Научная статья на тему 'БОШЛАНҒИЧ ТАЙЁРГАРЛИК БОСҚИЧИДАГИ ЧАВАНДОЗЛАРНИНГ ОТГА ЎТИРИШ КЎНИКМАСИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ МЕХАНИЗМЛАРИ'

БОШЛАНҒИЧ ТАЙЁРГАРЛИК БОСҚИЧИДАГИ ЧАВАНДОЗЛАРНИНГ ОТГА ЎТИРИШ КЎНИКМАСИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ МЕХАНИЗМЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
19
1
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
УЗУН ТИЗГИН / ОТ МИНИШ / ЭГАРГА ЖОЙЛАШИШ / ЭГАРДА АСОСИЙ ЎТИРИШ / ЭГАРДА ЕНГИЛ ЖОЙЛАШИБ ЎТИРИШ / "СТУЛДАГИ КАБИ" ЎТИРИШ / ЧОВДА "САНЧқИ" ЎТИРИШ

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Ёлдашов Ш.С.

Ушбу мақолада от спортида эгарда асосий ўтиришга оид машғулотлар, енгил жойлашиб ўтириш машқлари, отда ўтириш ҳолатлари, отда ўтиришдаги айрим муаммо ва камчиликлар, уларни келиб чиқиш сабаблари ҳақида илмий назарий маълумотлар келтириб ўтилган. Бундан ташқари унда бўлажак ёш спортчи чавандозлар учун от минишдаги муаммо ва камчиликлар, эгарда ўтиришдаги хатолар ва уларни тузатиш бўйича зарур тавсиялар берилган.В данной статье представлены сведения о тренировках на основную посадку, упражнениях на облегченную посадку, положениях и недостатках во время посадки на коня, приведена научно теоретическая информация по причинам их возникновения. Кроме того приведены необходимые рекомендации для будущих юных спортсмен наездников по проблемам и недостаткам во время верховой езды, ошибкам во время посадки и их корректировке.This article provides information about training for the main horse seat, exercises for forward seat, positions and disadvantages during horse seat, provides scientific theoretical information on the reason. In addition, the necessary recommendations are given for future young athlete riders on problems and shortcomings during horseback riding, mistakes during seat and how to correct it.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «БОШЛАНҒИЧ ТАЙЁРГАРЛИК БОСҚИЧИДАГИ ЧАВАНДОЗЛАРНИНГ ОТГА ЎТИРИШ КЎНИКМАСИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ МЕХАНИЗМЛАРИ»

Медико-биологические и социально-психолгические основы физической культуры и спорта

Мустакил изланувчи, Ш.С. ЁЛДАШОВ1

^збекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик; шахри, Узбекистон

Муаллиф билан богланиш учун:

info@jtsu.uz

БОШЛАНГИЧ ТАИЁРГАРЛИК БОСЦИЧИДАГИ ЧАВАНДОЗЛАРНИНГ ОТГА УТИРИШ КУНИКМАСИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ МЕХАНИЗМЛАРИ

Аннотация

Annotation

В данной статье представлены сведения о тренировках на основную посадку, упражнениях на облегченную посадку, положениях и недостатках во время посадки на коня, приведена научно-теоретическая информация по причинам их возникновения. Кроме того приведены необходимые рекомендации для будущих юных спортсмен-наездников по проблемам и недостаткам во время верховой езды, ошибкам во время посадки и их корректировке.

Ключевые слова: корда, верховая езда, посадка, основная посадка, облегчённая посадка, посадка "как на стуле", паховая посадка "вилка".

Ушбу маколада от спортида эгарда асосий утиришга оид машFулотлар, енгил жойлашиб утириш машклари, отда утириш холатлари, отда утиришдаги айрим муаммо ва камчи-ликлар, уларни келиб чикиш сабаблари хакида илмий-назарий маълумотлар келтириб утилган. Бундан ташкари унда булажак ёш спортчи чавандозлар учун от минишдаги муаммо ва камчиликлар, эгарда утиришдаги хатолар ва уларни тузатиш буйича зарур тавсиялар берилган.

Калит сузлар: узун тизгин, от миниш, эгарга жойлашиш, эгарда асосий утириш, эгарда енгил жойлашиб утириш, "стулдаги каби" утириш, човда "санчщи"утириш.

