Научная статья на тему 'УЧИНЧИ РЕНЕССАНС ДАВРИДА БОШЛАНҒИЧ ТАЪЛИМ'

УЧИНЧИ РЕНЕССАНС ДАВРИДА БОШЛАНҒИЧ ТАЪЛИМ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

175
44
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ўзбекистон / педагогика / ренессанс / таълим / мактаб / бошланғич / ўқитувчи / талаб / эҳтиёж / билим / кўникма / Uzbekistan / pedagogy / renaissance / education / school / primary / teacher / demand / need / knowledge / skill

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Фотима Ураловна Жуманова, Онахон Маннаповна Жабборова

Мақолада Учинчи Ренессанс даврида бошланғич таълимни ривожлантириш вазифалари тўғрисида фикр юритилган ва методик тавсиялар берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PRIMARY EDUCATION IN THE THIRD RENAISSANCE PERIOD

The article discusses the tasks of developing primary education during the Third Renaissance and provides methodological recommendations.

Текст научной работы на тему «УЧИНЧИ РЕНЕССАНС ДАВРИДА БОШЛАНҒИЧ ТАЪЛИМ»

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 1 | ISSUE 4 | 2020

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2020: 4.804 УЧИНЧИ РЕНЕССАНС ДАВРИДА БОШЛАНГИЧ ТАЪЛИМ

Фотима Ураловна Жуманова

Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти

Онахон Маннаповна Жабборова

Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти

АННОТАЦИЯ

Маколада Учинчи Ренессанс даврида бошлаетич таълимни ривожлантириш вазифалари тyFрисида фикр юритилган ва методик тавсиялар берилган.

Калит сузлар: Узбекистон, педагогика, ренессанс, таълим, мактаб, бошлаетич, укитувчи, талаб, эхтиёж, билим, куникма.

PRIMARY EDUCATION IN THE THIRD RENAISSANCE PERIOD

Fotima Uralovna Zhumanova

Chirchik State Pedagogical Institute of Tashkent region

Onakhon Mannapovna Zhabborova

Chirchik State Pedagogical Institute of Tashkent region

ABSTRACT

The article discusses the tasks of developing primary education during the Third Renaissance and provides methodological recommendations.

Keywords: Uzbekistan, pedagogy, renaissance, education, school, primary, teacher, demand, need, knowledge, skill.

КИРИШ

Узбекистонда узига хос максад муддаоларни камраб олган миллий FOя эълон килинди: "Таълим ислохотлари оркали Узбекистонда янги УЙFOниш даври-Учинчи Ренессанс пойдеворини яратишни узимизга асосий максад килиб белгиладик" [1]. Бунинг маъноси шуки, миллий давлатчилик, бозор иктисодиёти ва демократик жамиятни юксак даражада ривожлантириш таълим ислохотлари оркали амалга оширилади. Уз навбатида, таълим уч мухдм функцияни бажариши керак:

1. жамият маърифатини юксалтириш;

2. юксак малакали кадрлар тайёрлаш;

3. илм-фанни замон талаблари асосида ривожлантириш.

Негизи Узбекистон булган Марказий Осиё минтакасида кейинги минг йил давомида икки Ренесанс даври келганлиги жахон илм-фанида эътироф этилди

[5]:

Биринчи Ренессанс (IX-X асрлар), машхур мутафаккирлари Имом Бухорий, Имом Матрудий, Мухаммад Х,оразмий, Ахмад ФарFOний, Абу Наср Фаробий ва хк.;

Иккинчи Ренессанс (XIV-XV асрлар), машхур мутафаккирлари ^озизода Румий, Мирзо УлуFбек, Алишер Навоий ва х.к.

Х,ар иккала Ренессанс хам уч факторга таянган:

1. миллий давлатчилик;

2. фаровон жамият;

3. илм-фан ривожи.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Узбекистон янги максад сифатида танлаган Учинчи Ренесанс узбек жадид маърифатпарварлари Махмудхужа Бехбудий, Абдулла Авлоний, Абдурауф Фитрат, Мунаввар К,ори кабилар томонидан ХХ асрнинг I чорагида бошланган эди [1]. Бирок тоталитар тузумнинг сиёсий катаFOни туфайли бу жараён тухтаб колганди. Яъни Узбекистон шароитида уни барпо этишга киришилди.

