Научная статья на тему 'Ақли заиф ўқувчилар ёзма нутқидаги камчиликларни бартараф этишнинг самарали йўллари'

Ақли заиф ўқувчилар ёзма нутқидаги камчиликларни бартараф этишнинг самарали йўллари Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
1435
128
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ақли заиф ўқувчилар / ёзма нутқ / нутқ камчиликларини бартараф этиш йўллари / педагогик технология / тизимли услуб / ёзма боғланган нутқ / children with intellectual disabilities / writing / infringement of speech / ways of correction of infringement writing / teaching technology / system technique / written coherent speech.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Акромова А. Қ.

Мазкур мақолада ақли заиф ўқувчилар ёзма нутқидаги камчиликларни бартараф этиш усуллари ёритилган. Ақли заиф ўқувчилар ёзма нутқидаги камчиликларни бартараф этишда илғор педагогик технологияларнинг аҳамияти очиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

EFFECTIVE WAYS OF WRITTEN LANGUAGE CORRECTION OF CHILDREN WITH MENTALLY DISABILITIES

The article highlights ways of correction of written language of children with intelligence of infringement. The significance of pedagogical techniques for the correction of infringement of written language in children is discussed.

Текст научной работы на тему «Ақли заиф ўқувчилар ёзма нутқидаги камчиликларни бартараф этишнинг самарали йўллари»

Акромова А.К,..

Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети магистранти

АКЛИ ЗАИФ УКУВЧИЛАР ЁЗМА НУТКИДАГИ КАМЧИЛИКЛАРНИ БАРТАРАФ ЭТИШНИНГ САМАРАЛИ ЙУЛЛАРИ

АКРОМОВА А.К,. АКЛИ ЗАИФ УКУВЧИЛАР ЁЗМА НУТКИДАГИ КАМЧИЛИКЛАРНИ БАРТАРАФ ЭТИШНИНГ САМАРАЛИ ЙУЛЛАРИ

Мазкур маколада акли заиф укувчилар ёзма нуткидаги камчиликларни бартараф этиш усуллари ёритилган. Акли заиф укувчилар ёзма нуткидаги камчиликларни бартараф этишда илFор педагогик технологияларнинг ах,амияти очиб берилган.

Таянч суз ва тушунчалар: акли заиф укувчилар, ёзма нутк, нутк камчиликларини бартараф этиш йуллари, педагогик технология, тизимли услуб, ёзма боFланган нутк.

АКРОМОВА А.К. ЭФФЕКТИВНЫЕ ПУТИ КОРРЕКЦИИ НАРУШЕНИЯ ПИСЬМЕННОЙ РЕЧИ УМСТВЕННО ОТСТАЛЫХ УЧАЩИХСЯ

В статье освещены пути коррекции нарушения письменной речи у детей с нарушениями интеллекта. Раскрыты роль и значение педагогических технологий в коррекции нарушения письменной речи у детей с нарушениями интеллекта.

Ключевые слова и понятия: умственно отсталые дети, письменная речь, нарушение речи, пути коррекции нарушения письменной речи, педагогические технологии, системная методика, письменная связная речь.

AKROMOVA A.K. EFFECTIVE WAYS OF WRITTEN LANGUAGE CORRECTION OF CHILDREN WITH MENTALLY DISABILITIES

The article highlights ways of correction of written language of children with intelligence of infringement. The significance of pedagogical techniques for the correction of infringement of written language in children is discussed.

Keywords: children with intellectual disabilities, writing, infringement of speech, ways of correction of infringement writing, teaching technology, system technique, written coherent speech.