This article provides information about training for the main horse seat, exercises for forward seat, positions and disadvantages during horse seat, provides scientific-theoretical information on the reason. In addition, the necessary recommendations are given for future young athlete riders on problems and shortcomings during horseback riding, mistakes during seat and how to correct it.

Key words: lungeing rein, horseback riding, seat, main horse seat, forward seat, landing "like on a chair", inguinal landing "fork".

Мавзунинг долзарблиги. Булажак ёш спортчи чавандозларга от миниш асосларини ургатишда отга утиришни машк килиш тамойилларини билиш ва уларга риоя этиш мухим ахамият касб этади. Хусу-сан, отда утиришнинг хар кандай усули от спортида чавандозлик санъатининг асосий омиллардан сана-лади. Агарда, мураббий (йурикчи) машгулотларнинг дастлабки боскичида ёш чавандозларга отга утиришни машк килиш тамойилларига амал килиш юзасидан аник курсатма ва тавсиялар бермаса, шубхасиз бу ке-лажакда чавандознинг спорт натижаларига уз салбий таъсирини курсатади.

Тадкикотнинг максади. Отга утиришни машк килиш услубларини тахлил этиш ва уларни яхлит тизим асосида ёритиб бериш.

Тадкикотнинг вазифалари. Тадкикот олдига куйилган максаддан келиб чикиб, куйидаги вазифалар хал этилади:

- отга утиришни машк килиш буйича илмий - ус-лубий адабиётларни урганиш ва тахлил килиш;

- отга утиришни машк килиш услубларини ёритиб бериш.

Тадкикотнинг услублари. Тадкикот жараёнида, педагогик кузатув назарий тахлил ва умумлаштириш хамда математик - статистик услублардан фойдала-нилди.

Асосий (ёки дрессаж) усулда утириш машклари

чавандозларнинг барча машгулотлари асосидир. Ёш чавандозларга мувозанат, эркинлик, ритм туйгуси, уйгунлик ва харакат хавфсизлигини ургатиш керак. Мураббий рахбарлигида у юкорида айтиб утилганлар-нинг барчасини урганиш ва узлаштириш учун етарли вакт ва имкониятга эга булиши лозим.

Факатгина мувозанатли ва мослашувчан утириш холатида чавандознинг бошкарув воситалари тугри булади. Факат бошкариш воситаларини тугри ва тушуниб куллаш натижасида чавандоз отни тугри "хис" килади ва унинг харакатларига таъсир кур-сатиш кобилиятига эга булади. Хатто тажрибали чавандозлар хам эгарда тугри утиришнинг асосий тамойиллари устида ишлашни хеч качон тухтат-масликлари зарур.

Тегишли гимнастика машкларидан от минишни янги бошлаган ёш чавандозлар хам, тажрибали чавандозлар хам тайёргарлик ва машгулотнинг бир кисми сифатида фойдаланишлари мумкин. Аммо машкларни бажаришда коматнинг холати хамда чавандознинг ёши хисобга олиниши лозим. Асосий эътиборни куч машкларига эмас, балки бадан киздириш ва эгилув-чанлик машкларига бериш максадга мувофик.

Махсус машклар машгулотдан олдин ёки машгулот жараёнида бажарилади. Чавандоз хам, от хам узини эркин тутиш куникмасини шакллантириши керак. Х,акикий чавандоз уз танасини мукаммал бошкара

Медико-биологические и социально-психолгические основы физической культуры и спорта

олган такдирдагина отидан спорт ютукларини талаб килади.

Чавандозларни тайёрлаш шартларига кура отда тугри утиришга ишлов бериш учун шу максадга мос от танлаш жуда мухимдир.

Узун тизгинда (кордада) ишлаш, шунингдек, бошка машгулот турлари учун ювош отлардан фойдаланиш керак. Факат агар от бели (заруратга караб, ён тиз-гинлар) билан ишласа ва от устида утириш кулай булса, ёш чавандоз отда тугри утиришни урганади, тажрибали чавандоз эса от минишдаги хатоларини тугрилай олади.

