Научная статья на тему 'БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚИТУВЧИЛАРИГА ҚЎЙИЛАДИГАН ТАЛАБЛАР'

БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚИТУВЧИЛАРИГА ҚЎЙИЛАДИГАН ТАЛАБЛАР Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

1822
121
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
бошланғич / синф / ўқитувчи / имиж / касб / фаолият / йўналиш / билим / кўникма / малака / маҳорат / elementary / class / teacher / image / profession / activity / direction / knowledge / skill / qualification / skill

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Онахон Маннаповна Жабборова, Дилором Мукимовна Тошпулатова

Мақолада бошланғич синф ўқитувчиларига қўйиладиган янги талаблар тўғрисида фикр юритилган ва тавсиялар тақдим этилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

REQUIREMENTS FOR PRIMARY SCHOOL TEACHERS

The article discusses the new requirements for primary school teachers and provides recommendations

Текст научной работы на тему «БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚИТУВЧИЛАРИГА ҚЎЙИЛАДИГАН ТАЛАБЛАР»

БОШЛАНГИЧ СИНФ УЦИТУВЧИЛАРИГА ЦУЙИЛАДИГАН

ТАЛАБЛАР

Онахон Маннаповна Жабборова

Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти

Дилором Мукимовна Тошпулатова

Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти

АННОТАЦИЯ

Маколада бошланFич синф укитувчиларига куйиладиган янги талаблар тyFрисида фикр юритилган ва тавсиялар такдим этилган

Калит сузлар: бошланFич, синф, укитувчи, имиж, касб, фаолият, йуналиш, билим, куникма, малака, майорат.

REQUIREMENTS FOR PRIMARY SCHOOL TEACHERS

Onakhon Mannapovna Jabborova

Chirchik State Pedagogical Institute of Tashkent region

Dilorom Mukimovna Toshpulatova

Chirchik State Pedagogical Institute of Tashkent region

ABSTRACT

The article discusses the new requirements for primary school teachers and provides recommendations

Keywords: elementary, class, teacher, image, profession, activity, direction, knowledge, skill, qualification, skill

КИРИШ

Узбекистонда барпо этилаётган Учинчи Ренессанс даврида бошлаетич таълимда сифат самарадорлигига эришиш ва бунда бошлаетич синф укитувчилари фаолиятига таяниш долзарб вазифалардан хдсобланади.

Булажак бошланFич синф укитувчиси киёфаси. Узбекистонда бошланFич таълимни янада ривожлантириш жараёни кечмокда. Бу жараёнда булажак

бошлаетич сингф укитувчиларининг касбий киёфаси (имижи) мухим урин тутади.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Хорижлик педагог олима Н.В.Кузьмина бошлаетич синф укитувчиларининг киёфасини куйидаги ёндашув асосида шакллантиришни тавсия этади:

1) касбий билимга эга булиш;

2) лойихачи булиш;

3) конструктив булиш;

4) маслахатчи булиш;

5) ташкилотчи булиш.

Мазкур компонентларнинг маъноси куйидагича: булажак бошлаетич синф укитувчиси касбий-назарий билимни эгаллаши, мустакил фикрга эга булиши ва мудом узи устида ишлаб бориши керак; унинг лойихачилиги хар бир дарсни узига хос тарзда утказиши биланг белгиланади; констуктивлиги укувчилар билан тил топиша олиши ва болапарварлиги билан намоён булади; маслахатчилиги таълим олувчилар ва уларнинг манфаатдор шахслари билан киришимлигидир; ташкилотчилиги эса чнги педагогик технологияларни амалиётда куллай олиши билан белгиланади.

Бизнинг ёндашувимизга кура, булажак бошлаетич синф укитувчиси киёфасида куйидагилар буртиб туриши керак:

- болапарварлик;

- уз касбини севиши;

- педагогик фаол булиш;

- узи устида доимий ишлаши.

Бундай ёндашув асосида олий педагогик таълим жараёнида булажак бошлаетич синф укитувчиларини тайёрлаш мапксадга мувофик булади.Шу жихатдан халкаро педагогик тажрибаларжда кабул килинган куйидаги концептуал йуналишларга эътибор бериш лозим:

а) булажак бошлаетич синф укитувчиларига касбий, психологик ва педагогик билим бериш;

6) булажак бошлаетич синф укитувчиларини педагогик куникма билан куроллантириш;

в) бошлаетич синф укитувчиларининг замонавий технологик имкониятларидан фойдаланишга ургатиш;

г) бола билан ишлаш психологиясини шакллантириш.

