Научная статья на тему 'БОШЛНҒИЧ СИНФ ЎҚУВЧИЛАРНИНГ ЁЗУВ МАЛАКАЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ УСУЛЛАРИ'

БОШЛНҒИЧ СИНФ ЎҚУВЧИЛАРНИНГ ЁЗУВ МАЛАКАЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ УСУЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

2938
144
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
диққат / сезги / идрок / хотира / ёзув техникаси / ёзув қуроллари / attention / intuition / perception / memory / writing technique / writing tools

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Юлдашева Фарида Шаиловна, Юзбаева Комила Убайдуллаевна

Мақолада бошланғич синфларда ёзув малакаларини шакллантириш,синфда ўқувчиларнинг иш жойини тўғри ташкил этиш, ёзув қуроллари ва улардан фойдаланиш, ёзув сифатини шакллантириш, чиройли ёзув малакаларини шакллантириш усуллари ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

METHODS OF FORMATION OF WRITING SKILLS OF PRIMARY SCHOOL STUDENTS

The article describes the formation of writing skills in primary school, the correct organization of the workplace of students in the classroom, the tools and their use of writing, the formation of writing quality, the formation of beautiful writing skills.

Текст научной работы на тему «БОШЛНҒИЧ СИНФ ЎҚУВЧИЛАРНИНГ ЁЗУВ МАЛАКАЛАРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ УСУЛЛАРИ»

БОШЛНГИЧ СИНФ УЦУВЧИЛАРНИНГ ЁЗУВ МАЛАКАЛАРИНИ

ШАКЛЛАНТИРИШ УСУЛЛАРИ

Фарида Шаиловна Юлдашева Комила Убайдуллаевна Юзбаева

Тошкент вилояти Чирчик шахар Тошкент вилояти Чирчик шахар

12-сонли мактаб укитувчиси 12-сонли мактаб укитувчиси

АННОТАЦИЯ

Маколада бошлаетич синфларда ёзув малакаларини

шакллантириш,синфда укувчиларнинг иш жойини туFри ташкил этиш, ёзув куроллари ва улардан фойдаланиш, ёзув сифатини шакллантириш, чиройли ёзув малакаларини шакллантириш усуллари ёритилган.

Калит сузлар: диккат, сезги, идрок , хотира, ёзув техникаси, ёзув куроллари

METHODS OF FORMATION OF WRITING SKILLS OF PRIMARY

SCHOOL STUDENTS

Farida Shailovna Yuldasheva Komila Ubaydullayevna Yuzbayeva

Teacher of school No. 12 in Chirchik, Teacher of school No. 12 in Chirchik, Tashkent region Tashkent region

ABSTRACT

The article describes the formation of writing skills in primary school, the correct organization of the workplace of students in the classroom, the tools and their use of writing, the formation of writing quality, the formation of beautiful writing skills.

Keywords: attention, intuition, perception, memory, writing technique, writing

tools

КИРИШ

Бошлаетич синфларда укувчининг келажакдаги тараккиётини белгилаб берувчи рухий,таълимий асослар куйилади.

Баркамол авлод тараккиёти савод чикаришнинг асоси булган алифбе дарсликларининг таълимий-тарбиявий сифат даражасига боFлик.

Алифбе даврида укиш ва ёзишга ургатишнинг уЙFунликда,баравар олиб борилиши тахлил-таркиб товуш усулининг энг асосий хусусиятларидан бири булиб хисобланади.

Кичик ёшдаги укувчиларни чиройли ёзувга ургатиш учун уларни мактабга келган кунлардан бошлаб куйидаги вазифаларни бажаришга ургатиш зарур:

1. Ёзув вактида партага туFри утириш .

2. Ёзув куролларидан туFри фойдаланиш

3. Дафтарадан туFри фойдаланиш

4. Ёзма шакилдаги харф ва унинг унсурлари билан таништириш.

5. Ёзма шакилдаги харфлар ёрдамида бугин, суз ва гаплар ёзиш.

Укувчиларда ёзув малакаларини шакллантириш учун биринчи навбатда

харфларнинг шаклини туFри ташкил этишга, туFри тасаввур килишга бир хил кияликда ёзишга, харф унсурларини бир-бирига туFри боFлаб ёзишга, сузларни каторларга, туFри жойлаштиришга ургатилади.

Чиройли ёзув малакаларини шакллантиришга энг биринчи коида бу гигиеник талаблардир.