Дастлаб утиришни эгар билан ёки эгарсиз машк килиш мумкин. Чавандоз тугридан-тугри отнинг бели-да утирганда, от харакатларини яхширок хис килади. Унинг ушлаши учун халкадан (масалан, вольтижлаш учун мулжалланган халкадан) фойдаланиш тавсия этилади.

Универсал эгар утириш ва эгардаги холатга ишлов бериш, шунингдек, бошка барча асосий машгулотлар учун мос келади. Бундай эгарда чавандозга асосий утиришдан енгиллаштирилган утиришга равон утишни ургатиш оркали кутилган натижага эришиш мумкин.

Узун тизгинда эгарга жойлашишни ургатиш

учун отга ён тизгинларни такиш керак. Машклар узанги билан ёки узангисиз бажарилиши мумкин. Узангисиз ишлаётганда уларни эгардан бутунлай ечиб ташлаш тавсия килинади.

Бир машгулотда эгарда утириш ва гимнастика машклари жуда узок давом этмаслиги керак. Машкларни дастлаб одимлаб юриш, сунгра отни йурт-тириш ва секин чоптириш пайтида бажариш лозим.

Эгарда асосий утиришга оид машFулотлар

* Ёш чавандозларни ургатиш уларнинг харакатсиз турган отга табиий равишда (узи учун кулай тарзда) жойлашиш ва утиришни машк килишидан бошланиши керак. Кейин чавандоз тиззалари эгарга зич тегиб тури-ши, аммо каггик босилмаслиги учун оёкларининг юкори кисмини сонларидан ичкарига бир оз буриши лозим.

* У эгарда ёки отнинг бел кисмида тоси ёки сон-ларининг ички кисми мушакларини зуриктирмай утириши зарур.

* Болдирлар ва кафтлар эркин осилиб туриши керак.

* Чавандоз болдирларини осилиб турган холатда отнинг ёнбошларига босишни урганиши лозим. Чавандоз от танасига оёклари билан "ёпишиб" олмай, у билан тугри ва юмшок алока урнатиши учун машкни кайта-кайта такрорлаши керак.

* Факатгина ушбу боскичларни бажаргандан сунг, гавдани тугри тутишни машк килишга утиш мум-кин. Чавандозга кукрагини олдинга бироз чикариш

умуртканинг олдинга силжишига олиб келишини тушунтириш зарур. Шунинг учун уни бошиданок бел умурткаларини бир оз оркага силжитишга ургатиш керак, натижада бел кисми ёйсимон холда булмайди.

* От харакатсиз холатда турганида мураббий оёклар, кулларнинг пастки кисми, кул панжалари ва бошни тугри тутишни ургатиши мумкин.

Машгулотларнинг бу боскичида юкламаларни хаддан ошириб юбормаслик керак, акс холда чавандоз мушакларида томир тортишиши юзага келиб, унинг уз кобилиятига булган ишончи сусайиши мумкин. Икки ёки уч чавандоз учун битта отдан фойдаланиш тавсия этилади, чунки чавандозлар машгулотлар уртасида танаффус килиши ва отдан тушганда бошка жисмоний машкларни бажариши мумкин.

Биринчи от чоптириш дарслари хам узун тизгинда утказилиши лозим. Чавандоз эгарга чукуррок жойла-шиш ва унда мустахкам утириб олиш учун куллари ёрдамидан фойдаланиши мумкин. Ички кул билан эгар кошини, ташки кул билан эса оркасини ушлаб олиши лозим. Чавандоз тоси билан (тосининг ички томони, тос-сон бугимлари ва сонларини ишлатиб отнинг харакатини сусайтириши (амортизациялаши) мумкинлигини сезиши зарур. Чавандознинг имко-нияти ва шароитидан келиб чикиб, мураббийнинг хохишига кура узанги билан ёки узангисиз от чоп-тириш мумкин.

Эгарда енгил жойлашиб утириш машклари

Эгарда енгил утириш машклари дрессаж машклари каби тизимли булиши керак. Регресс (оркага кай-тиш)нинг олдини олиш учун куйидагиларга эътибор бериш керак:

* Мураббий эгарга енгил ва дрессажга хос ути-ришда турли мушак гурухлари ишлашини билиши лозим. Чавандозга асосий тамойилларни ургатишдан ташкари, гимнастика ва жисмоний тайёргарлик дарс-ларини хам максадли равишда утказиш зарур.

