CC BY
33SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 5 I 2022 _ISSN: 2181-1601
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
BO'LAJAK TASVIRIY SAN'AT O'QITUVCHILARINING KASBIY KOMPETENTLIGINI VA RAHBAR IMIDJINI YARATISH
Shahlo Anorovna Yuldasheva
70111201- Tasviriy san'at va amaliy bezak san'ati mutaxassisligi 1-kurs magistri
ANNOTATSIYA
Ushbu maqolada tasviriy sanat fanini faoliyatini takomillashtirish va unda beriladigan bilim va malakalar samaradorligini oshirishning asosiy vositasi vasharti o'quv fanlarini o'rganishda predmetlararo va fanlararo bog'lanish sistemasidan foydalanishdir
Kalit so'zi: portret, naturmort ,manzara maishiy tarixiy botal jihatrlariga qarab grafika rangtasvir va haykaltarishlik kabi turlarga bolinadi
Jadal rivojlanib borayotgan vatanimiz kelajagini rivojlantirish maqsadida prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning ''Jismoniy va ma'naviy 'yetuk yoshlar ezgu maqsadlarimizga yetishishda tayanchimiz va suyanchimizdir. Bugun sizlarning qalbingiz yuragingizdagi o'y-fikrlar, maqsad-muddaolar bo'lsa, ushalmay turgan niyatlar bilan yaqindan tanishish, shu asosda yoshlar siyosati bo'yicha olib borilayotgan ishlarimizni tanqidiy baholab ,tegishli qarorlar qabul qilishni , men o'z faoliyatim uchun g'oyat muhim deb hisoblayman'' deb takidlaganlaridek yoshlarga keng imkoniyatlar yaratilmoqda ayniqsa madaniyatimizni o'stirish uchun tasviriy san'atning o'rni beqiyosdir.
Tasviriy san'at , rang- tasvir (jivopis) nafis san'at bo'lib.Tasviriy san'at turi bo'lib .u bo'yoq yordamida yaratiiladi . Badiiy asar sifatida insoniyat uchun ta'lim -tarbiya va estetik zavq berish vazifasini o'taydi .Badiiy adabiyot insonning nutq madaniyati va fikirlash qobilyatini o'stirsa. Tasviriy san'at olam ranglarini ko'ra bilishga, uni anglay olishga , inson hayotida turli xil ranglar va jilolar aks eta ola bilishni , inson shunday bir qudratli mavjudod ekanligi ya'na bir bor isbotlaydi .Tasviriy san'at rivojiga ''Uyg'onish davrida'' katta hissa qo'shilgan .Bu davrning insonparvarlik g'oyalar tasvirida realistik tasvir avj oldi. Veleskes,Murilbo Perro Della, Franchesko , Bottichelli, Leanardo Da vinchi, Mikelanjelo, Rafael, Titsian kabi buyuk rassomlar estetik jihatdan bebaho asarlar bilan tasviriy san'at turida unitilmas obrazlar yaratganlar.
Rassomlik san'ati asarlari hayol lavhasi aks ettiradi . Rassomlik san'ati asarlari mato , karton, yog'och, tosh, oyna, metal , ganch, qog'oz va boshqalarga chiziladi Rassomlik san'ati so'ngi paleolit tosh davrida vujudga keldi. Insonning tashqi dunyosi ta'sirida jon va ruhning borligiga va tashqi olamni anglashga bo'lgan harakat va ishonishi ilk tasviriy san'atning vujudga kelishiga olib keladi. Ilk insonlar g'orlarda ov
SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 5 I 2022 _ISSN: 2181-1601
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
va jang tasvirlarini tushurganlar. So'ng palioletga oid insonlar syrat chizgan g'orlar Fransiyadagi Lasko, Ispaniyadagi Altamir ,Boshqiristondagi Kapovaya g'orlari kiradi.
Demakki insonlar paydo bo'lganda ham tasviriy san'at vujudga kelgan .Etnik davirda esa rassomlik san'ati me'morchilik va haykaltaroshlik bilan uzviy bogliq ravishda rivojlangan .O'rta asrlarda Ovropa va Kavkazda ibodathonalarni ,diniy qo'lyozma kitoblarni bezashda xizmat qildi . Bu davrda Yaqin Sharq, O'rta Osiyo Hindiston Xitoy va Yaponiya minatura san'ati rivojlangan.
Borliq sir sinoatlari o'zida mujassamlashgan fan bu tasviriy san'atdir. Fanlar ichida hamma qiziqib shugullanadigan tasviriy san'at kompetetligini oshirish maqsadida ko'proq o'qishimiz lozim. Avvalo kompetetsiyaga ta'rif berishimiz lozim .Tasvir yoki haykalning bosqichlari ketma-ketligini to'g'ri bajarish kompetetsiya deyiladi.Ish joyini to;gri tashkil eta olish tasvirni qogoz yuzasiga tog'ri joylashtira olish; tasvirni ishlashda asosiy va xosila ranglarni to'g'ri qo'llay olish; sodda naturalarning shakli tuzilishini , rang ,o'lchash nisbatlari fazoviy holatni kuzatadi, taxlil qiladi . amaliy ishda tasvirlay oladi.
