CC BY
0INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Original paper
© J.M. Panjiyev1^_
1Termiz davlat pedagogika instituti, Termiz, O'zbekiston
Annotatsiya
KIRISH: ta'limning dastlabki yillari bolalarning atrofdagi dunyo haqidagi tushunchalarini, shu jumladan ekologik tushunchalarni anglash va tushunishni shakllantirish uchun juda muhimdir. Ekologik ta'limni boshlang'ich o'quv dasturiga kiritish yoshlikdan atrof-muhitni muhofaza qilishni rivojlantirish uchun muhim ahamiyatga ega. Turli fanlar bo'yicha ekologik tushunchalar izchil mustahkamlanib boriladigan fanlararo yondashuv talabalarning ushbu muhim mavzularni tushunishini sezilarli darajada oshirishi mumkin.
Boshlang'ich ta'limda ekologik tushunchalarning fanlararo uyg'unligi atrof-muhit mavzularini fan, geografiya, adabiyot va hatto matematika kabi fanlarga to'qishni anglatadi. Ushbu yaxlit yondashuv talabalarning bir nechta kontekstlarda ekologik g'oyalar bilan uchrashishini va ular bilan shug'ullanishini ta'minlaydi, bu tushunchalarni yanada o'zaro bog'liq va esda qolarli qiladi.
MAQSAD: ekologik ta'limni turli fanlar bo'yicha integratsiyalashgan holda, o'qituvchilar bir nechta kontekstlarda atrof-muhitning muhimligini ta'kidlaydigan boy, o'zaro bog'liq ta'lim tajribasini yaratishi mumkin. Bunday yondashuv nafaqat talabalarning ekologik tushunchalar haqidagi bilimlari va tushunchalarini oshiradi, balki atrof-muhitni muhofaza qilish bo'yicha umrbod sadoqatli bo'lishga yordam beradi.
MATERIALLAR VA METODLAR: ushbu fanlararo usullarni qo'llash orqali o'qituvchilar o'quvchilarning ekologik tushunchalarni tushunishlarini kuchaytiradi, bu esa o'rganishni yanada qiziqarli va dolzarb qiladi. Ushbu yondashuv nafaqat ta'lim tajribasini boyitadi, balki yosh o'quvchilarda atrof-muhit uchun mas'uliyat va boshqaruv hissini uyg'otadi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR: ushbu maqolada boshlang'ich sinf o'quvchilarida ekologiya tushunchalarini fanlararo izchillik orqali takomillashtirishning ahamiyati va usullari o'rganiladi. Samarali strategiyalarni o'rganish orqali biz har tomonlama rivojlangan ta'lim tizimi yosh o'quvchilarda atrof-muhitga nisbatan chuqur tushuncha va hurmatni qanday rivojlantirishi mumkinligini ta'kidlashni maqsad qilganmiz. Bunday yondashuv nafaqat ularning ilmiy tajribasini boyitibgina qolmay, balki ularni kelajakda barqaror amaliyot va atrof-muhitni asrashga hissa qo'shishga qodir bo'lgan vijdonli va bilimli fuqarolar bo'lishga tayyorlaydi.
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
XULOSA: boshlang'ich ta'limda turli fanlar bo'yicha ekologik tushunchalarning integratsiyalashuvi yosh o'quvchilarda atrof-muhit muammolarini chuqur va doimiy tushunishni tarbiyalashda muhim ahamiyatga ega. O'qituvchilar fanlararo yondashuvni qo'llash orqali ekologik ta'limni yanada qiziqarli, dolzarb va ta'sirli qilishlari mumkin. Integratsiyalashgan o'quv rejasini rejalashtirish, amaliy mashg'ulotlar, loyiha asosida o'rganish, hikoya qilish va jamoatchilikni jalb qilish kabi usullar o'quvchilarga ekologik tamoyillarni turli kontekstlarda o'rganishga imkon beradi, tanqidiy fikrlashni, muammolarni hal qilish ko'nikmalarini va atrof-muhitni boshqarish hissini rivojlantiradi.
Bunday yaxlit yondashuv nafaqat o'quvchilarning ekologik tushunchalar haqidagi bilimlarini oshiradi, balki ularni tabiiy tizimlar va inson faoliyatining o'zaro bog'liqligini tushunishga undaydi. Natijada, talabalar kelajakdagi ekologik muammolarga qarshi turishga va barqarorlikni ta'minlash bo'yicha sa'y-harakatlarga ijobiy hissa qo'shishga yaxshiroq tayyorlanishadi.
Kalit so'zlar: O'quvchi, ekologik tushuncha, fanlararo integratsiya, ekologik madaniyat, integratsiya, ekologik ta'lim-tarbiya.
