Dushanbe. Dushanbe passed into the hands of Ibrohimbek group. Now the confrontation between Salimposho and Ibrohimbek was growing, Ibrohimbek not only disobeyed Salimposho, but also demanded that he should obey. Such rivalry caused the collapse of anti-Soviet forces and the rout from the parts of the Red Army their destruction by the Red Army. Finally, Soviet power again restored in Eastern Bukhara.

Thus, Eastern Bukhara freed the Red Army from the hands of the Basmachi robbers and restored a new order in the region.

Key words: Civil war, basmachestvo, Ibrohimbek, Bukhara, Soviet authority, Qarotegin, Darvoz, Fuzayl Makhsum, Anvarposho, Hissor, emir, Olimkhon, Eshoni Sulton, destruction, outcome, grouping.

Сведения об авторах:

Мирзоев Фарход., Наджмуддинов Толибшох - старший преподаватель исторический факультета истории, кафедры всеобщей истории Таджикский государственний педагогический Университет имени С. Айни

About the authors:

Mirzoev Farhod., Najmuddinov Tolibshoh - the head teachers of the World History Department of historical faculty of the Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Ayni

ПРОБЛЕМЫ ЭКСТРЕМИЗМА И ТЕРРОРИЗМА ВО ВНЕШНЕПОЛИТИЧЕСКОЙ ДОКТРИНЕ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН

Фарзонаи Ш.

Таджикский национальный университет

Республика Таджикистан после приобретения независимости на ряду, с реализацией идей реформирования всех отраслей общественной жизни, разработала основные концепции своей внешнеполитической деятельности. Ключевым вопросом этой концепции является политика "открытых дверей", которая четко определила основные контуры развития внешней политики Республики Таджикистан. Надо подчеркнуть, что внешнеполитическая доктрина Республики

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.