Rangtasvir va grafika asarlari quyidagi asosiy janrlarda yaratiladi: 1Portret,2 Naturmort , 3. Manzara 4 Maishiy 5 Tarixiy 6 Botal 7Animatsion 8Morinistik .Tasviriy san'at o'zining tasvirlash usullari va boshqa jihatrlariga qarab grafika rangtasvir va haykaltarishlik kabi turlarga bolinadi
Tasviriy san'at barcha o'quv fanlari bilan bevosita bog'liqdir.Ayniqsa bu bog'liqlik ko'proq biologiya, geografiya, mehnat, chizmachilik, matematika, fizika, tarix, til adabiyot fanlarida ko'proq namoyon bo'ladi. Bu bog'lanish ham nazariy, ham amaliy jihatdan amalga oshiriladi. Predmetlararo bog'lanishning tashabbuskori tasviriy san'at o'qituvchisidir.
Avvalo, o'qituvchi maktabda tasviriy san'at kabinetini tashkil etishi lozim. Kabinetda tasviriy san'atga juda yaqin bo'lgan biologiya, mehnat, matematika, chizmachilik geografiya, adabiyot, tarix kabi fanlarning dasturi, darslik va ko'rgazma materiallaridan baza tashkil etish zarar. Tasviriy san'at o'qituvchisi o'z ish rejasini tuzadi, har bir darsning qaysi fan bilan bog'lanishini ko'rsatadi.
Tasviriy san'at fanining boshqa fanlar bilan bog'lanishi turlicha xarakter, mazmun va shakllarda amalga oshiriladi. Bu bog'lanish o'tiladigan dars mavzusining maqsadi, vazifasi va mazmuniga ko'ra amalga oshiriladi. Avvalambor qalamtasvir yoki narsaning o'ziga qarab rasm chizish, tematik kompozitsiya tuzish, badiiy bezash, haykaltaroshlik, amaliy san'at mashg'ulotlari o'zaro bir-biri bilan bog'lanadi. So'ngra tasviriy san'atning bu mashg'ulotlari botanika, zoologiya, matematika, chizmachilik, adabiyot, geografiya, mehnat kabi fanlar bilan bog'liq holdaolib boriladi.
SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 5 I 2022 _ISSN: 2181-1601
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7
Bunda olma, anor, nok, qovun, tarvuz, rediska, sabzi, turp, terak, tol, o'rik va o't -o'lanlar kabi narsalar rasmi chizilganda albatta botanikaning materiallaridan foydalaniladi.
Darsda qush va hayvonlar - qo'y, echki, tovuq, kaptar, qarg'a, hakka, bo'ri, tulki, sher, fil, ilon, toshbaqa va boshqalarning rasmi chizilganda dars zoologiya fanining materiallari asosida tashkil etiladi.
Aksariyat tasviriy san'at darslarida geometrik shakllar, prizmatik buyumlar rasmi chiziladi.
Kub, prizma, ko'pyoqli piramida, konus, silindr, shar va shu kabi shakllardagi predmetlar rasmi chizilganda o'qituvchi matematika va chizmachilik fani bilan bog'lanishi zarur.
Texnika vositalari, mexanik o'yinchoqlarning rasmi chizilganda esa darsda fizika fani materiallaridan foydalaniladi.
Ro'zg'or buyumlari, mehnat qurollari rasmi chizilganda o'qituvchi mehnat fani bilan bog'lanadi, uning ko'rgazma va o'quv materiallaridan foydalanadi va hokazo.
. Buning uchun eng avvalo rassomlik hayotiga kirib kelish , har bir narsaning , aniq ma'lumotlariga ega bo'lishni talab etadi. Oddiy koz bilan qaraganda eng oson fanga o'xshaydi lekin uning totli tamini bilish uchun tassomlik mashaqqati cho'qqisini, uning tub ildizini bilsagina ana unda haqiqiy rassom bo'lib yetishadi va kelajak avlodga ham bu go'zal hayotiy fanni chuqur o'rgata biladi
Faqat rassomlik emas aniq dalillarga iqtisoslashtirilgan chizchmachilikni ham kuchli bilish lozim chunki jadal rivozlanib borayotgan O'zbekistonimiz uchun yosh muhandislar, loyiohalovchilar juda zarurdir kelajak avlodga yoshligidanoq shunga qiziqtirib yo'nalish berib borilsa buyuk ishlar kutish mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati
1. Ta'lim to'g'risida. O'zbekiston Respublikasining qonuni. // Barkamol avlod- O'zbekiston taraqqiyotining poydevori.-T.; SHarq, 1997.-20-29 b.
2. Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. // Barkamol avlod O'zbekiston taraqqiyotining poydevori.-T.; SHarq, 997.-34-63 b.
3. 5110800 - Tasviriy san'at va muhandislik grafikasi bakalavriyat ta'lim yo'nalishining davlat ta'lim standard.
4. Xasanov R. Tasviriy san'atni o'qitish metodikasidan amaliy mashg'ulotlar. O'quv qo'llanma.-Toshkent: TDPU, 2006. -72 b.
5. Jalolov Sh Ch Methods of Writing Composition on the Basis of the Theme Pindus Journal Of Culture, Literature, and ELT To view a copy of this license, visit https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/
6. Jalolov Sh Ch The Role of Composition in Increasing the Spatial Imagination of Students and Students Central Asian Journal of Arts and Design (CAJAD) To view a copy of this license, visit https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/
