Научная статья на тему 'БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚУВЧИЛАРИДА ТАБИАТГА БЎЛГАН ҚИЗИҚИШНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ ШАКЛ, МЕТОД ВА ВОСИТАЛАРИ'

БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚУВЧИЛАРИДА ТАБИАТГА БЎЛГАН ҚИЗИҚИШНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ ШАКЛ, МЕТОД ВА ВОСИТАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Философия, этика, религиоведение»

CC BY
126
28
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
БОШЛАНғИЧ СИНФ ЎқУВЧИЛАРИ / ТАБИАТ / қИЗИқИШ / ШАКЛ / МЕТОД / ВОСИТА / АМАЛИЙ ТАЖРИБА / ТАБИИЙ ОБЪЕКТЛАР / ТАБИАТ ЖИСМЛАРИ / ТУРЛИ ТОШЛАР / ФОЙДАЛИ қАЗИЛМАЛАР / ЎСИМЛИКЛАР ВА ҲАЙВОНЛАР / НОАНЪАНАВИЙ ШАРОИТ

Аннотация научной статьи по философии, этике, религиоведению, автор научной работы — Намазова С.Ш.

Мазкур мақолада бошланғич синф ўқувчиларида табиатга бўлган қизиқишни шакллантиришнинг шакл, метод ва воситалари амалий тажрибалар ёрдамида атрофлича ёритиб берилган. Шунингдек, мақолада бошланғич синф ўқувчилари дарслик ёки турли манбалар орқали табиий объектлар, табиат жисмлари, чунончи, турли тошлар, фойдали қазилмалар, ўсимликлар ва ҳайвонлар ҳақидаги маълумотларни ўзлаштириб олиш имкониятлари мавжудлиги юзасидан илмий назарий маълумотлар келтириб ўтилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

FORMS, METHODS AND MEANS OF SHAPING INTEREST IN NATURE IN PRIMARY SCHOOL STUDENTS

In this article, the forms, methods and tools of formation of interest in nature in primary school students are covered in detail with the help of practical experiments. Also in the article, the pupils of primary classes came up with a textbook or scientific theoretical information on the possibility of acquiring information about natural objects, natural bodies, Chunchi, various stones, minerals, plants and animals through various sources.

Текст научной работы на тему «БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚУВЧИЛАРИДА ТАБИАТГА БЎЛГАН ҚИЗИҚИШНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ ШАКЛ, МЕТОД ВА ВОСИТАЛАРИ»

БОШЛАНГИЧ СИНФ УЦУВЧИЛАРИДА ТАБИАТГА БУЛГАН ЦИЗЩИШНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ ШАКЛ, МЕТОД ВА ВОСИТАЛАРИ

Аннотация. Мазкур мацолада бошлангич синф уцувчиларида табиатга булган цизицишни шакллантиришнинг шакл, метод ва воситалари амалий тажрибалар ёрдамида атрофлича ёритиб берилган. Шунингдек, мацолада бошлангич синф уцувчилари дарслик ёки турли манбалар орцали табиий объектлар, табиат жисмлари, чунончи, турли тошлар, фойдали цазилмалар, усимликлар ва уайвонлар уацидаги маълумотларни узлаштириб олиш имкониятлари мавжудлиги юзасидан илмий назарий маълумотлар келтириб утилган.

Калит сузлар: бошлангич синф уцувчилари, табиат, цизициш, шакл, метод, восита, амалий тажриба, табиий объектлар, табиат жисмлари, турли тошлар, фойдали цазилмалар, усимликлар ва уайвонлар, ноанъанавий шароит.

