Научная статья на тему 'БОШЛАНҒИЧ ТАЪЛИМ ЙЎНАЛИШИДА ХОРИЖИЙ ТИЛЛАРНИ ЎҚИТИШНИНГ ЯНГИЧА ЁНДАШУВЛАР ТИЗИМИ'

БОШЛАНҒИЧ ТАЪЛИМ ЙЎНАЛИШИДА ХОРИЖИЙ ТИЛЛАРНИ ЎҚИТИШНИНГ ЯНГИЧА ЁНДАШУВЛАР ТИЗИМИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

289
28
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
бошланғич / таълим / хорижий / тил / ўқитиш / ѐндашув / тизим / амалиѐт / кўникма / метод / малака / билим / beginner / education / foreign / language / teaching / approach / system / practice / skill / method / qualification / knowledge

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Онахон Манноповна Жабборова, Севара Элёр Қизи Бахтиёрова

Мақолада бошланғич таълим йўналишининг хорижий тилларни ўқитиш жараѐнида янгича ѐндашувлар тизими ва унинг ўзига хос хусусиятлари, методлари ҳамда амалий аҳамияти таҳлил этилган. Шунингдек, мақолада муаммо бўйича методик тавсиялар тақдим қилинган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

NEW SYSTEM OF FOREIGN LANGUAGE TEACHING IN PRIMARY EDUCATION

The article analyzes the system of new approaches in the process of teaching foreign languages in the field of primary education and its specific features, methods and practical significance. The article also provides methodological recommendations on the problem

Текст научной работы на тему «БОШЛАНҒИЧ ТАЪЛИМ ЙЎНАЛИШИДА ХОРИЖИЙ ТИЛЛАРНИ ЎҚИТИШНИНГ ЯНГИЧА ЁНДАШУВЛАР ТИЗИМИ»

БОШЛАНГИЧ ТАЪЛИМ ЙУНАЛИШИДА ХОРИЖИЙ ТИЛЛАРНИ УЦИТИШНИНГ ЯНГИЧА ЁНДАШУВЛАР ТИЗИМИ

Онахон Манноповна Жабборова

Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика укитувчи

Севара Элёр кизи Бахтиёрова

Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика талаба

АННОТАЦИЯ

Маколада бошлангич таълим йуналишининг хорижий тилларни укитиш жараёнида янгича ёндашувлар тизими ва унинг узига хос хусусиятлари, методлари хамда амалий ахамияти тахлил этилган. Шунингдек, маколада муаммо буйича методик тавсиялар такдим килинган.

Калит сузлар: бошлангич, таълим, хорижий, тил, укитиш, ёндашув, тизим, амалиёт, куникма, метод, малака, билим.

NEW SYSTEM OF FOREIGN LANGUAGE TEACHING IN PRIMARY

EDUCATION

Onakhon Mannopovna Jabborova

Teacher, Chirchik State Pedagogical of Tashkent region

Sevara Elyor kizi Bakhtiyorova

Student, Chirchik State Pedagogical of Tashkent region

ABSTRACT

The article analyzes the system of new approaches in the process of teaching foreign languages in the field of primary education and its specific features, methods and practical significance. The article also provides methodological recommendations on the problem.

Keywords: beginner, education, foreign, language, teaching, approach, system, practice, skill, method, qualification, knowledge.

КИРИШ

Узбекистан Республикаси Президентининг 2020 йил 6 ноябрдаги "Узбекистоннинг янги тараккиёт даврида илм-фан ва таълим-тарбия сохаларини ривожлантириш тугрисида"ги ^арорида бошлангич таълим жараёнида укувчиларга хорижий тилларни укитиш ва уларнинг дастлабки нуткий малакасини шакллантириш вазифаси куйилган. Мазкур вазифа доирасида янги методик тавсиялар, курсатмалар ва укув материаллари ишлаб чикиш долзарб булиб турибди.