Жацон цамжамиятидаги цозирги ижтимоий-сиёсий цаёт, шунингдек, фуцаролик жамияти таращиётининг айни шу босцичи бетакрор узига хос хусусиятга эгаки, бунда царбий цудрат эмас, балки интеллектуал салоцият, акл-идрок, тафаккур, янги ахборот ва педагогик технологиялар цал цилувчи роль уйнайди.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 12

Ёшлар мустакил, ижодий фикрлаш им-кониятларини ишга солишлари келгусида вужудга келиши эхтимоли мавжуд муам-моларни ижодий хал килишлари оркали юртимизнинг ривожланган илFор техноло-гияли давлатлар каторидан муносиб урин эгаллашига хисса кушишлари мумкин. Юк-сак кобилиятли мустакил фикрловчи мута-хассисларни тайёрлашга талаб кун сайин кучайиб бормокда. Шундай экан, истеъдод-ли якка шахслардагина эмас, балки барча-да ижодий имкониятларни руёбга чикариш муаммоси заруратга айланиб келмокда. Бундай шароитда инсон ва унинг интеллектуал салохиятига алокадор булган фан-ларнинг ахамияти тобора ортиб бориши, хар бир шахсда намоён булган ва яширин тарздаги имкониятлардан фойдаланиш, уларни руёбга чикариш йул-йурикларини илмий-назарий хамда методологик жихат-дан ишлаб чикиш эхтиёжи туFилмокда.

Махсус таълимни ислох килишда карор топган анъаналар, миллий таълим модели-нинг узига хос хусусиятлари ва талаблари-ни хисобга олиш лозим. Узбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримов «Укув жараёнига янги ахборот ва педаго-гик технологияларни кенг жорий этиш, бо-лаларимизни комил инсонлар этиб тарбия-лашда жонбозлик курсатадиган укитувчи ва домлаларга эътиборимизни янада оши-риш, кискача айтганда, таълим-тарбия ти-зимини сифат жихатидан бутунлай янги боскичга кутариш диккатимиз марказида булиши даркор»1, деб таъкидлаб утди. Бу хозирги замон таълим тизимининг туртта тушунчасида уз ифодасини топган олий максадни амалга ошириш йулларини хам

1 Каримов И.А. Узбекистон Конституцияси - биз учун демократик тарак,к,иёт йулида ва фукаролик жамиятини барпо этишда мустахкам пойдевордир. / Президент Ислом Каримовнинг Узбекистон Республикаси Конституцияси кабул килинганининг 17 йиллигига ба-ришланган тантанали маросимдаги маърузаси. 2009 йил 5 декабрь. // Манба: http://mt.uz/uz/kutubxona/---/1095-konstitutsiya-17.html

белгилаш имконини берадики, булар: ин-сонпарварлик, узлуксизлик, таълим сифати ва ташаббускорлик. Узбекистон Республи-касида хилма-хил таълимий технологияларни жорий этиш ва куллаш учун барча шарт-шароитлар мавжуд. Хозирда миллий таълим тизимининг янгиланиши билан боFлик холда таълим жараёнини индиви-дуаллаштириш масаласи янада кескин тус олмокда. Маълумки, таълим-тарбия бош-ланFич мактабдаги укув фаолиятида ижо-бий асослар ва малакалар: укиш, ёзиш, хисоблаш, тил оркали мулокот килиш ва ижодий уз-узини амалда намоён этишга доир куникмаларни шакллантиришга йуналтирилган булиши лозим. Бу жараён-да она тили таълими алохида урин эгал-лайди. Зеро, Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 1999 йил 16 ав-густдаги «Умумий урта таълимнинг давлат таълим стандартларини тасдиклаш туFри-сида»ги 390-сонли карори билан синфлар-да укувчилар она тилидан фикрни ёзма шаклда баён этиш малакаси буйича куйи-даги билим, куникма ва малакаларни эгал-лашлари шартлиги белгиланган:

- 5-6 гапдан иборат булган матнни (фикр эхтиёжи билан боFлик мавзу асоси-да) яратиш;

- матндаги гапларнинг мазмунан узаро боFликлиги ва алокадорлиги курсатилган мавзу доирасида бирлашиши;

- харф ва тиниш белгиларини туFри ёзиш;

- хуснихатда каторларни туFри жой-лаштириш;