Ушбу ёндашув асосида булажак бошлаетич синф укитувчиларини тайёрлаш кутилган самарани бериши шубхасиздир. Айни пайтда, хар бир укитувчи фаолияти давомида узининг касбий киёфасини такомиллаштириб боришини унутиб булмайди.

Бизнинг ёндашувимизга биноан бугунги кунда бошлаетич синф укитувчилари замонавий ёндашувлардан хабардор булиши керак. Шу жихатдан булажак бошланFич синф укитувчилари киёфасида педагогтк, психологик ва эстетик малакалик буртиб туриши керак. Бу борада куйидаги педагогик малакаларни эгаллаш максадга мувофик булади:

- булажак бошлаетич синф укитувчилари педагогик вазифани куя олиши, укув-тарбиявий ишларни самарали ташкил эта олиши керак;

- имкон кадар хар бир укувчи билан индивидуал ишлаш услубига эга булиши шарт;

- укув материаллари билан ишлаш куникмасини эгаллаш булажак укитувчилар учун мухим ахамиятга эга.

Булажак бошлаетич синф укитувчисини касбий тайёрлаш. Узбекистонда барпо этилаётган Учинчи Ренессанс жараёнида булажак бошлаетич синф укитувчиларини касбий тайёрлаш мухим вазифа хисобланади. Бунинг учун куйидагиларга ахамият бериш максадга мувофик булади:

- булажак бошлаетич синф укитувчиларини педагогик конуниятлар ва технологиялар билан чукур таништириш;

- булажак бошлаетич синф укитувчиларини интеллектуал ва маънавий салохияти юксак янги авлод кадрларини тайёрлаш, таълим ташкилотлари битирувчилари замонавий касб эгалари булишлари учун уларда зарур куникма ва билимларни шакллантириш;

- дунё микёсидаги бугунги кескин ракобатга бардош бера оладиган миллий таълим тизимини йулга куйиш, дарслик ва укув кулланмаларини замон талаблари асосида такомиллаштириш, уларнинг янги авлодини яратиш, укув дастурлари ва стандартларини оптималлаштириш;

- таълим-тарбия муассасаларининг рахбар ходимлари, педагог ва мураббийлари, профессор-укитувчилари ва илм-фан сохалари вакилларининг жамиятимиздаги урни ва макомини ошириш, уларнинг машаккатли мехнатини муносиб кадрлаш ва фаолият самарадорлигига караб моддий раFбатлантириш;

- педагог ходимларнинг касбий махорати ва фаолият самарадорлигини мунтазам ошириб бориш учун зарур шарт-шароитларни яратиш, малака ошириш тизимини «хаёт давомида укиш» тамойили асосида такомиллаштириб бориш;

- илмий-тадкикот ва таълим хизматларини курсатиш буйича хусусий секторнинг салмоFини кенгайтириш, худудларда нодавлат таълим ташкилотларини ташкил этиш оркали ракобат мухитини шакллантириш, таълим сохасида давлат-хусусий шерикликни ривожлантириш;

- замонавий ахборот-коммуникация технологияларини куллаган холда таълимни бошкаришни автоматлаштириш ва хар томонлама тахлил килиб бориш тизимини яратиш, электрон ресурслар ва масофавий таълимни янада ривожлантириш, таълим олувчилар уртасида IT-сохасидаги касбларни оммалаштириш;

- илм-фанни иктисодиётнинг асосий харакатлантирувчи кучига айлантириш, илмий тадкикотлар куламини кенгайтириш, иктидорли ёш олимларнинг инновацион фаолиятини раFбатлантириш, мавжуд илмий ташкилотлар салохиятини янада мустахкамлаш ва ривожлантириш.

НАТИЖАЛАР

Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 6 ноябрдаги ПФ-6108-сонли Фармонида берилган мазкур топшириклар асосида булажак бошлаетич синф укитувчиларини касбий тайёрлаш максадга мувофик булади.