Iqtibos uchun: Panjiyev J.M. Boshlang'ich sinf o'quvchilarida ekologik tushunchalarni fanlararo izchillikda takomillashtirish // Inter education & global study. 2024. №5. B.221-228.
СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ ЭКОЛОГИЧЕСКИХ ПРЕДСТАВЛЕНИЙ У УЧАЩИХСЯ НАЧАЛЬНЫХ КЛАССОВ В МЕЖДИСЦИПЛИНАРНОМ СОГЛАСИИ_
© Ж.М.Панжиев1Н
1Термезский государственный педагогический институт, Термез, Узбекистан_
Аннотация
ВВЕДЕНИЕ: первые годы обучения очень важны для формирования у детей представлений об окружающем мире, в том числе осознания и понимания экологических представлений. Включение экологического образования в начальную программу обучения важно для развития охраны окружающей среды с раннего возраста. Междисциплинарный подход, который последовательно закрепляет экологические концепции в разных дисциплинах, может значительно улучшить понимание студентами этих важных тем.
Междисциплинарная интеграция экологических концепций в начальном образовании означает вплетение экологических тем в такие предметы, как естествознание, география, литература и даже математика. Такой целостный подход гарантирует, что учащиеся сталкиваются с экологическими идеями и взаимодействуют с ними в различных контекстах, что делает концепции более понятными и запоминающимися.
ЦЕЛЬ: интегрируя экологическое образование в различные дисциплины, преподаватели могут создать богатый, взаимосвязанный учебный опыт, который подчеркивает важность окружающей среды в различных контекстах. Такой подход
© intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 5
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
не только расширяет знания учащихся и понимание экологических концепций, но и способствует развитию приверженности делу защиты окружающей среды на протяжении всей жизни.
МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: используя эти междисциплинарные методы, учителя улучшают понимание учащимися концепций окружающей среды, делая обучение более интересным и актуальным. Такой подход не только обогащает образовательный опыт, но и прививает молодым студентам чувство ответственности и бережного отношения к окружающей среде.
ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: в этой статье рассматриваются важность и методы улучшения понимания экологии учащимися начальной школы посредством междисциплинарной связи. Изучая эффективные стратегии, мы стремимся подчеркнуть, как всесторонняя система образования может способствовать глубокому пониманию и уважению окружающей среды у молодых учащихся. Такой подход не только обогащает их академический опыт, но и готовит их стать сознательными и знающими гражданами, способными внести свой вклад в устойчивые практики и защиту окружающей среды в будущем.
ЗАКЛЮЧЕНИЕ: интеграция экологических концепций в различные предметы начального образования важна для формирования глубокого и постоянного понимания экологических проблем у младших школьников. Учителя могут сделать экологическое образование более интересным, актуальным и эффективным, используя междисциплинарный подход. Такие методы, как комплексное планирование учебной программы, практические занятия, обучение на основе проектов, рассказывание историй и участие сообщества, позволяют учащимся изучать экологические принципы в различных контекстах, развивая критическое мышление, навыки решения проблем и экологическую осведомленность. чувство управления окружающей средой.
Такой целостный подход не только увеличивает знания учащихся об экологических концепциях, но и побуждает их понимать взаимозависимость природных систем и деятельности человека. В результате студенты лучше подготовлены к решению будущих экологических проблем и вносят позитивный вклад в усилия по устойчивому развитию.
Ключевые слова: Студент, экологическое понимание, междисциплинарная интеграция, экологическая культура, интеграция, экологическое образование.
Для цитирования: Панжиев Ж.М. Cовершенствование экологических представлений у учащихся начальных классов в междисциплинарном согласии // Inter education & global study. 2024. №5. С. 221-228.
IMPROVEMENT OF ECOLOGICAL CONCEPTS IN PRIMARY CLASS STUDENTS IN INTERDISCIPLINARY CONSISTENCY_
© Jo'raqul M. Panjiyev1®
© intereduglobalstudy.com
2024, ISSUE 5
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
1Termiz State Pedagogical Institute, Termiz, Uzbekistan_
Annotation
INTRODUCTION: the early years of education are very important for the formation of children's understanding of the world around them, including awareness and understanding of environmental concepts. The inclusion of environmental education in the primary curriculum is important for the development of environmental protection from a young age. An interdisciplinary approach that consistently reinforces ecological concepts across disciplines can greatly enhance students' understanding of these important topics.
Interdisciplinary integration of environmental concepts in elementary education means weaving environmental topics into subjects such as science, geography, literature, and even mathematics. This holistic approach ensures that students encounter and engage with environmental ideas in multiple contexts, making the concepts more relatable and memorable.