- сузлар орасидаги ораликни туFри бел-гилаш;

- тасвирда тилнинг ифода воситалари-дан фойдаланиш;

- матнда сузларни такрорлашдан сак-ланиш ва синонимларни куллай олиш;

- матнда хатбошларининг яхлитлиги ва фикр изчиллигини таъминлаш;

- уядош сузлардан фойдалана олиш.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 12

Бугунги кунда укитувчига она тилидан дастур материалини узлаштиришда вактин-чалик кийинчиликларга дуч келаётган укувчилар билан олиб бориладиган индивидуал иш учун зарур булган материал танлаш имконини берадиган турли-туман адабиётлар, тренинг-дастурлар, коррек-циялаш курслари нашр килинмокда.

Акли заиф укувчиларнинг таълим олиш сохасидаги эхтиёжларини кондиришга хозирги кунда катта ахамият каратилмокда. Акли заиф укувчиларнинг она тилидан таълим стандартини узлаштириш йулида турган жиддий тусиклар куйидагиларда намоён булади:

- укиш ва ёзиш малакаларининг етарли даражада ривожланмаганлиги;

- билимларни муваффакиятли эгаллаш-га булган асосларнинг заифлиги;

- болада индивидуал-психик (рухий) че-кинишларнинг мавжудлиги;

- заифлашган соматик соFлик.

Фан буйича мунтазам оркада колиш билан боFлик боланинг рухий кечинмалари, навбатдаги назорат иши ёки диктант учун коникарсиз бахо олишдан куркиш депрес-сияга, укишнинг заифлашишига олиб кела-ди, укувчида таълим жараёнининг фаол катнашчиси булиш иштиёкини сундиради. Буларнинг хаммаси бир занжирнинг халка-лари булиб, муайян раFбатлантирувчи асослар, хар бир таълим олувчининг индивидуал имкониятларини хисобга олиш асосига курилган таълим технологиялари-нинг жорий килиниши ушбу камчиликлар-ни бартараф этиши мумкин.

Акли заиф укувчиларнинг махсус таълим муассасасида укитиладиган фанлар-нинг мазмуни кундалик хаётида жалб килинган реал вокеалар ва вазиятлар тахлилига имкон даражада купрок йунал-тирилган булиши талаб килинади. Укувчи-ларни таълимда самарали коммуникация ва фаолиятида мустакиллик билан таъмин-лаш максадида бугунги кунда кейс, ривож-

лантирувчи таълим, шахсга йуналтирилган таълим, муаммовий модуль, лойихавий таълим технологияларидан фойдаланиш максадга мувофик хисобланади.

Махсус мактабнинг коррекцион-ривож-лантирувчи, таълим-тарбия берувчи вази-фаси укувчиларни касб-хунарга тайёрлаш ва хаётга мослаштиришни кузда тутади, укувчиларнинг фикрлаш кобилиятини устириб, олган назарий билимларини амалда куллашга, хаётга татбик килишга ургатади. Бу эса, уз навбатида, касб тан-лашга йуналтиради, бирор-бир узига мос касбни эгаллаш имкониятини беради.

Таълим тизимидаги кенг камровли тар-кибий ислохотларни амалга ошириш таълим жараёнида илFор педагогик техноло-гияларни куллаш билан белгиланади. Зеро, хозирги кунда педагогик технологиялар укув жараёнининг асосий компонентига айланиб бормокда.

Таълим жараёнида педагогик техноло-гиялардан фойдаланиш машFулотларни раFбатлантириш, кизикарли ташкил этиш билан бирга акли заиф укувчилар фикрла-ши доирасини, тафаккурини кенгайтиради, укув материалини чукур узлаштириш имконини яратади.

Мактаб, мактабгача тарбия муассасала-рида таълим-тарбия олувчи хар бир бола-ни замон талаби асосида хар томонлама шаклланган шахс булиб улFайиши, жамият ишларида фаол катнашишида нуткининг туFри ривожланиши жуда катта ахамиятга эга. Чунки, нутк - бу, кишилар орасидаги алока куроли, миллий бойлик хамда тарбия, таълим ва ижодиёт учун кудратли во-ситадир.

