Научная статья на тему 'Бошланғич синф меҳнат дарсларида қоғоздан амалий ишлар бажартириш орқали ўқувчиларни касб-ҳунарга йўналтириш'

Бошланғич синф меҳнат дарсларида қоғоздан амалий ишлар бажартириш орқали ўқувчиларни касб-ҳунарга йўналтириш Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
350
46
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
меҳнат / таълим ва тарбия / ўқувчилар / касб / ҳунар / кучукча / балиқчи / кинолог / ветеринар. / job / education and training / pupils / professional / fishman / dogs / veterinarian

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Ходиева Д. П.

Мақолада бошланғич синф меҳнат дарсларида ўқувчиларни касб-ҳунарга йўналтиришнинг вазифалари хусусида мулоҳазалар юритилган ва амалий ишлар орқали касб-ҳунарга йўналтиришга оид методик тавсиялар берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PROFESSIONAL ORIENTATION OF PRIMARY SCHOOL PUPILS PRACTICAL WORK WITH PAPER ON THE LESSONS OF WORK

There is provided in the article the basic functions methodical recommendations to professional orientation for the elementary school pupil implementing practical lessons on workshops. There are disclosed tasks for professional orientations.

Текст научной работы на тему «Бошланғич синф меҳнат дарсларида қоғоздан амалий ишлар бажартириш орқали ўқувчиларни касб-ҳунарга йўналтириш»

24 МАКТАБ ТАЪЛИМИ / ШКОЛЬНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ ч___/

Ходиева Д.П.,

Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети «Бошлан^ич таълим педагогикаси» кафедраси катта укитувчиси

БОШЛАНМЧ СИНФ МЕ^НАТ ДАРСЛАРИДА РОЗДАН АМАЛИЙ ИШЛАР БАЖАРТИРИШ ОРКАЛИ УКУВЧИЛАРНИ КАСБ-^УНАРГА ЙУНАЛТИРИШ

ХОДИЕВА Д.П. БОШЛАНГИЧ СИНФ МЕЦНАТ ДАРСЛАРИДА РОЗДАН АМАЛИЙ ИШЛАР БАЖАРТИРИШ ОРЦАЛИ УЦУВЧИЛАРНИ КАСБ-ЦУНАРГА ЙУНАЛТИРИШ

Маколада бошланFич синф мех,нат дарсларида укувчиларни касб-хунарга йуналтиришнинг ва-зифалари хусусида мулох,азалар юритилган ва амалий ишлар оркали касб-хунарга йуналтиришга оид методик тавсиялар берилган.

Таянч суз ва тушунчалар: мех,нат, таълим ва тарбия, укувчилар, касб, х,унар, кучукча, баликчи, кинолог, ветеринар.

ХОДИЕВА Д.П. ПРОФЕССИОНАЛЬНАЯ ОРИЕНТАЦИЯ УЧАЩИХСЯ НАЧАЛЬНЫХ КЛАССОВ ПОСРЕДСТВОМ ПРАКТИЧЕСКИХ РАБОТ С БУМАГОЙ НА УРОКАХ ТРУДА

В данной статье приведены методические рекомендации по профориентации учеников начальной школы на уроках труда посредством выполнения практических работ, раскрыты задачи по профессиональной ориентации учеников.

Ключевые слова и понятия: труд, образование и воспитание, учащиеся, профессия, собачка, рыбак, кинолог, ветеринар.

HODIEVA D.P PROFESSIONAL ORIENTATION OF PRIMARY SCHOOL PUPILS PRACTICAL WORK WITH PAPER ON THE LESSONS OF WORK

There is provided in the article the basic functions methodical recommendations to professional orientation for the elementary school pupil implementing practical lessons on workshops. There are disclosed tasks for professional orientations.

Keywords: job, education and training, pupils, professional, fishman, dogs, veterinarian

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 11

Жамиятимизнинг барча соцаларида узгариш булгани каби таълим тизимида цам туб ислоцотлар амалга оширилмоцда. Айницса халц таълимининг асосий ва муцим бумни цисоб-ланган бошлангич таълимни такомиллаштириш цамда унинг кадрлар тайёрлашдаги ролини амалга ошириш цозирги кундаги муцим вазифалардан бирига айланди.