Бошлангич таълимда Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг расмий иш тиллари булган инглиз, рус, француз, испан ва араб тилларини укитиш, мазкур халкаро тиллар гурухи воситасида бошлангич синф укувчиларининг тилларни урганиш куникмасини хозирги замон талаблари асосида шакллантириш вазифаси турибди. Шу сабабли 2020-2021 укув йилидан бошлаб бошлангич синфларда хорижий тилларни укитишнинг янги укув дастури, укув материаллари ва лугатлар амалга киритилди. Мазкур янги укув матираллари давлат талаблари даражасида тайёрланган булиб, унда бошлангич синф укувчиларининг ёш, жисмоний, аклий, рухий ва эстетик хусусиятлари хисобга олинган. Айни пайтда, яратилаётган янги укув материалларини ва хорижий тилларни укитиш жараёнини тизимлаштириш муаммоси мавжуд. Чунки тизим хорижий тилларни бошлангич синфларда укитишнинг узига хос шаклларини ишлаб чикиш ва унда укувчи шахсининг имкониятларини хисобга олишни такозо этади. Шу сабабли бу уринда бошлангич таълимда хорижий тилларни укитишга доир янгича ёндашувлар тизими масаласига эътиборингизни тортамиз.

МЕТОДОЛОГИЯ

1. Кластер тизими. Бу тизим хорижий тилларни бошлангич синфда куйидагилар асосида укитишни назарда тутади:

- хорижий тиллар укув материалларининг узаро ички богликлиги ва уларнинг бошлангич таълим укув фанлари билан алокадорлиги;

- хорижий тилларни укитишда мутахассис укитувчилар гурухднинг иштирок этиши ва уларнинг ягона дидактик воситаларга асосланиши;

- хорижий тилларни бошлангич синфларда "Мактаб-лаборатория" майдончалари воситасида укитиш;

- хорижий тилларни укитишнинг аник ва макбул шаклларини амалиётга тадбик этиб бориш.

Бу тизим узаро гурухлараро богликликда хорижий тилларни амалий жихатдан укитишга йуналтирилган булиб, у асосий хорижий тил укитувчиси томонидан бошкарилади ва мувофиклаштирилади. Айни пайтда, бошлангич синф укувчиларининг хорижий тилларни узлаштириш куникмаси катъий талаблар асосида эмас, балки ижодий фикрлаш воситалари асосида шакллантирилади. Мазкур тизимда укувчи, укитувчи ва мутахассислар гурухлари тенг хамда фаол иштирок этади. Тошкент вилояти Чирчи кдавлат педагогика институтида кластер тизимининг илмий-методологик асослари тажриба-синовдан утказилган, мазкур тажрибадан бошлангич синфларда хорижий тилларни укитишда окилона фойдаланиш максадга мувофик булади.

2. Вертуал тизим. Бу тизим компьютер, модул алока воситаларига асосланган булиб, унга укитувчи томонидан хорижий тилларни укитиш дастури асосида укув материаллари киритилади. Бу материаллар оддийдан мураккаб томон тамойили асосида жойлаштирилади. Вертуал тизим мураккаб шароитларда бошлангич синф укувчиларига хорижий тилларни кутилган даражада укитиш имконини беради.

Вертуал тизимнинг узига хос хусусияти шундаки, 6-11 ёшли укувчилар компьютер воситасида укитилаётган машгулотлар жараёнига кизикиш билан ёндашади. Шунингдек, дарс жараёнини турли анимацион воситалар, мультимедияли топшириклар ва тасвирли харакатлар ёрдамида олиб бориш имконини беради. Бу тизимда компьютер асосий укитиш воситаси булганлиги учун машгулотлар ва дарс жараёни укувчилар учун кизикарли утади. Айни пайтда, вертуал тизимнинг ягона камчилиги укувчиларнинг узлаштириш даражасини аник бахолаб булмаслигидадир. Мисол учун, укувчилар берилган лугатларни ёдлаб олиши мумкин ва уни компьютер воситасида овозли тарзда укитувчига узатади, бирок, укувчилар уларни гап тузишда ишлата олиш даражаси мавхумлигича колади. Чунки укувчи вертуал тизимда мулокотга киришаётганида катта ёшлиларнинг ёрдамидан хам фойдаланиши эхтимоли бор. Шунингдек, вертуал тизимнинг имкониятларидан вакти-вакти билан хорижий тилларни укитишда фойдаланиш кутилган самарани беради.