Шу боис, хар бир инсонни нуткни пухта эгаллашга, уз фикрини тулик ифода этишга ургатиш лозим. Фикрини саводли баён этиш, ёзма нуткдан мулокот воситаси си-фатида фойдаланиш хозирда нафакат она тили дарсларининг, балки хам умумий урта таълим мактабларидаги, хам махсус (кор-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 12

рекцион) мактаблардаги таълим жараёни-нинг мухим вазифаларидан бири хисобла-нади1.

Болалар томонидан имлони муваффа-киятли узлаштиришнинг ахамияти Fоят каттадир. Йирик тилшунос олимлар ва ме-тодистлар бугунги кунда укувчиларнинг орфографик саводхонлиги кескин пасайиб кетганини таъкидламокдалар: ёзувларида турFун бузилишлар булган укувчилар уму-мий урта таълим мактабларида хам, мах-сус коррекцион мактабларда хам укувчиларнинг каттагина кисмини ташкил килади2.

Ёзма нуткида камчилиги булган укувчи-ларга уз вактида логопедик ёрдам курса-тилмаса, уларнинг ёзувидаги хатолар (буFинларни ташлаб кетиш, сузларни кушиб ёзиш, эшитилиши жихатидан ухшаш харфларни алмаштириш) юкори синфлар-да хам сакланиб колади. Буларнинг барча-си камчиликни барвакт аниклаш ва коррекцион логопедик ишларни уз вактида олиб бориш заруриятини келтириб чикара-ди3. Акли заиф укувчилар ёзма нуткини мулокот куроли сифатида шакллантириш-да илFор педагогик технологиялардан фойдаланиш зарурати интерактив усул-ларнинг самарадорлиги, керакли билим ва куникмалар эгаллашда ахамиятли эканини курсатмокда.

Таълимни мотивлаш укув фаолиятини ташкил килишда мухим ахамият касб эта-ди. У тафаккур фаоллашиши, танкидий мушохада килиш, нуткнинг ривожланиши, у ёки бу вазифани бажаришга кизикиш уЙFотади. Акли заиф укувчилар кизикиш ва кобилиятларини фаоллаштириш, улар-

1 Орлова Д.И. Нарушение произношения и письма у учащихся вспомогательной школы. Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата педагогических наук. - М., 1999. -С. 23.

2 Прищепова И.В. Патология речи: история изучения. Диагностика, преодоление. - СПб, 1992. -С. 39.

3 Отто Шпек. Люди с умственной отсталостью: обуче-

ние и воспитание. - М.: «Академия», 2004. -С. 67.

нинг янги материални урганишга булган эхтиёжларини кондиришда максадга эри-шишни таъминловчи таълим усуллари куч-ли мотивлаштирувчи омил хисобланади.

Маълумки, педагогик технология - бу, бутун укитиш ва билимларни узлаштириш жараёнида уз олдига таълим шакллари-нинг самарадорлигини ошириш вазифаси-ни куювчи техник хамда шахс захиралари ва уларнинг узаро алокасини хисобга олиб, билимларни яратиш, куллаш ва белгилаш-нинг тизимли услубидир4.

Педагогик технология укитишга узига хос булган янгича ёндашув (инновация)дан иборат булиб, уларнинг таълим тизими, дарс жараёнида татбик этилиши мухим ва самарали натижа беради. Янги педагогик технологияларни махсус мактаб таълим тизимига киритиш, татбик этиш, кизикарли усуллардан фойдаланиш узининг самара-сини бермокда.