Педагогик олимларнинг фикрича, булажак бошлаетич синф укитувчилари куйидаги функционал компонентларни билиши керак:

1. укув материалларини тайёролаш ва такдим этиш;

2. укувчиларни билим ва тарбия олишга кизиктира олиши;

3. укувчилар шахсида учрайдиган камчиликларни бартараф эта олиши;

4. мунтазам равишда укувчиларни кузатиб бориши.

Мазкур ёндашув асосида булажак бошлаетич синф укитувчиларини касбий тайёрлашда мухим ахамиятга эга.

Тажрибали педагог олималардан А.К.Марково ёндашувига кура булажак бошлаетич синф укитувчилари фаолияти турт йуналишдан иборат:

1. касбий психологик ва педагогик билимларни эгаллаш;

2. касбий педагогик малакани эгаллаш;

3. касбий психологик куникмаларни эгаллаш;

4. шахсий фазилатлар эгаси булиш.

Бизнинг ёндашувимизга кура, ушбу тавсиялар назарий ва амалий жихатдан асосларга эга. Шу сабабли олий педагогик таълим жараёнини ташкил этишда булажак укитувчиларни касбий, психологик ва эстетик жихдтдан тайёрлашга эътиболр бериш максадга мувофик булади.

Х,озирги замон ривожланиш жараёнида булажак бошланFич синф укитувчиларини касбий тайёрлашда моделлаштириш масаласига ахамият бериш долзарб булиб турибди. Унга кура, олий педагогик таълим жараёни узига хос модел куринишига эга булиши керак. Чунги моделлаштириш турт жихатга эга булади:

- модел бу укув материалларини тизимли такдим этиш;

- млдел муаммоларни уз вактида аниклаш ва бартараф этиб бориш;

- модел таълим олувчини хамиша объект сифатида билиш;

- модел янги маълумотларни уз вактида укув жараёнига киритиб бориш.

Шу жихатдан булажак бошлаетич синф укитувчиларини касбий тайёрлаш

ишларини моделлаштириб олиш максадга мувофик булади.

Булажак бошлаетич синф укитувчисини фаолиятга йуналтириш. Узбекистон Республикасининг янги тахрирдаги "Таълим туFрисида"ги К,онуни (2020 йил 23 сентябрь) 5-бобида укитувчиларнинг хукукий макоми белгиланган. Мазкур хукукий макомга кура, булажак бошлаетич синф укитувчилари фаолиятга куйидаги асосларга биноан йуналтирилиши керак:

- чукур касбий тайёргарлик ва маънавий-ахлокий фазилатларга эга булиш;

- таълим олувчилар хукукларига риоя килиш;

- кафолатланган иш шароитидан фойдаланиш;

- укув дастурларини тузишда муаллифлик дастурларини ишлаб чикишни билиш;

- замонавий педагогик шаклларни, укитиш ва тарбия воситаларини эркин танлаш;

- инновациялар ишлаб чикиш ва амалиётга жорий килиш;

- соFликни саклаш муассасаларида бепул тиббий курикдан утиш;

- таълим олувчиларнинг хукуклари ва конуний манфаатларини химоя килишда иштирок этиш.

МУХОКАМА

Олий педагогик таълим жараёнида булажак бошлаетич синф укитувчилари ана шу хукуклар асосида фаолиятга йуналтирилиши керак.

Ahhh nafiTga, Ma3Kyp KpHyHga yKHTyBHHHapHHHr Kyfiugaru Ma^öypuaraapH x,aM öe^rn^aö Kyfiu^raH:

- TatHHM-Tapöua ^apaeHH HmTHpoKHHHapHHHHr matHH, Kagp-KHMMaTH Ba HmqaHiHK oöpycHHH xypMaT KH.mm;

- yKyB MamFyroraapHHH CH^arau yTKa3Hmu;

- aхöopoт-кoммyннкaцнa TexHO^orua^apugaH yKHTHm Ba TapöuaHHHr H^Fop x,aMga нннoвaцнoн maKmapu Ba ycymapugaH ^ofiganaHHmu;

- Boara eTMaraH Tat^HM o^yBHH^ap öh.toh TatHHM-Tapöua um^apuHH yrapHHHr OTa-OHacH öh.toh öupranuKga onuö öopumu;

- y3 ManaKacHHH MyHTa3aM paBHmga omupuö öopumu;

- Tuööufi KypuKgaH y3 BaKTHga yTHmu.