Узбекистан Республикасининг "Таълим тугрисида»ги Конуни» ,Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 29 апрелдаги "Узбекистан Республикаси халц таълими тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдицлаш тугрисида"ги ПФ-5712-сон Фармонларида "уцувчиларни умуминсоний цадриятлар, юксак маънавият, инсонпарварлик рудида тарбиялаш, уларнинг цалби ва онгига мустациллик гояларини янада чуцур сингдириш, миллий менталитетга ёт гояларга царши иммунитетни мустадкамлаш" устувор вазифа сифатида курсатиб утилган. [1;2;]

Уцувчиларни умуминсоний цадриятлар, юксак маънавият, инсонпарварлик рудида тарбиялашда бошлангич синф уцувчиларида табиатга булган цизицишни шакллантириш мудим педагогик адамият касб этади. Бунинг учун бошлангич синф уцувчиларининг табиат багрида булишлари уларда табиий додисалар дамда объектларнинг модиятини урганишга булган цизицишни юзага келтирибгина цолмай, шу билан бирга мавжуд цизицишнинг барцарорлашувини таъминлаш, уни мустадкамлашга имкон беради. Уцувчилар табиат цуйнида булган чогларида табиий додисаларнинг модияти, уларнинг руй бериш сабаблари, умумий жараёни, узига хос жидатлари тугрисида жиддийроц фикр юритишга даракат циладилар. Бошлангич синф уцувчилари

DOI: https://doi.org/ 10.53885/edinres.2021.26.34.025 Намазова Ситора Шухратовна

БухДУ 1- босцич магистри

дарслик ёки турли манбалар орцали табиий объектлар, жисмлари, чунончи, турли тошлар, фойдали цазилмалар, усимликлар ва хайвонлар хацидаги маълумотларни узлаштириб, маълум тушунчаларга эга буладилар. Бироц уларнинг цайд этилган маълумотлар билан табиий шароитларда танишишлари хосил булган тушунчаларнинг янада мустахкам булишига олиб келади. Бинобарин, табиат ва унинг асослари тугрисидаги билимларни табиий шароитларда урганиш ва идрок этишнинг энг самарали омили хисобланади. [4;;]

Бошлангич синф уцувчиси жисм ёки ходисани табиий шароитларда кузатар экан, уларнинг алохида объект сифатида эмас, балки бир бутун экотизимнинг мухим булаги сифатида цабул циладилар, улар уртасидаги узаро боглицлик ва алоцадорликни англашга интиладилар. Бунинг натижасида уцувчилар эътиборига хавола этилаётган алохида объектнинг узигагина хос булган томонларини ажрата оладилар, уларнинг узаро таъсир хусусиятига эга предметлар билан таццослаш, умумий жихатларни гурухлаш асосида узларини цизицтираётган саволларга жавоб топиб, «мантиций» хулосаларни чицарадилар. Шу сабабли тажриба-синов ишларини олиб бориш жараёнида «Табиий фанлар» буйича аксарият мавзуларни урганишда дарсларнинг табиий шароитларда ташкил этилишига жиддий эътибор царатилди. Бу уринда цуйидаги холатлар инобатга олинди:

1.Махаллий табиий шароитни белгиланган мавзулар асосида "ноанъанавий шакл" (масалан, экскурсия шакли)да урганиш имкониятини аницлаш.

2. Х,ар бир мавзунинг мохиятига кура уцувчилар томонидан уларнинг пухта узлаштирилишига имкон берувчи аниц табиий объект (шароит)ни аввалдан белгилаб олиш.

3. Муайян мавзулар буйича дарсларни табиий шароитларда ташкил этилиши режалаштирилаётганлиги хусусида уцув муассасаси рахбариятини аввалдан огох этиш.

4. Дарсларни ноанъанавий шароитларда уюштирилишининг урта таълим мактабларининг умумий уцув режаси ва жадвалига салбий таъсир этмаслигининг чора-тадбирларини белгилаш.

5. Табиий шароитларда ташкил этилувчи дарсларнинг аниц мацсадини белгилаш хамда уларнинг муайян лойиха асосида амалга оширилишига эришиш.

6. Дарсларни табиий шароитларда ташкил этишдан олдин уцувчиларни хавфсизлик цоидалари билан таништириш, машгулотлар жараёнида уларнинг мазкур цоидалар хамда белгиланган тартибга цатъий амал цилишларини таъминлаш. [5;]

Табиат ва унинг асослари хацидаги дарсларнинг ноанъанавий

шакл, метод ва воситалар ёрдамида ташкил этилишида бошлангич синф уцитувчиларининг чуцур мутахассислик билимлари, шунингдек, юксак касбий махоратга эга эканликлари мухим ахамият касб этади. Бироц, бошлангич синфларда фаолият олиб бораётган уцитувчиларнинг иш тажрибаларини урганиш натижасида маълум булдики, уларнинг аксарияти топономик номлари билан яциндан таниш эмасликлари маълум булди.

