CC BY
1INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "RAPID DEVELOPMENT OF MULTILATERAL INTERNATIONAL RELATIONS FROM A
PEDAGOGICAL POINT OF VIEW" _4 JUNE, 2024_
BOSHLANG'ICH SINFLARDA XALQ OG'ZAKI IJODI JANRLARINI O'QITISHDA TEST METODINI QO'LLASH
YO'LLARI
Ruzikulova Nigora Kudratovna
Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti mustaqil izlanuvchisi, Toshkent shahar Sergeli tumani 317-IDUM boshlang'ich sinf o'qituvchisi https://doi.org/10.5281/zenodo.12730182
Annotatsiya. Boshlang'ich ta'limda xalq og'zaki ijodi janrlarini o'qish savodxonligi darslarida test metodi yordamida online va tarqatma materialalar ko'rinishida olib borish bolalarning baholarini yuqori darajaga ko'tarilishiga olib keldi.
Kalit so'zlar: Ertak, topishmoq, maqol, tez aytish, masal, hikoya, test, folklor.
KIRISH. O'zbekiston Respublikasida fuqarolik jamiyati va demokratik davlat qurish maqsad qilingan va bu jarayon amalga oshirilmoqda. Bu jarayonda yoshlarning o'rni va roli alohida ahamiyatga ega. Yoshlar, bizning kelajagimiz uchun muhim bo'lib, avlodlardan qolgan muqaddas yurtimizni rivojlantirish, ilg'or davlatlar darajasiga olib chiqarishga bog'liqdir. Xalqimizning ko'p asrlik tarixiy, madaniy, diniy, adabiy merosini baholashda umumbashariy qadriyatlar nuqtai nazaridan o'zgarishlar ro'y berdi.
O'zbekiston Respublikasi Prezidenti 2017-yil, 12-yanvarda qabul qilgan "Kitob mahsulotlarini chop etish va tarqatish tizimini rivojlantirish, kitob mutolaasi va kitobxonlik madaniyatini oshirish hamda targ'ibot qilish bo'yicha komissiya tuzish to'g'risida"gi farmoyishi yoshlar adabiyotini rivojlantirishni yuqori baholadi. Bu vazifalarni amalga oshirish orqali, O'zbekiston bolalarining adabiyotini rivojlantirish va ularga jahon darajasida o'rin olishda, bolalar adabiyoti vakillarining ijodini monografik tarzda o'rganish, ularning mukammal ijodiy portretlarini yaratish bevosita bog'liqdir.
Boshlang'ich sinf o'quvchilariga ta'lim-tarbiya berishda asosiy qismi, o'qish darslarida amalga oshiriladi. "O'qish savodxonligi" darsligi, Davlat ta'limi standartlariga muvofiq, "O'qish va nutq o'stirish" dasturining asosiy konseptsiyasiga asoslangan. Bu darslikda, g'oyaviy, tematik, estetik, va mavsumiy tizimlar foydalaniladi va bolaning tevarak atrofdagi voqelikni tushunishga yordam beradi.
Darsliklar o'quvchilar uchun xalq og'zaki ijodiyoti namunalariga ham e'tiroz beradi. Bu ijodiyot asarlariga tushuntirilgan dastlabki saboqlar o'quvchilar uchun tartib-intizom va mas'uliyatni o'rgatishda yordam beradi. Ammo bu masalalar o'quvchilar uchun mustaqil va tashabbusli bo'lishga to'g'ri keladi. Ular sport o'yinlarini, ayniqsa, musobaqa elementlarining bo'lishini yaxshi ko'radilar. Bu sababli, o'qituvchilar o'quvchilarni belgilangan o'yin qoidalarini qat'iy bajarish va o'yinlarda qaror qabul qilish uchun o'rgatishlari kerak. Bu o'yinlar o'quvchilarda tezlik, chaqqonlik, harakatchanlik, va mustaqillikning rivojlanishida katta ahamiyatga ega. O'yinlarni o'rganish jarayonida o'qituvchilar bolalarning o'yinlariga qiziqish bilan qarashadi.
Xalq og'zaki ijodi uzoq asrlar davomida shakllangan ajdod-avlodlarning axloqiy, ma'rifiy shakllanishi va kamolotida muhim o'rin egallab kelgan. Bu ijodiylar inson hayotidagi ahamiyatini hamda Vatanni mustahkamlashga, xalqni birlashtirishga xizmat qilgan.