* Узангини аста-секин (учтадан бешта тешиккача) кискартириш керак. Эгарда енгил утириш асосларини дастлаб от тухтаб турганда ва одимлаб юрган пайтида урганиш мумкин. Бирок от харакатланаётганида ва айникса, йуртиб ёки чопиб бораётганида отнинг ха-ракатланиши, суръатига, мувозанатнинг узгаришига мослашиш осонрок булади. Эгарда асосий усулда утиришдан енгиллаштирилган утиришга утишни от йуртиб бораётганда машк килиш мумкин.

* Дастлабки боскичдаёк чавандозда эгилувчанлик-ни ривожлантириш учун унинг эгардаги барча холат-лари диапазони буйлаб гавдасини олдинга ва оркага равон харакатлантиришини машк килдириш керак.

* Чавандоз эгарда енгил утиришда мувозанат саклаш ва унинг бошка турларини урганиши керак. Дастлаб зарур холларда ушлаб туриш учун буйин

см см о см ю

го га

0 ^

и

1

с го

Медико-биологические и социально-психолгические основы физической культуры и спорта

камаридан фойдаланиши мумкин.

* Аввало, чавандоз одимлаб юриш ёки йуртиш пайтида кавалетти оркали кулларини отнинг огзи томон харакатлантиришни машк килиши мумкин. Тизза, болдир ва товоннинг холатига алохида эътибор бериш керак (бу эгарда жойлашишнинг асосидир).

* Чавандоз отда ишонч билан утирадиган булгач, енгил утириш машкларини отни далада ва кирларда юкорига-пастга хайдаб бажарса булади.

Машклар оркали мустахкам ва мувозанатни саклаб утиришни ривожлантиришда давом этиш мумкин (шунингдек, тизгинсиз ва узангисиз).

Енгил утириш ва от йурттириш укув машкла-рини навбатлаш худди тана вазнини эгарга ташлаш ва эгардан олишни алмашлаш сингари, чавандозда эгилувчанлик ва эркинликни ривожлантиради.

Чавандознинг эгарда эркин утиришга эришишида ёрдам бериш, яъни эгарда утириш кул харакатига боглик булмаслиги учун ходалардан фойдаланиш мумкин. Шунингдек, ходалар устидан тизгинсиз, яъни уларни отнинг буйнига боглаб, юриш мумкин. Таби-ийки, ушбу машкларни бажариш учун отлар ювош ва ишончли булиши керак.

Отда утиришдаги муаммолар

Тизимли машгулотларда хам эгарда утириш билан боглик муаммолар булиши мумкин. Камчиликларни дархол тузатиш жуда мухимдир. Хатолар такрорла-наверса, улардан халос булиш анча кийин кечади, шу сабабли барча мураббий ва чавандозлар ушбу хатолар хамда уларнинг окибатларидан хабардор булишлари, уларни тузатиш учун тезкор чоралар куришлари керак. Мазкур чоралар факат чавандознинг эгардаги холатидаги индивидуал хатоларни тузатиш билан боглик булмаслиги, аксинча, чавандознинг холати билан отнинг харакатланиши уртасидаги богликликка асосланиши зарур.

см см о см ю

го га

0 ^

Ю

1

1-расм. Отда утирганда йул куйилиши мумкин булган айрим хатолар.

Отда утиришдаги куплаб камчиликлар чавандоз узини эркин хис килмаслиги натижасидир. Дастлабки боскичда ушбу сифатни ривожлантиришга алохида эътибор бериш керак, аммо тажрибали чавандозлар хам бу сифатни яхшилаш устида ишлашни давом эттиришлари лозим.

Коматнинг нотугри шакли ёки холатини (масалан, букчайган бел, букса мушакларининг ута ривожлаган-лиги, эгри бел ёки корин мушакларининг етарлича ривожланмаганлиги каби) тегишли машклар ёрдамида баъзан тугрилаш ёки хатто тулик даволаш мумкин.