AIM: by integrating environmental education across disciplines, educators can create rich, connected learning experiences that emphasize the importance of the environment in multiple contexts. Such an approach not only enhances students' knowledge and understanding of environmental concepts, but also fosters lifelong commitment to environmental protection.
MATERIALS AND METHODS: by using these interdisciplinary methods, teachers enhance students' understanding of environmental concepts, making learning more interesting and relevant. This approach not only enriches the educational experience, but also instills in young students a sense of responsibility and stewardship of the environment.
DISCUSSION AND RESULTS: this article examines the importance and methods of improving elementary students' understanding of ecology through interdisciplinary coherence. By exploring effective strategies, we aim to highlight how a well-rounded education system can foster a deep understanding and respect for the environment in young learners. Such an approach not only enriches their academic experience, but also prepares them to become conscientious and knowledgeable citizens who are able to contribute to sustainable practices and environmental protection in the future.
CONCLUSION: the integration of environmental concepts in various subjects in primary education is important in cultivating a deep and permanent understanding of environmental problems in young students. Teachers can make environmental education more interesting, relevant and impactful by using an interdisciplinary approach. Methods such as integrated curriculum planning, hands-on activities, project-based learning, storytelling, and community engagement allow students to learn environmental principles in a variety of contexts, developing critical thinking, problem-solving skills, and environmental awareness. -develops a sense of managing the environment.
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Such a holistic approach not only increases students' knowledge of ecological concepts, but also encourages them to understand the interdependence of natural systems and human activities. As a result, students are better prepared to face future environmental challenges and contribute positively to sustainability efforts.
Key words: student, ecological understanding, interdisciplinary integration, ecological culture, integration, ecological education.
Tabiat va jamiyatda sodir bo'ladigan turli voqea-hodisalarning, ular o'rtasidagi aloqalarning bir-biriga bog'liq holda rivojlanishini fanlar integratsiyasi asosidagina tushunib yetish mumkin. Tabiat va jamiyat fanlarini alohida-alohida o'rganish ularga oid tarqoq bilimlarning shakllanishiga olib keladi. Bunday bilimlar tabiat va jamiyatning bir butunligi, insoniyatning tabiatda tutgan o'rni, insoniyat oldida turgan global muammolar mohiyatini to'g'ri tushunish va uni oqilona hal qilish uchun tizimli yondashuv zarurligi haqidagi tasavvurlarning hosil bo'lishiga imkon bermaydi [15; 27-b.].
Ushbu maqolada boshlang'ich sinf o'quvchilarida ekologiya tushunchalarini fanlararo izchillik orqali takomillashtirishning ahamiyati va usullari o'rganiladi. Samarali strategiyalarni o'rganish orqali biz har tomonlama rivojlangan ta'lim tizimi yosh o'quvchilarda atrof-muhitga nisbatan chuqur tushuncha va hurmatni qanday rivojlantirishi mumkinligini ta'kidlashni maqsad qilganmiz. Bunday yondashuv nafaqat ularning ilmiy tajribasini boyitibgina qolmay, balki ularni kelajakda barqaror amaliyot va atrof-muhitni asrashga hissa qo'shishga qodir bo'lgan vijdonli va bilimli fuqarolar bo'lishga tayyorlaydi.
Mavzular bo'yicha ekologik g'oyalarni izchil mustahkamlab, o'qituvchilar sayyoramizni asrash va asrashga sodiq bo'lgan bilimli, mas'uliyatli va faol fuqarolarning yangi avlodini ilhomlantirishi mumkin. Ushbu fanlararo ekologik ta'limga sodiqlik yanada barqaror kelajakni qurish va yosh o'quvchilarda ertangi kunning murakkab ekologik muammolarini hal qilish uchun zarur bo'lgan ko'nikma va qadriyatlarni rivojlantirishni ta'minlash uchun muhim ahamiyatga ega.
Boshlang'ich sinflarda tabiiy fanlarni o'qitishda ekologik tushunchalarni fanlar integratsiyasi mazmunida amalga oshirishda o'quvchilarning ilmiy dunyoqarashiga asos bo'ladigan tushunchalar quyidagi guruhlarga ajratilgan: jonli va jonsiz tabiatning bir butunligi, yuz beradigan hodisalarning umumiyligi va uzviyligi; moddiy borliqdagi hodisa voqealarni o'rganishning zarurati ekologik fojialarning sabablari va ularni bartaraf etish tadbirlari; inson tomonidan tabiat qonunlarini o'rganish va undan samarali va oqilona foydalanish yo'llari; tabiiy hodisalarning bog'liqligi va rivojlanishida sabab - oqibat bog'lanishlari; inson ijtimoiy mavjudot; tabiatni muhofaza qilish bu sayyoramizda hayotni sarashning asosi.