TADQIQOT METODLARI
Onlayn Test Pad - sinov va o'qitish uchun rus tilidagi interfeysga ega bepul ko'p funksiyali onlayn ta'lim xizmati.
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "RAPID DEVELOPMENT OF MULTILATERAL INTERNATIONAL RELATIONS FROM A
PEDAGOGICAL POINT OF VIEW" _4 JUNE, 2024_
Onlayn Test Pad o'qituvchilar talabalarni test qilish, bilim darajasi bo'yicha ekspress testlar, test va testlarni o'tkazish uchun foydalanishlari mumkin.
Statistik tahlil: tadqoqot natijalari JAPS dasturida matematik statistik analiz qilindi va Student's t-testda statistik tahlildan o'tqazildi.
NATIJALAR VA MUNOZARA
317-IDUM dagi barcha o'zbek tilidagi o'ziga mos barcha boshlang'ich ta'limdagi da jami 16 ta sinflarda "O'qish savodxonligi" fanidan Xalq og'zaki ijodi janrlaridan online test ko'rinishida tatqiqot ihslari olib borildi. Natijalar shuni ko'rsatdiki dars jarayonlariga turli xildagi innovasion dars ishlanmalar va metodlardan foydalanish o'zining yuqori natijalarini berdi.
Quyida sinflar kesimida online kirish uchun silkalarini keltirilgan.
Jadval №1. Online kirish uchun silka
№ Sinf va darsning nomi Online kirish uchun silka
1 Nigora Kudratovna 1-sinf "O'qish savodxonligi" fanidan Xalq og'zaki ijodi janrlaridan TEST https://onlinetestpad.com/6cvxcl4iu44t2
2 Nigora Kudratovna 2-sinf "O'qish savodxonligi" fanidan Xalq og'zaki ijodi janrlaridan TEST https://onlinetestpad.com/librblsaeytp2
3 Nigora Kudratovna 3-sinf "O'qish savodxonligi" fanidan Xalq og'zaki ijodi janrlaridan TEST https://onlinetestpad.com/gjuux4e4a327m
4 Nigora Kudratovna 4-sinf "O'qish savodxonligi" fanidan Xalq og'zaki ijodi janrlaridan TEST https://onlinetestpad.com/53fijzik5w2lc
Quyida olingan test natijalarini ko'rish mumkin.
Diagramma №1. 1-sinflar bo'yicha olingan test natijalari
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "RAPID DEVELOPMENT OF MULTILATERAL INTERNATIONAL RELATIONS FROM A
PEDAGOGICAL POINT OF VIEW" _4 JUNE, 2024_
Diagramma №2. 2-sinflar bo'yicha olingan test natijalari
о
cd 3
m
Diagramma №3. 3-sinflar bo'yicha olingan test natijalari
3-sinflarda Xalq og'zaki ijodi janrlaridan test
I IV
P<0,01
13 A-sinf tekshiruvgacha " 3 A-sinf tekshiruvdan keyin 1 3B-sinf tekshiruvgacha 3B-sinf tekshiruvdan keyin ■ 3D-sinf tekshiruvgacha ■ 3D-sinf tekshiruvdan keyin 13E-sinf tekshiruvgacha ■ 3E-sinf tekshiruvdan keyin
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "RAPID DEVELOPMENT OF MULTILATERAL INTERNATIONAL RELATIONS FROM A
PEDAGOGICAL POINT OF VIEW" _4 JUNE, 2024_
Diagramma №4. 4-sinflar bo'yicha olingan test natijalari
o 4
cd ffl 2
0
o 4
cd
PQ 2 0
Diagramma №4. Sinflar kesimida olingan test natijalari
1-sinflar Test natijalari 2-sinflar Test natijalari
4 6 4,7 4,8 4,8 4,6 4,6 4,8
II II Kl II ¡1 ¡1 ¡1
1 A ™f 1T3 in omf 1T3 rmf n
lA-sinf lB-sinf lD-sinf lE-sinf 0 p<0,01
■ Tekshiruvgacha ■ Tekshiruvdan keyin
3-sinflar Test natijalari
| O&nacTbfltiarpaMMbi \
4,6 4,7 4,6 4,7
3,9 _ 3,8 m 3,8 M 3,6
2A-sinf 2B-sinf 2D-sinf
i Tekshiruvgacha ^elsshiruvdan keyin
4-sinflar Test natijalari
4,8 4,7 4,7 4,7 4,8
3.8 "I 3,8m 3,8m 3 M 3,8i