Учинчи Ренессанс барпо этиш жараёнида узлуксиз таълим тизимининг таркибий кисми бошланFич таълим хам мухим вазифани бажаради. Шу сабабли якин йиллар ичида уни тубдан ислох килишга доир куйидаги вазифалар белгиланди [1]:

- "умумий таълимнинг Миллий укув дастури"ни ишлаб чикиш ва унда бошланFич таълимнинг хам вазифаларини аник ва равшан белгилаш;

- бошланFич синфлардан бошлаб укувчиларнинг кизикиш ва кобилиятларини аниклаш;

- бошланFич синф битирувчиларини фанлар буйича саралаш ва йуналтириш тартибини амалиётга киритиш;

- бошлаетич таълимни юксак малакали педагог кадрлар билан таъминлаш;

- булажак бошлаетич таълим укитувчиларига ипотека ва истеъмол кредитлари ажратиш;

- бошлаетич синф укитувчилари мехнатини муносиб раFбатлантириш, уларни имтиёзли асосда санаторий ва курортларда даволаниши хамда дам олишини ташкил этиш;

- намунали бошланFич синф укитувчиларининг мажбурий малака ошириш талабларини бекор килиш, уларнинг фаолиятини бевосита укувчилари олган билим даражаси билан боFлаш. Эътибор берилса, Учинчи Ренессанс даврида бошлаетич таълимнинг самарадорлигини ошириш буйича мухим вазифалар белгиланди. Асосий масала - бу вазифаларнинг ижросини таъминлашда бошлаетич синф укитувчиларининг касбий тайёргарлиги, махорати ва ижтимоий фаоллигини оширишдадир.

Бугунги кунда Узбекистонда куйидаги олий таълим муассасаларида олий маълумотли бошлаетич синф укитувчилари тайёрланмокда [2]:

- Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети;

- Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти;

- АДУнинг Педагогика институти;

- БухДУнинг Педагогика институти;

- ТерДУнинг Педагогика институти.

Мазкур олий педагогик таълим муассасаларида булажак бошлаетич синф укитувчилари халкаро таълим стандартларига асосан тайёрланмокда. Уларнинг келгусидаги асосий вазифалари куйидагилар хисобланади:

а) бошлаетич синф укитувчиларига умумтаълимнинг таянч боскичи бериш;

б) 6-11 ёшли укувчиларининг иктидори ва истеъдодини ривожлантириш;

в) мудом уз устида ишлаб бориш.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 6 ноябрдаги "Узбекистоннинг янги тараккиёт даврида таълим--тарбия ва илм-фан сохаларини ривожлантири чора-тадбирлари туFрисида"ги Фармонида Учинчи Ренессеанс даврида бошлаетич таълимни ривожлантиришда жахон мамлакатлари, жумладан, Финландиянинг бошлаетич таълим тажрибасини урганиш кайд этилди. Кузатишлар ва тахлиллар шуни курсатадики, Финландиянинг бошлаетич таълим тизими куйидаги хусусиятларга эга:

A) давлат бошлаетич таълим тизими; Б) хусусий бошлаетич таълим тизими;

B) давлат-хусусий шериклик бошлаетич таълим тизими.

НАТИЖАЛАР ВА МУХОКАМА

Мазкур таълим тизимларида ягона Миллий укув дастури амал килади. Унга биноан, укув режалари, дастурлари ва асосий билимларни бериш манбаи

ягона хисобланади. Айни пайтда, бу тизимлар куйидаги жихатлари билан узига хос хусусиятларга эга:

- бошлаетич таълимга укувчилар иктидори, кизикиши ва оилавий шароитига кура танланади;

- укитувчиларга ижодий эркинлик ва услубий индивидуаллик берилади;

- бошлаетич таълимни молиялаштиришда купрок грантлар ва беFараз хомийлик манбаларига таянилади;

- бошланFич таълимдаёк укувчилар кизикишига кура навбатдаги таълимга танланади ва йуналтирилади;

- бошланFич таълим тизимлари мамлакатнинг нуфузли олий таълим муассасалари билан хамкорлик килади.

Финландиянинг мазкур бошлаетич таълим тизими утган асрнинг 60-йили давомида тажриба-синовдан утказилган ва унинг натижалари Европа университетлари Ассоциацияси таълим стандартларига мувофик деб топилган. Бундай жахон таълим тизимига оид тажрибалардан бизнинг мамлакатимизда куйидагича фойдаланиш максадга мувофик булади:

1. бошланFич таълим тизимида давлат, хусусий ва давлат-хусусий шерикчилик таълим тизимларини синов тарикасида жорий этиш;

2. бошлаетич таълим тизимидаги укув жараёнини эркинлаштириш ва унда фанларнинг танлови асосида укитиш тажрибасини синаш;

3. бошлаетич таълим укитувчиларининг мехнатини бозор иктисодиёти ва фаолият самарадорлигига караб раFбатлантириш;

4. бошланFич таълим укувчиларини иктидори, кизикиши ва рухий-маънавий даражаларига мувофик уларни келгуси таълимга йуналтириш;

5. бошланFич таълим самарадорлигини укувчиларнинг узлаштирганлик даражасига караб бахолаш.