Узбек тили махсус мактабнинг укув ре-жасидаги асосий фанлардан бири сифатида куйидаги максад ва вазифаларни хал килишни кузда тутади: укувчиларни туFри, ифодали укишга ургатиш; содда бадиий ва газета-журнал материалларини укишга ургатиш; укувчиларда аник, озода, тушу-нарли, саводли ёзиш малакаларини шакл-лантириш хамда уларни грамматик жихатдан туFри ёзишнинг бошланFич ту-шунчаларини эгаллашларига ургатиш; укувчиларни уз фикрларини оFзаки ва ёзма шаклда туFри, изчил баён килишга ургатиш.

Махсус мактабларнинг укув дастурлари-да мазкур билим, малака ва куникмаларни эгаллаш учун бой дидактик материал бе-рилади, бирок таълим жараёнида замона-вий педагогик технологияларни куллашга етарлича эътибор берилмайди. Замонавий педагогик технологиялар хозирги кунда

4 Беспалько В.П. Слагаемые педагогической технологии. - М.: «Педагогика», 1989. -56-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 12

махсус мактаб учун укув жараёнининг за-рурий ва асосий компонентига айланиб бормокда. Чунки педагогик технология укитишга узига хос янгича ёндашувдан иборат булиб, уйин тарзидаги янгича, илFор, шу билан бирга самарадор усуллар-ни таълим тизимига дарс жараёнида татбик этилишини назарда тутади1.

Акли заиф укувчилар ёзма нуткидаги камчиликларни бартараф этишда илFор педагогик технологиялардан фойдаланиш зарурати интерактив усулларнинг самара-дорлиги, керакли билим ва куникмаларни эгаллашда ахамиятли эканини далилла-мокда.

Таълимни мотивлаш укув фаолиятини ташкил килишда мухим ахамият касб эта-ди. У тафаккурнинг фаоллашиши, танкидий мушохада килиш, нуткнинг ривожланиши, у ёки бу вазифани бажаришга кизикиш уЙFотади. Акли заиф болаларнинг кизикиш ва кобилиятларини фаоллаштириш, улар-нинг янги материални урганишга булган эхтиёжларини кондиришда максадга эри-шишни таъминловчи таълим усуллари куч-ли мотивлаштирувчи омил хисобланади.

Хозирги вактда акли заиф укувчилар ёзма нуткидаги камчиликларни бартараф этишда шахсий муносабатларни хисобга олган холда укитувчи ва укувчилар гурухи (укитувчи-укувчи, укувчи-укувчи) фаолият курсатишлари зарурлиги маълумдир. Чунки гурухдаги фаолият укувчи шахсига ижо-бий таъсир курсатади. Узаро мулокот акли заиф болаларда фикр алмашиш ва сузлашув малакасини шакллантиришга имкон яра-тади.

Таълим жараёнида акли заиф укувчилар ёзма нуткидаги камчиликларни бартараф этиш, узаро боFлик гаплардан матн тузиш малакасини хосил килиш, эркин фикр юри-тиш, муносабатини бемалол баён килишга ургатиш учун Р.Жонсон ва Д.Жонсонлар

ишлаб чиккан, уч-турт укувчини бир вазифани бажаришига асосланган усули ни-хоятда самарали хисобланади2.

Масалан, синфдаги бир укувчи куръа ташлаш йули билан танланади. Синф укув-чилари муайян коидага кура (сонига кура, уз ихтиёрига кура) иккига булинади, хар бир укувчи бир булак коFозга таърифга асосланган бир жумла ёзади. Бир гурух укувчилари эртак кахрамонларига ижобий бахо, бошка гурух укувчилари салбий бахо беришади.

Масалан: Зумрад мехнатсевар киз. Киммат дангаса киз ва шу каби. Хар бир гурухдан бир укувчи окловчи, кораловчи вазифасида чикади. Хар икки гурух укувчилари ракиб гурухга хос фикрнинг акси-ни исботлашга уринадилар.