Шунингдек, бошлангич синф уцитувчилари уртасида дарсларнинг табиий шароитларда ва ноанъанавий шаклларда ташкил этилишининг ахамиятини ёритувчи маъруза, семинар ва амалий тренинглар утказилди. Хусусан:

1."Бошлангич синф уцувчиларида табиатга булган цизицишни шакллантиришнинг узига хос хусусиятлари"- маъруза.

2. "Табиат - бошлангич синф уцувчиларига табиий билимларни бериш воситаси сифатида"- амалий тренинг.

3. "Кузатиш - бошлангич синфларда табиатни урганишнинг етакчи усули"- маъруза.

4. "Экскурсиялар ва уларнинг таълимий ахамияти"-маъруза.

5. "Табиий шароитларда дарсларни ташкил этишнинг мухим шартлари" - семинар.

Бу машгулотларни утказишда уцитувчиларга ноанъанавий дарсларда фойдаланишлари мумкин булган эсталик, методик тавсиянома ва узида уцув топширицларини акс эттирувчи карточкалар топширилди.

Тадцицотни олиб бориш чогида Бухоро шахрида жойлашган ва тажриба-синовишлариучун объектсифатидабелгиланганмактабларнинг бошлангич синф уцувчиларида табиатга булган цизицишни юзага келтириш мацсадида хиёбонларга экскурсиялар уюштирилди.

Айни уринда 2-синф уцувчилари иштирокида уюштирилган экскурсия жараёни ёритилади.

Экскурсияни ташкил этишдан кузланган мацсад - хиёбонларда яшовчи цушлар ва уларнинг хаёт тарзини урганишдан иборат этиб белгиланди.

Хиёбонга боришда уцувчиларнинг эътибори чугурчуц уяси олдида уймалашаётган чумчуцларга царатилди ва уларга шундай савол берилди: "цани, ким айтади, чумчуц цандай сайрайди?". Уцувчилар жур булишиб, шундай жавоб цайтаришди: "Чумчуцлар сайрамайди. Улар чирциллайди". Берилган жавобнинг маъносидан англанадики, уцувчилар чумчуцлар ва уларнинг одатларини яхши биладилар. Кутилмаганда чугурчуц уз уясига цайтди. Уцувчиларнинг диццати ана шунга царатилди ва воцеанинг кейинги ривожланиши кузатилди. Чугурчуц безовталана бошлади. Унинг безовталигининг сабаби уцувчилардан

Е1?

суралди. Улар бунинг сабабини турлича изодладилар. Яъни, уларнинг бир гуруди "чумчуцлар ини олдида юришганидан безовталанаяпти" деб жавоб цайтарган булсалар, иккинчи бир гуруд уцувчилари эса "чумчуцлар инини тортиб олишларидан цурцаяпти, шунинг учун безовта" деган фикрни билдирдилар. Х,одисанинг уцувчилар томонидан турли тадлил этилиши уларнинг чумчуцлар ва чугурчуцларнинг хатти-даракатларининг модиятини тула англамасликларини курсатди. Бироц

^ сс 1

дар икки гуруд уцувчилари дам чугурчуцни яцинлашаетган хавф безовта цилаетганлигини" айтмадилар. [5;]

Инсонлар каби цушлар дам уз "масканлари" - инларини четки таддидлардан мудофаза цилишга даракат циладилар. Шу сабабли дар цандай жонли мавжудотнинг инларига яцинлашиши хавфли вазият юзага келганлигини англатади.

4 Ч И И и и

Айни уринда уцувчиларга чугурчуцлар тугрисидаги цуйидаги маълумотлар берилди: чугурчуцлар улкамизга эрта бадорда, март ойининг охирларида учиб келадилар ва узларининг утган йилги инларини топишга уринадилар. Бироц инларнинг аксарияти чумчуцлар томонидан эгаллаб олинган булади. Чугурчуцлар саботли булишади, улар чумчуцлар билан "кураша олишади". Чумчуцдан бир ярим баравар катта булган чугурчуц кучли булиб, чумчуц устидан "голиб" кела олади. Улар уяларини жуда пишиц цилиб цуришга алодида эътибор берадилар дамда уларни ердан 8-10 метр баландликда тиклайдилар.