3. Масофавий таълим тизими. Мазкур тизим масофали таълим технологиясига асосланган булиб, унинг узига хос хусусиятлари куйидагилардан иборат:

- укувчиларни оилада туриб укитиш имконияти мавжуд ва бунда укитувчи хар бир укувчи билан индивидуал ишлаш имконини беради;

- укув материалларини янгилаб бориш, тулдириш ва лугатлар катламини бойитиш имкониятлари мавжуд;

- бу тизим укувчилар вактини аник белгилаш ва назорат килиш имконини беради;

- укитувчининг вакт омилидан окилона фойдаланиши ва тил ургатишнинг мулокот шаклига устувор даражада амал килишига шароит беради;

- мазкур тизим масофавий таълим технологиясининг узига хос шаклидир.

МУХ,ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Хорижий тилларни укитишнинг масофавий таълим тизими укувчилар билан индивидуал ва амалий машгулотларни хохлаган муддатларда утказиш имкониятларига эга. Шунингдек, мазкур тизим укувчиларнинг нуткий фаолиятини умуммулокот воситалари асосида шакллантириш шароитларига эга. Тизим хам вертуал тизим сингари мураккаб шароитларда дарс ва машгулотларни кутилган даражада утказиш имконини беради.

Зеро, хозирги замон бошлангич таълимида хорижий тилларни укитишнинг нисбатан янги тизимларини амалиётга жорий этиб бориш зарурият булиб турибди. Курсатиб утилган тизимлар бошлангич таълимга бир эмас, бир неча хорижий тилларни укитиш имкониятини беради. Шу сабабли олий педагогик таълим жараёнида чет тили укитувчиларини тайёрлашда куйидагиларга ахамият бериш долзарб булиб турибди:

- бир неча хорижий тиллар билан булажак бошлангич синф укитувчиларини куроллантириш;

- хорижий тилларни укитишдаги амалий шаклларини янги назарий тушунчалар ва билимлар билан бойитиш асосларига куниктириш;

- хорижий тилларни укитишнинг янгича тизимлари, методлари ва технологиялари билан куроллантириш;

- булажак хорижий тил укитувчиларининг компетенциясини кутилган даражада шакллантириш.

Шуни таъкидлаш лозимки, бошлангич синфларда хорижий тилларни укитиш узига хос хусусиятларга эгалиги билан ажралиб туради. Шу сабабли хозирги кунда мазкур масаланинг амалий хусусиятларига устувор даражада ахамият берилмокда. Айни пайтда, укувчилар хорижий тилларни онгли равишда узлаштириши, яъни урганилаётган тилнинг табиати ва грамматик

хусусиятларидан хабардор булиши керак. Бундан ташкари, бошлангич синф укувчиларининг хорижий тилларда ёзиш малакасини шакллантириш хам мухим хисобланади. Буларнинг барчаси танланган тизим асосида амалга оширилади. Эътибор берилса, тизим хорижий тилларни урганиш, лугат бойлигига эга булиш ва урганилаётган тилнинг табиатидан хабардорлик жараёнларини ягоналаштиради, йуналтиради хамда унинг натижаларини кузатиб боради.

Бошлангич таълимда хорижий тилларни укитиш тизими буйича илмий ишланмалар етарли эмас. Шу сабабли бунда куйидагиларга ахамият бериш самарали булади:

- хорижий тилларни укитиш тажрибасига эга булган укитувчиларнинг фаолиятини оммалаштириш ва уларнинг тажрибасини китоблар шаклида тизимлаштириш;

- олий педагогик таълим жараёнида булажак чет тили укитувчиларининг илмий иш олиб бориш лаёкати ва куникмаларини шакллантириш;

- хорижий тилларни бошлангич синфларда укитишга доир хориж тажрибаларини урганиш;

- энг тажрибали укитувчиларнинг фаолиятини тажриба-синов майдонлари учун такдим этиш.

ХУЛОСА

Шундай килиб, бошлангич таълимда хорижий тилларни укитиш жараёнига тизимли ёндашишни кучайтириш зарурият булиб турибди. Бунинг учун назарий ва амалий ёндашувларни уйгунлаштириш керак булади. Бошлангич синфларда хорижий тилларни укитишнинг кластер, вертуал ва масофавий таълим тизимлари педагогик тажрибалардан утган булиб, уларнинг натижалари адабиётларда тахлил этилган. Шу сабабли биз мазкур уч тизимдан окилона фойдаланиш максадга мувофик булади, деб хисоблаймиз.