БошланFич синф акли заиф укувчи-ларининг ёзма саводхонлигини ошириш жараёнида куйидаги усул ижобий натижа беради: «1» дан «10» гача ракам ёзилган ^оз булаклари укитувчи столига куйи-лади ёки кулида булади. Укитувчи укувчи-ларига «омадини синаб куришини» таклиф этади. Кайси укувчига неча ракам чикса, шунча содда гап тузиши керак булади. Мухими, икки ва ундан каттарок ракам чиккан булса, мазмунан узаро боFлик матн тузиш керак булади. Мавзу эркин. Укувчилар томонидан тузилган гаплар ташиган маъно хусусиятлари хам аникланиши зарур.

БошланFич синф акли заиф укувчи-ларини ёзма боFланган нуткини ривож-лантириш, укувчиларни кизиктириш ва эътиборини бир нуктага жалб этиш учун куйидагича топширик берилади. Укувчи ёнида утирган шеригига уз тилакларини билдириши керак. Бу топширик шаклини бироз узгартириш мумкин. Ота-онасига, бошка мамлакатда яшовчи дустига мактуб ёзиш вазифаси топширилади. Бунда албат-та хат матнида кулланган гапларнинг маз-

1 Фарберман Б.Л. ИлFор педагогик технологиялар. - Т.: «Фан», 2000. -23-б.

2 Азизходжаева Н.Н. Педагогик технология ва педагогик махорат. - Т.: «Фан ва технология», 2006. -56-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 12

муний хусусиятлари аникланиши лозим булади.

БошланFич синф укувчиларининг ёзма боFланган нуткини ривожлантиришда кластер методи унумли эканлигини ало-хида таъкидлаб утиш зарур. Кластер методи умуман бир тушунчага оид турли ту-шунчаларни бирлаштириб, тасаввур хосил килиш имконини беради. Масалан, укув-чиларга муайян тушунчани бериб, унинг сифатловчиларини аниклаш вазифаси топ-ширилиши мумкин. «Узбекистан кандай давлат?» саволи «мустакил», «бой», «хуку-кий», «буюк», «илFор», «етакчи», «демо-кратик», «обод» каби сифатларни бирлаш-тиради. Бу сузлар, шунингдек, тузилишига кура хам гурухлаштирилиши мумкин.

Ёки укувчиларга таниш булган асар, театр, кино, мультфильм кахрамонлари-нинг сифатларини келтириш вазифаси топ-ширилади. Масалан: «Зумрад ва К,иммат» эртаги кахрамони Зумрадга шундай таъ-рифлар бериш мумкин; «жабрдийда», «бардошли», «чидамли», «кучли», «ишо-нувчан», «мехрибон», «гузал», «FамхУр». Бу таърифларнинг нечоFлик асосли ёки асоссиз эканлиги дарс жараёнида бахс-мунозара воситасида аникланади.

БошланFич синф акли заиф укувчиларига она тили дарсларида укитувчининг топши-риFи буйича бир укувчи йиFма полотнога, бошка болалар эса столнинг чап томонига олма расмини, унг томонига помидор ёки бирор бошка мева-сабзавот расмини куядилар. Улар шу нарсаларга дахлдор сифатларни номлайдилар. Масалан, «олма» -«ширин», «нордон», «чузинчок», «кизил», «сарик», «думалок»; «помидор» - «нордон», «кизил», «думалок», «чузинчок». Сунгра мева-сабзавотларнинг белги-хусу-сиятларини солиштириб ухшаш ва фаркли жихатларини топадилар. Укитувчи: «тун» деганда, укувчилар кузларини юмадилар,

«кун» деганда, кузларни очиб, жавоб бе-радилар. Маълум бир нарсанинг белгиси-ни, хоссасини аниклаш вазифаси берила-ди. Масалан, «Хушбуй гул», «ок гул», «чиройли гул», «кизил гул», «сунъий гул» ва хоказо. Укитувчи полотно ёнига учта хайвон тасвири туширилган расмларни (масалан, куён, тулки, бури) куяди. Расм-лар ёнига маълум ракамларни жойлашти-ради (куённинг ёнига «4», тулкининг ёнига «5», бурининг ёнига «6» раками куйилади). Шу ракамларда курсатилган ракамга муво-фик хайвоннинг хусусиятини санаб бериш керак. Масалан, куён - оппок, эпчил, чак-кон, куркок.

