CC BY
1УДК 159.9.01
БОЛАШАЦ ПЕДАГОГ- ПСИХОЛОГТАРДЬЩ ДИАГНОСТИКАЛЫЦ Ц¥ЗЫРЕТТ1Л1КТЕРШ ЦАЛЫПТАСТЫРУ Ц¥РЫЛЫМЫ
АЛПЫСБАЙ ЛЭЙЛА АЛПЫСБАЩЫЗЫ
Абай атындагы ^азак улттык педагогикалык университетшщ докторанты
Алматы, ^азакстан
Аннотация: Бул мацалада болашац мугал1мдерд1ц=психологтардыц диагностикалыц цузыреттшттерт цалыптастыру моделшц тэн ерекшелш царастырылады. Диагностикалыц цузыреттерд1 цалыптастыру жолында цаз1рг1 замангы компоненттерге CYйене отырып, цузыреттерд1 игеру жолдары туралы айтылатын болады. Б1л1м беру мекемелертде диагностикалыц парацты цурудыц жаца модел1 туралы ацпарат бершген.
ТYйiндi свздер: педагог, психолог, диагностика, цузыреттшк, модель, б1л1м
Мектептеп бшм беру ортасын елшеу мен багалауда болашак педагог-психологтардьщ кузыреттшгш дамыту - бул ете мацызды жэне кYPделi процесс. Ол келесi бiрнеше аспектiлердi камтиды:
Теориялыц дайындыц- болашак педагог-психологтар мектептегi бiлiм беру ортасыныц психологиялык жэне педагогикалык теорияларын тYсiнуi керек. Оларга психологияныц непзп принциптер^ тулга теориялары, даму психологиясы, сондай-ак педагогикалык психология салалары туралы бшм бершедг
Диагностикалыц цуралдарды цолдану- оку YДерiсiнде болашак мамандарга эртYрлi психологиялык жэне педагогикалык тесттер мен сауалнамаларды колдану Yйретiледi. Бул куралдар бшм беру ортасын елшеуге, окушылардыц эмоционалдык жэне интеллектуалдык дамуын багалауга мYмкiндiк бередi. Педагог-психологтардыц кузыреттiлiгi эрбiр куралды тиiмдi эрi дэл колдануда жатыр.
Практикалыц дагдыларды дамыmу-кузыреттi маман болу Yшiн теориялык бiлiм жеткiлiксiз. Болашак педагог-психологтар мектепте немесе баска бшм беру мекемелершде тэжiрибе жинактауы керек. Бул тэжiрибе накты жагдайларда психологиялык диагностика жYргiзудi, окушылармен жэне мрашмдермен жумыс iстеудi, топтык жэне жеке кецес берудi камтиды. Бiлiм беру ортасын баFалау эдiстерi -болашак педагог-психологтарFа бiлiм беру ортасын эр тYрлi децгейлерде баFалау эдiстерi Yйретiледi. Мундай эдiстерге мектептш элеуметтiк-психологиялык климатына талдау жасау, сыныттаы топтык динамиканы зерттеу, окушылардыц мотивациясы мен жетiстiктерiне эсер ететш факторларды аныктау жатады.