Hi,a m i,am 3.6 ■ a J.8-1 3,8B i,am 3.6 a 3, am
Ii Ii Ii l: Ii Ii ll ll ll
3A-sinf 3B-sinf 3D-sinf 3E-sinf p<0,01
■ Tekshiruvgacha ■ Tekshiruvdan keyin
4A-sinf 4B-sinf 4D-snf 4E-sinf 4F-sinf ■ Tekshiruvgacha ■ Tekshiruvdan keyin
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "RAPID DEVELOPMENT OF MULTILATERAL INTERNATIONAL RELATIONS FROM A
PEDAGOGICAL POINT OF VIEW" 4 JUNE, 2024
Jadval №2. Sinflar kesimida olingan test natijalarini raqamlarda ko'rinishi
№ Sinf Bolalar soni Arithmetical mean (M) Tekshiruvgacha Standard Deviation (SD) Tekshiruvgacha Arithmetical mean (M) Tekshiruvdan keyin Standard Deviation (SD) Tekshiruvdan keyin t-Kpumepuü Cmbwàenma p
1 1Ä 37 3,810811 0,995485 4,6875 0,535061 4,8 p<0,01
2 1B 35 3,771429 1,031439 4,756757 0,40584 5,7 p<0,01
3 1D 38 3,675676 1,072968 4,714286 0,572478 4,9 p<0,01
4 1E 32 3,78125 0,97499 4,756757 0,434959 5,6 p<0,01
5 2A 38 3,864865 0,947575 4,648649 0,546955 4,9 p<0,01
6 2B 38 3,842105 0,945153 4,605263 0,547203 4,5 p<0,01
7 2D 38 3,756757 1,002518 4,756757 0,434959 5,3 p<0,01
8 3A 31 3,870968 1,024433 4,655172 0,552647 4,8 p<0,01
9 3B 31 3,806452 0,980454 4,724138 0,454859 4,2 p<0,01
10 3D 29 3,827586 1,037475 4,580645 0,564163 3,9 p<0,01
11 3E 29 3,655172 1,009804 4,741935 0,444803 4,4 p<0,01
12 4A 38 3,789474 0,967179 4,763158 0,494717 5,7 p<0,01
13 4B 35 3,771429 0,942016 4,742857 0,505433 5,4 p<0,01
14 4D 34 3,823529 0,999108 4,735294 0,447811 5,1 p<0,01
15 4E 34 3,647059 0,949716 4,705882 0,578892 5,6 p<0,01
16 4F 30 3,866667 1,041661 4,833333 0,461133 4,8 p<0,01
O'quvchilar testga darsdan keyin ota va onalarini ko'magida online kirish uchun silkalari orqali bajardilar, silkalar telegram tarmog'i orqali ota va onalar guruhiga yuborildi va bularni sinfda materiallarni chop qilgan ko'rinishda ham o'tqaziz mumkin bo'ldi. Bu ko'rinishdagi izlanishlar dars jarayoniga bolasi bilan birgalikda yuqori darajadigi ota va onalarni ham qiziqishini ortirdi, ular bolariga texnik jihatdan katta ko'mak berishdi. Olingan natijalarga etibor qaratilsa
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "RAPID DEVELOPMENT OF MULTILATERAL INTERNATIONAL RELATIONS FROM A
PEDAGOGICAL POINT OF VIEW" _4 JUNE, 2024_
o'quvchilar darslar yuzasidan yuqori darajadagi tayyorgarlikni va xotirani mustaxkamlash uchun utilgan mavzularni qaytarib o'qisha to'g'ri keldi. Bu esa darslarni effektivligini yanada oshirdi. Shularni alohida takidlash kerakki oladigan baholari past darajadagi bolalarda ham yuqori darajadagi intelektual salohiyalarini, xotirasini, qiziquvchanligini oshdi. Shu bilan birga ular qiyinchilik va muammolar ustida ishlab chiqish orqali o'rganish, muammolarni bartaraf va fikr yuritish orqali o'rganishadi.
Darslarni test olish ko'rinishida o'qitishning bir nechta foydasi bor:
O'quvchilarning bilim darajasini baholash: Testlar o'quvchilarning darslardan qanday ma'lumot olishi, tushunish darajasi va rivojlantirilishi muhim o'rganishlarni oshirishga yordam berdi. Testlar orqali o'qituvchilar o'quvchilarning ma'lumotlarni baholab, ularning qanday yo'nalishda yordam berishlari kerakligini aniqlay oladi.