Укитувчи бу куринишдаги уйин жараё-нини ташкил этишда уз фаолиятини режа-га ва куйилган максадга мувофик олиб бо-риши керак. У машFулотга тайёрланиши жараёнида олдиндан зарур дидактик ма-териалларни тайёрлаши, уйинни уюшти-ришни назорат килиши, якунлаш, бахолаш ва раFбатлантириш каби барча тадбирлар-ни белгилаб олиши лозим.

Узбекистан Республикасидаги махсус мактаблар амалиётида таълим тизимида-ги кенг камровли таркибий ислохотларни амалга ошириш таълим жараёнида илFор педагогик технологияларни куллаш би-лан белгиланади. Зеро, хозирги кунда педагогик технологиялар укув жараёнининг асосий компонентига айланиб бормокда. Таълим жараёнида педагогик техноло-гиялардан фойдаланиш машFулотларни раFбатлантириш, кизикарли ташкил этиш билан бирга болаларнинг фикрлаш дои-расини, тафаккурини кенгайтиради, укув материалини чукур узлаштириш имконини яратади. Айни пайтда хар бир укитувчи педагогик технологияларга кур-курона эмас, балки ижодий ёндашиши кераклиги-ни таъкидлаб утиш жоиз.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 12

Адабиётлар:

1. Кapимoв И.А. Узбeкистoн ^нституцияси - биз учун дeмoкpaтик тapaккиёт йyлидa вa фyкapoлик жaмиятини 6apno этишдa му^^м пoйдeвopдиp. I Пpeзидeнт Ислoм Кapимoвнинг Узбeкистoн Peспyбликaси Кoнститyцияси ^бул к1илингaнининг 17 йиллигигa бaFишлaнгaн тaнтaнaли мapoсимдaги мaъpyзaси. 2GG9 йил S дeкaбpь. II MaH6a: http:IImt.uzIuzIkutubxonaI---I1G9S-konstitutsiya-17.html.

2. Узбeкистoн Peспyбликaси Вaзиpлap Max1кaмaсининг 1999 йил 16 aвгyстдaги «Умумий ypтa тaълимнинг дaвлaт тaълим стaндapтлapини тaсдиклaш тyFpи-сидa»ги 39G-сoнли кapopи.

3. Aюпoв Т.Х., Ax1мaджoнoв Х.И., Имoмкopиeвa Ш^. Сaмapaли тaълим бepиш yсyллapи. - Т., 2GG3.

4. Aзизхoджaeвa Н.Н. Пeдaгoгик тeхнoлoгия вa пeдaгoгик мax1opaт. - Т.: «Фaн вa тeхнoлoгия», 2GG6. -56-б.

5. Бeспaлькo В.П. Слaгaeмыe пeдaгoгичeскoй тeхнoлoгии. - M.: «Пeдaгoгикa», 1989.

6. Фapбepмaн Б.Л. ИлFop пeдaгoгик тeхнoлoгиялap. - Т.: <^aH», 2GGG.

7. Оттo Шпeк. Люди с yмствeннoй oтстaлoстью: oбyчeниe и вoспитaниe. - M.: «Aкaдeмия», 2GG4.

8. Пpишчeпoвa И.В. Пaтoлoгия peчи: истopия изyчeния. Диaгнoстикa, пpeoдo-лeниe. - Сaнкт-Пeтepбypг: «Обpaзoвaниe», 1992.

9. Оpлoвa Д.И. Нapyшeниe пpoизнoшeния и письмa y yчaщихся вспoмoгa-тeльнoй шшлы. Aвтopeфepaт диссepтaции Ha сoискaниe yчeнoй стeпeни ганди-дaтa пeдaгoгичeских HayK. - M., 1999. -С. 23.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ I СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2G14, 12

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.