Бошлангич таълимда хорижий тилларни укитишнинг тизимли ёндашувлари муаммолари изчил урганилиб борилиши, уларнинг ечимлари топилиши ва оммалаштирилиши бу жараёндаги педагогик амалиётнинг самарали булишини таъминлайди.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг "Узбекистоннинг янги тараккиёт даврида илм-фан ва таълим-тарбия сохасини ривожлантиришга доир чора-тадбирлар тугрида"ги ^арори.//"Халк сузи" газетаси. 2020 йил 7 ноябрь сони.

2. Мардонов Ш.К. Педагогика фанидан укитишнинг электрон-модулли дидактик таъминотини ишлаб чициш технологияси.-Т., 2021.

3. Мардонов, Ш. К., & Жаббарова, О. М. (2020). ЗАДАЧИ УРОКОВ ИЗОБРАЗИТЕЛЬНОГО ИСКУССТВА В НАЧАЛЬНОЙ ШКОЛЕ. Academic Research in Educational Sciences, 1 (3), 862-870.

4. Tojiboeva Gulmira Rifovna, Pulatova Dildora Turgunovna. Pedagogik kompetentlik: nazariya va amaliyot. Academic research in educational sciences, Issue 3, 2020, pp 209215.

5. Мусурмонов Рахматулла, Мусурманова Малуда. Уцитувчиларнинг касбий компетентлигини ривожлантиришда инновациялар. Academic research in educational sciences, Issue 3, 2020, pp 777-783.

6. Karimjonov Alijan, Jabborova Onakhon Mannapovna. Improvement of claster training system. Academicia An international multidisciplinary research journal, Kurukshetra (India), 2020, Issue 10, pp. 584-589.

7. Jabborova Onaxon Mannapovna, Umarova Zuhra Abduraxmanovna. Pedagogical conflicts in primary school students - as an important social-pedagogical problem. Solid State Technology, Great Britain, 2020, Issue 6, pp.235-241.

8. Аbdullayeva B.P., Abdullayev F. Organization Of Swimming Lessons In Preschool Institutions. The american journal of social science and education innovations. July 2020 pp.322-330. Volume 02, Issue 07-42

9. Жабборова, О. Н., & Умарова, З. А. (2021). "ТАРБИЯ" ФАНИНИ КЛАСТЕР УСУЛИДА УКИТИШДА ПЕДАГОГИК КОНФЛИКТЛАРНИ БАРТАРАФ ЭТИШ. Academic Research in Educational Sciences, 2(1), 582-587.

10. Жабборова, О. М., & Чимпулатова, Ч. Д. (2021). БОШЛАНГИЧ ТАЪЛИМДА "ТАРБИЯ" ФАНИНИНГ КЛАСТЕР УСУЛИДА УКИТИЛИШИ. Academic Research in Educational Sciences, 2(1), 562-566.

11. Жабборова, О. М., & Тошпулатова, Д. М. (2021). БОШЛАНГИЧ СИНФ УКИТУВЧИЛАРИГА КуЙИЛАДИГАН ТАЛАБЛАР. ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES, 2(2), 575-582.

12. Умарова, З. А. (2021). БОШЛАНГИЧ ТАЪЛИМ ДИДАКТИКАСИ. ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES, 2(2), 556-562.

13. Ochilov Fariddun Izatulloyevich, Methods of teaching natural sciences to primary school pupils on the basis of a competent. Palarch's Journal Of Archaeology Of Egypt / Egyptology 17(6) (2020), ISSN 1567-214x. 14520-14539 бетлар.

14. Fariddun Izatulloyevich Ochilov, "Atrofimizdagi olam" va "Tabiatshunoslik" darslarini kompetensiyaviy yondashuv asosida tashkil etish jarayonini modellashtirish. The Journal of Academic Research in Educational Sciences, 1(4), (2020). ISSN 2181-1385. VOLUME 1, ISSUE 4. December 2020. Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2020: 4.804. Academic Research, Uzbekistan 2020. 624-629 бетлар.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.