Научная статья на тему 'БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚУВЧИЛАРИНИНГ МУСИҚИЙ ИДРОКИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ'

БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚУВЧИЛАРИНИНГ МУСИҚИЙ ИДРОКИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

113
20
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
таълим / бошланғич синф / мусиқа / ашула / education / elementary school / music / singing

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Ш Р. Махкамова, М А. Асадуллаева

Мақолада бошланғич синф ўқувчиларининг мусиқий идрокини шакллантириш масаласи таҳлил этилган ва методик тавсиялар берилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

FORMATION OF MUSICAL PERCEPTION OF PRIMARY SCHOOL STUDENTS

The article analyzes the issue of formation of musical perception of primary school students and gives methodological recommendations

Текст научной работы на тему «БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚУВЧИЛАРИНИНГ МУСИҚИЙ ИДРОКИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ»

БОШЛАНГИЧ СИНФ УЦУВЧИЛАРИНИНГ МУСЩИЙ ИДРОКИНИ

ШАКЛЛАНТИРИШ

Ш. Р. Махкамова

Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти

М. А. Асадуллаева

Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти

АННОТАЦИЯ

Маколада бошлангич синф укувчиларининг мусикий идрокини шакллантириш масаласи тахлил этилган ва методик тавсиялар берилган.

Калит сузлар: таълим, бошлангич синф, мусика, ашула.

FORMATION OF MUSICAL PERCEPTION OF PRIMARY SCHOOL

STUDENTS

Sh. R. Maxkamova

Chirchik State Pedagogical Institute of Tashkent region

M. A. Asadullaeva

Chirchik State Pedagogical Institute of Tashkent region

ABSTRACT

The article analyzes the issue of formation of musical perception of primary school students and gives methodological recommendations.

Keywords: education, elementary school, music, singing.

КИРИШ

Узбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 6 ноябрдаги "Узбекистоннинг янги тараккиёт даврида таълим-тарбия ва илм-фан сохаларини ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида"ги Карорида бошлангич таълимнинг самарадорлигига эришиш ва бунда укув фанларини укитишни такомиллаштириш вазифалари куйилган [1]. Шу маънода 7-11 ёшли укувчиларнинг мусикий идрокини шакллантириш долзарб булиб турибди.

МЕТОДОЛОГИЯ

Мусикий идрок - бу укувчиларнинг мусика ёки ашула мазмунини, тусини ва унинг таъсир куламини тушуниши, эстетик завк олиши ва мусика ёки ашула тинглаш куникмасига эга булишидир [2]. Бошлангич синф укувчиларининг мусикий идрокини шакллантиришда амалдаги "Мусикаий маданият" укув фанининг ахдмияти каттадир. Мазкур укув фанида миллий ва жахон мусика маданияти тугрисида жуда аник ва етарли маълумотлар берилган. Шу сабабли ушбу фан воситасида укувчиларнинг мусикий идрокини шакллантиришда куйидагиларга асосланиш кутилган самарани беради:

1. Укувчиларни миллий мусика ва ашула тинглашга куниктириш. Бу масала мусика фанининг негизини ташкил килади. Хрзирги замон ахборот технологиялари воситасида укувчилар турли мусика ва ашулаларни танглашмокда, бирок уларнинг мазмунидан тулик хабардор булмайди. Шу сабабли дарс жараёнида куйидагиларни тинглашга ургатиш самарали хдсобланади:

- халк огзаки мусика ижоди намуналаридан эшиттириш;

- композиторларнинг болаларга атаб ёзилган асарларини эшиттириш;

- "Мусика маданияти" укув дарслигига киритилган асарларни тинглатиш;

- жахон халклари мусика маданиятининг энг сара намуналарини эшиттириш.

Бундай ёндашув укувчиларнинг миллий мусика ва ашула тинглашга куниктириш имконини беради.

2. Укувчиларнинг мусика ва ашула мазмунини тушунишга ургатиш. Бунинг учун куйидагиларга асосланиш максадга мувофик булади:

- такдим килинган мусика ва ашула матнини тушунтириб бериш;

- мусикага хос хусусиятларни тушунтириш;

- ашула ва кушик тушунчаларининг фарк килишини ургатиш;

- мусика ва ашула матнларининг уйгун булишини тушунтириш.