O'quvchilarning o'rganishini oshirish: Testlar o'quvchilarga ma'lumotlarni yaxshi o'rganish va qayta ko'rib chiqish imkoniyatini berdi. Bu, ularning o'rganish jarayonini oshirish va yangi ma'lumotlarni integratsiya qilishlari uchun muhimdir.
Mustaqil o'rganishni ta'minlash: Testlar o'quvchilarga mustaqil o'rganishni oshirishga yordam berdi. Masalan, savollar va muammolarni hal qilish orqali, ular o'zlarining o'z fikrlarini yaratish, masalalarni o'rganish va ishlashni o'rganishlari mumkin.
Diqqat va intizomni oshirish: Testlar o'quvchilarning diqqat va intizomini oshirishga yordam berdi. Ular savollarga diqqat qaratish, diqqatini to'g'ri yo'nalishga yo'l qo'ymoq va masalalarni dastlabki o'qishlardan o'rganishlariga yordam beradi.
Fikrlash va tahlil qilish ko'nikmalarini oshirish: Testlar o'quvchilarga fikrlash va tahlil qilish ko'nikmalarini oshirishda yordam berdi. Ular muammolarni hal qilish, ma'lumotlarni tahlil qilish va natijalarni chiqarish jarayonlarini o'rganishlari mumkin.
Qanday yo'nalishda yordam berish kerakligini aniqlash: Testlar o'quvchilarning qaysi yo'nalishda yordam berishlari kerakligini aniqlashga yordam berdi. Ular o'quvchilarning kuchli va kamtar yo'nalishlarini aniqlash, ularni maslahat bermoq va yordam berish uchun dastlabki ish bo'lishi mumkin.
Testlar o'quvchilarning o'rganish jarayonini oshirish, tahlil qilish va yaxshi o'qishni oshirishga yordam berdi. Ularning dastlabki natijalari shaxsiy rivojlantirish va mustaqil o'rganishni oshirishga yordam berdi.
XULOSALAR
1.Boshlang'ich sinf ta'lim-tarbiya mazmuni o'zbek xalq og'zaki ijodi namunalariga boyligi o'quvchilarning odob-ahloqini shakllantirish, qadriyatini oshirish, tarbiyalash, axloqiy va ma'naviy rivojlantirishga ko'maklashadi. O'quvchilarni qadriyatga ega qilish, ularning jamiyatdagi o'rinlarini o'rgatish, jamiyat bilan hamkorlik qilish, maslahatlashish va adolatli bo'lish, shuningdek, qadriyatga ega bo'lgan kishilarni hurmat qilish va boshqalar bilan hamkorlik qilish muhimdir.
2. Boshlang'ich ta'limda xalq og'zaki ijodi janrlaridan test metodi o'quvchilarning o'rganish jarayonini oshirish, tahlil qilish va yaxshi o'qishni oshirishga yordam berdi. Ularning dastlabki natijalari shaxsiy rivojlantirish va mustaqil o'rganishni oshirishga yordam berdi. Natijalar shuni ko'rsatmoqdaki bu bolalarni baholarini 20,8% ga ko'tarilishiga olib keldi.
3. Biz ushbu tatqiqod ishida muammoning barcha jihatlarini yorita oldik deya olmaymiz. Chunki bunga uning hajmi yetarli darajada imkon bermaydi. Keyingi tadqiqot ishlarimizda bu muammo ustida yanada kengroq va chuqurroq ish olib borish niyatidamiz.
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "RAPID DEVELOPMENT OF MULTILATERAL INTERNATIONAL RELATIONS FROM A
PEDAGOGICAL POINT OF VIEW" 4 JUNE, 2024
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI.
1. Aydarova U.B. "O'qish savodxonligi". 1-sinf uchun darslik. 1,2-qism. Toshkent: Navda Edutainment, 2023.
2. Aydarova U.B. "O'qish savodxonligi". 2-sinf uchun darslik. 1,2,3,4-qism. Toshkent: Navda Edutainment, 2023.
3. Aydarova U.B. "O'qish savodxonligi". 3-sinf uchun darslik. 1,2,3,4-qism. Toshkent: Navda Edutainment, 2023.
4. Aydarova U.B., Azizova N.K.. "O'qish savodxonligi". 4-sinf uchun darslik. 1,2,3,4-qismlar. Toshkent: Navda Edutainment, 2023.