Уцувчилар атрофни диццат билан кузатар эканлар, уларнинг эътиборини чиройли митти цуш узига тортди. Кушнинг рангли патлари уцувчиларда завц уйготди. Улар цушчанинг хатти-даракатларини бироз

' и и к ' и

кузатиб турдилар-да, сунгра йулда давом этмоцчи булишди.

Бу долат 2-синф уцувчиларнинг диццати бецарор эканлигидан далолат беради.

Уцувчиларнинг читтак тугрисида батафсилроц маълумотларга эга булишларини таъминлаш учун улар цуйидаги саволлар берилди:

1.Читтак дарахтда цандай утирибди?

2.Читтак цандай даракатларни циляпти?

3.У секин даракат циляптими еки тез?

4.Читтак цандай рангда?

5.Читтак чумчуц ва чугурчуцдан цандай фарцланар экан?

Саволларга жавоб цайтаришар экан, уцувчиларнинг узлари дам саволларни бера бошладилар:

1.Читтаклар цишни цаерда утказадилар?

2.Улар нималар билан озицланадилар?

З.Читтакларнинг барчаси дам шундай кичкина буладими?

4.Читтаклар инларини цандай цуришади?

W*//----

5.Читтакнинг тухуми цандай катталикда булади ва хоказо.

Уцувчилар читтакнинг хатти-харакатларини кузатар эканлар, унинг дарахтларнинг пусти остидан цурт-цумурсцаларни олиб еяётганлигини курдилар. Бу уринда уцувчиларга цуйидаги маълумотлар берилди: читтакларнинг тумшуги калта, орцаси кулранг, цорни ва кукраги оц булади. Кукрагида, яна шунингдек, узунасига кетган цора йули булади. Бошининг усти, томоги цора, лунжлари оц. Читтаклар ёз давомида икки марта купаядилар. Улар тиним билмайдиган цуш хисобланади. Республика худудида оц читтак, сариц томоц читтак, калта читтак, шунингдек, вахмацуш (бундай деб номланишига сабаб - бу цушлар уз уяларини дарахт новдаларига осилтириб цурадилар) ва бошца турлари яшайди. Улар утроц хаёт кечирадилар, хашоратлар, уларнинг личинкалари, капалак тухумлари билан озицланадилар. Куз ва циш ойларида турли меваларнинг уругларини териб ейдилар. Читтаклар дарахтларни турли зарарли хашоратлардан тозалашлари сабабли фойдали цушлар саналадилар. Улар бир кунда уз огирлигидан куп зарарли хашоратларни истеъмол циладилар. Читтаклар улкамизда цишлаб цоладилар, аммо бу вацтда уларнинг озиц-овцат топишлари цийинлашади. Шунинг учун цишда уларга донхурак ва инлар ясаш мацсадга мувофицдир. [6;]

Хиёбонда ранги цора булган царгалар хам учради. Улар емиш цидирар, бир-бирларини тортцилашар, думларини кериб, цанотларини сикитиб, тебранардилар. Болалардан уларнинг хатти-харакатлари ва овозларига эътибор беришлари суралди. Кузатиш чогида уцувчиларга "+аргалар цандай цичцирар эканлар?" деган савол берилди. Улар олацарга ва цора царгаларнинг цандай цичциришларини намойиш этиб беришга уриндилар.

Шу уринда уцувчиларга цуйидаги маълумотлар берилди: царгаларнинг узунлиги 48 сантиметр (ушбу улчамни уцувчилар яхши тушуна олишлари учун хар бири 20 сантиметрли булган иккита уцувчилар чизгичи бир-бирига туташтирилиб курсатилди) атрофида булади. Уларнинг туси, чунончи, панжа ва тумшуги цоп-цора. Улар деярли овцат танламайдилар: турли мевалар, уруг ва донларни, шунингдек, паррандаларнинг тухумларини, хашоратларнинг гуштларини хам истеъмол циладилар. +аргалар уяларини 9 метр дан кам булмаган баландликдаги дарахтларга цурадилар ва эрта бахорда бола очадилар. [5;6;]

Экскурсия чогида уцувчилар хар бир кузатилган цушлар тугрисидаги царашларини тенгдошлари билан узаро уртоцлашдилар. +айси

и f—" \J XJ /— \J • •

цушнинг хатти-харакатлари гайритабиий, цайси бири чиройли ёки харакатчан эканлиги борасида узаро бахслашдилар. Уларнинг фикр-

мулохазаларидан шундай хулосалар шаклланди:

Х,ар бир цуш узига хос куринишга эга.