Ma3Kyp Ma^öypuaraap öyra^aK öom^aHFHH chh$ yKHTyBHH.rapHHH Kacöufi ^ao^uaTra fiyHamupHmHHHr acoc^apu öynuö xu3MaT KH^agu.

EroHHHr eHgamyBHMH3ra Kypa öyra^aK öom^aHFHH chh$ yKHTyBHu^apu Kacöufi ^ao^uaTra Kyfiugaru MexaHH3M^ap acocuga fiyHamupH^HmH KepaK:

a) MyraxacccH^HK ^aH^apuHH yKHTHm ^apaeHHga; ö) Maxcyc Kypc^ap BocuTacuga;

b) MycTaKH^ Tat^HM BocuTacuga;

r) ycTo3-morupg aHtaHacu BocuTacuga.

Ey MexaHH3M^apra aMan KH^um öyra^aK öom^aHFHH CHH$ yKHTyBHH.rapHHH Kacöufi ^ao^uaTra fiyHamupum ^apaeHHHH aHHK TamKHH этнm hmkohhhh öepagu. Mhcoh ynyH, MycTaKHH Tat^HM BocHTacHHH o^afi^HK. naHgeMHa Kaöu MypaKKaö mapouraap myHH KypcaTgHKH, o^ufi negarorHK Tat^HM ^apaeHH x,aMHma Ba x,ap KaHgafi Ba3HaTga MycTaKH^ Tat^HMra Tafiep Typumu KepaK.

XY^OCÄ

fflyHgafi KH^HÖ öom^aHFHH CHH$ yKHTyBHH^apura Kyfiu^aguraH Tanaö^ap negarorHK, ncuxo^oruK Ba coцнo^oгнк xapaKTepra эгaпнгн öu^aH ax,aMHaraH XHcoö^aHagu.

bom^ahfhh chh(|) y^htybhh^aphra kyhh^agnrah ta^aß^ap

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

ETyK öom^aHFHH chh$ yKHTyBHHCH

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг Укитувчи ва мураббийлар куни муносабати билан сузлаган Мурожаат нутки.// "Халк сузи"газетаси 2020 йил 1 октябрь сони.

2. Бордовская Н., Реан А. Педагогика. Учебник для ВУЗов. - СПб.: "Питер" 2001.

3. Гессен С.И. Основы педагогики. -М.,1995

4. Jabborova Onahon Mannapovna, Jumanova Fotima Uralovna, Mahkamova Shohida Rahmatullayevna. (2020). Formation of artistic perception of future teachers. International journal of pssycological and rehabilitation, 24(4), 4087-4095.

5. Jabborova Onahon Mannapovna. (2019). Psycholocial and pedagogical foundations of the formation of the artistic perception of students in secondary schools. European journal of research and reflection in educational sciences, 7(10), 9-14.

6. Jabborova Onahon Mannapovna, Ismoilova Dilafruz Muhiddinovna. (2020, may). Optimation of primary education. ACADEMICIA: An international multidisciplinary research journal, 10(5), 1229-1232.

7. Мардонов Ш.К., Жаббарова О.М. Задачи уроков изобразительного исскуства в начальной школе. Academic research in educational sciences, Issue 3, 2020, pp 862870.

8. Tojiboeva Gulmira Rifovna, Pulatova Dildora Turgunovna. Pedagogik kompetentlik: nazariya va amaliyot. Academic research in educational sciences, Issue 3, 2020, pp 209-215.

9. Мусурмонов Рахматулла, Мусурманова Малуда. Укитувчиларнинг касбий компетентлигини ривожлантиришда инновациялар. Academic research in educational sciences, Issue 3, 2020, pp 777-783.

10. Karimjonov Alijan, Jabborova Onakhon Mannapovna. Improvement of claster training system. Academicia An international multidisciplinary research journal, Kurukshetra (India), 2020, Issue 10, pp. 584-589.

11. Jabborova Onaxon Mannapovna, Umarova Zuhra Abduraxmanovna. Pedagogical conflicts in primary school students - as an important social-pedagogical problem. Solid State Technology, Great Britain, 2020, Issue 6, pp.235-241.

12. Abdullayeva B.P., Abdullayev F. Organization Of Swimming Lessons In Preschool Institutions. The american journal of social science and education innovations. July 2020 pp.322-330. Volume 02, Issue 07-42

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.