Бу вазифаларни амалга оширишда педа-гог-укитувчилар зиммасига ёшларга таълим-тарбия беришнинг усулларини такомиллаштириш, машFулотлар жараёнида таълим-тарбия бериш билан бир каторда укувчиларни касб-х,унарга йуналтириш, замонавий таълим техналогияларидан фойдаланиш, таълим самарадорлигини оширишнинг долзарб му-аммолари юзасидан изланишлар олиб бориш йулга куйилмокда.

Укувчилар касб-х,унар танлашга йуллаш сох,асида олдига куйилган максадларини амалга оширишлари учун куйидаги энг мух,им вазифалар х,ал этилиши лозим.

1. Хар бир укувчининг булажак касб-х,унар танлашига объектив ва онгли ёндашиш.

2. Укувчиларнинг кизикишлари, майли ва кобилиятлари, психофизиологик имконият-лари, жисмоний тайёргарлиги ва саломатли-гини урганиш.

3. Укувчиларнинг касб-х,унар х,акидаги би-лимларини кенгайтиришга доир тадбирларни ташкил этиш.

4. Танланган сох,асидаги касб-х,унарга ки-зикишларини ривожлантириш ва мустах,кам-лашга амалий ёрдам курсатиш.

5. Мактаб билан ота-оналар кенгаши ва мах,алла-жамоатчилик уртасида мустах,кам алокани йулга куйиш.

6. Дарс ва дарсдан ташкари машFулотларни х,ар томонлама услубий жих,атдан юкори са-вияда ташкил этиш.

7. Турли йуналишлар буйича тугарак иш-ларини ташкил этиш

8. Турли корхоналарга саёх,атлар уюшти-риш.

Ушбу вазифаларни муваффакиятли амалга ошириш ёш авлодни онгли равишда касб танлаши, уларни х,ар томонлама ва уЙFун ри-вожлантиришда мух,им урин тутади. Бу шахс-ни Fоявий-сиёсий, ахлокий, мех,натсеварлик,

аклий, эстетик ва жисмоний жих,атдан камол топтиради, яъни бутун таълим-тарбия жараё-нини узвий бирликда ва х,амжих,атлик билан ташкил этишга ёрдам беради.

БошланFич синф мех,нат таълими дарсла-рида таълим технологияларидан самарали фойдаланиб, укувчиларга касб-х,унар х,акида маълумот бериш, уларнинг келажак фаолия-ти учун зарур булган севимли касб-х,унар эга-лари булишига замин яратиш бугунги кунда асосий вазифалардан бири саналмокда.

Мех,нат дарсларининг амалий машFулот-лари жараёнида турли амалий ишлар оркали касб-х,унар, касб эгаларининг нима ишлар билан шугулланишлари туFрисида маълумот-лар бериш максадга мувофикдир.

БошланFич таълимнинг биринчи синфла-рида ко*озни буклаш ва елимлаш оркали «Кучукча» уйинчоFини ясаш мавзусини ургатишда укитувчи укувчиларни амалий машFулотларда кучукчанинг ясалиш бос-кичларини ургатиш билан биргаликда шу мавзуга мос булган касблар туFрисида маъ-лумотлар билан таништиради.

Укувчилар билан амалий ишни бажариш-дан олдин хавфсизлик техникаси коидалари ва ишнинг максадини тушунтириш х,амда укувчиларнинг ёшини х,исобга олиш лозим. Агарда укувчининг ёшига мос булмаган, кийинчилик тугдирадиган иш топширилса, у ишни уддалай олмай, зерикиб колиши мум-кин.

Биринчи мисол.

К^оздан кучукча ясаш боскичлари:

Рангли ко^оз олинади, квадрат шаклига келтирилади.

Квадрат шаклидаги рангли ^оз учбурчак шаклига келтириб букланади.

Хосил булган учбурчакнинг икки ён томо-ни учлари пастга каратиб букланади.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 11

1-расм. Кучукча ясаш.