Укувчиларда ёзув малакаларини хосил килиш учун диккат, сезги, идрок, хотира каби психофизиологик функциялар иштирок этишини курамиз. Бу хол укувчига идрок этган ва сезган нарсаларини хотирага мухирлаш имконини беради.

Чиройли ёзувга ургатиш учун биринчи навбатда куйидаги малакаларни сингдириб бориш талаб этилади.

- Ёзув куролларидан туFри фойдаланиш .

- Парта устига дафтарни туFри куйиш.

- Ёзаётганда гавдани туFри тутиш ва тирсакларни туFри харакат килдириш.

- Уз хатини берилган намуна билан таккослашга ургатиш

- Товушни босма харфга босма харифларни эса ёзма шакилга айланишга ургатиш.

- Харфларнинг шаклини туFри идрок этишга ургатиш.

- Харфларни бир -бирига боFлаб ёзишга ургатиш.

- Харфларни бир хил баландликда ва кенгликда текиз ёзишга ургатиш.

- Дафтар чизотидаги каторларни туFри тулдириш, сарлавха , ой ва кунларни туFри ёзиш.

- Харфларнинг киялигини туFри саклаш.

Биринчи синф укувчиларини чиройли ёзувга

ургатишдан олдин куйидаги малакаларини бериш лозим :

Ёзув малакаси турли усул ва приёмлардан фойдаланиш. Хдрфларнинг шаклини туFри ифодалаш,график малакаларини эгаллаш. Ёзув вактида

харфларнинг шакли билан бир каторда уларнинг кандай товуш билдиришини хам билиш,яъни имлога оид малакаларини эгаллаш.

Юкорида курсатиб утилган хар бир малака уз олдига маълум бир коидани максад килиб куяди.Масалан, ёзув техникаси-ёзув куролларидан туFри фойдаланиши,ёзаётганда партага туFри утириш, кулни туFри тутиш, умуман гигеник коидаларга амал килишни талаб килади. График малакалар эса харфлар шаклини туFри ифодалашни,уларнинг орасидаги масофанинг бир хил булишини, кияликни туFри саклашни талаб этади. Имлога оид малакаларда эса кайси харф кандай товуш билдиришини ва уларни уз урнида туришини талаб этади.

Ёзув малакалари 6-7 ёшли болалар учун укитувчи томонидан бевосита кузатиб боришни талаб этади кийин жараёндир.Худди шу даврда укувчилар томонидан бажарилган машклар келгуси учун мухим ахамятга эгадир.

Укувчи узининг дастлабки ёзган харф ва унсурларидан рухланади узига булган ишончи ортади ва кийинрок харфларни ёзишдан чучимайди.Шунинг учун хам укувчиларда дастлабки ёзув малакаларини хосил килишда уларнинг иродасини мустахкамлашга этибор бериш лозим.Бунда укитувчининг болалар бемалол бажара оладиган топшириклар танлаши катта йул уйнайди.

Бу даврда болалардаги психологик хусусиятларни хамда уларнинг физиологик хусусиятларни хамда уларни усишларини хисобга олиш босланFич синф укитувчисининг мухим вазифасидир.

Укувчилар жуда куп вазифаларни,укиш, ёзиш,расм чизиш ва бошка машкларни партада утириб бажарадилар бу даврда укитувчи укувчиларни туFри утиришга ургатиши,уларниниг эркин ишлаши учун зарур шарт шароит яратиб бериши керак бунинг учун укув йили бошида укитувчи мактаб хамшираси билан хамкорликда ёшига болаларнинг буйига хамда куриш ва эшитиш кобилятларинига караб парталарга утказиши мухимдир.

Укувчилар партаси синфдаги асосий жихоз булиб у укувчиларнинг ёшлари ва буйларига мос,ёзиш ва расм чизиш учун кулай булиши укувчи утириб турганда халакит бермаслиги лозим.

Укувчиларда ёзув малакаларини хосил килишдан олдин ,уларни сифатли ёзув куроллари билан таъминлаш лозим .Ёзувнинг чиройли булиши куп жихатдан ёзув куролларига боFлик . Уларнинг ёзув куролларини мунтазам назорат килиб бориш укитувчининг мухим вазифасидир.

Дастур талаблари буйича биринчи синф укувчилари "Алифбе" китобига илова тарикасида чикарилган "Ёзув дафтаридан" фойдаланишлари лозим, "Ёзув дафтари" сифатли коFOЗдан ишланган , силлик ва чизиклари аник ва куриниб турадиган булиши лозим. Дафтардаги кия чизиклар орлиFи 25 м.м

65 % кичик харфлар ёзиладиган сатр чизоти орал^и 5 м.м тенг булиши лозим.

