Научная статья на тему 'БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚУВЧИЛАРИДА ЭКОЛОГИЯГА ОИД ТУШУНЧАЛАРНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА КРЕАТИВ ЁНДАШУВНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ'

БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚУВЧИЛАРИДА ЭКОЛОГИЯГА ОИД ТУШУНЧАЛАРНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА КРЕАТИВ ЁНДАШУВНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
29
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
экология / таълим-тарбия / креативлик / ахлоқий тарбия / ўқитиш жараѐни / креатив ѐндашув / экологик саводхонлик. / ecology / education / creativity / moral education / teaching process / creative approach / environmental literacy.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Davlayeva Malika Abraxmatovna

Мақолада бошланғич синф ўқувчиларида экологияга оид тушунчаларни шакллантиришда креатив ѐндашувни такомиллаштириш, яъни атроф-муҳитга масъуллик муносабатини шакллантиришни таъминлайдиган экологик билимлар, қадриятлар, кўникма ва малакалар, қараш ва эътиқодлар, қисқаси, ўқувчиларнинг табиий ва ижтимоий муҳитдаги хилма-хил фаолиятини тартибга солиб турувчи экологик тушунча ва одоб-ахлоқни таркиб топтириш асосий вазифа қилиб белгиланган. Бошланғич синф ўқувчиларида экологияга оид тушунчаларни шакллантиришда креативлик жараѐни хулқ атвор қоидалари, мезонлари, шунингдек, миллий истиқлол ғоясининг ўқувчилар онгида акс этиши ѐритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

IMPROVING THE CREATIVE APPROACH TO THE FORMATION OF ECOLOGICAL CONCEPTS IN ELEMENTARY SCHOOL STUDENTS

The article aims to improve the creative approach in the formation of environmental concepts in primary school students, ie environmental knowledge, values, skills and attitudes, attitudes and beliefs that provide a responsible attitude to the environment, in short, environmental awareness that regulates students' diverse activities in the natural and social environment. the formation of moral content is defined as the main task. The process of creativity in the formation of ecological concepts in primary school students reflects the rules of behavior, criteria, as well as the reflection of the idea of national independence in the minds of students.

Текст научной работы на тему «БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚУВЧИЛАРИДА ЭКОЛОГИЯГА ОИД ТУШУНЧАЛАРНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА КРЕАТИВ ЁНДАШУВНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ»

SCIENCE AND INNOVATION

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL

2022 № 3

БОШЛАНГИЧ СИНФ УЦУВЧИЛАРИДА ЭКОЛОГИЯГА ОИД ТУШУНЧАЛАРНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА КРЕАТИВ ЁНДАШУВНИ

ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Davlayeva Malika Abraxmatovna

Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti boshlang'ich ta'lim yo'nalishi magistranti

https://doi. org/10.5281/zenodo.6795448 Аннотация. Мацолада бошлангич синф уцувчиларида экологияга оид тушунчаларни шакллантиришда креатив ёндашувни такомиллаштириш, яъни атроф-мущтга масъуллик муносабатини шакллантиришни таъминлайдиган экологик билимлар, цадриятлар, куникма ва малакалар, цараш ва эътицодлар, цисцаси, уцувчиларнинг табиий ва ижтимоий мущтдаги хилма-хил фаолиятини тартибга солиб турувчи экологик тушунча ва одоб-ахлоцни таркиб топтириш асосий вазифа цилиб белгиланган. Бошлангич синф уцувчиларида экологияга оид тушунчаларни шакллантиришда креативлик жараёни хулц - атвор цоидалари, мезонлари, шунингдек, миллий истицлол гоясининг уцувчилар онгида акс этиши ёритилган.

Калит сузлар: экология, таълим-тарбия, креативлик, ахлоций тарбия, уцитиш жараёни, креатив ёндашув, экологик саводхонлик.

СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ ТВОРЧЕСКОГО ПОДХОДА К ФОРМИРОВАНИЮ ЭКОЛОГИЧЕСКИХ ПРЕДСТАВЛЕНИЙ У УЧАЩИХСЯ НАЧАЛЬНОЙ ШКОЛЫ Аннотация. Статья направлена на совершенствование творческого подхода к формированию экологических концепций у учащихся начальной школы, то есть экологических знаний, ценностей, навыков и отношений, установок и убеждений, обеспечивающих ответственное отношение к окружающей среде, короче говоря, экологического сознания, которое регулирует поведение учащихся. разнообразная деятельность в природной и социальной среде. Основной задачей определено формирование нравственного содержания. Процесс творчества в формировании экологических представлений у младших школьников отражает правила поведения, критерии, а также отражение идеи национальной независимости в сознании учащихся.