Чавандознинг отда утиришдаги хатосини тузата бошлашдан олдин эгарни текшириш мухим. Узок вакт хизмат килгани ёки нотугри ишлатилгани натижасида синган ва энди энг чукур нуктаси марказида булмаган эгарлар чавандозлик машкларига мос келмайди. Шунингдек, улар отнинг белида кушимча юк хосил килади.

Одатда, отда утириш билан боглик муаммолар якка холда булмайди. Бир хато уз-узидан бошка хатони олиб келади, масалан:

• тиззалар пастга тушиб кетиб, товонлар кута-рилган,

• елкалар таранг, куллар осилган,

• тос ва тос-сон бугимлари етарлича эгилувчан эмас, бош ликиллаб туради,

• бош ён томонга эгилган, чавандознинг вазн так-симоти бузилган.

Умумий сикиклик хамда эгардаги бекарор ва ишончсиз холат билан бирга, "стулдаги каби" утириш ва човда "санчки" утириш энг куп учрайди.

"Стулдаги каби" утиришда тос эгарнинг энг чукур жойидан оркага силжийди. Бунда тос муша-клари зурикиб, оркани таранглаштиришга кераксиз уринишлар юз беради. Бу, уз навбатида, тизза ва сон-ларнинг юкорига кутарилишига олиб келади хамда чавандозни отни тугри бошкариш имкониятидан махрум килади. Бу хато одатда жуда киска узангилар ёки факат конкур эгаридан фойдаланиш, ёки энг чукур нуктаси оркага сурилган эгарда юриш натижасида юзага келади.

"Стулдаги каби" утириш куйидаги натижаларга олиб келади:

• Чавандоз куймуч суякларида утирмайди.

• Эгар билан алока урнатиш майдонининг хажми ва шу сабабли самарадорлиги хам камаяди.

• Бел сохаси харакатлари жуда чекланади, шу та-рика чавандознинг от билан "бирга", унинг харакат ритмида юриш кобилияти ёмонлашади.

• Чавандоз букчайган, кукраги ичига ботган хо-латда утиради.

• Бош тик туриш урнига олдинга эгилади. Унинг холати бекарор булади.

• Тизза ва сонларнинг нотугри жойлашиши нати-жасида болдир олдинга кетиб колади. Шунинг учун оёк билан тугри бошкариш имконсиз булиб колади.

• Чавандоз энди танасининг колган кисмидан мус-такил равишда кулларини ишлата олмайди, шунинг учун улар жиловга "осилиб" колади.

"Стулдаги каби" утириш холатини тузатиш

Жисмоний тарбия ва спортнинг тиббий-биологик ва ижтимоий-психологик асослари Медико-биологические и социально-психолгические основы физической культуры и спорта

Чавандоз тосини олдинга, эгарнинг энг чукур жой-ига я к и н ла шт и р и ш и керак. Сонлар, тизза ва тупиклар бушаштирилиб, пастга тушиб туради. Кулай отда узун тизгинда машк килиш фойдали. Чавандоз "усиши", яъни бутун танасини чузиши лозим, шунда у янада узаяди. Елка, сон ва товон оркали утадиган хаёлий перпендикуляр чизикни ёдга олиш зарур.

"Санчки", яъни човда утирганда чавандоз уз вазни-нинг жуда куп кисмини сонлари ва човига йуналтиради. Огирлик куймуч суякларидан олинади ва болдирлар оркага сиргалиб кетади. Бел купинча ичига ботади. Мазкур хато купинча узанги жуда узун ёки эгарнинг энг чукур нуктаси олдинга силжиган булса юз беради.

"Санчки" холатининг окибатлари куйидагича:

• У мувозанат хосил килмайди.

• Куймуч суяклари ва тос мушаклари на от билан ва на эгарнинг энг чукур кисми билан алокада булади. Бу чавандозга уз вазнидан бошкариш воситаси сифатида самарали фойдаланиш имконини бермайди.

• Бел ичига ботганлиги сабабли, умурткага отнинг харакатларини такрорлаш учун эгилувчанлик етиш-майди. Тос зурикиб, от чоптириш пайтида эгарга урилиб боради.

• Чавандоз отни харакатга келтирадиган бошкарув воситаларидан тугри фойдалана олмайди.

• Чавандознинг куллари мустакил равишда ишла-майди. Улар ё зуриккан холда пастга туширилган, ёки чавандоз уларни тутиб туриш учун от ёлига ёпишади.