Укувчилар учун тавсия этиладиган шарикли ёки гелли авторучкаларнинг йуFOнлиги уларнинг кул бармокларига мос булиб, узинлиги 130 мм ошмаслиги лозим.

Укувчилар ёзувининг сифати куп жихатдан юкорида курсатиб утилган ёзув куролларига боFлик .

Ёзувнинг сифатини шакилантириш деганда , биз унинг аник ва тоза бир хил кияликда ва буландликда булишини , бир текис силлик ёзилишини тушинамиз.

Укувчиларда ёзув сифтларини шакиллантириш учун укитувчи куйидаги курсатмаларга амал килиши лозим .

1. Харф унсурлари ва харфларни туFри боFлаб ёзиш

2. Ёзувни 65 кияликда ёзишга ургатиш.

3. Хар бир катордаги харфларнинг бир хил баландликда булишига эришиш.

4. Харф унсурлари , харфлар ва сузлар орасидаги масофаларни бир хилда саклаш

5. Синфдаги барча укувчиларни бир хил тезликда равон килиб ёзишларига эришиш.

Бошлаетич синфларда ёзув малакаларини шакиллантириш усуллари куйидагиларни ташкил этади.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Намунага караб ёзиш. Чиройли ёзувга ургатишнинг энг асосий усулларидан бири харфларнинг шаклини намуна килиб курсатиш ва ёздиришдир хар бир харф намунаси доскада барча укувчиларнинг диккатини жалб килган холда ёки айрим укувчиларга дафтарда алохида -алохида курсатиб бериши лозим . Укиувчининг вазифаси эса доскада эслаб колган шаклларини уз дафтарларига туFри акс эттиришдир. Доскада ёзиб курсатилаётган хар бир харф барча укувчиларга аник куриниб туриши шарт , агар айрим укувчилар уни кура олмаган булсалар , айтадан такрорлаб курсатиш лозим.Укитувчи томонидан хар - бир харф ёки харфларнинг боFланиши OFзаки ёки доскада тушунтириш оркали , кулни каерга кераклиги каерда кул харакатининг бурилиши ва каерда бу харакат узилиши талаб этилиши, харфларнинг

баланд - хастлиги кайдаражадалиги каби курсатмалар оркали тушунтирилади.

Наманага караб кучириб ёзиш. Бу жуда кадимий усул булиб , хозирги кунда хам уз кимматини йукотгани йук . Укувчилар асосан харфларнинг шаклини "Хуснихат" китобидаги ёки "Ёзув" дафтаридаги наманага караб кучириб ёзадилар.

Намунага караб кучириб ёзиш тайёр харфларнинг устидан ёзишга нисбатан анча мураккаб булиб , уларнинг хар иккиласини кайси вактда куллашни укитувчи яхши билиши керак. Тайёр холдаги нукталар билан ифодаланган харфлар устидан кулни юргизиб машк килиш ихтиёрсиз жараён булиб укувчилар бу топширикни осон бажарадилар укувчиларнинг дафтарларига укитувчи томонидан ёзиб курсатилган хар бира намуна чиройли ва аниф ёзилиши лозим.

"Хуснихат" дапрлигида берилган намунага караб ёздириш укитувчининг вактини тежайди хамда ишлаш учун имконият яратиб беради. Бунинг учун хар бир укувчининг олдида дарслик булиши зарур.

Нусха кучириш. Бу усулни харф шаклини туFри тасуввур эта олмайдиган ёзишда дафтар чизикларида тушуиб ёки чикиб кетадигон укувчилар учун кулулаш мумкин.

Масалан, бир укувчи Б харфини ёзишда хатога йул куяётган булса укитувчи уларни нукталар билан ифодалаб дафтарга каламда ёзиб курсатади, укувчи эса унинг устидан сиёх юргизиб чикади бу усул укувчининг шу харф хакидаги тасаввурини кенгрок шакиллантиради. Айрим холларда нукталар ифодаланган харфлар орасини кенгрок ташлаб, улар орасида мустакил машкларни хам ташкил этиш мумкин . Шундагини укувчи шу харфнинг ёзилиши хакида тулик тасаввурга эга булади.