KPCCCBCPД

УООЛГИНИТРАКУТВГЧ

1. Буйига: Итургатувчи касб номи

2. Энига: Ит ургатувчи касб эгасининг вазифаси

И

ЗAMОНABИЙ ТДЪЛИМ I CCBPEMEHHCE CБPAЗCBAНИE 2015, 11

2-расм. Кинолог ким узи?

Кинолог бу ким узи? Биласиз ук,иб сузим. У итларни урганар Ва машкларга ургатар. Хиддан изни олишга, Душманга чанг солишга, Булишга зийрак сокчи Чегарада пойлокчи.

Хосил булган шаклнинг юкори кисми 1 см оркага букланади.

Сунгра х,осил булган шаклнинг пастки учи оркага букланади. Натижада кучукчанинг бош кисми х,осил булади.

Кучукчанинг танаси рангли коFоздан киркиб олинади. Тайёр булган тана кисми бош кисмига туFрилаб елимланади.

Кучукчанинг шаклига кушимча ишлов (куз, коши, бурун, оFзи тайёрланади) берилади (1-расм).

Кучукча макетини ясаб булгандан кейин укувчиларни касб-х,унарга йуналтирувчи кроссвордни ечиш топшириFи берилади. Укувчилар кроссвордни мустакил бажаради-лар.

Кроссворд ечиб булингандан сунг, укувчи-ларга кинолог касби туFрисида маълумотлар берилади.

Кинолог касби

Кинолог итлардан турли максадларда фой-даланиш учун уларни ургатувчи касб эгаси-дир (2-расм).

Ургатилган итлардан жиноятчиликка карши курашиш сох,аларида ёрдамчи сифа-тида фойдаланиш мумкин.

Якуний цисм

Хар бир укувчининг бажарган ишлари тек-ширилади, хато ва камчиликлари туFриланади ва бах,оланади.

Уйга вазифа сифатида рангли коFоздан буклаш усулида турли х,айвонлар шаклини ясаш, шеър ёдлаб келиш берилади.

Дарс якунида иш жойи тозаланади ва иш куроллари жойланади.

Иккинчи мисол.

К^оздан баликча ясаш боскичлари:

Квадрат шаклидаги рангли коFоз олинади ва тенг туртга букланади.

Буклаш чизиклари х,осил килинган квад-ратнинг икки ён томони уртасига караб бук-ланади.

Хосил булган шаклнинг пастки томонининг уртаси очилиб юкорига каратиб букланади.

Бу буклаш квадратнинг юкори кисмида х,ам бажарилади.

Шаклнинг юкори учлари уртага етказиб икки ён томони ичкарига букланиб, учбур-чак х,осил килинади.

Хосил булган шаклниниг битта учи теска-рига букланади.

Квадратнинг букланмаган икки учидан ушлаб уни ташкарига караб тунтарилса, «Баликча» х,осил булади.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 11

БОШК.ОТИРМА

Белгилар урнига ^арфларни куйиб балик тутувчи касб номини

топИНГ?

АБВГДЕЖЗИКЛМНОРСТУХЧК

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ I СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 11

4-расм. Баликчи ким узи?

Баликчи фурсат кутар, Баликчи балик тутар. Балик тутиш вакти бор, Бунга берар эътибор. Ташлар кармок ёки тур Ов булиши учун зур. Излар балик куп жойни Дарё, кул ёки сойни. Кайикда дарё кезар Яхши ов жойин сезар.

Сунгра х,осил булган шаклнинг дум кис-мини буклаш билан баликчанинг думини х,осил килиш мумкин (3-расм).

Амалий иш боскичлари урганилгандан сунг, укувчиларни касб-х,унарга йуналтириш ишлари олиб борилади. Баликлар билан шуFулланувчи касб эгалари туFрисида бош-котирма берилади. Укувчилар бошкотирмани мустакил бажарадилар.

Бошкотирма натижалари эълон килинган-дан сунг, укувчиларга баликчи туFрисида маълумотлар берилади.