Айрим цушларнинг ранги чиройли булиб, болаларда завцни уйготади.

Цушларнинг хатти-харакатлари уларнинг хаёт тарзлари хацида маълумот беради.

Цушларнинг деярли барчаси дов-дарахтларнинг таналаридаги зарарли цурт-цумурсцаларни, хашоратлар хамда уларнинг личинкалари билан озицланадилар ва бу харакатлари билан цишлоц хужалигига катта фойда келтирадилар.

Улкамизда цишлаб цоладиган цушлар инсонларнинг гамхурлигига мухтож буладилар. Шунинг учун цишда дарахтларга инлар цуриш зарур. Бу жараёнда болалар фаол иштирок этишлари керак.

Экскурсия вацтида уцувчилар цуйидаги топширицларни бажардилар:

а) цушларни кузатиш;

б) уларнинг ташци куринишларига хос булган белгиларни аницлаш;

в) кузатилаётган цушларнинг хатти-харакатларини урганиш;

г) уларнинг номларини аницлаш;

д) кузатилаётган цушларнинг яшаш жойлари тугрисида маълумотларни туплаш.

Экскурсиядан сунг уцувчилар томонидан узлаштирилган маълумотларни мустахкамлаш мацсадида цуйидаги цушимча топширицлар бажарилди:

Уцувчилар цушлар ва уларнинг хаётини ёритувчи расмларни чиздилар.

Цушларнинг инларини тартибга келтирдилар, янги инлар хамда донхуракларни ясадилар.

Фикр-мулохазаларини кузатиш дафтарига цайд этдилар.

Бевосита табиат цуйнида ташкил этилган машгулотлардан яна бири сув хавзаси буйича уюштирилган экскурсия булди.

Машгулот мавзуси: «Сув хавзалари атрофидаги табиат».

Кузатиш мацсади: уцувчиларга бацаларнинг ривожланиши тугрисидаги маълумотларни бериш.

Кузатиш жараёнида амалга оширилган вазифалар:

Уцувчиларни сув хавзалари ва уларнинг атрофида усувчи усимликлар билан яциндан таништириш.

Уцувчиларга сув хавзаларида яшовчи жониворлар тугрисида маълумотлар бериш.

Уцувчиларнинг бацаларнинг ривожланиши тугрисидаги назарий маълумотларга эга булишлари учун зарур шароитни яратиш.

Уцувчилар томонидан кузатиш натижаларининг «Кузатишлар

'^'""""щТаълим ва инновацион тадцицотлар (2021 йил №4)

ö? 1--

ISSN 2181-1709 (P)

кундалиги»га цайд этиб борилишини назорат цилиш.

Кузатиш жараёнида цулланилган методлар: огзаки хикоя цилиш, тушунтириш, савол-жавоб, амалий тажриба, муаммоли вазиятларни яратиш. [3;]

Уцувчиларга бацанинг ривожланишини кузатиш якунида узгаришларни кузатиш дафтарига цайд этиш топшириги берилди. Топширицни бажариш учун цуйидаги жадвал тавсия этилди:

Кузатилган жонивор

Бажарилган ишлар

Руй берган узгаришлар

Сана

1.

2.

Кузатиш якунида Уцувчилар уларнинг эътиборларига хавола этилган жадвал асосида «Кузатишлар кундалиги»га цуйидагиларни цайд этдилар:

Кузатилган предмет (жонивор)

Бажарилган ишлар

Кузга ташланган узгаришлар

Сана

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

1.