For citation: Jo'raqul M. Panjiyev. (2024) 'Improvement of ecological concepts in primary class students in interdisciplinary consistency', Inter education & global study, (5), pp. 221-228. (In Uzbek).
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Xususan, boshlang'ich sinflarda tabiiy fanlarni o'qitishda ekologik masalalar keng qamrovli bo'lib, mazkur o'quv materialining tabiatdagi, unda sodir bo'ladigan hodisalar, o'zgarishlar, ular o'rtasidagi uzviy va mazkur uzviylikni, o'zaro bog'lanishlari buzib yuborishga qanchalik osonligini tushunishga imkon beradi. Masalan, sayyoramizning havo haroratining ortishi tirik organizmlarning moslashgan arealida yashab qolishga qarshilik ko'rsatishi yashash uchun kurashda nobud bo'lishga olib kelishini anglab yetadi.
Boshlang'ich sinflarda tabiiy fanlarni o'qitishda ekologik tushunchalarni fanlar integratsiyasi mazmunida amalga oshirishda quyidagi vazifalarni bajarishi lozim: o'quvchilarni tomonidan tabiatning yaxlitligi, jamiyat va tabiatning o'zaro aloqadorligi haqidagi bilimlarni o'zlashtirish, tabiatga nisbatan ongli munosabatni tarkib toptirishga asos bo'ladigan ekologik bilim, ko'nikma va malakalrni egallashga erishish; tabiat va uning tarkibiy qismlarining keng ma'nodagi ahamiyatini tushunish, tiklanadigan va tiklanmaydigan boyliklarning farqiga yetish; tabiiy boyliklardan tejamkorlik bilan foydalanish, atrof-muhit tozaligini asrash, ko'kalamzorlashtirish va tabiiy boyliklarni ko'paytirish uchun amalga oshirish, ijtimoiy foydali mehnatda faol ishtirok etish motivlarini shakllantirish.
O'quvchilarga tabiiy fanlarni o'qitish jarayonida nazariy ko'nikma va masalalar borasida ekologik tafakkurni shakllantirish tabiat bilan jamiyat uyg'unligini tabiiy-tarixiy, tadrijiy, ijtimoiy muammo sifatida talqin qiluvchi dialektik bilish hisoblanadi.
Boshlang'ich sinf o'quvchilarida ekologik tushunchalarni fanlar integratsiyasi asosida takomillashtirish ekologik ta'lim - tarbiya zaminida amalga oshiriladi.
Jumladan, ekologik ta'lim - tarbiya quyidagi asosiy bo'limlarni o'z ichiga qamrab oladi: o'quvchilarni tabiat go'zalliklarini sevish, ulardan estetik zavq olish ruhida tarbiyalash; jonli va jonsiz tabiatning rivojlanish qonuniyatlari, tabiat bilan jamiyat o'rtasidagi murakkab o'zaro munosabatlar, shuningdek, inson xo'jalik faoliyatining tabiatga ta'siri oqibatlari haqida bilim berish.
Binobarin, tabiat yoki fan haqidagi eng oddiy bilimlarni hosil qiluvchi bog'liqlikning eng soddasi ma'lum bir joy yoki tushuncha bilan chegaralangan lokal tasavvurdir. Bu bog'liqlik boshqa bilimlarga nisbatan ajralgan, shuning uchun eng oddiy aqliy faoliyatni ta'minlaydi. Bu kichik maktab yoshiga xos. Biron bir tizimga tegishli bo'lgan tasavvurlar eng sodda tizimli tasavvurlardir.
Ular biron bir mavzu, predmet yoki hodisani o'rganishi asosida hosil bo'ladi. Biron bir predmetni bilish yangi dalil va tushunchalarning tanilishi ularni bir bilimlar bilan taqqoslanishi orqali amalga oshiriladi. Bilimlarning eng oddiy umumlashtirilishi sodir bo'ladi, lekin olingan bilim hamma unga yaqin bo'lgan bilimlar bilan bog'lansa ayni muddao bo'lar edi.
Bunda o'quvchilarning tahlil qilish va umumlashtirish faoliyatlari vujudga keladi. Tizim ichidagi tasavvurlar o'quvchilarning butun bir fanlar tizimining bilishini ta'minlaydi o'ranilayotgan fan doirasida bilimlardan keng foydalanish kuzatiladi. Tizim ichidagi
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
tasavvurlar, vaqt, Imuhit, son bog'lanishlarini aks ettiradi. Fanlararo tasavvurlar aqliy faoliyatning eng yuqori pog'anasi hisioblanadi.