Инновациялыц технологияларды цолдану-казiргi заманда педагог-психологтарFа заманауи бшм беру технологиялары мен цифрлык куралдарды колдану мацызды. Олар мектептеп бшм беру YДерiсiн тиiмдi баFалауFа жэне диагностикалык деректердi талдауFа кемектеседг
Коммуникациялыц жэне коллаборативтж дагдылар-Педагог-психологтар баска муFалiмдермен, ата-аналармен, мектеп экiмшiлiгiмен тиiмдi карым-катынас жасай бiлуi керек. Бул окушылардыц психологиялык жаFдайын жаксарту Yшiн командалык жумыс жасауды кажет етедг
Жеке тулгалыц даму жэне кэсгби этика-маман ез кэсiби дамуын Yнемi жетiлдiруi кажет. Сонымен катар, олар кэаби этикалык нормаларFа сэйкес, купиялыкты сактап, окушылар мен эрiптестерге курметпен карауы тиiс. Бул аспектiлер болашак педагог-психологтардыц мектептеп бшм беру ортасын елшеу мен баFалаудаFы кузыреттшгш арттыруFа кемектеседг
• Болашак педагог-психологтардыц кузыреттiлiгiн дамыту
^узыреттшк компонeнттeрi Мазмуны
Кэciби бiлiм Психологиялы;, педагогикалы; бiлiм, методология жэне диагностика
Практикалы; дагдылар Диагностикалы; ;абшет, коррекциялы; жумыс, консультация
Коммуникациялы; кузырeттiлiк Тиiмдi карым-катынаc, командалы; жумыс
Тулгалы; касиеттер Эмпатия, тезiмдiлiк, элeyмeттiк жаyапкeршiлiк
Креативтшк жэне инновацияга ашыкты; Шыгармашылы; кез;арас, технологияларды ;олдану
Эздiгiнeн даму жэне рефлексия Кэciби даму, рефлексия
Этикалы; к;узырeттiлiк ^упиялы;ты са;тау, кэciби этика
Педагог-психологтардьщ к;¥зыреттшгш дамыту — бул олардыц кэсiби дагдылары мен бiлiмдерiн терецдету, тиiмдi жумыс icTeyiHe мYмкiндiк беретш Yздiксiз процесс. Теменде педагог-психологтардыц кузырeттiлiгiн дамытуга арналган нeгiзгi тэciлдeр мен эдicтeр келтсршген:
Супервизия — кэciби кызмeттi багалау жэне талдау эдici:
г жэне командалы К жумыс
Мектептеп психологтыц кызмeтi окушылармен гана емес, мугал1мдермен, ата-аналармен де байланысты:
Эзiн-езi дамыту жэне ез жумысына талдау жасау педагог-психологтардыц кузыреттшпн ныгайтуга септшн тигiзeдi:
Педагог-психологтар ездершщ теориялы; жэне практикалы; бшмдерш Yнeмi жeтiлдiрiп отыруы керек. Бул Yдeрic кeлeci жолдармен жYзeгe асады:
Кэciби кузырeттiлiк тэжiрибeнi ;ажет етед^ сонды;тан педагог-психологтар кeлeci аcпeктiлeрдi ;амтитын тэжiрибeлiк жумыс;а басымды; бeрyi ;ажет:
Тэжiрибeлi мамандардыц жeтeкшiлiгiмeн жумыс icтey педагог-психологтардыц кузырeттiлiгiн арттыруга кемeктeceдi:
1-кесте. Педагог-психологтардыц кузыреттш1гш дамытуFа арналFан нег1зг1 тэсшдер мен эдктер
1. УздтЫз б1л1м алу
Педагог-психологтар ездершщ теориялык жэне практикалык бiлiмдерiн Yнемi жетiлдiрiп отыруы керек. Бул YДерiс келесi жолдармен жYзеге асады:
• Крсымша курстар мен семинарлар: Заманауи психология мен педагогикадагы жаца багыттар мен эдiстердi мецгеру Yшiн тренингтер мен курстарга катысу.
• Жогары оцу орындарында цайта даярлау: Бшктшкп арттыру Yшiн арнайы бiлiм беру багдарламалары аркылы кэаби децгейдi жогарылату.
• Оздгггнен оцу: Жаца гылыми макалалар, зерттеулер мен эдебиеттердi окып, психология саласындагы заманауи трендтермен танысу.
2. Практикалыц тэж1рибе жинацтау
Кэаби кузыреттшк тэжiрибенi кажет етедi, сондыктан педагог-психологтар келесi аспектiлердi камтитын тэжiрибелiк жумыска басымдык беруi кажет:
• Оцушылармен ЖYйелi жумыс жасау: Окушылардыц психологиялык ерекшелiктерiн зерттеп, тYзету жэне консультациялык жумыс жYргiзу.
• Психологиялыц диагностика: Психологиялык тесттер, сауалнамалар, байкау эдiстерiн колданып, окушылардыц психологиялык жагдайын багалау.
• Коррекциялыц ¡с-шаралар: Аныкталган мэселелер негiзiнде окушылардыц мшез-кулкы мен эмоциялык жагдайын тYзету бойынша шаралар колдану.
3. Коучинг жэне менторинг
Тэжiрибелi мамандардыц жетекшшпмен жумыс iстеу педагог-психологтардыц кузыреттiлiгiн арттыруга кемектеседк
• Менторлармен жумыс: Тэжiрибелi психологтардан кецес алу, олардыц тэжiрибесiн Yйрену.