Айрим укувчилар чиройли ёзувга ургатишнинг даслабки даврларида укувчиларнинг харф ва унинг унсурлари хакида турли тасаввурга эга килиш учун юпка хитой коFOЗдан хам фойдаланадилар .

Бундай машклар факат йул харакатини устириш учун ёрдам берди холос. Узок муддат ёзган болалар харфларнинг шаклини мустакил ёки намануга караб ёзишда кийланадилар.

Шунинг учун нусха кучириш усулидан факат якка-якка машк килишда фойдаланиш лозим.

Тасаввур оркали ёзиш юкорида курсатиб утилган усуллар билан бир каторда тасаввур килиш оркали ховода харфларнинг шаклини ёзлириб машк килдирилади.

Укитувчи доскада ёзиб курсатган харф ёки боFланишларни укувчиларга кандай килиб ёзишни, ручканинг хавода харакатини курсатиб укувчилар тасаввур хосил килганларидан сунг дафтарга ёзишга рухсат этилади. Бундай машклар укувчиларнинг кизикишларини устиради, хамда жисмоний машкларни хам бажариш имконини беради.

Аммо укитувчи бу усулдан фойдаланишда синфдаги барча укувчиларнинг кул харакати канчалик туFри ёки нотуFри эканлигини бир вактда текшира олмайди. Бир неча укувчинигина кузатиб тегишли курсатма бера олиши мумкин. Нусха кучириш тасаввур оркали ёзиш чиройли ёзишга ёрдамчи усуллардир.

МУХОКАМА

Харфларни шаклини тахлил килиш харф ва унинг унсурларини тахлил килишни турлича амалга ошириш мумкин харфларни унсурларга ажратиб тахлил килиш хар бир харфнинг неча унсурдан тузилганлигини хар бир унсур кандай шакилга эга эканлигини бу унсурлар бошка харфлар билан боFланишда кандай куринишга эга булишини укувчилар тасаввур этадилар. Аммо соддалаштирилган харфлар алфавити куп харифларни унсурларга ажратмай бир бутун шакилда ёзишни тавсия этади. Айрим харфлар бир неча унсурдан ташкил топган булиб улар бир бутун шаклда ёзилади , аммо укитувчи унинг неча унсурдан иборат эканлигини факат эслатиб туриши мумкин. Масалан, кичик н ва м харфининг биринчи унсури бир хил шаклга эга , аммо кичик н харфида битта илмокли кичик таёкча булса , кичик м харфида иккита илмокли таёкча булади бу ерда факат укитувчи харфларнинг нечта унсурдан ташкил топганлигини эслатиб утади, ёзишда эса бу харфлар кул харакатини узмасдан ёзишни талаб этади.

Ёзув малакасини онгли узлаштириш. Чиройли ёзув коидаларини яхши билиш ёзув малакасининг шакилланишига якиндан ёрдам беради.

Чиройли ёзув коидаларини киска ва тушунрли килиб баён этиш лозим. Шундагина укувчилар уни тулик узлаштиришлари ва амалда куллашлари мумкин. Масалан, биринчи синфда дастлаб туFри утириш, ручкани туFри ушлаш, дафтарни туFри холатда куйиш каби талаблар асосида сузларда харфларнинг баландлигини ва киялигини бир хилда саклаш сузларда харф унсурлари ва хпрфларнинг орлотини бир узокликда чамалаб ёзиш коидалари келиб чикади.

Факат иккинчи синфдан бошлаб чиройли ёзиш малакасига ургатишда ёзув техникасига оид булган кичик ва бош харфларни бир хил баландликда

чамалаб ёзиш; харф ва 4-5 харфдан ииборат сузларни кул харакатини узмасдан боFлаб ёзиш тез ва тоза ёзиш каби коидалар талаб этилади.

Юкорида курсатиб утилган хар бир коида узининг аник мазмунига эга булиши керак. Укувчи хар бир коидани аста секин уз урнида урганиб бориши лозим. Ёзувнинг киялиги хакидаги тушунчалар чукур сингдирилгандан сунг харфларни бир хил масофада текиз ёзиш коидалари ургатилади. Харфларни кул харакатини узмасдан ёзиш коидалари урганилгандан сунг, сузларни кул харакатини узмасдан ёзиш коидалари ургатилади. Чиройли ёзув деганда биз аник чизиклар буйича хуснихат намуналарида курсатилгандек ёзилган хатни тушунимиз. Учинчи синфдан бошлаб эса бу коидаларга яна кушимча тез ва тоза ёзиш коидалари киритилади. Аммо хар коидани хар дарсда укувчини бездирадигон даражада такрорлаш ярамайди, бунда онгли равишда узлаштириш учун мулжалланган коидалар аскотиши мумкин