Бундай ёндашув Финландия каби жахон мамлакатлари бошлаетич таълим тажрибаларидан фойдаланишда узига хос йул тутишни такозо этади. Шу маънода Учинчи Ренессанс даврида мамлакатимиз бошлаетич таълим тизимини такомиллаштиришнинг асосий йуналишлари сифатида куйидагиларга эътибор бериш максадга мувофик булади:

- мавжуд миллий бошлаетич таълим тажрибасини ва тизимини технологик жихатдан такомиллаштириш:

- бошлаетич таълимнинг мазмуни ва вазифаларини жахон бошлаетич таълим тажрибалари асосида макбуллаштириш;

- бошланFич таълимнинг самарасини укувчиларнинг билим, куникма ва малакасига кура бахолаш;

- бошлаетич таълим укитуувчилари ва мураббийларига методик эркинлик бериш, уларнинг ижодий ёндашувларини инновация сифатида кабул килиш;

- бошлаетич таълимнинг самарасига кура келгуси таянч ва асосий урта таълимнинг мазмунини белгилаш.

ХУЛОСА

Умуман Учинчи Ренессансни Узбекистонда барпо этиш жараёнида бошланFич таълим саводхонликнинг пойдевори вазифасини бажариши белгиланди. Бунинг учун бошланFич синф укитувчилари таълимнинг локомотивларидан бирига айланиши керак. Бунинг учун тажриба ва замонавий асослар етарли эканлигини эслатиб утиш жоиз [3;4].

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Укитувчи ва мураббийлар куни муносабати билан сузлаган Мурожаат нутки. // www. ziyonet.uz.2020 йил 1 октябрь.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг ПК,-4623-сонли "Педагогика таълим сохдсини янада ривожлантириш чора-тадбирлари туFрисида"ги К,арори. // www. ziyonet.uz. 2020 йил 28 февраль.

3. Алишер Навоий. Тула асарлар туплами. 10-Том.-Тошкент, "Фан". 2001.

4. Мухдмедов Г., Ходжамкулов У. Педагогик таълим инновацион кластери: таъриф, тавсиф, тасниф. - Чирчик.: "Университет". 2020

5. Jabborova Onahon Mannapovna, Jumanova Fotima Uralovna, Mahkamova Shohida Rahmatullayevna. (2020). Formation of artistic perception of future teachers. International journal of pssycological and rehabilitation, 24(4), 4087-4095.

6. Jabborova Onahon Mannapovna. (2019). Psycholocial and pedagogical foundations of the formation of the artistic perception of students in secondary schools. European journal of research and reflection in educational sciences, 7(10), 9-14.

7. Jabborova Onahon Mannapovna, Ismoilova Dilafruz Muhiddinovna. (2020, may). Optimation of primary education. ACADEMICIA: An international multidisciplinary research journal, 10(5), 1229-1232.

8. Мардонов Ш.К., Жаббарова О.М. Задачи уроков изобразительного исскуства в начальной школе. Academic research in educational sciences, Issue 3, 2020, pp 862870.

9. Tojiboeva Gulmira Rifovna, Pulatova Dildora Turgunovna. Pedagogik kompetentlik: nazariya va amaliyot. Academic research in educational sciences, Issue 3, 2020, pp 209-215.

10. MycypMOHOB PaxMaTyma, MycypMaHOBa Manyga. YKHTyBHH.rapHHHr KacSHH KOMneTeHT^nrHHH pHBO^namupHmga ннновaцнa^ap. Academic research in educational sciences, Issue 3, 2020, pp 777-783.

11. Karimjonov Alijan, Jabborova Onakhon Mannapovna. Improvement of claster training system. Academicia An international multidisciplinary research journal, Kurukshetra (India), 2020, Issue 10, pp. 584-589.

12. Jabborova Onaxon Mannapovna, Umarova Zuhra Abduraxmanovna. Pedagogical conflicts in primary school students - as an important social-pedagogical problem. Solid State Technology, Great Britain, 2020, Issue 6, pp.235-241.

13. MapgoHOB fflyKypyn.ro Ky^gomeBHH, Xy^aM^yroB YMHA HernaTOBHH, EorapoBa fflaxro HCOMHggHHOBHa, fflepMaTOBa YMHga Ca^aeBHa. The end to educate young people with the spirit of patriotism in the context of globalization. Journal of Critical Reviews, Malaysia, 2020, Vol.7, Issue 12, pp 166-169.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.