Кул ба;аси

Шиша идишга увилдириг солинди, сув куйилди, идиш исси; жойга куйилди

^ора рангли кичкина тухумлар

Идишга тоза или; сув ;уйилди

Увилдиригда узгаришлар сезилди

Идишга озу;а сув утлари солинди

Увилдиригда;ора рангли, текис думли личинкалар пайдо булди

Идишга или; ари; суви ;уйилди

Личинкада оё;лар пайдо булди

Идишга кичик гушт булаклари солинди

Олдинги оё;лар пайдо булди

Идишга озу;а (чувалчанг, пиёз солинди)

Личинка ба;ача айланди

Табиатни

Идишга бали; булаклари солинди

^ис;а дум бутунлай йу;олди

28 март

3 апрел

8 апрел

19 апрел

28 апрел

17 май

24 май

кузатиш асосида ташкил этилган яна бир машгулот «Бог» мавзуси буйича булди.

Машгулот мавзуси: «Бог».

Кузатиш мацсади: цушлар ва уларнинг хаёт тарзи тугрисида маълумотлар бериш асосида уцувчиларда уларга масъулиятли

ёндошувни царор топтириш.

Кузатиш жараёнида амалга оширилган вазифалар:

1. Уцувчиларни кургазмали метод ёрдамида цушлар ва уларнинг хаёт тарзи билан яциндан таништириш.

2. Уцувчиларга цушлар тугрисидаги назарий маълумотларни бериш.

3. Уцувчиларда цушларга хос булган мухим белгиларни англай олиш лаёцатини шакллантириш.

4. Уцувчиларнинг кузга ташланувчи белгилар асосида цушларни бир-биридан фарцлай олишларига эришиш.

Уцувчилар томонидан кузатилган цушлар тугрисидаги маълумотларнинг «Кузатишлар кундалиги»га цайд этиб борилишини таъминлаш.

Кузатиш чогда цулланилган методлар: огзаки хикоя цилиш, тушунтириш, савол-жавоб, кургазмали намойиш этиш, муаммоли вазиятларни яратиш.

Кузатиш вацтида фойдаланилган воситалар: табиий воситалар - бог ва дала, цушларнинг инлари, цушлар, цушларнинг суратлари, цушлар хацида батафсил маълумот берувчи энциклопедия, уцитувчи нутци.

Уцувчилар томонидан узлаштирилган асосий тушунча хамда назарий билимлар:

1) цушлар (сув хавзаларида яшовчи цушлар, дашт цушлари, урмон цушлари, йиртцич цушлар, паррандалар);

2) цушларнинг яшаш тарзи;

3) цушларнинг ривожланиши ва купайиши;

4) цушларнинг озицланиши;

5) цушларнинг мавсумий узгаришларга мослашиши;

6) цушларнинг ахамияти.

Хулоса цилиб айтганда бошлангич синфларда ташкил этилаётган таълим самарадорлиги уцувчиларнинг уцув фанлари, жумладан, табиатшуносликнинг бошлангич асосларини пухта узлаштириш билан белгиланади. Узлуксиз таълим тизимининг бу босцичида уцувчиларга табиат ва унинг асослари хацидаги билимларнинг муайян тизим асосида берилиши, уцув фаолиятининг уцувчилар фаоллиги, мустациллигига асосланишиулардатабиатнибилишгабулганцизицишнишакллантиради.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати

1.Узбекистон Республикасининг "Таълим тугрисида»ги Конуни» // Халц сузи газетаси, 2020 йил 24-сентябр

2.Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 29 апрелдаги "Узбекистан Республикаси халц таълими тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдицлаш тугрисида"ги ПФ-5712-сон Фармони Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси (www.lex.

uz), 2019 йил 29 апрель

3.Абдуцодиров А.А., Пардаев А.Х. Таълим жараёнини технологиялаштириш назарияси ва методологияси. -Т.: "Фан ва технология", 2012 йил, -104 б.

4.Б.Зиямухамедов.Педагогика / Б. Зиямухамедов. - Тошкент : «TAMADDUN»нашриети, 2014. — 256 б.

5. Рахимцулова М. Бошлангич синф уцувчиларини дарсдан ташцари машгулотларда экологик цадриятлар асосида тарбиялаш. НДА, Т, 2000,

б.Остонов А. Табиатга саёхатлар утказиш. // "Бошлангич таълим", 1993, 2-сон, 57-58 бетлар

21-бет

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.