Ular bilimlarning turli tizimlarini birlashtiradi, hodisa yoki jarayonning xilma-xilligini bilishga imkoniyat beradi. Shu bilimlar asosida umumiy tushunchalar kelib chiqadi. Fanlararo tasavvurlarning shakillanishi, bilimlardan foydalanishga, ularni bir-biriga bo'ysundirishga, bilimlar chegarasidagi bo'shliqlikni aniqlashga imkon beradi.
Fanlar integratsiyasi asosida o'qitishning ahamiyati ko'plab pedagog - olimlar tomonidan ko'rib chiqilgan. Jumladan, M.N. Skatkin o'z tadqiqotlarida vaqtinchalik fanlararo bog'lanishni uchta turga, avval o'zlashtirilgan bilimlar bilan o'rganilayotgan bilimlar o'rtasidagi, o'rganilayotgan bilimlar bilan kelgusida o'zlashtiriladigan bilimlar o'rtasidagi, bir vaqtda o'zlashtiriladigan bilimlar o'rtasidagi bog'lanishga ajratgan.
N. M.Verzilin va M.U.Konsunskaya fanlararo bog'lanish ikki xil: gorizontal va vertikal bo'lishi mumkinligini ko'rsatgan. Olimlar gorizontal fanlararo bog'lanish bir sinf, bir chorak, yarim yillikda o'qitilayotgan fanlar o'rtasida, vertikal fanlararo bog'lanish esa, avvalgi sinflarda o'zlashtirilgan bilimlardan foydalanish orqali amalga oshirilishini qayd etgan [45; 91-b.].
Shunday qilib, o'quv materiallarni integratsiyalash intilish so'zsiz ravishda jahonda ham, milliy pedagogikamizda ham tabiiy va yetakchi xarakter kasb etadi [20; 98-b.].
Fanlar integratsiyasi funksiyasi yetakchi bo'lib, u o'zi bilan boshqa fan asoslarini didaktika prinsiplariga amal qilgan holda, o'rganish va o'rgatishni har tomonlama ta'minlaydi, unumli natijalar olishga imkon yaratadi.
ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES
1. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining "2030 yilgacha bo'lgan davrda O'zbekiston Respublikasining atrof-muhitni muhofaza qilish kontseptsiyasini tasdiqlash to'g'risida"gi PF-5863-son farmoni Toshkent, 20l9 yil 30 oktyabr.
2. Mirziyoyev, Shavkat Miromonovich "Milliy taraqqiyot yo'limizni qat'iyat bilan davom ettirib, yangi bosqichga ko'taramiz". - Toshkent: "O'zbekiston" NMIU, 2017.
3. O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning "O'qituvchi va murabbiylar" kuniga bag'ishlangan tantanali marosimdagi nutqi.//https://uza.uz/oz/documents/uzbekiston-respublikasi-prezidenti-shavkat-mirziyoyevning-ituv-30-09-2020.
4. Panjiyev, J. (2023). ONA TILI VA O'QISH SAVODXONLIGI DARSLARIDA TARQATMA MATERIALLARNI RASMLAR ASOSIDA TASHKIL ETISH. Interpretation and Researches, 2(1).
5. Jurakul PANJIEV. (2023). IMPROVEMENT OF ECOLOGICAL CONCEPTS IN PRIMARY CLASS STUDENTS BASED ON INTEGRATION OF SCIENCES. World Bulletin of Social Sciences, 27, 84-89.
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
6. Jurakul PANJIEV. (2023). PRIMARY CLASS CONTENT OF MATERIALS ON IMPROVING THE STUDENTS' ECOLOGICAL CONCEPTS BASED ON THE INTEGRATION OF THE SCIENCES. World Bulletin of Social Sciences, 27, 90-95.
7. Jurakul Panjiev. (2023). PEDAGOGICAL AND PSYCHOLOGICAL FOUNDATIONS OF INTEGRATION OF MODERN PRIMARY EDUCATION LESSONS. Academia Repository, 2(11), 37-45.
MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]
Panjiyev Jo'raqul Menglimamat o'g'li, o'qituvchi, [Панжийев Журакул Менглимамат угли, педагог ],[Jo'raqul M. Panjiyev, teacher]; manzil: Termiz shahar, Islom Karimov ko'chasi, 288b-uy [адрес: улица Ислама Каримова, 288б, город Термез], [address: Islam Karimov street, 288b, Termiz city]
© intereduglobalstudy.com
2024, ISSUE 5
iccl (A