• Коучинг сессиялары: 0з дагдыларын кэсiби тYPде жетiлдiру Yшiн коучингтiк багдарламаларга катысу.
4. Супервизия
Супервизия — кэаби кызметп багалау жэне талдау эдiсi:
• Тэжгрибелг мамандардыц цолдауымен жумыс: Педагог-психологтар супервизорлардыц кемепмен ездерiнiц жумысына сырткы талдау жасап, кэаби кызметтеп кемшiлiктердi аныктай алады.
• Кателжтермен жумыс: Супервизия психологиялык кецес беру барысында жiберiлген кдтелерд1 талдауга жэне оларды тYзетуге багытталган.
5. Тимбилдинг жэне командалыц жумыс
Мектептеп психологтыц кызмет окушылармен гана емес, муFалiмдермен, ата-аналармен де байланысты:
• Педагогикалыц ужыммен жумыс: Психологтар эрiптестерiмен бiрге жумыс ютеп, психологиялык мэселелердi шешуде командалык тэсiлдi колдану даFдыларын дамытады.
• Ата-аналармен байланыс: Ата-аналармен тиiмдi карым-катынас орнатып, олардыц балаларыныц психологиялык жаFдайына оц эсер ету Yшiн акпараттык-тYсiндiрме жумысын жYргiзу.
6. Жеке рефлексия жэне кэс1би даму
03rn-e3i дамыту жэне ез жумысына талдау жасау педагог-психологтардыц кузыреттшгш ныFайтуFа септiгiн тигiзедi:
• Рефлексиялыц журнал журггзу: ^нделшт жумыс нэтижелерш жазып, кездескен киындыктарды жэне оларды шешу жолдарын талдау.
• Кэсгби мацсаттар цою: Эзiндiк дамуFа катысты накты максаттар мен жоспарларды белгшеп, олардыц орындалуын бакылау.
7. Инновациялар мен технологияларды цолдану
^аз1рп уакытта педагог-психологтар ез жумысында жаца технологиялар мен эдiстемелердi пайдалануы тиiс:
• Цифрлыц цуралдар: Окушылармен жумыс жасауда психологиялык диагностика жYргiзуге арналFан арнайы баFдарламалар мен косымшаларды пайдалану.
• Онлайн платформалар: Психологиялык кецестердi онлайн турде жYргiзу, окушылар мен ата-аналарFа ыцFайлы жэне заманауи формат усыну.
8. Этикалыц цагидаларды сацтау
Психологтыц кэаби кызметi этикалык нормаларды катац устануды талап етедi:
• Купиялылыцты сацтау: Окушылардыц жеке акпаратын купия устау жэне оны бегде адамдармен белюпеу.
• Кэсiби этика: Окушылар мен эрштестерге курметпен карап, олардыц кукь^ын сактау, моральдык жэне кэаби нормаларды устану.
Бул тэсiлдер педагог-психологтардыц кузыреттшгш жан-жакты дамытуFа мYмкiндiк бередi жэне олардыц мектептегi рeлi мен мацызын арттырады.
1. ^азакстан Республикасы Президентiнiц «¥лт жоспары - бес институционалдык реформаны жYзеге асыру женшдеп 100 накты кадам» баFдарламасы. - Астана, 2015, мамыр-20. http://adilet.zan.kz/kaz/docs/ K1500000100.
2. ^азакстан Республикасыныц 12 жылдык бiлiм беру тужырымдамасы. ^Р Бшм жэне Fылым министрiнiц 2006 жыгеты 4 кацтардаFы, №1 БуйрыFымен бектлген. http://adilet.zan.kz/kaz/docs/P060000681.
3. ^азакстан Республикасыныц Президент! Н.Э.Назарбаевтыц ^азакстан халкына жолдауы «^азакстан жолы - 2050: Бiр максат, бiр мYДде, бiр болашак». -Астана, 2014, кацтар-17. http://www.akorda.kz.
4. ^азакстан Республикасында бiлiм берудi жэне Fылымды дамытудыц 2016- 2019 жылдарFа арналFан мемлекеттiк баFдарламасы. - Астана, 2016, наурыз - 1. http://control.edu.gov.kz/sites/default/files/gpron kaz ukaz.pdf.
5. Мемлекет басшысыныц «Болашакка баFдар: рухани жа^ыру» атты макаласы. - Астана, 2017, сэуiр-12. http://www.akorda.kz.
ПАИДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