Санок- оханг усули. Бу усулдан фойдаланишда укитувчи хар ва унинг усулларини санаш оркали ёздириб тушунтиради . Бу усулни айникса савод ургатиш даврида кенг куллаш мумкин. Санок - оханг усулининг афзаллиги шундаки , биринчи у харфларнинг теккиз ёзилишини таъминлайди ва харф унсурларининг тушуиб колишига йул куймайди. Иккинчидан , секин ёзаётган укувчиларни тез ва синфдаги барча укувчилар билан баробар ёзишга ундайди; учинчидан укувчиларга харакатларни аник ва дадил бажаришни ургатади; туртинчидан синфда жонлантиришга ёрдам беради. Аммо бу усулдан бутун дарс давомида фойдаланиш тавсия килинмайди, чунки укувчилар чарчаб, ёзув сифатини пасайтириб юборишлари мумкин.

Санок - оханг усулини куллашда, асосан харфларнинг асосий унсури "бир", "икки","уч" деб санаб борилади. Ёрдамчи улаш унсури "ва" деб боFланади. Санок- оханг усулини куллашда харф ёки унсурлар аввал саноксиз ёзилади сунгра санок билан ёздирилади. Шунингдек бу сул билан ёзишда дастлаб секинрок кейи нчалик уни тезлаштириб ёзиб курсатилади Санок -оханг усулидан боFин , суз ва гапларни ёздиришда хам фойдаланиш мумкин.

Хатолар устида ишлаш. Бу сулни куллашдан максад хар бир укувчини уз хатосини мустакил топа олишга ва уни тузатишга ургатишдир. Укувчиларнинг уз ёзувларидаги харфларнинг туFри ёки нотуFрилигини, киялигини баланд ёки паст ёзилганлигини текшириб чикиш топширилади.Укувчилар навбати билан узлари йул куйган камчликларини айтиб берадилар айрим укувчиларга укитувчи ёрдам беради .Купчлик

укувчиларнинг такрорланган бир хилдаги хатоларини укитувчи доскада тахлил килиб уни кандай тузатиш йулларини курсатиб беради .

Биринчи синфда ёзув машкларини ташкил этиш. Бир мунча мураккаб булиб, у бир неча даврларга булинади ва бир неча вазифани уз ичига олади, Болалар укитувчининг курсатмасига аоссан доскага ёзган харф ва сузларни куриб борадилар суз ва боFинларни тахлил киладилар. Нукталар билан ифодаланган харфларнинг устида буяайдилар. Укувчиларни ёзишга ургатишдан аввал туFри утириш коидаларини коидаларини тушунтириб бериши шарт шу билан бирга укитувчи бутун дарс давомида укувчиларга туFри утириш коидалари эслатиб туриши лозим. Укувчиларга чиройли, аник ва тоза ёзишга кизикиш уЙFOтиш биринчи навбатда укитувчига боFлик бошланFич синф дастурининг сунгги боскичида ёзувга ургатиш укиш дарси билан ёзув дарсини чамбарчас боFлашни максад килиб куяди. Укиш дарсларида укувчилар товуш хамда босма харфлар билан таништирилса, товуш ва харфларни анализ ва синтез килиш оркали уларнинг нутки устирилади. Шу киби ёзув дарси хам узининг айрим алахида хусусиятига эга. Ёзувга ургатиш уз навбатида куйидаги катор тушунчаларни билишни талаб этади. Масалан, баланд-паст, бир хил кенг-тор, якин-узок, юкори, тенг, Kия-туFри, чапга ва бошкалар. Укитувчи ёзишга ургатишга бошлашдан олдин укувчилар билан юкорида кай этилган тушунчалар устида иш олиб бориши лозим. Бу укувчиларга харфларнинг шаклини аник харакатини яхши тушунишларига катта ёрдам беради.

ХУЛОСА

Хулоса килиб айтганда ёзиш малакаси укиш малакасига нисбатан анча мураккабдир. Шунинг учун биринчи синфда укув шаклари учун берилган алифбегача булган давирни бир мунча узайтириш мумкин. Аммо бу даврда ёзув дарси уртасида бир мунча фарк булиши мумкин ундан куркмаслик керак чунки бу вактда укувчилар суз ва харфларни утилган матириаллар асосида ёзиб урганадилар.