Човда утириш хатосини тузатиш

Чавандоз уз вазнини сонларидан тосига утказиши керак. Агар узанги бироз кискартирилса, буни килиш осон-рок кечади. Аслида, чавандоз эгарнинг энг чукур кисмида утиришни урганиши зарур. Танани олдинга эгиш билан бажариладиган машклар жуда фойдали булади.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Отда енгил утириш муаммолари.

Отда енгил утириш ва умуман конкурда энг куп учрайдиган хатолар чавандознинг от билан бирга харакатлана олмаслиги ёки от харакатидан узиб кетиши хисобланади. Иккаласи хам мувозанатнинг етишмаслиги ва огирлик марказини узгартириш пайтида мувозанатни узгартира олмаслик билан боглик.

2-расм. От харакатидан олдин харакатланишнинг баъзи сабаблари.

3-расм. От харакатидан оркада колишнинг баъзи сабаблари.

Чавандоз эгарда енгил утиришга яхши ишлов бе-риб, отни ургатиш ва унинг эгилувчанлигини ошириш хамда шу холатда отда юриш пайти уни "оёк олдида" ушлаб туришда бундан фойдалана олиши керак. Чавандоз "эгарда" колишга интилса (хатто енгил утириш холатида хам), бу отни купрок куч сарфлашга ва тезрок харакатланишга мажбур килади, деб уйлаш нотугри. Чавандоз купинча сакрашлар оралигида эгарда керагидан ортик вазнини колдиради. Агар чавандоз "от билан бирга" унинг харакати ритмида харакатланса, у холда болдири билан ишлаб, уни никтай олади. Шундай килиб, мустахкам таянч (тизза, болдир, товон) нихоятда мухим ахамиятга эга, чунки бусиз гавда холати тугри булмайди.

Х,аддан ташкари узун узангилар мувозанат саклашни кийинлаштиради. Улар чавандозни вазиятга караб харакатдан илгарилашга ёки кейинда колишга мажбур килади. Шунингдек, бу эгарга ортикча вазн тушишига олиб келади, яъни отнинг белидан керагича огирликни олиб ташлашга йул куймайди.

Чавандознинг аксарият холларда тиззани бук-масдан узангида тик туриш холати нотугри хисобланади ва уни узгартириш зарур. Бундай жойлашув, айникса, сакрашдан олдин ва ундан кейин равон харакатланишга имкон бермайди.

Эгарда енгил утиришни яхшилаш учун узун тизгинда (кордада) унга ишлов бериш, даладаги нотекис жойларда, кавалетти оркали юриш ва отда махсус конкур гимнастикасини бажариш тавсия этилади, шу-нингдек, чавандоз танаси доимо яхши спорт холатида булиши учун махсус гимнастика машклари мухимдир.

Хулоса урнида шуни айтиш мумкинки, бо-шлангич тайёргарлик боскичидаги чавандозларнинг отга утириш куникмасини шакллантиришда хар бир утириш услубининг узига хослиги, утиришдаги айрим муаммо ва камчиликлар, уларнинг келиб чикиш сабабларини урганиш ва тахлил этиш лозим. Шунингдек, от минишдаги муаммо ва камчиликлар, эгарда утиришдаги хатоларни тузатиш буйича уз вактида зарур чораларни куриб бориш талаб этилади. Бунда мураббий (йурикчилар)га енгил жой-

см см о см

со га t

0

ΠW

1

Медико-биологические и социально-психолгические основы физической культуры и спорта

лашиб утириш машкларини бажариш хдмда эгарда асосий утиришга оид машгулотларни комплекс тарзда олиб бориш тавсия этилади.

Адабиётлар:

1. "Олий спорт ютукларини ривожлантиришниниг долзарб муаммо-лари" халкаро илмий-амалий анжуман. Тошкент - 2019.

2. "Фан - спортга" илмий-назарий журнали 2020 йил 3-сон. 48-51 б.

3. "Фан - спортга" илмий-назарий журнали 2021 йил 7-сон. 24-28 б.

4. "От спорти буйича мутахассисликка кириш" фанидан маърузалар матнлари. Чирчик - 2022.