Хрзирги бошлангич таълим тажрибасида мусика ёки ашуланинг

намуналарини тахлил килиб бериш тажрибаси мавжуд. Айни пайтда, мусика асарлари тугрисидаги укувчиларнинг уз фикрларини урганиш кутилган самарани беради. Бунинг учун бошлангич таълимда кулланилаётган ахборотли технологиялар кул келади.

3. Укувчиларнинг куйлаш куникмасини шакллантириш. Бошлангич синф укувчилари куп холларда жур булиб куйлашни ёктиради. Шу сабабли "Мусика маданияти" укув фанидан болаларнинг жур булиб куйлаш

куникмасини шакллантиришга асосий эътибор каратилган. Бизнинг ёндашувчимизга кура, укувчиларнинг куйлаш куникмасини шакллантиришда куйидагилар мухим урин тутади:

- укувчиларнинг охангли талаффуз килишга куниктириш;

- укувчиларни уз овозини узгаларга мослашга ургатиш;

- укувчиларнинг ёш ва жисмоний хусусиятларига мос кушикларни танлаш;

- имкон кадар амалий машгулотлар куламини кенгайтириш.

Бундай ёндашув укувчиларнинг куйлаш куникмасини кутилган даражада шакллантириш имконини беради.

МУ^ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Кузатишлар шуни курсатадики, 7-11 ёшли укувчилар орасида мусикага булган кизикиш ва иктидор кузатилади. Шу сабабли бундай лаёкатга эга укувчилар билан алохида ишлаш максадга мувофикдир. Чунки кейинги пайтларда укувчиларнинг ёш ва жисмоний хусусиятларига мос келмайдиган йирик ашулаларни ургатиш холлари кузатилмокда. Мисол учун, катта концерт тадбирида 4-синф укувчиси макомдан намуналар куйлади. Мусика санъатининг энг мураккаб жанри булган макомни куйлаш куникмаси юкори синфларда шакллантирилиши максадга мувофик булади.

Бундай муаммоларнинг олдини олишда бошлангич синф укувчиларининг мусикий идрокини кутилган даражада шакллантириш узига хос омил хисобланади. Бугунги кунда мусика санъатимизда болаларга мулжаллаб ёзилган асарлар куп. Уларнинг энг яхши намуналари укувчиларга ургатилиши максадга мувофик булади.

Бошлангич синф укувчиларининг мобил алока воситасидан кенг фойдаланилаётгани сир эмас. Бу восита оркали хар хил мусикий асарлар таркатилмокда. Шу сабабли бошлангич синф укувчиларининг мусикий идрокини шакллантириш хозирги замон маданияти шахсини шакллантириш билан боглик ходисадир.

Узбекистон бошлангич таълим тизимида профессионал мусика укитувчилари фаолият юритмокда. Бу омил бошлангич синф укувчиларида мусикий идрокни шакллантириш учун кучли таянч хисобланади. Шу сабабли 2020 йили Давлатимиз рахбари хар бир укувчига бирор мусика чолгусини ижро этишни ургатиш ташаббусини илгари сурган эди. Бу ташаббус "5 мухим ташаббус" доирасида амалга оширилмокда. Буларнинг барчаси мусикий идрокни шакллантириш билан богликдир.

Мусикий идроки шаклланган бошлангич синф укувчиси кейинги таълим боскичларида мусикий билим ва малакасини ривожлантириши мумкин булади. Бугунги кунда укувчилар орасидан мусикага иктидорли болаларни излаш, уларнинг лаёкатини аниклаш, тарбиялаш ва тугри йуналтириш асосий вазифалардан булиб турибди. Шу сабабли бошлангич синф укувчиларининг мусика идрокини шакллантириш уларнинг эстетик онги ва ахлокини шакллантириш ишига хизмат килади.

Бошлангич синф укувчиларининг мусикий идрокини шакллантириш методикаси ишлаб чикилмаганлигини кайд этиш жоиз. Шу сабабли олий мусикий педагогик таълим жараёнида мазкур муаммо тадкик этилиши максадга мувофикдир. Чунки, кулай ва осон методика укувчиларнинг мусикий идрокини исталган даражада шакллантириш имконини беради.

ХУЛОСА

Шундай килиб, бошлангич синф укувчиларининг мусикий идрокини кутилган даражада шакллантириш билан уларнинг эстетик ривожлантириш имкониятларига эга булинади. Хрзирги замон шахси учун эстетик онг мухдм масалалардан бири хдсобланади.