Баликчи касби

Баликчи - балик мах,сулотларини дастур-хонимизга етказиб беради (4-расм). Балик инсон саломатлиги учун зарур озик-овкат мах,сулоти х,исобланади.

Касблар туFрисида ахборот бериш укувчиларни турли хил мех,нат турлари, касблар шажараси, касбларнинг узига хос ху-сусиятлари, тавсифи билан таништиришни уз ичига олади. Касблар х,акида тартибсиз маълумот бермаслик учун укувчилар ола-диган билимларини маълум бир тизимга со-лиш лозим. Касблар х,акида ахборот бериш укувчиларнинг ёш ва индивидуал хусусият-ларини х,исобга олган х,олда олиб борилиши зарур.

Таълим муассасаларида мех,нат таълими ва тарбиясини йулга куйишнинг асосий ва-зифаларидан бири - бу укувчиларни касб танлашга йуналтириш, уларда муайян касб ёки х,унар борасидаги билим, куникма х,амда малакаларни ривожлантиришдир. Бу шахс камолотини таъминлашда узига хос урин ту-тади.

Укувчилар томонидан касб ёки х,унар йуналишининг туFри танланиши мух,им ах,амиятга эга. Касб ёки х,унар йуналиш-ларидан бирини танлашда укувчининг хо-х,иши, кизикиш ва эх,тиёжини инобатга олиш максадга мувофикдир. Шу билан бир-га тажрибали укитувчилар, ишлаб чикариш усталари, ота-оналар томонидан берилган маслах,атлар х,ам укувчилар томонидан кас-бий фаолият йуналишининг туFри танлани-шини таъминлайди.

Укувчи ёшлар касб-х,унарга туFри йуналти-рилганда келажакда улар уз кобилиятлари ва иктидорларини яхширок руёбга чикариш-лари х,амда жамиятга купрок фойда келтири-ши мумкин.

Хулоса урнида шуни айтиш лозимки, замо-навий кадрлар олдига куйилаётган энг мух,им вазифалардан бири - малакали мутахассис-лар сифатида уз кизикишлари, кобилиятлари, узига хосликлари, шахсий фазилат х,амда

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2015, 11

xиcлaтлapини бил^н тapздa aтpoфидaгилap мex1нaтини oкилoнa тaшкил этиш вa ижтимo-ий фoйдaли мex1нaтнинг бapчa cox1aлapидa иктидopли кacб ^х.иби cифaтидa фaoлият кypcaтиш вa eтyк мaлaкaли кaдpлapгa бyлгaн э^тиёжни кoндиpишдaн ибopaтдиp.

БoшлaнFич cинфлapдa мex1нaт дapcлapи Укyвчилapни мex1нaтceвapликкa ypгaтишдa, yлapнинг ижoдий кoбилиятлapини pивoж-лaнтиpишдa, тacaввyp вa тaфaккypлapи-ни бoйитишдa мух,им oмил 6Ули6 xизмaт Kилaди.

Aдaбиётлap:

1. Kapимoв И.А. Юк^к мaънaвият - eнгилмac куч. - Т.: «Maънaвият», 2008.

2. Узбeкиcтoн Рecпyбликacининг «Taълим тyFpиcидa»ги вa «Kaдpлap тaйëpлaш мил-лий Дacтypи тyFpиcидa»ги K1oнyнлapи. II Бapкaмoл aвлoд - Узбeкиcтoн тapaккиëтининг пoйдeвopи. - Т.: <^apK,», 1997.

3. Maвлoнoвa Р., Сaнaкyлoв Х., Хoдиeвa Д. Mex1нaт вa уни Укитиш мeтoдикacи. I Укув кУллaнмa. - Т.: ТДПУ нaшpиëти, 2007.

4. Сaнaкyлoв, Хoдиeвa Д., Сaнaкyлoвa А. 2-3<инф «Mex1нaт тaълими» дapcлиги. - Т.: <^apK», 2012.

ЗAMCHABИЙ TAЪЛИM I CCBPEMEHHCE ОБPAЗОBAHИE 2015, 11

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.