Соискатель Б.Д. ЭРГАШОВ1

Узбекский государственный университет физической культуры и спорта город Чирчик, Узбекистан

Информация для связи с автором:

info@jtsu.uz

РОЛЬ СТАТИЧЕСКОИ СИЛОВОИ ВЫНОСЛИВОСТИ В ПРОЯВЛЕНИИ БРОСКОВОИ РАБОТЫСПОСОБНОСТИ БОРЦОВ НА ПОЯСАХ

Аннотация

Annotation

В статье на основании специального исследования предпринята попытка обосновать роль или удельное значение статической силовой выносливости в проявлении броско-вой работы у квалифицированных борцов на поясах.

Ключевые слова: борцы на поясах, броски, статическая силовая выпосливость, специфика.

Маколада махсус тадк,ик,от асосида малакали белбогли курашчиларнинг ташлашларда намоён буладиган статик куч чидамлилигининг роли ёки узига хос кийматини асослашга х,аракат килинган.

Калит сузлар: белбогли курашчилар, улоцтиришлар, статик кучга чидамлилик, ихти-сослик.

In the article, based on a special study, an attempt is made to substantiate the role or specific value of static strength endurance in the manifestation of throwing work in qualified wrestlers on belts.

Key words: belt wrestlers, throws, static strength endurance, specifics.

Актуальность. В настоящее время установлено, что специфика борьбы на поясах, связанная с течением схваток в условиях постоянного захвата руками за поясами соперников, осложняет процесс реализации технических приёмов, иыполняемых за счёт интегрального проявления физических качеств [Р.Ф.Гайнанов, 2008, с. 112; М.А.Правдов, 2013, 118125; В.А.Маргазин, 2007, с. 54-59; Н.Н.Челышев, 2013, с. 191-196;].

Исходя из такой специфики борьбы на поясах следует полагать что в ходе схватки, и особенно при выполнении бросков соперника, силовые качества динамической направленности, играющие приоритетное значение в этом процессе, могут быть реализованы эффективно только через кратковременного мышечного усилия статической направлнности. Иначе говоря для того, чтобы произвести бросок борец сначала проявляя максимум статической силы давит соперника вниз (изометрический режим мышечных усилий) и затем испомьзуя динамическую силу концентрической и эксцентрической направленности совершает подьём с последуюшим поворотом или вращением соперника выполняет бросок. А многократное повторние таких фаз в ходе тренировочных и соревновательных схваток возвышает роль статической силовой выносливости при выполнении бросковых действий борцов на поясах.

Для определения состоятельности выдвигаемого предположения нами была выдвинута цкль изучить

удельной значимости статической силовой выносливости (ССВ) в проявлении бросковой работа способности у квалифишрованных борцов на поясах весавой категорий 68-75 кг. Всего обследовано 72 борца, из числа которых были отобраны две группы испытуемых - борцы с высоким (25 чел.) и низким (25 чел.) уровнем развития ССВ, что было определено по данным следуюших тестовых упражнений: - время сохранения положения виса на турнике с согнутыми руками в локтях на 50% - борцы, показавшие результаты 30,4 - 37,5 сек. были обнесены к группе с высокии развитием ССВ, а - результаты 29,7 - 25,3 сек. к группе с низким уровнем ССВ; то же с подниманием ног на 90о - 29,3 - 35,7 сек. - борцы с высоким уровнем развития ССВ и - 28,6 - 22,4 сек. с низким уровнем развития ССВ; время сохранения позы наклона туловища вперед на 90о с манекеном на плечах (30 кг) - 35,6 - 40,3 сек. - высокая ССВ и 34,6 - 25,8 сек. - низкая ССВ; то же в наклоне туловища назад с манекеном на груди - 15,9 - 23,5 - высокая ССВ и -15,5 - 11,7 сек. низкая ССВ. Уэтих категорий борцов изучалось максимальное число бросков манекена (30 кг) через колено и грудь с учетом динамики его роста в течении годичного цикла подготовки.

Результаты исследования и их обсуждение. По результатам исходных исспедований, проведенных в рамках выще выдыинутой проблематики, установлено, что средне статистические значения ССВ у обследованных 72 квалифищированных борцов на поясах с

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.