Ключевые слова: экология, образование, творчество, нравственное воспитание, учебный процесс, творческий подход, экологическая грамотность.

IMPROVING THE CREATIVE APPROACH TO THE FORMATION OF ECOLOGICAL CONCEPTS IN ELEMENTARY SCHOOL STUDENTS Abstract. The article aims to improve the creative approach in the formation of environmental concepts in primary school students, ie environmental knowledge, values, skills and attitudes, attitudes and beliefs that provide a responsible attitude to the environment, in short, environmental awareness that regulates students' diverse activities in the natural and social environment. the formation of moral content is defined as the main task. The process of creativity in the formation of ecological concepts in primary school students reflects the rules of behavior, criteria, as well as the reflection of the idea of national independence in the minds of students.

Key words: ecology, education, creativity, moral education, teaching process, creative approach, environmental literacy.

SCIENCE AND INNOVATION 2022

№ 3

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL

КИРИШ

Бошлангич синф укувчиларида экологияга оид тушунчаларни шакллантиришда креативлик жараёни хулк-атвор коидалари, мезонлари, шунингдек, миллий истиклол гоясининг укувчилар онгида акс этишидир. Креативлик, ахлокий фаолият куникмалари хамда ахлокий маданият таълим-тарбия жараёнида йулга куйилаётган ахлокий, ижтимоий - гоявий, иктисодий, хукукий, эстетик ва экологик мавзулардаги сухбат, бахс-мунозара, дебатлар халк хужалигининг турли сохаларида фидокорона мехнат килаётган, илм-фан, маданият, ишлаб чикариш хамда спорт сохаларида юксак даражадаги муваффакиятларни кулга киритиш билан Узбекистон Республикаси номини жахонга машхур килаётган, унинг обру-эътиборининг ошишига узининг муносиб хиссасини кушаётган шахслар хаёти ва фаолияти тугрисидаги маълумотлардан самарали фойдаланиш, ватанпарварлик намуналарини курсатган, халк кахрамонлари намунасида шакллантирилади.

Дархакикат, бошлангич синф укувчиларига табиатшуносликни креатив ёндашув асосида укитишдан максад-укитиш жараёнида экологик тарбияга оид тушунчаларни шакллантиришдан иборат. Бу максадга эришиш мураккаб ва куп киррали жараён булиб, табиатга истеъмолчилик муносабатларидан воз кечиш, усиб келаётган ёш авлодда атроф-оламдаги табиий ва сунъий яратилган мухитга масъулликни таркиб топтириш оркали хал килинади.

ТАДЦЩОТ МЕТОДИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Бошлангич синф укувчиларига укув фанларини укитиш жараёнида экологик тарбияга оид тушунчаларни шакллантириш, табиат билан жамият (инсон) уйгунлигини табиий-тарихий, тадрижий, ижтимоий муаммо сифатида талкин килувчи диалектик билиш хисобланади. Инсон усимлик ва хайвонларнинг хилма-хил турларини, завод ва фабрикаларни бошка жойларга кучирибгина колмасдан, балки у узи яшаб турган жойнинг иклимини, колаверса, экологиясини тубдан узгартириб юборади. Аммо жамият тараккиётининг хозирги боскичида экологик муаммолар тузумга боглик булмаган долзарб ижтимоий муаммо сифатида талкин килинади. Шу боис бошлангич синфларда табиатшуносликни укитиш жараёнида экологик тарбияга оид тушунчаларни шакллантириш укувчиларда атроф-мухитга масъуллик муносабатини тарбиялашда умуминсоний ва ахлокий-экологик кадриятларни карор топтиришда ахлок-одоб, эхтиёткорлик, тежамкорлик, тозалик-соглик, дехкончилик ва чорвачилик ишларини юритишга оид экологик тарбия мазмунидаги фикрларига таяниш мухим ахамият касб этади. Масалан, кимда ким бир кучат утказса, ё булмаса экин экса-ю, улар хосилидан одамлар, кушлар, хайвонлар бахра олса, бу хам уша одам учун садака хисобланади, деб ёзадилар Абдуллох Мухаммад ибн Исмоил ал-Бухорий. Ушбу угит укувчиларнинг мактабда экилган хар бир кучатни синдирмасдан уни парвариш килишга ёрдам беришларини таъкидлайди.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАСИ

Бошлангич синф укувчиларига табиатшуносликни укитишда уларда экологик тарбияга оид тушунчаларни шакллантиришнинг услубий асослари куйидаги мазмунни камраб олади:

- укувчи шахсининг мохияти табиат, жамият ва техниканинг узаро муносабатлари мажмуида намоён булади;

- укувчи шахсининг табиатга муносабати ахлок-одоб хакидаги умумбашарий кадрият - Ал-Бухорий, Абу Исо Термизий хадисларига таянишга боглик;

- табиат, атроф-мухитга масъуллик муносабатини таркиб топтириш бошлангич таълимнинг мухим максади булиб, у укувчи шахсининг хар томонлама камол топганлигини курсатади;

- табиатга масъуллик муносабати унинг турли хил: ижтимоий, иктисодий, маънавий, маърифий, мафкуравий, сиёсий, хукукий жихатларини уйгун ривожлантириш асосида таркиб топади.

МУ^ОКАМА

Фан-техника тараккиёти жадаллашган хозирги даврда табиат билан жамиятнинг узаро таъсири ва алокадорлигини мувофиклаштириш, уйгунлаштириш жараёнида шундай экологик муаммолар вужудга келдики, улар давримизнинг долзарб ижтимоий, иктисодий, маънавий, маърифий, мафкуравий, сиёсий, хукукий муаммоси сифатида талкин килинади.

Бугунги кун таълим жараёнида бошлангич синф укувчиларида экологик тарбияга оид тушунчаларни шакллантиришни кечиктириб булмас заруриятга айлантирилди. Тобора чукурлашиб бораётган экологик инкироз мамлакатимиз тараккиётига салбий таъсир курсатмокда. Масалан, дехкончилик ва чорвачилик ишларини йулга куйиш нокулай табиий омиллар хисобига кийинлашмокда, атроф-мухит ва ичимлик суви сифатининг бузилиши туфайли ахолининг яшаш шароити кийинлашиб, турли хил касалликларга чалиниши купайиб бормокда.

Бошлангич синф табиатшунослик дарсларида экологик тарбияга оид тушунчаларни шакллантиришни максад килиб куйганмиз. Бу максадни амалга ошириш учун куйидагилар зарур:

табиатшуносликни укитишда экологик тарбияга оид тушунчаларининг тегишли материаллари хажми ва мазмунини аниклаш;

- фанлараро экологик тушунчаларни шакллантириш тизимини ишлаб чикиш;

- бошлангич синф укувчиларида фанлараро экологик тарбияга оид тушунчаларни шакллантириш йулларини, шаклларини, услуб ва воситаларини излаб топпиш.

Хулоса килиб айтганда, атроф-мухитни турли экологик муаммолардан мухофаза килиш бугунги куннинг долзарб муаммоларидан бири хисобланади. Бу муаммолар ечимини топишда экологик саводхонликни таъминлаш учун экологик тарбияга оид тушунчалар билан укувчиларга экологик таълим бериш хамда уларни креативлик асосида экологик тарбиялаш мухим ахамият касб этади.

таълим ва тарбия муаммолари. - Низомий номидаги ТДПИ, 1993. - Б.27-31. 2. Газибеков О.Б. Булажак укитувчиларнинг экологик-педагогик тайёргарлиги компонентлари: Педагогик тадкикот // Касб-хунар таълими. - 2008. -2 - сон. -Б. 30-

3. Герцена А.И. Методика обучения экология в XXI веке // Материалы научно-практическая конференция. - СПб .: Из-во РГПУ им. 2002. -89 с.

ХУЛОСА

Адабиётлар:

1. Валиева З. Укувчи шахсини ахлокий шакллантиришда экологик тарбия // Узлуксиз

31.

SCIENCE AND INNOVATION

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL

2022 № 3

4. Исакулова Н.Ж. Укувчиларга экологик тарбия бериш назарияси ва амалиёти. Монография. -Т.: Фан, 2011. -140 б.

5. Мамашокиров С., Усмонов Э. Баркарор тараккиётнинг экологик хавфсизлик масалалари. -Тошкент: Фан, 2009. -247 б.

6. Норбутаев Х.Б. Биологияни фанлараро укитишда укувчилар экологик тафаккурини шакллантириш методикаси // Мактаб ва х,аёт.- 2020. 4-сон. - Б. 35-37.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.