Бошлангич синф укувчиларининг мусикий идрокини шакллантиришда хорижий мамлакатлар таълим тажрибаларидан фойдаланиш мумкин. Мисол учун, Россия Федерацияси таълим тизимида ёшликдан опера санъати мисолида укувчиларнинг мусикий илдрокини шакллантириш тажрибаси мавжуд. Шу маънода миллий мусика санъатимиз намуналарига таянган холда укувчиларнинг мусикий идрокини шакллантириш кутилган самарани беради.

REFERENCES

1. Узбекистан Республикаси Президентининг 2021 йил 6 ноябрдаги "Узбекистоннинг янги тараккиёт даврида таълим-тарбия ва илм-фан сохаларини ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида"ги ^арори. // WWW. ZIYONET.UZ

2. Бегматов С. Мусика. Дарслик. -Т., 2018.

3. Jabborova Onahon Mannapovna, Jumanova Fotima Uralovna, Mahkamova Shohida Rahmatullayevna. (2020). Formation of artistic perception of future teachers. International journal of pssycological and rehabilitation, 24(4), 4087-4095.

4. Jabborova Onahon Mannapovna. (2019). Psycholocial and pedagogical foundations of the formation of the artistic perception of students in secondary schools. European journal of research and reflection in educational sciences, 7(10), 9-14.

5. Jabborova Onahon Mannapovna, Ismoilova Dilafruz Muhiddinovna. (2020, may). Optimation of primary education. ACADEMICIA: An international multidisciplinary research journal, 10(5), 1229-1232.

6. Мардонов Ш.К., Жаббарова О.М. Задачи уроков изобразительного исскуства в начальной школе. Academic research in educational sciences, Issue 3, 2020, pp 862-870.

7. Tojiboeva Gulmira Rifovna, Pulatova Dildora Turgunovna. Pedagogik kompetentlik: nazariya va amaliyot. Academic research in educational sciences, Issue 3, 2020, pp 209215.

8. Мусурмонов Рахматулла, Мусурманова Малуда. Укитувчиларнинг касбий компетентлигини ривожлантиришда инновациялар. Academic research in educational sciences, Issue 3, 2020, pp 777-783.

9. Karimjonov Alijan, Jabborova Onakhon Mannapovna. Improvement of claster training system. Academicia An international multidisciplinary research journal, Kurukshetra (India), 2020, Issue 10, pp. 584-589.

10. Jabborova Onaxon Mannapovna, Umarova Zuhra Abduraxmanovna. Pedagogical conflicts in primary school students - as an important social-pedagogical problem. Solid State Technology, Great Britain, 2020, Issue 6, pp.235-241.

11.Abdullayeva B.P., Abdullayev F. Organization Of Swimming Lessons In Preschool Institutions. The american journal of social science and education innovations. July 2020 pp.322-330. Volume 02, Issue 07-42

12.Жабборова О.М., Умарова З.А. Тарбия фанини кластер усулида укитишда педагогик конфликтларни бартараф этиш. Academic research in educational sciences, Issue 1, 2021, pp 582-587.

13. Жабборова О.М., Чимпулатова Ч.Д. Бошлангич таълимда Тарбия фанининг кластер усулида укитилиши. Academic research in educational sciences, Issue 1, 2021, pp 562-566.

14. Жабборова О.М., Ташпулатова Д.М. Бошлангич синф укитувчиларига куйиладиган талаблар. Academic research in educational sciences, Issue 2, 2021, pp 575582.

15. Умарова З.А. Бошлангич таълим дидактикаси. Academic research in educational sciences, Issue 2, 2021, pp 556-562.

16. Ochilov Fariddun Izatulloyevich, Methods of teaching natural sciences to primary school pupils on the basis of a competent. Palarch's Journal Of Archaeology Of Egypt / Egyptology 17(6) (2020), ISSN 1567-214x. 14520-14539 бетлар.

17. Fariddun Izatulloyevich Ochilov, "Atrofimizdagi olam" va "Tabiatshunoslik" darslarini kompetensiyaviy yondashuv asosida tashkil etish jarayonini modellashtirish. The Journal of Academic Research in Educational Sciences, 1(4), (2020). ISSN 2181-1385. VOLUME 1, ISSUE 4. December 2020. Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2020: 4.804. Academic Research, Uzbekistan 2020. 624-629 бетлар.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.