REFERENCES

1. Tojieva Zulxumor Nazarovna, Dusmanov Farhod Azamqulovich, Muhamedova Nazokat Jurayevna, & Haydarova Surayyo Abdusalomovna (2016). Mustaqillikdan keyingi yillarda O'zbekiston Respublikasi aholisining o'limi va umr ko'rish davomiyligi. Evropa ilmiy sharhi, (3-4), 24-27.

2. Shernayev Akbar (2020/1/30) Abstracts of V International Scientific and Practical Conference Osaka, Japan 29-31 January 2020,189-193.

3. Иброимов, Ш. И. У., & Болтаев, М. Ж. (2020). Узбекистан TOF-водийларининг экотуристик имкониятлари ва улардан фойдаланиш. Academic Research in Educational Sciences, (1).

4. Rajabov Furkat Turakulovich, Sattarov Abdisamat Umirkulovich (2020) FARMS OF UZBEKISTAN: DEVELOPMENT, SPECIALIZATION, GEOGRAPHY. Journal of Critical Reviews, 7 (6), 1189-1196.

5. Oybek Uralovich Abdimurotov (2020). TABIIY GEOGRAFIYA DARSLARINI MUSTAQIL O'RGANISHDA INTERFAOL METODLARDAN FOYDALANISHNING IMKONIYATLARI. Academic research in educational sciences, (3), 1306-1312.

6. Ibroimov, S., & Madaminova, M. (2020). Maktablarda geografiya fanini о 'qitish samaradorligini oshirishda innovatsion texnologiyalarni qо 'llash. Academic research in educational sciences, (1).

7. Radjabov, F. (2020). Describe the Individual Food Industry Contents and their Role in the Delivery of Agricultural Products. International Journal of Progressive Sciences and Technologies, 19(1), 292-294.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

8. Komilova, N. K., Haydarova, §. A., Xalmirzaev, A. A., Kurbanov, S. B., & Rajabov, F. T. (2019). Territorial Structure of Agriculture Development in Uzbekistan in Terms of Economical Geography. Journal of Advanced Research in Law and Economics, 10(8 (46)), 2364-2372.

9. Шерзод Иброим Угли Иброимов, Мансур Фарманович Бурибеков, & Максуда Анвар Кизи Сатторова (2020). ЁШ АВЛОДГА ЭКОЛОГИК ТУРИЗМНИНГ МАЗМУН-МОХДЯТИНИ ЕТКАЗИШ. Academic research in educational sciences, (3), 275-279.

10. Turakulovich RF (2020). Dynamics and Regional Features of Agricultural Production. In the Republic of Uzbekistan. International Journal of Psychosocial Rehabilitation, 24 (2), 1264-1269.

11. Фуркат Ражабов, Лобар Джураева, & Асрор Махмадалиев (2020). УЗБЕКИСТОН ФЕРМЕР ХУЖАЛИКЛАРИ: РИВОЖЛАНИШИ, ИХТИСОСЛАШУВИ, ГЕОГРАФИЯСИ. Academic research in educational sciences, (3), 674-686.

12. Шерзод Иброимов, Махмуд Болтаев, & Максуда Сатторова (2020). МАКТАБ УКУВЧИЛАРИ ОНГИДА РЕКРЕАЦИЯ ТУШУНЧАСИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ. Academic research in educational sciences, (3), 146-151.

13. Фуркат Туракулович Ражабов, & Азиза Абдуллаевана Олимова (2020). ТАЪЛИМ МУАММОЛАРИ ЕЧИМИДА ИННОВАЦИОН КЛАСТЕРНИНГ АХДМИЯТИ (ГЕОГРАФИЯ ТАЪЛИМИ МИСОЛИДА). Academic research in educational sciences, (3), 697-702.

14. Sharipov Shavkat Mukhamajanovich, Shomurodova Shahnoza Gayratovna, Gudalov Mirkomil Ravshanovich (2020) THE USE OF THE MOUNTAIN KARS IN THE TOURISM SPHERE IN CORT AND RECREATION ZONE OF CHIMGAN-CHARVAK. Journal of Critical Reviews, 7 (3), 475-481.

15. Шомуродова Шахноза Гайратовна Природные озера Тянь-Шаня в зоне отдыха Чимган-Чарвак // Европейское научное обозрение. 2018. №9-10-1. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/the-natural-lakes-at-the-tianshan-mountains-covered-in-chimgan-charvak-recreation-zone (дата обращения: 15.12.2020).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.